cybernetic

1. ‫سایبرنتیک‬‫شناسی‬‫ارتباط‬ ‫و‬
1
‫استاد‬ ‫نام‬:‫نیا‬‫ریاحی‬ ‫دکتر‬ ‫خانم‬ ‫سرکار‬
‫گردآورنده‬:‫قویدل‬ ‫سمیه‬
‫ورودی‬ ‫دکتری‬ ‫دوره‬1397
‫دانش‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫بازیابی‬ ‫دکتری‬ ‫گروه‬

2. 2
‫پدید‬ ‫آرد‬ ‫گنجی‬ ‫هرکجا‬ ‫خرد‬
‫کلید‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫سازد‬ ‫خدا‬ ‫نام‬ ‫ز‬

3. •‫تعریف‬‫و‬‫اهداف‬‫و‬‫دامنه‬‫پوشش‬‫علم‬‫سایبرنتیک‬
•‫داران‬‫طالیه‬‫علم‬‫سایبرنتیک‬
•‫خاستگاه‬‫و‬‫تاریخچه‬‫تحوالت‬‫علم‬‫سایبرنتیک‬
•‫اصول‬‫سایبرنتیک‬
•‫های‬‫سیستم‬‫سایبرنتیکی‬:،‫پویا‬‫پیچیده‬‫و‬‫بزرگ‬‫و‬‫سازمند‬
•‫سایبرنتیک‬‫و‬‫ها‬‫نظام‬
3
.1،‫پور‬‫اسماعیل‬،‫رضیه‬‫فقیه‬‫الدین‬‫نظام‬(1395).‫رویکرد‬‫سیبرنتیکی‬‫به‬‫های‬‫نظام‬‫ذخیره‬
‫و‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬.‫پژوهشنامه‬‫کتابداری‬‫و‬‫اطالع‬‫رسانی‬،6(1):5-24.
.2،‫اکبری‬،‫علی‬،‫داورپناه‬‫محمدرضا‬(1396).‫تحلیل‬‫اصول‬‫سایبرنتیک‬‫در‬‫فیزیک‬‫قدیم‬
‫و‬‫جدید‬.‫پژوهشنامه‬‫کتابداری‬‫و‬‫رسانی‬‫اطالع‬،7(2)،317-337.

4. •‫س‬ ‫واژه‬‫ا‬‫یبرنتیک‬‫سال‬ ‫در‬1948‫توسط‬‫نوربرت‬‫وینر‬:‫علم‬‫ارتباطات‬ ‫و‬ ‫کنترل‬ ‫فرایند‬ ‫بررسی‬
‫ماشین‬ ‫و‬ ‫حیوان‬ ‫در‬‫شد‬ ‫استفاده‬.
•‫مفهوم‬ ‫امروزه‬‫امروزی‬‫واژه‬ ‫این‬:‫مطالعات‬‫در‬ ‫کنترل‬ ‫و‬ ‫ارتباطات‬ ،‫کردن‬ ‫ای‬‫رایانه‬ ‫به‬ ‫مربوط‬
‫در‬ ‫نیز‬ ‫را‬ ‫جامعه‬ ‫و‬ ‫ماشین‬ ‫و‬ ‫انسان‬‫گیرد‬‫برمی‬.
•‫سیبرنتیکی‬ ‫جامعه‬ ‫مفهوم‬:‫ایی‬‫جامعه‬‫که‬‫نقشی‬ ‫اطالعات‬ ‫انتقال‬ ‫و‬ ‫پردازش‬ ‫الگوهای‬ ‫آن‬ ‫در‬
‫کند‬‫می‬ ‫بازی‬ ‫را‬ ‫فزاینده‬.
(،‫زاده‬‫حسن‬ ‫و‬ ‫آزاد‬1382.)
4
‫واژه‬Cybernetics:‫شناسی‬‫فرمان‬،‫شناسی‬‫فرمانش‬(‫بررسی‬‫های‬‫اندام‬‫مهارگر‬‫بدن‬
‫ویژه‬‫به‬‫سر‬‫و‬‫مغز‬‫و‬‫اعصاب‬)‫و‬‫علم‬‫شناخت‬‫ها‬‫ربات‬‫و‬‫کاربرد‬‫کامپیوتر‬‫ترجمه‬‫شده‬‫است‬
(،‫پور‬‫آریان‬1385)
•

5. ‫برخی‬‫سایبرنتیک‬‫را‬‫علم‬‫کنترل‬‫و‬‫مدیریت‬‫های‬‫نظام‬
‫پیچیده‬‫از‬‫طریق‬‫ساز‬‫و‬‫کارهای‬‫بازخورد‬‫دانند‬‫می‬‫و‬
‫سایبرنتیک‬‫را‬‫در‬،‫ارتباط‬‫سازمان‬‫و‬‫کنترل‬‫خالصه‬
‫کنند‬‫می‬.
(Boje and Arkoubi, 2013)
5
‫سایبرنتیک‬‫هنر‬‫گیری‬‫تصمیم‬‫کارا‬‫و‬‫موثر‬‫است‬(‫کوفیگنال‬)

6. ‫س‬‫ای‬‫برنتیک‬،‫علمی‬‫است‬‫که‬‫های‬‫نظام‬‫نسبتا‬‫باز‬‫را‬‫از‬‫دیدگاه‬
6
‫اطالعات‬ ‫متقابل‬ ‫تبادل‬
‫میان‬‫محیط‬ ‫و‬ ‫ها‬‫آن‬
‫انتقال‬ ‫و‬ ‫تبادل‬ ‫دیدگاه‬ ‫از‬ ‫ها‬‫نظام‬ ‫این‬ ‫ساختار‬ ‫بررسی‬
‫میان‬ ‫اطالعات‬‫مختلف‬ ‫عناصر‬‫کند‬‫می‬ ‫بررسی‬ ‫ها‬‫آن‬
‫که‬
‫شناخته‬ ‫ها‬‫بینی‬‫پیش‬ ‫و‬ ‫ها‬‫برنامه‬ ‫بسترساز‬ ‫و‬ ‫ساز‬‫زمینه‬‫شود‬‫می‬
(،‫لونر‬1366،‫زاده‬‫حسن‬ ‫و‬ ‫آزاد‬ ‫در‬ ‫نقل‬1382.)

7. •‫سایبرنتیک‬(‫دانشی‬‫مستقل‬‫و‬‫در‬‫عین‬‫حال‬‫ای‬‫رشته‬‫بین‬)‫و‬‫علوم‬‫دیگر‬
‫موضوع‬‫اصلی‬‫سایبرنتیک‬‫بررسی‬‫ماهیت‬‫کنترل‬‫در‬،‫انسان‬‫حیوان‬‫و‬‫ماشین‬‫است‬‫و‬‫لذا‬‫با‬
،‫شناسی‬‫زیست‬،‫روانشناسی‬،‫مکانیک‬،‫مهندسی‬‫مدیریت‬‫و‬‫بسیاری‬‫از‬‫علوم‬‫دیگر‬
‫همبستگی‬‫دارد‬.
7

8. ‫سایبرنتیک‬‫علمی‬‫است‬‫که‬‫با‬‫ارتباطات‬‫سرو‬‫کار‬‫دارد‬‫و‬‫با‬‫دستکاری‬‫اطالعات‬‫به‬
‫کنترل‬‫رفتار‬‫ها‬‫نظام‬‫پردازد‬‫می‬(‫های‬‫نظام‬،‫زیستی‬،‫فیزیکی‬‫شیمیایی‬‫و‬‫اجتماعی‬‫و‬
‫حتی‬‫ها‬‫سازمان‬)(Duffy, 1984).
‫لرنر‬(1366):‫سایبرنتیک‬،‫علم‬‫بررسی‬‫های‬‫نظام‬‫ایزوله‬‫و‬‫جدا‬‫افتاده‬،‫نیست‬
‫بلکه‬‫هایی‬‫نظام‬‫را‬‫بررسی‬‫کند‬‫می‬‫که‬‫کل‬‫جهان‬‫هستی‬‫را‬‫در‬‫بر‬‫دارند‬(‫شمولی‬‫جهان‬
‫سایبرنتیک‬).
،‫سایبرنتیک‬‫علم‬‫مدیریت‬،‫نوین‬‫مدیریت‬‫مند‬‫نظام‬‫همه‬‫اجزای‬‫نظام‬‫اعم‬‫از‬
،‫انسان‬،‫ماشین‬،‫رایانه‬،‫فرایند‬‫چرخه‬‫و‬...‫است‬(‫علم‬‫استفاده‬‫ابزار‬‫و‬‫فناوری‬)
(‫پور‬‫اسماعیل‬،‫فقیه‬ ‫و‬1395.)
8

9. ‫سایبرنتیک‬‫به‬‫بندی‬‫طبقه‬‫و‬‫سازماندهی‬‫و‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬‫توجه‬‫زیادی‬
‫شود‬‫می‬.
‫در‬‫مدیریت‬‫اطالعات‬‫و‬‫نیز‬‫در‬‫طراحی‬‫های‬‫نظام‬‫رسانی‬‫اطالع‬‫و‬‫ارتباطات‬
‫مجازی‬‫از‬‫اهمیت‬‫ایی‬‫ویژه‬‫برخوردار‬‫است‬(،‫زاده‬‫حسن‬‫اسفندیاری‬‫مقدم‬‫و‬
،‫حسومی‬1394).
9

10. •‫در‬‫این‬‫علم‬‫بندی‬‫طبقه‬‫به‬‫و‬‫سازماندهی‬‫اطالعات‬‫توجه‬‫زیادی‬‫شود‬‫می‬‫و‬‫از‬
‫این‬‫رو‬‫مدیریت‬‫اطالعات‬‫و‬‫نیز‬‫در‬‫طراحی‬‫های‬‫نظام‬‫رسانی‬‫اطالع‬‫از‬‫اهمیت‬
‫ای‬‫ویژه‬‫برخوردار‬‫است‬.
(،‫اسدی‬ ،‫مهموئی‬ ‫جمالی‬1384.)
10

11. 11
‫ریزی‬‫برنامه‬
‫جهت‬
‫سازی‬‫بهینه‬
‫ها‬‫فعالیت‬
‫ها‬‫فرایند‬ ‫بهبود‬
‫رویکرد‬
‫به‬ ‫مند‬‫نظام‬
‫عملکردها‬
‫سرعت‬
‫به‬ ‫بخشیدن‬
‫امور‬
‫سایبرنتیک‬
(،‫فقیه‬ ‫و‬ ‫پور‬‫اسماعیل‬1395.)

12. 12
‫در‬‫قاسمی‬ ‫و‬ ‫نوکاریزی‬ ‫مطالعات‬(1381)‫اشبای‬ ‫چنین‬‫هم‬ ‫و‬(Ashby, 1957)،
‫سایبرنتیک‬‫علم‬ ،‫موثر‬ ‫سازماندهی‬‫است‬(‫بر‬ ‫تمرکز‬‫رفتاری‬ ‫های‬‫شیوه‬)
"‫کند‬‫می‬ ‫چه‬ ‫این‬‫؟‬"
"‫بدهد؟‬ ‫انجام‬ ‫را‬ ‫کار‬ ‫این‬ ‫تواند‬‫می‬ ‫چطور‬"

13. ‫س‬‫ا‬‫یبرنتیک‬‫سه‬ ‫به‬‫بخش‬‫شود‬‫می‬ ‫تقسیم‬:
13
‫نظری‬ ‫سیبرنتیک‬
‫عملی‬ ‫سیبرنتیک‬(‫تجربی‬)
‫مهندسی‬ ‫سیبرنتیک‬

14. ‫و‬‫مفهوم‬‫اطالعات‬(‫در‬‫نقش‬‫دهنده‬‫نظم‬‫به‬‫نظام‬)‫و‬‫آنتروپی‬(‫در‬‫نقش‬‫عامل‬‫نااطمینانی‬‫و‬‫کم‬
‫شدن‬‫نظم‬‫در‬‫سامانه‬)‫در‬‫این‬‫عرصه‬‫کاربرد‬‫اساسی‬‫دارند‬
(Arbib, 2014.)
14
‫ها‬‫الگوریتم‬ ‫نظریه‬
‫ارتباطات‬ ‫نظریه‬
‫اطالعات‬ ‫نظریه‬
‫های‬‫نظریه‬‫های‬‫نظام‬‫خودکار‬‫برای‬‫ت‬‫ع‬‫بیه‬‫های‬‫نظام‬‫پردازش‬‫اطالعات‬
‫ریاضیاتی‬ ‫احتماالت‬ ‫و‬ ‫توابع‬ ‫و‬ ‫منطق‬ ‫های‬‫نظریه‬
‫سیبرنتیک‬‫با‬‫نظریه‬‫احتمال‬‫به‬‫دنیا‬‫معرفی‬‫شد‬.

15. ‫روح‬‫سایبرنتیک‬
•ً‫ا‬‫اساس‬‫سایبرنتیک‬‫ها‬‫روش‬‫و‬‫مفاهیم‬‫فیزیک‬‫را‬‫به‬‫کار‬‫گیرد‬‫می‬.
•‫این‬‫مفاهیم‬‫دارای‬‫مزیت‬‫دقت‬‫بوده‬‫و‬‫فراتر‬‫از‬،‫آن‬‫بدون‬‫ابهامند‬
(،‫اسمیت‬1381)
•‫دستور‬‫دادن‬‫در‬‫زمان‬،‫مقتضی‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫وسایل‬‫موجود‬‫و‬‫هدف‬‫و‬‫برنامه‬،‫عمل‬‫به‬‫کار‬
‫گرفته‬‫شود‬‫می‬‫تا‬‫طرز‬‫کار‬‫های‬‫سازمان‬‫مختلف‬‫و‬‫های‬‫ماشین‬‫صنعتی‬‫را‬‫طوری‬‫تنظیم‬
‫کرد‬‫که‬‫خود‬‫به‬‫خود‬‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫اطالعات‬‫پیاپی‬‫خارجی‬‫یا‬،‫داخلی‬‫وظایف‬‫خود‬‫را‬
‫انجام‬‫دهند‬.
•‫یک‬‫روش‬‫فکری‬‫سیبرنتیکی‬
•‫تهیه‬‫و‬‫تنظیم‬‫ها‬‫پیام‬‫و‬‫اطالعات‬‫و‬‫منتقل‬‫کردن‬‫و‬‫به‬‫جریان‬‫انداختن‬‫و‬‫کنترل‬،‫ها‬‫آن‬‫در‬
‫سایبرنتیک‬‫اهمیت‬‫فراوان‬‫دارند‬
•‫سایبرنتیک‬‫را‬‫توان‬‫می‬‫مکمل‬‫تئوری‬‫اطالع‬‫و‬‫پردازی‬‫اطالع‬‫دانست‬
(،‫معتمدنژاد‬1382.)
15

16. 16
‫جهان‬
‫ماده‬ ‫عنصر‬
‫انرژی‬ ‫عنصر‬
‫عنصر‬‫ارتباطات‬
‫اطالعات‬ ‫تبادل‬ ‫و‬
(،‫لرنر‬2012،‫حسومی‬ ‫و‬ ‫مقدم‬ ‫اسفندیاری‬ ،‫زاده‬‫حسن‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1394)
،‫وگرنه‬ ‫هستند‬ ‫حرکت‬ ‫و‬ ‫جهت‬ ،‫معنا‬ ‫دارای‬ ،‫ارتباطات‬ ‫جریان‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫انتقال‬ ‫اثر‬ ‫بر‬ ‫انرژی‬ ‫و‬ ‫ماده‬
‫بود‬ ‫خواهند‬ ‫ناپذیر‬‫شناخت‬ ‫و‬ ‫انتزاعی‬ ‫های‬‫پدیده‬
(،‫ادومف‬ ‫و‬ ‫پاتن‬1981،‫حسومی‬ ‫و‬ ‫مقدم‬ ‫اسفندیاری‬ ،‫زاده‬‫حسن‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1394.)

17. ‫عنصر‬ ‫شش‬‫پایه‬‫ای‬‫سایبرنتکی‬ ‫های‬‫سیستم‬:
‫شونده‬ ‫کنترل‬
‫مشاهده‬‫گر‬
‫حافظه‬
‫ارتبا‬ ‫مجرای‬‫ط‬‫ی‬
‫پردازشگر‬
‫عملگر‬ ‫سیستم‬
17

18. ‫اصطالح‬‫س‬‫ا‬‫یبرنتیک‬‫یا‬‫دانش‬‫گردانش‬‫را‬‫قبل‬‫از‬‫نوربرت‬‫وینر‬،‫افالطون‬‫و‬
‫آمپر‬‫نیز‬‫کار‬‫به‬‫برده‬‫بودند‬.(،‫طبری‬1360‫نقل‬‫در‬‫پور‬‫اسماعیل‬‫و‬،‫فقیه‬
1395).
‫های‬‫ریشه‬‫سایبرنتیک‬‫به‬‫اوایل‬‫دهه‬1940‫و‬‫فعالیت‬‫گروهی‬‫از‬
‫دانشمندان‬‫برجسته‬‫در‬‫مکزیک‬‫بر‬‫گردد‬‫می‬.
‫نامگذاری‬‫س‬‫ا‬‫یبرنتیک‬‫توسط‬‫نوربرت‬‫وینر‬‫انجام‬‫شده‬‫است‬.
‫مفهوم‬‫مدرن‬‫سایبرنتیک‬‫به‬‫مثابه‬‫یک‬‫رشته‬‫توسط‬،‫وینر‬
‫کلوچ‬‫مک‬McCulloch))‫و‬‫اشبی‬‫گذاری‬‫پایه‬‫شد‬(‫پدیا‬‫ویکی‬).
‫استافورد‬‫بیر‬(1926-2002)‫از‬‫گذاران‬‫پایه‬‫و‬‫استادان‬‫نام‬‫به‬‫سایبرنتیک‬
‫است‬.‫وی‬‫شناخته‬‫ترین‬‫شده‬‫پرداز‬‫نظریه‬‫در‬‫حوزه‬"‫سایبرنتیک‬‫مدیریت‬"
‫است‬(‫جمالی‬،‫مهموئی‬،‫اسدی‬1384).
18

19. ‫پردازان‬‫نظریه‬،‫سایبرنتیک‬‫همانند‬،‫وینر‬،‫بئر‬‫اشبی‬‫و‬...‫اصول‬‫مختلفی‬‫برای‬‫سایبرنتیک‬
‫مطرح‬‫اند‬‫کرده‬‫که‬‫در‬‫دو‬‫قالب‬‫کلی‬‫بندی‬‫دسته‬‫اند‬‫شده‬.
‫دسته‬‫اول‬‫برپایه‬‫مطالعات‬،‫پیشین‬‫اصول‬‫و‬‫قوانین‬‫سایبرنتیک‬‫هستند‬:‫اصل‬‫بقا‬،‫انتخابی‬
‫اصل‬‫رشد‬،‫خودمجاورتی‬‫اصل‬‫انتقال‬‫نامتقارن‬(‫انتروپی‬‫و‬‫انرژی‬)،‫اصل‬‫تنوع‬‫کور‬‫یا‬‫تغییر‬
‫بدون‬،‫بصیرت‬‫اصل‬‫تنوع‬،‫انتخابی‬‫اصل‬‫ساختار‬‫تکراری‬‫ها‬‫سیستم‬(‫اکبری‬‫و‬،‫داورپناه‬
1396).
19
‫دسته‬‫دوم‬،‫اصولی‬‫شامل‬:‫اصل‬،‫پیچیدگی‬‫اصل‬‫دو‬،‫سویگی‬‫اصل‬،‫مکملیت‬،‫پذیری‬‫تکامل‬
،‫ساختمندی‬‫پذیری‬‫انعطاف‬
Heylighen, 1992

20. 20
Heylighen, 1992
‫ضروری‬ ‫تنوع‬ ‫قانون‬
‫ضروری‬ ‫دانش‬ ‫قانون‬‫ناقص‬ ‫دانش‬ ‫اصل‬

21. 21• ،‫داورپناه‬ ،‫اکبری‬1396

22. 22
‫سایبرنتیک‬ ‫علم‬ ‫بر‬ ‫حاکم‬ ‫شناختی‬‫معرفت‬ ‫رویکرد‬ ‫دو‬
‫اساس‬ ‫بر‬ ‫سیبرنتیک‬ ‫اصول‬
‫هرمنوتیک‬ ‫دیدگاه‬
‫اساس‬ ‫بر‬ ‫سیبرنتیک‬ ‫اصول‬
‫پوزیتویستی‬ ‫دیدگاه‬
،‫آخشیک‬1391
‫کشف‬ ‫به‬ ‫ثابت‬ ‫علمی‬ ‫های‬‫روش‬ ‫دریچه‬ ‫از‬
‫اجتماعی‬ ‫و‬ ‫طبیعی‬ ‫علوم‬ ‫در‬ ‫نهفته‬ ‫مبانی‬
‫می‬‫پردازد‬
‫قرار‬ ‫مشاهده‬ ‫جریان‬ ‫در‬ ‫گر‬‫مشاهده‬
‫تعبیرهای‬ ‫و‬ ‫تفسیر‬ ‫آن‬ ‫مبنای‬ ‫و‬ ‫گیرد‬‫می‬
‫است‬ ‫گر‬‫مشاهده‬ ‫ذهن‬.‫ادراکات‬ ‫تمامی‬
‫نیست‬ ‫تجربه‬ ‫از‬ ‫از‬.

23. ‫اطالعات‬ ‫کوانتومی‬ ‫نظریه‬ ‫اصول‬ ‫در‬ ‫سیبرنتیک‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫اصول‬ ‫انعکاس‬
23
،‫آخشیک‬1391

24. ‫اطالعات‬ ‫نظریه‬ ‫و‬ ‫کوانتومی‬ ‫نظریه‬ ،‫اطالعات‬ ‫نظریه‬ ‫حوزهای‬ ‫میان‬ ‫پیوند‬
‫سیبرنتیک‬ ‫با‬ ‫آن‬ ‫ارتباط‬ ‫و‬
24
،‫آخشیک‬1391

25. 25
•‫اول‬ ‫مرتبه‬ ‫سایبرنتیک‬(‫کالسیک‬)
•‫دوم‬ ‫مرتبه‬ ‫سایبرنتیک‬(‫سیبرنتیک‬ ‫سیبرنتیک‬)
•‫مرتبه‬ ‫سایبرنتیک‬‫سوم‬
•‫مرتبه‬ ‫سایبرنتیک‬‫چهارم‬
(Scoot, 2004, Heylighen, 1992, Glanville, 2004, ،‫داورپناه‬ ،‫اکبری‬1396 )

26. 26(Scoot, 2004, Heylighen, 1992, Glanville, 2004, ،‫داورپناه‬ ،‫اکبری‬1396 )
‫دانش‬ ‫بازنمون‬ ‫و‬ ‫سازی‬‫مدل‬‫نظریه‬ ‫و‬ ‫گرایی‬‫کل‬ ‫تفکرات‬ ‫پایه‬ ‫بر‬‫کوانتوم‬
‫احتماالت‬ ‫مدل‬ ‫مانند‬‫شرطی‬‫بیزی‬(‫وقوع‬ ‫شرط‬/)‫رویکرد‬‫سیستمی‬/‫های‬‫سیستم‬
‫ماهیت‬ ‫با‬ ‫اجتماعی‬‫هرمنوتیکی‬/‫داده‬‫شبکه‬ ‫سازی‬‫مدل‬ ‫و‬ ‫کاوی‬‫عصبی‬
‫نیوتنی‬ ‫شناسی‬‫معرفت‬ ‫تفکرات‬ ‫برپایه‬
(‫مکانیکال‬ ‫رویکرد‬)
‫دیدگاه‬‫پوزیتویستی‬(‫گرایی‬‫اثبات‬)

27. 27
،‫فقیه‬ ‫و‬ ‫تاجر‬1394
‫جهت‬ ‫اول‬ ‫سیبرنتیک‬ ‫رویکرد‬
‫کنترل‬‫خوبیست‬ ‫کار‬ ‫و‬ ‫ساز‬ ‫پدیده‬ ‫هر‬
‫چگونگی‬ ‫آموختن‬ ‫با‬ ‫ای‬‫چرخه‬ ‫در‬ ‫مکانیسمی‬
‫مشاهده‬
‫و‬‫خود‬ ‫پذیرش‬-‫سازماندهی‬

28. 28
‫در‬‫راستای‬‫عدم‬‫کارایی‬‫سایبرنتیک‬‫اول‬‫و‬‫دوم‬‫برای‬‫های‬‫سامانه‬‫انسانی‬‫شکل‬‫گرفت‬.
‫ای‬‫شبکه‬‫از‬‫گران‬‫مشاهده‬‫که‬‫همواره‬‫گران‬‫مشاهده‬‫دیگر‬‫را‬‫مورد‬‫مشاهده‬‫قرارا‬‫دهند‬‫می‬.
‫شناخت‬+‫مشاهده‬‫منجر‬‫به‬‫گرایی‬‫عمل‬‫در‬‫آن‬‫و‬‫سپس‬‫اتخاذ‬‫تصمیم‬‫شود‬‫می‬.
‫عامل‬‫تعامل‬‫و‬‫ارتباطات‬‫عنصر‬‫اصلی‬‫سایبرنتیک‬‫سوم‬‫است‬(‫ارکستر‬).
‫سایبرنتیک‬‫اجتماعی‬‫است‬‫که‬‫در‬‫آن‬‫دانش‬‫برای‬‫دستیابی‬‫اهداف‬‫انسان‬‫ساخته‬‫شود‬‫می‬.
‫در‬‫این‬،‫سایبرنتیک‬‫گر‬‫مشاهده‬‫و‬‫سامانه‬‫دوش‬‫به‬‫دوش‬‫هم‬‫تکامل‬‫یابند‬‫می‬.
‫گر‬‫مشاهده‬‫خود‬‫را‬‫به‬‫عنوان‬‫بخشی‬‫از‬‫سامانه‬‫پندارد‬‫می‬‫که‬‫همواره‬‫مورد‬‫آزمون‬‫قرار‬‫گیرد‬‫می‬.
‫توانایی‬‫حل‬‫مسائل‬‫پیچیده‬‫را‬‫به‬‫سازمان‬‫دهد‬‫می‬.
‫با‬‫کمک‬‫فناوری‬‫تواند‬‫می‬‫منجر‬‫به‬‫تولید‬‫اعضای‬‫مصنوعی‬‫شود‬‫که‬‫دارای‬‫اعصاب‬‫و‬‫احساسی‬‫شبیه‬‫به‬
‫بدن‬‫انسان‬‫باشد‬‫و‬‫حتی‬‫توانایی‬‫آموختن‬‫و‬‫گیری‬‫تصمیم‬‫را‬‫نیز‬‫داشته‬‫باشد‬.
‫هولیسم‬ ‫و‬ ‫گرایی‬‫کل‬

29. 29
•‫بازتعریف‬‫نگاه‬‫سیستمی‬
•‫کاربرد‬‫به‬‫نظریه‬‫دیالکتیک‬‫و‬‫گفتمان‬‫ها‬‫سامانه‬‫توجه‬‫دارد‬‫در‬
‫سیبرنتیک‬
•‫جهت‬‫رفع‬‫مسائل‬‫کنونی‬‫جوامع‬‫بشری‬‫از‬‫جمله‬‫بحران‬‫جهانی‬‫اقتصاد‬‫با‬‫هدف‬
‫حرکت‬‫سوی‬‫به‬‫ای‬‫آینده‬‫باثبات‬‫برای‬‫بشریت‬‫مطرح‬‫شد‬.
•‫در‬‫این‬‫نوع‬‫بر‬‫گرایی‬‫کل‬‫و‬‫مسئولیت‬‫اجتماعی‬‫باالتر‬‫تاکید‬‫شود‬‫می‬.
•‫دیالکتیک‬‫جهانی‬‫و‬‫گفتمان‬‫و‬‫کارهای‬‫ایی‬‫رشته‬‫بین‬‫و‬‫گسترش‬‫ارتباطات‬‫علمی‬‫برای‬
‫حل‬‫مسائل‬‫جامعه‬‫مطرح‬‫شود‬‫می‬.

30. ‫سایبرنتیکی‬ ‫های‬‫سیستم‬ ‫اصلی‬ ‫عناصر‬
30
1-‫ارتباط‬
•،‫ارتباط‬‫پایه‬‫اساسی‬‫در‬‫یک‬‫سیستم‬‫سایبرنتیکی‬‫است‬.
•‫تبادل‬‫اطالعات‬‫بین‬‫سیستم‬‫و‬،‫محیط‬‫ضامن‬‫تداوم‬‫حیات‬‫سیستم‬
‫است‬.
•‫همه‬‫مراحل‬‫انتقال‬‫اطالعات‬‫در‬‫سیستم‬‫مستلزم‬‫وجود‬‫ارتباط‬
‫بین‬‫اجزا‬‫و‬‫عناصر‬‫درونی‬‫و‬‫ارتباط‬‫بین‬‫سیستم‬‫با‬‫محیط‬‫است‬.
•‫توزیع‬‫و‬‫گسترش‬‫اطالعات‬‫و‬‫ارتباطات‬‫در‬‫یک‬‫سازمان‬
‫سایبرنتیکی‬‫باعث‬‫افزایش‬‫ضریب‬‫اطمینان‬‫سازمان‬‫شود‬‫می‬.
•‫افزایش‬‫ضریب‬‫اطمینان‬‫سازمان‬‫نیز‬‫از‬‫برخورد‬‫با‬‫شرایط‬
‫غیرمترقبه‬‫کاهد‬‫می‬.
•‫جریان‬‫آزاد‬،‫اطالعات‬‫دید‬‫و‬‫بینش‬‫جامع‬‫و‬‫دوربرد‬‫در‬‫اختیار‬
‫سازمان‬‫قرار‬‫دهد‬‫می‬.
•‫تغییرات‬‫سازمان‬‫به‬‫جای‬‫اجباری‬‫و‬‫ناپذیر‬‫اجتناب‬‫بودن‬‫قابل‬
‫بینی‬‫پیش‬‫خواهد‬‫شد‬.
2-‫کنترل‬
•‫از‬‫ترین‬‫مهم‬‫اجزای‬‫یک‬‫سیستم‬‫سایبرنتیکی‬
•‫با‬‫هدف‬‫کارآیی‬‫حداکثر‬‫و‬‫مصرف‬‫حداقل‬‫ماده‬‫و‬‫انرژی‬
•‫عامل‬‫افزایش‬‫نظم‬‫و‬‫کاهش‬‫آنتروپی‬‫یا‬‫نظمی‬‫بی‬
•‫اطالعات‬‫عنوان‬‫به‬‫الزمه‬‫کنترل‬‫مطرح‬‫است‬.
•‫برای‬‫کنترل‬،‫موفق‬،‫اطالعات‬‫حیاتی‬‫است‬.
•‫الزمه‬‫کنترل‬‫در‬‫سیستم‬‫نیز‬‫دریافت‬‫اطالعات‬‫است‬‫که‬‫توسط‬
‫عامل‬‫بازخورد‬‫انجام‬‫شود‬‫می‬.
•‫مفهوم‬‫دیکر‬‫در‬،‫کنترل‬‫بقا‬‫و‬‫تکامل‬‫سیستم‬‫است‬.
•‫چهار‬‫نوع‬‫کنترل‬‫وجود‬‫دارد‬:،‫سازی‬‫پایداری‬‫اجرای‬،‫برنامه‬
‫ردیابی‬‫و‬‫سازی‬‫بهینه‬
،‫غالمزاده‬1377

31. ‫سایبرنتیکی‬ ‫های‬‫سیستم‬ ‫اصلی‬ ‫عناصر‬
31
1-‫بازخورد‬
•‫بازخورد‬:،‫مکانیزم‬‫فرایند‬‫یا‬‫سیگنالی‬‫است‬‫که‬‫در‬‫یک‬‫برگشت‬
،‫چرخشی‬‫سیستم‬‫سایبرنتیک‬‫را‬‫در‬‫خودش‬‫کنترل‬‫کند‬‫می‬.
•‫کنترل‬‫یک‬‫سیستم‬‫نیاز‬‫به‬‫انتقال‬‫اطالعات‬‫صورت‬‫به‬‫داد‬‫برون‬‫و‬
‫داد‬‫درون‬‫دارد‬‫که‬‫در‬‫قالب‬‫بازخورد‬‫صورت‬‫گیرد‬‫می‬.
•‫کیفیت‬‫برونداد‬‫در‬‫یک‬‫سیستم‬‫سایبرنتیکی‬‫توسط‬‫بازخورد‬
‫تعیین‬‫شود‬‫می‬.
•‫بخش‬‫کنترل‬‫سیستم‬‫در‬‫ارتباط‬‫مستقیم‬‫با‬‫های‬‫سیکنال‬‫بازخورد‬
‫است‬
‫سیبرنتیکی‬ ‫سیستم‬ ‫اصلی‬ ‫مفاهیم‬
•‫عالوه‬‫بر‬،‫ارتباط‬‫کنترل‬‫و‬،‫بازخورد‬‫اطالعات‬‫و‬‫مشاهده‬‫از‬
‫مفاهیم‬‫اصلی‬‫سیستم‬‫سایبرنتیکی‬‫هستند‬.
،‫غالمزاده‬1377

32. 32
‫مفهوم‬‫بازخورد‬‫یکی‬‫از‬‫شرایط‬‫اساسی‬‫برای‬‫مطالعه‬‫ها‬‫پدیده‬‫و‬
‫های‬‫سیستم‬‫پویا‬‫بوده‬‫و‬‫یک‬‫روش‬‫اساسی‬‫برای‬‫اصالح‬‫عملکرد‬‫سیستم‬
‫باشد‬‫می‬.
‫صحت‬‫و‬‫سالمت‬‫عملکرد‬‫سیستم‬‫در‬‫گرو‬‫بازخورد‬‫است‬.
‫سیستم‬‫پیچیده‬‫و‬‫بزرگ‬:‫با‬‫گیری‬‫بهره‬‫از‬‫های‬‫سیستم‬‫خبره‬‫و‬‫رابط‬
‫کاربر‬‫هوشمند‬‫جهت‬‫تسهیل‬‫جستجوی‬‫پویا‬‫و‬‫تعامل‬‫بین‬‫کننده‬‫استفاده‬
‫نهایی‬‫و‬،‫سیستم‬‫تبادل‬‫اطالعات‬‫بین‬‫کاربر‬‫و‬‫سیستم‬‫تر‬‫پیچیده‬‫اند‬‫شده‬.
،‫معتمدی‬1382
‫سایبرنتیک‬‫در‬‫اصل‬‫مطالعه‬‫و‬‫تحلیل‬‫روابط‬‫پیچیده‬‫حاصل‬‫از‬‫بازخوردهای‬‫اطالعاتی‬
‫در‬‫های‬‫نظام‬‫پویا‬‫و‬‫دهنده‬‫خودسازمان‬‫است‬(Von Foerster, 2003).

33. ‫سایبرنتیکی‬ ‫های‬‫سیستم‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫ویژگی‬
33
‫های‬‫سیستم‬
‫سایبرنتیکی‬
‫بودن‬ ‫باز‬
‫در‬ ‫کنترل‬
‫و‬ ‫ایستا‬ ‫حالت‬
‫پیشرفت‬
‫مشترک‬ ‫زبان‬
(،‫پهلو‬‫فرج‬ ‫و‬ ‫ابراهیمی‬1389.)

34. ‫نامید‬ ‫کنترل‬ ‫های‬‫نظام‬ ‫دانش‬ ‫توان‬‫می‬ ‫را‬ ‫سایبرنتیک‬.
‫شوند‬‫می‬ ‫محسوب‬ ‫کنترل‬ ‫های‬‫نظام‬ ‫جزو‬ ‫نیز‬ ‫اطالعات‬ ‫بازیابی‬ ‫و‬ ‫ذخیره‬ ‫های‬‫نظام‬.
،‫رسانی‬‫اطالع‬ ‫مراکز‬ ‫و‬ ‫ها‬‫کتابخانه‬‫اطالعات‬ ‫بازیابی‬ ‫و‬ ‫ذخیره‬ ‫پیچیده‬ ‫های‬‫نظام‬‫شمار‬‫به‬
‫نظام‬ ‫توسعه‬ ‫و‬ ‫رشد‬‫به‬ ‫اقدام‬ ‫باید‬ ‫سایبرنتیکی‬ ‫قوانین‬ ‫و‬ ‫اصول‬ ‫کارگیری‬‫به‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫روند‬‫می‬
‫کرد‬ ‫ها‬‫آن‬.
‫غلبه‬‫های‬‫فناوری‬‫جهت‬ ‫تصمیماتی‬ ‫اتخاذ‬ ‫لزوم‬ ‫و‬ ‫رسانی‬‫اطالع‬ ‫مراکز‬ ‫و‬ ‫ها‬‫کتابخانه‬ ‫اطالعات‬
‫ضرور‬ ‫را‬ ‫سایبرنتیکی‬ ‫دانش‬ ‫کارگیری‬‫به‬ ،‫ها‬‫آن‬ ‫از‬ ‫بهینه‬ ‫استفاده‬ ‫و‬ ‫کنترل‬‫ی‬‫ساخته‬.
‫بازخورد‬‫ربط‬‫ترین‬‫اصلی‬ ‫از‬ ‫شود‬‫می‬ ‫محسوب‬ ‫اطالعات‬ ‫بازیابی‬ ‫در‬ ‫زیربنایی‬ ‫مفاهیم‬ ‫از‬ ‫که‬
‫رود‬‫می‬ ‫شمار‬‫به‬ ‫سایبرنتیک‬ ‫دانش‬ ‫در‬ ‫مباحث‬.
34
• (،‫فقیه‬ ‫و‬ ‫پور‬‫اسماعیل‬1395.)

35. 35
.1‫هر‬4‫رویکرد‬‫سایبرنتیکی‬‫در‬‫علم‬‫اطالعات‬‫و‬‫شناسی‬‫دانش‬‫حائز‬‫اهمیت‬‫است‬‫که‬‫اوج‬
‫این‬‫اهمیت‬‫در‬‫ارتباطات‬‫علمی‬‫و‬‫سایبرنتیک‬‫چهارم‬‫دیده‬‫شود‬‫می‬.
.2‫ریزی‬‫برنامه‬‫جهت‬‫سازی‬‫بهینه‬‫ها‬‫فعالیت‬‫و‬‫فرایندهای‬‫ها‬‫کتابخانه‬‫و‬‫مراکز‬
‫رسانی‬‫اطالع‬‫ضرورت‬‫دید‬‫مند‬‫نظام‬‫و‬‫سایبرنتیکی‬‫را‬‫طلبد‬‫می‬.
.3‫تسهیل‬‫روند‬‫بازخورد‬‫در‬‫های‬‫فعالیت‬‫ها‬‫کتابخانه‬‫تواند‬‫می‬‫عالوه‬‫بر‬‫سرعت‬‫بخشیدن‬
‫به‬،‫امور‬‫عملکرد‬‫نظام‬‫را‬‫خوبی‬‫به‬‫نشان‬‫دهد‬‫و‬‫به‬‫رفع‬‫مسائل‬‫جهت‬‫بهبود‬‫فرایندها‬
‫بیانجامد‬.
.4‫اتخاذ‬‫رویکرد‬‫مند‬‫نظام‬‫در‬‫تمام‬‫های‬‫فعالیت‬‫کتابخانه‬‫تواند‬‫می‬‫نتایج‬‫خوبی‬‫را‬‫به‬‫بار‬
‫آورد‬.‫با‬‫مدیریت‬‫نظام‬‫جهت‬‫دریافت‬‫بازخورد‬‫از‬‫نظام‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬‫توان‬‫می‬
‫عملکرد‬‫نظام‬‫سازی‬‫نمایه‬‫را‬‫کنترل‬‫کرد‬(‫پور‬‫اسماعیل‬‫و‬،‫فقیه‬1395).
‫شناسی‬‫دانش‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫علم‬ ‫در‬ ‫سایبرنتیکی‬ ‫رویکرد‬

36. 50
‫کنترل‬5‫از‬‫نوع‬:
‫و‬ ‫ردیابی‬ ،‫سازی‬ ‫پایداری‬
‫سازی‬‫بهینه‬
‫سازی‬‫پایداری‬‫چون‬‫با‬‫هدف‬‫بقا‬‫و‬‫ادامه‬‫حیات‬
‫سیستم‬‫انجام‬‫شود‬‫می‬.
‫ردیابی‬‫چون‬‫با‬‫بازخورد‬‫محیطی‬‫در‬‫ارتباط‬‫است‬
‫و‬‫بر‬‫مبنای‬‫تغییرات‬،‫محیطی‬‫سیستم‬‫را‬‫تغییر‬
‫دهد‬‫می‬‫تا‬‫اوضاع‬‫و‬‫شرایط‬‫آل‬‫ایده‬‫سستم‬‫به‬
‫یکباره‬‫به‬‫مخاطره‬‫نیفتد‬.
‫که‬ ‫شوند‬‫می‬ ‫طراحی‬ ‫نحوی‬‫به‬ ‫سیستم‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫کنترل‬ ‫های‬‫مکانیسم‬
‫شود‬ ‫جلوگیری‬ ‫آن‬ ‫زوال‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫نموده‬ ‫تضمین‬ ‫را‬ ‫سیستم‬ ‫بقای‬.

37. 37
‫عامل‬‫ارتباط‬‫از‬‫ترین‬‫مهم‬‫های‬‫ویژگی‬‫یک‬‫سیستم‬‫سایبرنتیکی‬‫است‬.
‫انتقال‬‫های‬‫سیگنال‬‫اطالعاتی‬‫موجب‬‫برقراری‬‫نظم‬‫در‬‫سیستم‬‫شده‬
‫و‬‫آنتروپی‬‫را‬‫کاهش‬‫دهد‬‫می‬.

38. ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫علم‬ ‫در‬ ‫سایبرنتیکی‬ ‫مطالعات‬ ‫موضوع‬‫شناسی‬‫دانش‬
‫شناسی‬‫روش‬‫های‬‫پویایی‬‫سامانه‬
‫توسعه‬‫علمی‬‫جامعه‬
‫پویایی‬‫ربط‬‫در‬‫پایگاه‬‫داده‬
‫پویایی‬‫پذیرش‬‫انواع‬‫ها‬‫فناوری‬‫در‬‫مراکز‬‫رسانی‬‫اطالع‬
‫پویایی‬‫تالیفی‬‫هم‬
‫پ‬‫ویایی‬‫تولیدات‬‫علمی‬‫و‬...
38

39. ‫ماخذ‬ ‫و‬ ‫منابع‬
(1،‫آخشیک‬‫سمیه‬‫سادات‬(1391).‫نگاهی‬‫به‬‫مفاهیم‬‫سیبرنتیکی‬‫نهفته‬‫در‬‫نظریه‬‫کوانتومی‬
‫اطالعات‬.‫مجله‬‫مطالعات‬‫کتابداری‬‫و‬‫علم‬،‫اطالعات‬9:37-52.
(2،‫ابراهیمی‬،‫سعیده‬،‫پهلو‬‫فرج‬‫عبدالحسین‬.(1389).‫رویکردی‬‫سایبرنتیکی‬‫به‬‫سیستم‬‫داوری‬
‫مقاالت‬‫در‬‫مجالت‬‫علمی‬.‫فصلنامه‬‫مطالعات‬‫ملی‬‫کتابداری‬‫و‬‫سازماندهی‬،‫اطالعات‬21(2):
186-198.
(3‫آزاد‬،،‫اسداله‬،‫زاده‬‫حسن‬‫محمد‬(1382).‫شمه‬‫ای‬‫از‬‫سیبرنتیک‬:‫نظریه‬‫اطالعات‬‫و‬‫کاربرد‬‫آن‬
‫در‬‫کتابداری‬‫و‬‫اطالع‬‫رسانی‬.‫مطالعات‬‫ملی‬‫کتابداری‬‫و‬‫سازماندهی‬،‫اطالعات‬14،55(3):
92-99.
(4‫اسماعیل‬،‫پور‬،‫رضیه‬‫فقیه‬‫الدین‬‫نظام‬(1395).‫رویکرد‬‫سیبرنتیکی‬‫به‬‫های‬‫نظام‬‫ذخیره‬‫و‬
‫بازیابی‬‫اطالعات‬.‫پژوهشنامه‬‫کتابداری‬‫و‬‫اطالع‬،‫رسانی‬6(1):5-24.
(5،‫پور‬‫آریان‬‫عباس‬‫و‬‫منوچهر؛‬‫فرهنگ‬‫انگلیسی‬‫به‬،‫فارسی‬،‫تهران‬،‫رایانه‬‫جهان‬1385،‫چاپ‬
،‫ششم‬‫ج‬1،‫ص‬554.
(6،‫اکبری‬،‫علی‬،‫داورپناه‬‫محمدرضا‬(1396).‫تحلیل‬‫اصول‬‫سیبرنتیک‬‫در‬‫فیزیک‬‫قدیم‬‫و‬‫جدید‬.
‫نامه‬‫پژوهش‬‫کتابداری‬‫و‬،‫رسانی‬‫اطالع‬7(2):317-337.
(7،‫بیر‬‫الف‬(1384).‫سایبرنتیک‬‫چیست؟‬.‫ترجمه‬‫حمیدرضا‬‫جمالی‬‫مهموئی‬‫و‬‫سعید‬‫اسدی‬.
‫تدبیر‬.‫شماره‬155.
(8،‫تاجر‬،‫پگاه‬،‫فقیه‬‫الدین‬‫نظام‬(1394).‫روند‬‫تکامل‬‫دانش‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫نقش‬‫گر‬‫مشاهده‬‫در‬
‫رویکردهای‬‫چهارگانه‬‫سیبرنتیک‬.‫پژوهشنامه‬‫کتابداری‬‫و‬،‫رسانی‬‫اطالع‬5(2):5-21.
(9‫حسن‬،‫زاده‬،‫پریسا‬‫اسفندیاری‬،‫مقدم‬،‫علیرضا‬،‫حسومی‬‫طاهره‬.(1394).‫اخالق‬‫در‬
‫سایبرنتیک‬‫و‬‫نقش‬‫متخصصان‬‫علم‬‫اطالعات‬‫و‬‫شناسی‬‫دانش‬.‫پژوهش‬‫اجتماعی‬,8(29):
193-210.
(01،‫لونر‬‫آلکساندر‬‫یاکوولیویچ‬(1366).‫مبانی‬‫سیبرنتیک‬.‫ترجمه‬‫کیومرث‬‫پربانی‬.‫تهران‬:
‫پژوه‬‫دانش‬.
51

40. 40
11.‫طبری‬،‫احسان‬(1360).‫دانش‬‫و‬‫بینش‬:‫درباره‬‫تئوری‬،‫ها‬‫سیستم‬،‫سمیوتیک‬
،‫سیبرنتیک‬‫هوریستیک‬‫و‬‫ارزش‬‫فلسفی‬‫و‬‫اسلوبی‬‫ها‬‫آن‬.‫تهران‬:‫انتشارات‬
‫حزب‬‫توده‬‫ایران‬.
12.‫نوکاریزی‬،‫محسن‬‫و‬‫حسین‬‫علی‬‫قاسمی‬(1381).«‫اندازی‬‫چشم‬‫بر‬‫ارتباطات‬‫و‬
‫سیبرنتیک‬».‫کتابداری‬‫و‬‫رسانی‬‫اطالع‬:‫جلد‬،‫پنجم‬‫شماره‬2.25-40.
13.‫اسمیت‬،‫آلفرد‬‫جی‬(1381).‫ارتباطات‬‫و‬،‫فرهنگ‬‫اکرم‬‫زاده‬‫هادی‬‫مقدم‬‫و‬
،‫دیگران‬،‫تهران‬،‫سمت‬‫چاپ‬،‫اول‬‫ج‬2،‫ص‬302.
14.،‫معتمدی‬‫فاطمه‬(1382).‫بازخورد‬‫و‬‫های‬‫نظام‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬.‫علوم‬‫و‬‫فناوری‬
‫اطالعات‬،3‫و‬4(40):1-16.
14.‫معتمدنژاد‬،‫کاظم؛‬‫وسایل‬‫ارتباط‬،‫جمعی‬،‫تهران‬1386،‫انتشارات‬‫دانشگاه‬‫عالمه‬
،‫طباطبایی‬‫چاپ‬،‫ششم‬‫ص‬42-41.

41. 15.Arbib, Michael A. (2014). Computers and the cybernetic society. Elsevier.
16.Ashby,W. R. (1957) An introduction to Cybernetics. London: Chapman & Hall LTD.
17.Boje, D., & Al Arkoubi, K. (2013). Third cybernetic revolution: Beyond
open to dialogic system theories. Tamara Journal for Critical Organization
Inquiry, 4(2), 1-20.
18.Duffy, P. R.. (1984). Cybernetics .The Journal of Business Communication. 21(1):
33-41.
19.Glanville, R. (2004).The purpose of second-order cybernetics, Kybernetes,Vol. 33
Iss 9/10: 1379 – 1386.
20.Heylighen, F. (1992). Principles of systems and cybernetics: an evolutionary
perspective. Available in: pespmc1.vub.ac.be/papers/PrinciplesCybSys.pdf.
21.Lerner,A.Y. (2012). Fundamentals of cybernetics. Springer Science &
Business Media.Lutterer,W. (2005). Systemic: the social aspects of
cybernetics. Kybernetes, 34(3/4), 497-507.
22.Scoot, B. (2004). Second-order cybernetics: an historical introduction. Available in:
www.emeraldinsight.com/journals.htm?articleid=1454566&show=pdf
23.Von Foerster, H. (2003). Cybernetics of cybernetics. In: Understanding
Understanding (pp. 283-286). Springer, NewYork. (ebook:
https://link.springer.com/chapter/10.1007/0-387-21722-3_13)
52

42. 42

43. 43
‫شما‬ ‫توجه‬ ‫از‬ ‫سپاس‬ ‫با‬