Trần Văn Đồng

1. nguyªn lý c¬ b¶n ®iÖn tim ®å
TS.BSCC. TrÇn V¨n §ång
ViÖn Tim m¹ch ViÖt Nam

2. §Þnh nghÜa
§iÖn tim ®å (§T§) lµ mét ®êng cong ghi l¹i c¸c
biÕn thiªn cña c¸c ®iÖn lùc do tim ph¸t ra trong ho¹t
®éng co bãp.
Ph¬ng ph¸p ghi ®iÖn t©m ®å
 Cho dßng ®iÖn tim t¸c ®éng lªn mét bót ghi lµm
bót nµy dao ®éng qua l¹i vµ vÏ lªn mét b¨ng giÊy.
 B¨ng giÊy ®îc chuyÓn ®éng ®Òu liªn tôc.
 §T§ lµ ®å thÞ cã:
 Hoµnh ®é lµ thêi gian
 Tung ®é lµ ®iÖn thÕ

3. §Þnh chuÈn
 Thêi gian
 GiÊy ghi : - KÎ «
 Tèc ®é: 25mm/s : mçi « 1mm t¬ng øng 0,04s
 50mm/s : mçi « 1mm t¬ng øng 0,02s
 Tuú theo :100mm/s ,10mm/s,
 Tèc ®é chuÈn thêng dïng lµ 25mm/s.
 Biªn ®é
 §Þnh chuÈn biªn ®é:1miliv«n (1mV) 10mm
 Biªn ®é sãng §T§ qu¸ cao:N/2, (5mm = 1mV)
 Sãng §T§ qu¸ nhá : 2N

4. KÎ « giÊy ®iÖn tim vµ ®Þnh chuÈn thêi gian vµ biªn ®é

5. §iÖn thÕ ho¹t ®éng
 Khi TB nghØ: Cã sù chªnh lÖch nång ®é Na+, K+,
Ca++... gi÷a mÆt trong vµ ngoµi TB
 Na+ ë ngoµi tÕ bµo cao gÊp 10 lÇn trong tÕ bµo,
 Ca++ ngoµi tÕ bµo cao gÊp 1000 lÇn trong tÕ bµo
 K+ trong TB cao gÊp 30 lÇn ngoµi TB…
LËp thµnh tr¹ng th¸i néi m«i h»ng ®Þnh phï hîp víi
sù sèng b×nh thêng.
+ TB c¬ tim ë tr¹ng th¸i ph©n cùc: mÆt ngoµi (+),
mÆt trong (-).
+ §iÖn thÕ qua mµng (®iÖn thÕ nghØ) = - 90 mV

6. C¸c qu¸ tr×nh ®iÖn häc cña tim
 C¸c qu¸ tr×nh ®iÖn häc cña tim lµ do sù biÕn
®æi hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a mÆt trong vµ mÆt ngoµi
tÕ bµo c¬ tim. Sù biÕn ®æi hiÖu ®iÖn thÕ nµy do
sù di chuyÓn cña c¸c ion (K+, Na+ ...) gi÷a
trong vµ ngoµi tÕ bµo.
 Khi tÕ bµo ho¹t ®éng : §iÖn thÕ ngoµi mµng tÕ
bµo trë thµnh ©m tÝnh t¬ng ®èi so víi mÆt trong
tÕ bµo, ®ã lµ hiÖn tîng khö cùc.
 Sau ®ã tÕ bµo lËp l¹i thÕ th¨ng b»ng ion lóc
nghØ, ngoµi mµng tÕ bµo trë l¹i d¬ng t¬ng ®èi
so víi mÆt trong mµng tÕ bµo, ®ã lµ hiÖn tîng
t¸i cùc.

7. 1
0
2
3
4
Trong TB
Ngoµi TB
Na+
K+
Na+
Na+
Na+K+
Ca++
K+
Ca++
Na+
Ca++
K+
Dr.Dong
§iÖn thÕ ho¹t ®éng - C¸c qu¸ tr×nh ®iÖn häc cña tim

8. 2. §êng cong ®iÖn thÕ ho¹t ®éng
 Giai ®o¹n O: khö cùc nhanh
+ Na+: di chuyÓn µo ¹t tõ ngoµi TB vµo trong TB
+ §iÖn thÕ qua mµng tõ - 90 mV → + 30 mV
+ QRS ë §T§ ngo¹i biªn
 Giai ®o¹n 1:
+ Na+: gi¶m ®i
+ §iÖn thÕ qua mµng h¹ xuèng gÇn møc 0
 Giai ®o¹n 2: t¸i cùc chËm
+ Ca++ chËm ®i vµo TB, Na+ chËm vµo TB, K+ ®i ra TB
+ §iÖn thÕ qua mµng thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ
 Giai ®o¹n 3: t¸i cùc nhanh
+ K+ ®i ra TB t¨ng lªn
+ §iÖn thÕ qua mµng h¹ nhanh xuèng møc ban ®Çu: - 90 mV
 Giai ®o¹n 4: lÆp l¹i t×nh tr¹ng néi m«i h»ng ®Þnh
+ ATPaza 1. §Èy Na+ ra TB, b¬m K+ vµo TB
2. §Èy Ca++ ra TB, b¬m Na+ vµo TB
+ §iÖn thÕ qua mµng æn ®Þnh ë møc: - 90 mV

10. C¸c ®Æc tÝnh cña tim
 TÝnh chÞu kÝch thÝch
 TÝnh tù ®éng
 TÝnh dÉn truyÒn
 TÝnh tr¬ vµ c¸c thêi k× tr¬

11. TÝnh chÞu kÝch thÝch
 Lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña mét tÕ bµo víi mét kÝch
thÝch thÝch hîp ®Ó t¹o ra mét ®iÖn thÕ ho¹t ®éng
 Mµng TB thay ®æi tÝnh thÈm thÊu → sù di chuyÓn
Na+, Ca++ tõ trong ra ngoµi TB, K+ tõ ngoµi vµo
trong TB: thÓ hiÖn tÝnh chÞu kÝch thÝch

12. TÝnh tù ®éng:
 HiÖn tîng TB tù m×nh ®i vµo ho¹t ®éng khö cùc vµ t¸i cùc
→ tù ph¸t xung ®éng.
+ ë G§ 4 §TH§: Na+ chËm tõ ngoµi vµo trong TB: khö
cùc chËm t©m tr¬ng
+ ë G§ 4 §TH§ ®i dèc tho¶i lªn tíi møc §T ngìng (-
70 mV): tù kÝch thÝch → khëi ph¸t khö cùc, t¸i cùc TB
+ §©y lµ hiÖn tîng sinh lý. Cã ë TB biÖt ho¸ cña tim: nót
xoang, nót NT, bã His, nh¸nh bã His, m¹ng Purkinje
+ Kh¶ n¨ng ph¸t xung cña chóng kh¸c nhau: do tèc ®é
dßng Na+ t©m tr¬ng kh¸c nhau.

13. TÝnh dÉn truyÒn
 Lµ kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t kÝch thÝch tõ TB nµy sang TB
bªn c¹nh, nghÜa lµ qu¸ tr×nh khö cùc råi t¸i cùc nèi
tiÕp diÔn ra tõ TB nµy sang TB kh¸c
 Phô thuéc dßng Na+ nhanh
 TB cã dßng Na+ nhanh: c¬ nhÜ, c¬ thÊt, His, nh¸nh bã
His, m¹ng Purkinje: lµ TB ®¸p øng nhanh
 TB nót xoang, nót NT kh«ng cã Na+ nhanh, tÝnh DT
phô thuéc dßng Ca++, Na+ chËm
G§ khö cùc cña TB nµy ®i thoai tho¶i: TB ®¸p øng
chËm

14. TÝnh tr¬
 C¬ tim chØ ®¸p øng víi c¸c kÝch thÝch ë thêi ®iÓm
nhÊt ®Þnh:
 KÝch thÝch lóc tim co: kh«ng ®¸p øng;
 KÝch thÝch lóc tim gi·n: cã ®¸p øng
 Nh÷ng thêi ®iÓm tim kh«ng ®¸p øng víi kÝch thÝch:
thêi k× tr¬
 TÝnh tr¬ ngîc l¹i víi tÝnh chÞu kÝch thÝch
 Mét kÝch thÝch lµm TB khö cùc ph¶i:
+ Cã cêng ®é ®ñ lín: ®a ®iÖn thÕ qua mµng vît
qu¸ -70mV
+ XuÊt hiÖn vµo thêi ®iÓm tim kh«ng tr¬

15. §iÖn thÕ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc cña tim
Nót xoang
Nót nhÜ thÊt
Th©n bã His
Nh¸nh bã His
M¹ng Purkinje
C¬ nhÜ, C¬ thÊt

16. Sù h×nh thµnh ®iÖn tim ®å
 Nót xoang gi÷ vai trß chñ nhÞp:xung ®éng tõ nót
xoang lan ra c¬ nhÜ  nhÜ khö cùc, nhÜ bãp ®Èy
m¸u xuèng thÊt. Sau ®ã xung ®éng ®i qua nót
N/T  khö cùc thÊt, thÊt bãp ®Èy m¸u vµo c¸c
®éng m¹ch.
 HiÖn tîng nhÜ vµ thÊt khö cùc lÇn lît tríc sau lµ
®Ó duy tr× qu¸ tr×nh huyÕt ®éng b×nh thêng cña
hÖ tuÇn hoµn. V× vËy nã còng lµm cho ®iÖn tim
gåm 2 phÇn: nhÜ ®å vµ thÊt ®å.

17. HÖ thèng dÉn truyÒn cña tim
Nót nhÜ -ThÊt
§êng
Liªn nót
Tríc
§êng
Liªn nót
Gi÷a
§êng
Liªn nót
Sau
Nót xoang
Nh¸nh Bachman
Nh¸nh tr¸i
Nh¸nh ph¶i
M¹ng
Purkinje
Bã His
Dr. §ång

18.  §Ó thu ®îc dßng §T, ngêi ta ®Æt nh÷ng
®iÖn cùc cña m¸y ghi ®iÖn tim lªn c¬ thÓ ë
c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau.
 Tuú theo chç ®Æt ®iÖn cùc, h×nh d¸ng ®iÖn
tim ®å sÏ kh¸c nhau.
 Trong vÝ dô díi ®©y ®Ó ®¬n gi¶n ta qui íc:
®Æt ®iÖn cùc d¬ng (B) ë bªn tr¸i qu¶ tim vµ
®iÖn cùc ©m (A) ë bªn ph¶i qu¶ tim.

20.  Khi tim ë tr¹ng th¸i nghØ, sÏ kh«ng cã dßng
®iÖn tim nµo qua m¸y vµ bót ghi sÏ vÏ lªn giÊy
mét ®êng th¼ng ngang, ®ã lµ ®êng ®ång ®iÖn
 Khi tim ho¹t ®éng (t©m thu) nÕu ®iÖn cùc B thu
®îc mét ®iÖn thÕ d¬ng tÝnh t¬ng ®èi so víi ®iÖn
cùc A th× bót sÏ vÏ lªn giÊy mét lµn sãng d¬ng,
tøc lµ ë phÝa trªn ®êng ®ång ®iÖn.
 Khi ®iÖn cùc A d¬ng tÝnh t¬ng ®èi th× bót sÏ vÏ
mét lµn sãng ©m, tøc lµ ë díi ®êng ®ång ®iÖn.

21. H×nh ¶nh ®iÖn tim ë c¸c vÞ trÝ ®iÖn cùc kh¸c nhau

22. NhÜ ®å
 Xung ®éng tõ nót xoang, lan ra NP, råi NT,híng
chung lµ tõ trªn xuèng díi vµ tõ ph¶i sang tr¸i.
 Lóc nµy ®iÖn cùc B d¬ng tÝnh t¬ng ®èi so víi ®iÖn
cùc A vµ m¸y ghi sÏ ghi ®îc mét lµn sãng d¬ng
thÊp, nhá, tÇy ®Çu víi thêi gian kho¶ng 0,08s gäi
lµ sãng P, ®ã lµ sù khö cùc cña nhÜ.
 Khi nhÜ t¸i cùc, nã cã ph¸t ra mét dßng ®iÖn, ghi
lªn m¸y b»ng mét sãng ©m nhá gäi lµ Ta, nhng
Ta bÞ che khuÊt trong phøc bé QRS.

23. Qu¸ tr×nh khöc cùc t©m nhÜ vµ sù h×nh thµnh nhÜ ®å (Sãng P)

24. Sù khö cùc t©m nhÜ biÓu hiÖn b»ng sãng P trªn §T§

25. TruyÒn ®¹t nhÜ thÊt
 Lµ thêi gian xung ®éng tõ nhÜ  nót N/T vµ truyÒn ®¹t
xuèng thÊt.
 C¸ch ®o:khëi ®iÓm sãng P ®Õn khëi ®iÓm sãng Q (hay R
khi kh«ng cã Q).
 B×nh thêng PQ (PR): 0,12 - 0,20s.

26. ThÊt ®å
 Khö cùc
 Khö cùc thÊt b¾t ®Çu tõ phÇn gi÷a
mÆt tr¸i v¸ch liªn thÊt: §iÖn cùc A
d¬ng tÝnh so víi B vµ m¸y ghi ®îc
mét sãng ©m nhá, nhän, ®îc gäi lµ
sãng Q.
 Sau ®ã xung ®éng xuèng khö cùc
®ång thêi c¶ 2 thÊt theo híng tõ néi
t©m m¹c ®i ra ngo¹i t©m m¹c.Vect¬
khö cùc ®i tõ trªn xuèng díi vµ tõ
ph¶i sang tr¸i. §iÖn cùc B d¬ng tÝnh
t¬ng ®èi vµ m¸y ghi ®îc mét sãng
d¬ng cao nhän gäi lµ sãng R.

27. Cuèi cïng, vïng ®¸y thÊt
díi khö cùc nèt t¹o ra mét
vÐc t¬ híng tõ tr¸i sang
ph¶i nhän m¸y ghi ©m ®îc
lµn sãng S.
 Nh vËy sù khö cùc thÊt
t¹o ra 3 lµn sãng cao nhän
Q, R, S biÕn thiªn phøc t¹p
nªn ®îc gäi lµ phøc bé QRS
nã cßn ®îc gäi lµ phøc bé
nhanh.

28. Sù khö cùc v¸ch
liªn thÊt thÓ hiÖn
b»ng sãng Q
Sù khö cùc t©m
thÊt thÓ hiÖn
b»ng phøc bé QRS

29.  NÕu ®em tæng hîp ba vect¬ QRS ta ®îc mét vect¬
khö cùc trung b×nh híng tõ trªn xuèng díi, tõ ph¶i
sang tr¸i lµm thµnh ®êng ngang mét gãc  kho¶ng 60
®é vect¬ ®ã ®îc gäi lµ trôc ®iÖn trung b×nh cña tim
hay trôc ®iÖn tim, trôc QRS

30.  T¸i cùc
T©m thÊt khö cùc xong sÏ qua mét thêi kú t¸i cùc
chËm kh«ng thÓ hiÖn trªn §T§ b»ng mét sãng
nµo mµ chØ lµ 1 ®o¹n th¼ng ®ång ®iÖn ®ã lµ ®o¹n
ST, sau ®ã lµ thêi kú t¸i cùc nhanh biÓu hiÖn b»ng
sãng T d¬ng, tÇy ®Çu, sên lªn tho¶i, sên xuèng
dèc.
 Sau sãng T: Cã thÓ thÊy mét sãng nhá, chËm
gäi lµ sãng U, ®ã lµ giai ®o¹n muén cña t¸i cùc.

31. T¸i cùc chËm
T¸i cùc nhanh

32. U
U
P
QRS
P
U

34. Tóm lại
Sự di chuyển của các Ion qua màng tế
bào đã tạo ra đường cong điện thế hoạt
động của tế bào
Tổng hợp điện thế hoạt động của các TB
của tim hình thành dòng điện tim
Hiện tượng nhĩ và thất khử cực lần lượt
trước sau làm cho điện tim có 2 phần nhĩ đồ
và thất đồ

35. xin c¶m ¬n