1. Б.Пүрэв

2. Хэмжээсийн бүтэц
Хэмжээс тавихдаа эхлээд хязгаарлагч шугам буюу
Extension line-ийн байрлалыг тогтоож, дараа нь хэмжээс
тавих шугам болох Dimension line-ийн байрлалыг сонгож,
бичих текст болох Dimension text-ийн байрлалыг сонгоно.

3. DIMENSION STYLE (DDIM)-
Хэмжээсийн загвар үүсгэх
 Харилцах цонх ашиглан өөрчилж оруулсан хэмжээ
нь хадгалагдаж байгаад адил төрлийн зураг зурах
үед дахин сэргээж ашиглавал хэмжээг дахин
тохируулах шаардлагагүй болж ажил хөнгөвчилнө.
Хэмжээсийг нэг багц болгон хадгалж болдог учир
ашиглахад их тохиромжтой байдаг.
 Toolbar: Styles
 Menu: Annotate - Dimension Style
 Command line: DIMSTYLE (D, DDIM, DST,
DIMSTY товчлуур)

4.  Dimension Style Manager харилцах цонх
Сонгосон хэмжээний
загварын нэр
Хэмжээний
загварын
жагсаалтыг
харуулах
Сонгосон загварыг
идэвхижүүлэх
Загварыг шинээр
үүсгэх
Загваруудыг харьцуулах
засварлах
Сонгосон загварыг
баталгаажуулах
Сонгосон загвараар хэмжээ
тавих байдлыг харуулах
Сонгосон загварт өөрчлөлт
оруулах баталгаажуулах
Хэмжээний загварыг шинээр үүсгэх, засварлах харилцах
цонхнууд ижил бүтэцтэй байна.

5. Lines Tab
Dimension Lines
Хэмжээний шугамын загварыг
тохируулна.
Color: Өнгийг солих ба харуулна.
Linetype: Өргөнийг тохируулна.
Lineweight: Хэмжээний шугамын
өргөнийг тохируулна.
Extend Beyond Ticks: Хязгаарлагч
шугамаас цааш, хэмжээний
шугамын үргэлжлэх хэмжээг
тохируулна.
Baseline Spacing: Нэг цэгээс
алслагдсан хэмжээнүүд тавих
үеийн хэмжээний шугамуудын
хоорондын зай
Suppress: Хязгаарлагч 1 ба 2
дугаар шугамд ойр орших
хэмжээний шугамыг харуулах
эсэхийг заана.

6. Extension Lines
Хязгаарлагч шугамуудын загварыг
тохируулна.
Color: Өнгийг солих
Lineweight: Өргөнийг тохируулна.
Extend Beyond Dim Lines:
Хэмжээний шугамаас цааш
хязгаарлагч шугамуудын
үргэлжлэх хэмжээг тохируулна.
Offset From Origin: Сонгосон
цэгээс, хязгаарлагч шугамуудын
эхлэл хүртэлх зай
Suppress: 1 ба 2 дугаар шугамыг
зурах эсэхийг заана

7. Symbol and
Arrows Tab
Arrowheads
Хэмжээний ба
хязгаарлагч шугамын
огтлолцлыг хэрхэн
дүрслэхийг тохируулна.
1st, 2nd,
Leader: Хэмжээний
шугамын төгсгөлүүд болон
Leader командаар
тавигдах тайлбарын
төгсгөлд тавих тэмдэгтийг
сонгоно.
Arrow Size: Тэмдэгтийн
хэмжээг тохируулна.
Center Marks for Circles: Диаметр болон
бусад радиал хэмжээнүүд тавих үед
тойрог, нумын тө вийг тэмдэглэх
тэмдэгтийн загвар ба хэмжээг тохируулна.
Type: Төвийг тэмдэглэх тэмдэгтийг mark,
line, none гэсэн гурван загвараас сонгоно.
Size: Төвийг тэмдэглэх тэмдэгтийн
хэмжээг тохируулна.

8. Text
 Text Appearance
Хэмжээний бичлэгийн
загвар ба хэмжээг
тохируулна.
 Text Style: Хэмжээний
бичлэгийн загварыг
өмнө үүсгэсэн текстийн
загвараас сонгоно.
 Text Color: Хэмжээний
бичлэгийн өнгийг
сонгоно.
 Text Height: Хэмжээний
бичлэгийн өндрийг
тохируулна.

9.  Text Alignment
 Horizontal
 Бичлэгийг бүх тохиолдолд
хэвтээ байдалтай
байрлуулна.
 Aligned With Dimension Line
 Хэмжээний шугамтай
параллель байрлуулна.
Text Placement
Хэмжээний бичлэгийн байрлалыг
тохируулна.
Vertical Position
Centered: Голлуулж
Above: шугамын дээр
Outside: эхэлж сонгосон цэгийн талд
Horizontal Position
Centered: Голлуулж
1st Extension Line:
Эхний хязгаарлагч шугамд ойр
2nd Extension Line:
Хоёрдугаар хязгаарлагч шугамд ойр
Over 1st Extension Line:
Эхний хязгаарлагч шугамын дагуу
Over 2nd Extension Line: Хоёрдугаар
хязгаарлагч шугамын дагуу
Offset From Dimension Line
Бичлэг ба хэмжээний шугамын
хоорондхи зайг тохируулна

10. Primary Units
 Хэмжээний нэгжийг тохируулах
 Linear Dimensions: Шугаман
хэмжээний загвар, нарийвчлалыг
тохируулна.
 Unit Format: Хэмжээний нэгжийг
сонгоно.
 Precision: Хэмжээний нэгжийн
нарийвчлалыг сонгоно.
 Decimal Separator: Бүхэл ба
бутархай оронг ялгах тэмдэгтийг
сонгоно.
 Round Off: Хэмжээний нэгжийг
тоймлох
 Prefix: Хэмжээний бичлэгийн өмнө
тайлбар оруулах
 Suffix: Хэмжээний бичлэгийн ард
тайлбар оруулах
Measurement Scale
Хэмжих гарсан нэгжийг
өсгөх болон бууруулах
масштабыг тохируулна.
Scale Factor: Өсгөх болон
бууруулах масштабын утга
сонгоно.
Angular Dimensions
Радиан хэмжээний загвар
нарийвчлалыг тохируулна.

11. Хэмжээ тавих

12. LINEAR-Шугаман хэмжээс Хэрчим, тойрог, нумын хэвтээ, босоо чиглэл дэх шугаман хэмжээс тавина.
 Toolbar: Dimension
 Menu: Dimension Linear
 Command entry: DIMLINEAR (DLI, DIMLIN товчлуур)
 Specify first extension line origin or <select object>:
 - Шугаман хэмжээ тавих эхний цэгийг зааж өгөх.
 Specify second extension line origin:
 - Шугаман хэмжээс тавих хоёр дахь цэгийг оруулах.
 Specify dimension line location or text/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]:
 - Шугаман хэмжээс тавих байрлалыг сонгох.
 Mtext-Хэмжээсийн шугамын оронд олон мөрт текст бичих
 Text- Хэмжээсийн утгыг өөрчилж бичих
 Angle- Хэмжээсийн утгыг өнцгөөр эргүүлж бичих
 Horizontal- Хэвтээ хэмжээс тавих
 Vertical- Босоо хэмжээс тавих
 Rotated- Өгсөн өнцгөөр налсан хэмжээс тавих

13. ALIGNED-Налуу хэмжээс
 Энэхүү команд нь налсан хэмжээс тавих команд юм.
 Toolbar: Dimension
 Menu: Dimension - Aligned
 Command entry: DIMALIGNED (DAL, DIMALI
товчлуур)
 Specify first extension line origin or <select object>:
 - Хэмжээ тавих зайн эхний цэгийг зааж өгөх.
Select object to dimension:
 - Хэмжээс тавих зайн 2 дахь цэгийг зааж өгөх.
 Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
 -Хэмжээсийн байрлалыг зааж өгөх.
 Dimension text = 145.1724
 Налуу хэсгийн хэмжээсийг LINEAR командаар тавих
боломжгүй үед ALIGNED командыг ашиглана.

14. Энэхүү команд нь нумын уртын хэмжээс тавих команд юм.
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension - Arc length
Command entry: DIMARC LENGTH
 Select arc or polyline arc segment: -Хэмжээ тавих нумаа
сонгоно
 Specify arc length dimension location, or
[Mtext/Text/Angle/Partial/Leader]: Хэмжээсийн байрлалыг заах
 Dimension text = 1.4144
Partial- Нумын хэмжээг хагаслаж тавих
Leader -90 с их багтсан өнцөгтэй нуманд голлуулж сум нэмнэ
ARC LENGTH-Нумын урт

15. Toolbar: Dimension
Menu: Dimension - Ordinate
Command entry: DIMORDINATE
 Specify feature location: Цэг заах
 Specify leader endpoint or
Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]: Байрлал заах
 Dimension text = 4.9043
 Xdatum- заасан цэгийн X-ын координатыг тавих
 Ydatum- заасан цэгийн Y-ын координатыг тавих
ORDINATE-Координат тавих

16. RADIUS-Радиусын хэмжээ
 Тойрог болон нумын радиусын хэмжээг тавина.
Радиусын тэмдэглэгээ болох "R" үсэг автоматаар
гарч ирнэ.
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension Radius
Command entry: DIMRADIUS (DRA, DIMRAD)
 Select arc or circle: - Òîéðîã áîëîí íóìûã òýìäýãëýõ.
Dimension text = 14.31
 Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
- Хэмжээс тавих хэрчмийн байрлалыг тохируулах.

17. JOGGED
Тойрог болон нумын радиусын хэмжээг тахир шугаман
хэлбэрээр тавих.
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension - Jogged
Command entry: DIMJOGGED
 Select arc or circle: Тойрог, нумаа тэмдэглэх
 Specify center location override: 1 цэгийг заах
 Dimension text = 0.9891
 Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
2 цэгийг заах
 Specify jog location: 3 цэгийг заах

18. DIAMETER-Диаметрийн хэмжээ
 Тойрог болон нумын диаметрын хэмжээг тэмдэглэнэ.
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension Diameter
Command entry: DIMDIAMETER (DDI, DIMDIA)
 Select arc or circle: - Тойрог болон нумыг тэмдэглэх.
 Dimension text = 2.8618
 Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
- Хэмжээс тавих хэрчмийн байрлалыг сонгох.

19. ANGULAR-Өнцгийн хэмжээс
 Хэрчим, тойрог, нумын өнцгийн хэмжээс тавихад ашиглана.
 Toolbar: Dimension
 Menu: Dimension Angular
 Command entry: DIMANGULAR (DAN, DIMANG)
 Select arc, circle, line, or <specify vertex>: - Эхний хэрчмийг
сонгох.
 Select second line: - 2 дахь хэрчмийг сонгох.
 Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle]:
 - Хэмжээс тавих байрлалыг сонгох.
 Dimension text = 77

20. QUICK DIMENSION-Түргэн хэмжээс
 Хэд хэдэн объектод нэгэн зэрэг хэмжээс тавина.
 Toolbar: Dimension
 Menu: Dimension Quick Dimension
 Command entry: QDIM
 Select geometry to dimension: - Нэгэн зэрэг
хэмжээс тавих бүх босоо хэрчмийг сонгох.
 Select geometry to dimension: - Дахин сонгох зүйл
байхгүй бол <Enter> товлчуур дарна.
 Specify dimension line position, or
[Continuous/Staggered/Baseline/Ordinate/Radius/Diam
eter/datumPoint/Edit] <Continuous>:
- Хэмжээс тавих хэрчмийн байрлалыг сонгох.

21. BASELINE-Нэг эхтэй хэмжээс
 Нэг эхтэй өнцгөн болон шугаман хэмжээсүүд тавих команд.
 Toolbar: Dimension
 Menu: Dimension Baseline.
 Command entry: DIMBASELINE (DBA, DIMBASE
товчлуур)
 Command: DBA - Нэг эхтэй өнцгөн болон шугаман
хэмжээсүүд тавина.
 DIMBASELINE
 Specify a second extension line origin or [Undo/Select]
<Select>: - Хоёр дахь цэгийг заах.
 Dimension text = 5.91
 Specify a second extension line origin or [Undo/Select]
<Select>: - <Enter> товчийг дарах.

22. CONTINUE-Үргэлжлэсэн хэмжээс
 Энэ командаар хамгийн сүүлийн эсвэл тэмдэглэсэн
хэмжээстэй ижил төрлийн хэмжээсийг үргэлжлүүлэн тавина
 Toolbar: Dimension
 Menu: Dimension Continue
 Command entry: DIMCONTINUE (DCO, DIMCONT)
 Эхлээд үндсэн хэмжээсүүд болох DIMLINEAR, DIMALIGNED,
DIMANGULAR-ыг тавина.
 Specify a second extension line origin or
 [Undo/Select] <Select>: - Хоёр дахь хэмжээс тавих цэгийг
тэмдэглэх.
 Specify a second extension line origin or[Undo/Select] <Select>: -
Хоёр дахь хэмжээс тавих цэгийг тэмдэглэх.
 Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
<Enter>
 Select continued dimension: - Үргэлжлүүлэх цэгээ тэмдэглэх.

23. Menu: Dimension - Dimension Space
Toolbar: Dimension
Command entry: DIMSPACE
 Select base dimension: Эхний хэмжээс тэмдэглэх
 Select dimensions to space: Бусад хэмжээсүүдээ тэмдэглэх
 Enter value or [Auto] <Auto>: Зай оруулах
 Auto - Хэмжээсийн загварт өгсөн нэг эхтэй
хэмжээсүүдийн хоорондох
зайгаар тохируулна.
ADJUST SPACE-Хэмжээсүүдийн
хоорондох зайг тохируулах

24. Toolbar: Dimension
Menu: Dimension Dimension Break
Command entry: dimbreak
 Select dimension to add/remove break or [Multiple]:
-Хэмжээсээ тэмдэглэх
 Select object to break dimension or
[Auto/Manual/Remove] <Auto>: Хэмжээстэй огтлолцсон
объектыг тэмдэглэх
 Select object to break dimension: INTER дарж дуусгах
 Auto-тэмдэглэсэн хэжээстэй огтлолцсон бүх объект
дээр тасалдуулах
 Manual- тасалдах зайг тохируулах
 Remove - тасалдсан хэсгийг буцаах
DIMENSION BREAK-Хэмжээсийг таслах

25. MULTILEADER-Тайлбар тавих
 Энэ командаар зурагт заагч хэрчим бүхий тайлбар тавина.
Menu: Dimension Multileader
Toolbar: Multileader
Command entry: mleader
 Specify leader arrowhead location or [leader Landing
first/Content first/Options] <Options>:
 - Тайлбарын заагч хэрчмийн эхний цэгийг тодорхойлох
эсвэл сонголт хийх.
 Specify leader landing location:Бичих текстийг оруулах.

26. TOLERANCE-Тэмдэглэгээ тавих
 Зөвшөөрөгдсөн хэмжээг тэмдэглэнэ. Ихэвчлэн машин
механизмын салбарт өргөн ашигладаг бөгөөд
дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх зорилгоор схемчлэн
оруулсан команд юм.
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension Tolerance
Command entry: TOLERANCE (TOL товчлуур)
 Command: TOL - Geometric Tolerance
харилцах цонх гарч ирнэ.

27. CENTER MARK-Төвийг тэмдэглэх
 Тойрог болон нумын төвийн цэгт тэмдэг тавина.
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension Center Mark
Command entry: DIMCENTER (DCE товчлуур)
 Select arc or circle: - Тойрог болон нумаа
тэмдэглэх.

28. INSPECTION-Шалгасан тэмдэг
Нарийн хэмжээтэй деталь зурахад хэмжээг
шалгасан эсэхээ харуулж тэмдэглэгээ тавьдаг.
Menu: Dimension Inspection
Toolbar: Dimension
Command entry: diminspect

29. JOGGED LINEAR- Тахир шугам
Хэмжээг тахир шугаман хэлбэрээр тавих.
Menu: Dimension Jogged Linear
Toolbar: Dimension
Command entry: dimjogline
Select dimension to add jog or [Remove]: Хэмжээсийн
шугамыг тэмдэглэх
Specify jog location (or press ENTER): Тахир шугам
үүсгэх хэсэгтээ дарах

30. DIMENSION EDlT-Хэмжээс засах
 Оруулсан хэмжээст засвар хийх команд юм.
Toolbar: Dimension
Command entry: DIMEDIT (DED, DIMED товчлуур)
Enter type of dimension editing [Home/New/Rotate/Oblique] <Home>:
- Горимоос сонголт хийх.
Select objects: - Засвар хийх хэмжээсийг сонгох.
Select objects: - Сонгож дууссан бол <Enter> товч дарна.
• Home: Хэмжээсийн текстийн налуу байрлалыг анхны байрлал
болох 0°-аар солино.
• New: Шинэ текстийг оруулна.< > энэ тэмдэглэгээ өмнө оруулсан
хэмжээсийг заана.
• Rotate: Хэмжээсийн текстийг дурын өнцгөөр эргүүлнэ.
• Oblique: Хэмжээс тавих хэрчмийг тохируулсан өнцгийн хэмжээгээр
налуулна.

31. DIMENSION TEXT EDIT-Хэмжээсийн
текстыг засварлах
Toolbar: Dimension
Menu: Dimension - Align Text Angle
Command entry: dimtedit
 Select dimension: Хэмжээсээ тэмдэглэх
 Specify new location for dimension text or
[Left/Right/Center/Home/Angle]- Текстын байрлалыг заах
 Left –Хэмжээсийн зүүн талд бичих
 Right -Хэмжээсийн баруун талд бичих
 Center- Хэмжээсийн голд бичих
 Home –Загварт заасанаар байрлуулах
 Angle- Хэмжээсийн текстыг эргүүлэх

32. Бие даалтын цагууд
Сондгой долоо хоногийн
3 өдөр 3 цаг e-407 тоот
bpurev1220@yahoo.com хаягаар
бие даалтаа илгээнэ.
1-р бие даалтын хугацаа
9 долоо хоногт дуусна.