2. ĐỊNH NGHĨA
Là một hiện tượng viêm bì thượng bì nguyên
nhân phức tạp, thường phát sinh do một quá
trình phản ứng của da trên một cơ địa đặc biệt
dễ phản ứng với dị ứng nguyên ở trong hay
ngoài cơ thể.
Về lâm sàng: đặc trưng bởi ngứa, khô da, hồng
ban, trầy sước, xuất tiết, nứt da, tăng sừng, liken
hóa, tróc vảy, mụn nước.
Về mô học: xốp bào, tăng gai, tăng sừng ở
thượng bì và tẩm nhuận lympho, mô bào ở bì.
2
3. NGUYÊN NHÂN
Cô ñòa
• Cô ñòa dò öùng nhö Suyeãn, Vieâm muõi dò öùng, Maøy ñay…
• Chöùc naêng gan ruoät keùm.
• Roái loaïn tieâu hoùa nhö taùo boùn, vieâm ñaïi traøng maïn tính…
• Suy thaän.
• Noäi tieát: Nhieàu tröôøng hôïp bò Chaøm trong thai kyø hay haønh kinh.
• Chöùc naêng thaàn kinh bò xaùo troän.
• Thieáu acid beùo khoâng no, thieáu sinh toá PP, B6, B12…
Dò öùng nguyeân
• Beân ngoaøi: Caùc yeáu toá hoùa hoïc, vaät lyù, vi khuaån, kyù sinh truøng, thaûo
moäc.
• Beân trong: Nhö thuoác men, thöùc aên, noäi tieát toá.
3
6. LÂM SÀNG
Giai đoạn hồng ban: ngứa và nổi hồng ban hơi phù nề
Giai đoạn mụn nước: trên nền hồng ban
Giai đoạn đóng mài: mụn nước vỡ rỉ dịch vàng, khô đóng
mài
Giai đoạn thượng bì láng nhẵn: tái tạo mỏng như vỏ hành
Giai đoạn tróc vảy
Giai đoạn dày da trong trường hợp mạn tính: hiện tượng
lichen hoá
6
8. DẠNG LÂM SÀNG THEO TIẾN TRIỂN
Chàm cấp tính: hồng ban, sẩn, phù, xuất tiết,
mụn nước bóng nước (nhất là ở bàn tay, bàn
chân).
Chàm bán cấp: rịn nước, vết tích mụn nước,
da bắt đầu tróc vảy
Chàm mạn tính: khô da, tăng sừng, liken hóa.
8
17. ĐỊNH NGHĨA
Chàm thể tạng là một tình trạng da viêm mạn
tính gây ngứa, hay tái phát. Thương tổn đặc
trưng là các sẩn ngứa, sau đó trầy sước và
liken hóa, phân bố ở mặt gấp chi. Bệnh nhân
hoặc các thành viên trong gia đình thường có
các tình trạng cơ địa dị ứng khác.
17
20. TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN HANIFIN & RAJKA
20
TIEÂU CHUAÅN CHÍNH
1. Ngöùa
2. Tính chaát thöông toån ñieån hình:
– Thöông toån chaøm ôû maët vaø maët duoãi chi ôû treû em
– Liken hoùa neáp gaáp ôû ngöôøi lôùn
3. Beänh hay taùi phaùt vaø tieán trieån maïn tính
4. Tieàn söû caù nhaân hay gia ñình beänh cô ñòa: hen, vieâm
muõi dò öùng, chaøm theå taïng
21. TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN HANIFIN & RAJKA
21
Ñuïc thuyû tinh theå Neáp da döôùi mi maét (Dennie – Morgan)
Vieâm moâi Ngöùa khi tieát moà hoâi
Vieâm keát maïc – taùi phaùt Taêng söøng giaùc maïc
Chaøm – chuû yeáu ôû quanh nang loâng Daøy söøng nang loâng
Veû maët xanh xao/hoàng ban ôû maët Chaøm vuù
Khoâng dung naïp vôùi thöùc aên Xaïm da quanh maét
Chaøm baøn tay Nhieàu raõnh ngang doïc loøng baøn tay
Da vaûy caù Vaåy phaán traéng
Taêng IgE Da veõ noåi traéng
Phaûn öùng test da type 1 Khoâng dung naïp vôùi len
Nhieãm truøng da: S.aureus, Herpes simplex Da khoâ
TIEÂU CHUAÅN PHUÏ
22. TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN HANIFIN & RAJKA
22
Chẩn đoán chàm thể tạng khi có:
≥ 3 tiêu chuẩn chính + ≥ 3 tiêu chuẩn phụ
23. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
Giai đoạn nhũ nhi:
Thương tổn thường khởi phát ở mặt. Vùng tã lót tương đối lành
lặn. Khi trẻ bắt đầu bò, những vùng da tiếp xúc, nhất là đầu gối,
sẽ bị ảnh hưởng.
Thương tổn gồm hồng ban và sẩn phù rải rác hoặc hợp lại với
nhau. Sẩn ngứa nhiều và có thể xuất tiết đóng mài do gãi.
Bội nhiễm và hạch to thường gặp.
Bệnh diễn tiến mạn tính, thay đổi theo các yếu tố như mọc răng,
nhiễm trùng hô hấp, thay đổi thời tiết.
23
25. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
Giai đoạn 18 – 24 tháng:
Vị trí thương tổn: mặt gấp cùi chỏ, đầu gối, hai bên cổ, cổ tay,
mắt cá.
Có hiện tượng liken hóa
Ảnh hưởng đến bàn tay, thường là xuất tiết, đôi khi biến đổi
móng
25
27. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG
Giai đoạn trưởng thành:
Lâm sàng tương tự trẻ lớn với liken hóa, nhất là ở nếp gấp và
bàn tay.
Có thể xuất hiện ở núm vú, viền môi, mặt, cánh tay, lưng
Có hiện tượng nhạy cảm ánh sáng.
27
29. CÁC BIẾN CHỨNG
Về khía cạnh tâm lý: khó ngủ, rối loạn cảm xúc, ảnh
hưởng chất lượng cuộc sống.
Chậm phát triển: do bản thân bệnh chàm hoặc do sử
dụng corticosteroids lâu dài
Nhiễm trùng, nhiễm virus
Bất thường về mắt: hội chứng kích ứng kết mạc, đục thủy
tinh thể, bong võng mạc…
29
30. Đục thủy tinh
thể trên bệnh
nhân AD
30Nguồn: Rook’s Textbook of Dermatology 8th Edition
31. DIỄN TIẾN VÀ TIÊN LƯỢNG
Trẻ em khởi phát bệnh sớm, nặng, kèm theo hen, viêm
mũi dị ứng, có tiền sử gia đình bệnh cơ địa bệnh sẽ
diễn tiến lâu dài.
Trẻ em có tăng kháng thể IgE với thức ăn, dị nguyên hô
hấp trong khoảng 2 tuổi tiên lượng xấu.
Ở người lớn, bệnh ảnh hưởng vùng đầu, cổ bệnh sẽ
diễn tiến lâu dài.
31
33. ĐỊNH NGHĨA VIÊM DA TIẾP XÚC
Viêm da tiếp xúc gây ra do tiếp xúc với các chất kích ứng
hoặc dị ứng
Viêm da tiếp xúc kích ứng là phản ứng không dị ứng, xảy ra
khi tiếp xúc với chất kích ứng như hóa học, sinh học (nhiễm
trùng)
Viêm da tiếp xúc dị ứng là phản ứng quá mẫn muộn type IV
trên những người nhạy cảm tiếp xúc với dị nguyên.
Các yếu tố phát triển viêm da tiếp xúc: cơ địa di truyền,
nồng độ kháng nguyên tại chỗ, thời gian tiếp xúc, tính thấm
của da theo vị trí, mức độ dung nạp miễn dịch.
33
34. MỘT SỐ LOẠI VIÊM DA TIẾP XÚC
Quá mẫn với latex và cao su
Kem chống nắng: viêm da tiếp xúc kích ứng hoặc dị ứng hoặc dị ứng
nhạy cảm ánh sáng
Chàm mi
Chất bảo quản trong mỹ phẩm và thuốc bôi: Formaldehyde, Quaternium,
Imidiazolidynil urea, Methylchloroisothiazolinone/methylisothiazolinone, 2-
Bromo-2-nitropropane-1,3-diol, Parabens, Thimerosal,
Methyldibromoglutaronitrile /Phenoxyethanol .
Bệnh da nghề nghiệp: thợ làm tóc, nha sĩ, người làm hoa, thợ và khách
làm móng…
Viêm da tiếp xúc nhạy cảm ánh sáng (do thực vật, nước hoa…): cần có tia
cực tím để tạo thành phản ứng với psoralens
Viêm da tiếp xúc toàn thân do thuốc hoặc thức ăn
34
35. Viêm da tiếp xúc kích ứng
do chất tẩy trắng
35Nguồn: Rook’s Textbook of Dermatology 8th Edition
36. Viêm da tiếp
xúc dị ứng do
acrylates có
trong công
nghiệp in
36Nguồn: Rook’s Textbook of Dermatology 8th Edition
37. Viêm da tiếp xúc
dị ứng ánh sáng
do dầu bergamot
(có trong một số
nước hoa) chứa
psoralens + tiếp
xúc ánh sáng
phản ứng viêm da
37
39. VIÊM DA THỰC VẬT (PHYTOPHOTODERMATITIS)
Do tiếp xúc với thực vật chứa các chất nhạy cảm ánh
sáng như furanocoumarins (psoralens) gây phản ứng tại
chỗ
Vd. tiếp xúc cần tây ở người làm salad , cây củ cần
(parsnip) ở đồng cỏ, lá và quả xanh của cây sung, vỏ cây
và trái của cây chanh
39
42. CHẨN ĐOÁN VIÊM DA TIẾP XÚC
Khai thác bệnh sử về: nhà cửa, công việc, sở thích, thuốc
đã sử dụng, quần áo, mỹ phẩm và các chất tiếp xúc khác.
Patch test
42
44. Chàm bàn tay (Hand eczema)
Định nghĩa: chàm chủ yếu trên bàn tay, các vùng khác
chỉ bị ảnh hưởng nhẹ.
Phân loại theo nguyên nhân: ngoại sinh và nội sinh.
Nội sinh:
Vô căn (vd. dạng đĩa, tăng sừng lòng bàn tay)
Khiếm khuyết về miễn dịch và chuyển hóa
Stress, rối loạn tiết mồ hôi làm nặng bệnh chứ không
phải là nguyên nhân 44
45. Chàm bàn tay (Hand eczema)
Nguyên nhân ngoại sinh:
Yếu tố gây kích ứng: hóa học (xà phòng, chất tẩy,
rửa), vật lý (chà xát, chấn thương nhẹ, không khí lạnh
khô)
Yếu tố gây dị ứng: quá mẫn muộn type IV (chrom, cao
su), quá mẫn trung gian type I (đồ biển)
Ăn, uống phải dị nguyên (thuốc, nikel, chrom)
Nhiễm trùng (sau bàn tay bị chấn thương) 45
46. Chàm tăng sừng lòng bàn tay
Hyperkeratotic palmar eczema
46Nguồn: Rook’s Textbook of Dermatology 8th Edition
48. Chàm đầu ngón tay
Fingertip eczema
48Nguồn: Rook’s Textbook of Dermatology 8th Edition
49. Tổ đỉa (Pompholyx, Vesicular eczema of
palms and soles, Dyshidrotic eczema)
Định nghĩa: là một dạng chàm lòng bàn tay và lòng bàn chân,
trong đó dịch phù tích tụ tạo thành mụn nước, bóng nước có thể
nhìn thấy được.
Nguyên nhân: chưa rõ
Yếu tố di truyền, cơ địa
Chất gây kích ứng (vd. primin, isopropyl paraphenylenediamine,
benzoisothiazolones, dichromates, thành phần trong nước hoa…)
Nhiễm trùng, nhiễm nấm ở những vị trí khác
Stress
Sau phát ban do thuốc
49
54. Sẩn ngứa (Prurigo nodularis)
Định nghĩa: đặc trưng lâm sàng bởi các nốt rất ngứa và mô học
có hiện tượng tăng sừng, tăng gai đáng kể, kéo dài các mào
thượng bì. Trong nhiều trường hợp có tiền sử chàm thể tạng hay
các dạng chàm khác.
Nguyên nhân: chưa rõ, có một số yếu tố liên quan
Stress cảm xúc
Cơ địa dị ứng 65 – 80%
Sau côn trùng cắn 20%
54
57. Chàm ứ đọng (venous eczema)
Tên khác: Gravitational eczema, stasis eczema, varicose
eczema
Định nghĩa: chàm thứ phát sau tăng áp lực tĩnh mạch.
Tuổi trung niên hoặc già, phụ nữ nhiều hơn.
Lâm sàng: hồng ban tróc vảy xuất tiết thường gặp quanh
mắt cá và cẳng chân.
Kèm theo các triệu chứng của tăng áp lực tĩnh mạch:
dãn tĩnh mạch nông, phù, chấm xuất huyết, loét da…
57
59. KẾT LUẬN
Chàm là bệnh mạn tính, tái phát dai dẳng
Có rất nhiều dạng bệnh chàm trên lâm sàng, gây
phức tạp trong chẩn đoán.
Corticosteroids bôi vẫn là lựa chọn hàng đầu.
Trường hợp phải sử dụng dài ngày và những vị
trí da mỏng, trẻ em >2T có thể dùng chất ức chế
calcineurin như Pimecrolimus và Tacrolimus
Dưỡng ẩm để phục hồi hàng rào bảo vệ da sẽ
hạn chế tái phát
59
