sosyal bilimlerde araştırma 5 bölüm kitap sunumu ve tanıtımı

2. • 5.Bölüm :
•VERİ TOPLAMA
TEKNİKLERİ

3. • Yapılan bir araştırmada veriler, farklı
kaynaklardan çeşitli yollardan elde edilir .Bu
kaynak ve yolların seçimi verinin özelliğine,
veri kaynağının durumuna, araştırmacının
imkanına bağlıdır.
• Verilerden bir çoğu ölçme teknikleriyle elde
edilir.
• TEST ölçme tekniklerinden en çok
başvurulandır. Testler YAZILI VE SÖZLÜ
olabilir….

4. • Veriler bazı sınıflandırmalara tabi
tutulurlar….
• Olgusal veriler :kişisel yargı ve yanlılıktan
uzak olan şeylerin bilgisi niteliğindedir..
• Yargısal veriler : kişisel yargı ve yoruma
dayalı ,sübjektif türden verilerdir.Başarı,
yetenek, kişilik, ilgi ve tutum gibi..

5. ANKET
• Anket belli bir konuda saptanmış
hipotezlere ya da sorulara bağlı
olarak, bir evren ya da örnekleme
oluşturan kaynak kişilere sorular
yöneltmek suretiyle sistemli veri
toplama tekniği olarak
tanımlanabilir…

6. Anketlerde sorular :
• Olgusal sorular
• Davranış soruları
• Tutum ve inanç-kanı
soruları
• Bilgi soruları

7. • Soruların ifadelendirilmeleri :Soruların
ifadelendirilmesinde ne ölçüleceğine dair
açık kavramsal bir fikir sahibi olmak
gerekir. Soruların içeriğini yansıtan
terimler (exact) olmalıdır. Terimler basit
olmalıdır. Çünkü soruları en az eğitime
sahip kimseler anlamalıdır.

8. SORULARIN YAPISI :
• Sorular basit ve kısa olmalı,
• Sorulardaki ana fikirler soruların sonuna
konmalıdır,
• Sorular olabildiğince kaynak kişinin işini
kolaylaştırıcı nitelikte olmalıdır,
• Sorular, alternatifleri açıkça göstermelidir,
• Kimi sorular sorulmadan bir ön soru
gerekebilir..(geçen seçim kime oy verdiniz gibi..)
• İki konulu sorular kaçınılması gereken sorulardır.
Çünkü iki konuya tek cevap beklenir….

9. CEVAP VE KATEGORİLERİ VE KODLAMA
• Sorulara karşı kaynak kişilerin tepkilerinin
biçimleri açık-uçlu ya da serbest tepki ya da
kapalı-uçlu veya yapılı alternatifler biçiminde
olabilir.
• AÇIK UÇLU sorularda daha sonra belli kategoriler
şeklinde açık cevapların kodlanması gerekir…
• KAPALI UÇLU sorular ise en az iki cevap alternatif
sunarlar, yanıltıcı bunlardan pozisyonuna uygun
olanı seçer..

10. Sınıflamalı değişkenler:
• Sınıflamalı sorularda ,özellikle de olgusal bilgi-cevap
gerektirenlerde genel uygulama, her
alternatifin listelenmesidir. Her alternatifi
izleyen bir boşluk, işaretlenecek bir kutu ya da
daire içine alınacak bir numara verilir.. cevap
kategorilerinin bir satırda yer alması karışıklığa
yol açıyorsa cevap kategorileri alt alta izlemesi
doğru olur…

11. Sıralamalı değişkenler
• Anketlerin pek çok maddesi görüş ya da
tutumları ölçerler. Bu soruların-maddelerin
cevapları genelde sıralamalı değişkendir. Bu
tür cevap kategorileri sınıflamalı değişkenler
gibi işaretlenir.
• Ancak sınıflamalı kategoriden farklı olarak
sıralamalı kategoriler ,ampirik olarak
kararlaştırılır…

12. Aralıklı değişkenler
• Aralıklı ölçekler sürekli değişkenlerden elde
edildiğinden doğaldır ki çok sayıda cevap ve
çok sayıda kategoriden oluşacaktır .Ancak
pratik nedenlerle bir araştırmacının tüm
kategorilere ilgi göstermesi beklenemez .Diğer
bir anlatımla çok sayıdaki kategori belli yerden
kesilerek kalanlar alınır, böylece de sürekli
değişken adeta süreksizleşir. Bu ölçeklerde
değerler yerine yaklaşık değerler alınır.(yaş ve
gelir gibi)

13. Kodlama:
• Kodlama iki aşamalı bir süreç olarak
görülebilir.
• 1-her cevap kategorisi için farklı bir
sayının seçilmesi
• 2-kod numaraları için (bir değişken için)
bilgisayar kartında uygun kolanların
seçimi.

14. Son kodlama :
• Anketin doldurulduktan sonra
kodlanmasıdır .Doğaldır ki ön kodlamanın
kolayca yapılacağı sorularda son kodlama
gereksizdir ve yararlı da olmaz .Son
kodlamanın temel avantajı ,kodlayıcıya
kodlama öncesinde kaynak kişilerin hangi
cevapları verdiklerini görme imkanı
vermesidir.

15. Cevapsız kategorilerin kodlanması :
• Araştırmacı boş cevap verilmemesi
(cevapsız bırakılmaması) için gerekeni
yapmalıdır. Yine de bu durumla
karşılaşırsa araştırmacı onları
kodlamak için bazı şemalar
geliştirmelidir.

16. Ankette soruların sıralanması :
• Kaynak kişilerin anketi doldurmaya güdüleme
de ,ayrıca da başlangıçta onların cevap
vermelerini kolaylaştırmada soruların
sıralanması önemlidir. Sorular uygun şekilde
sıralanmazsa, kaynak kişilerde bazı yanlılıklara
sebep olabilirler. Ankette birkaç başlangıç
sorusundan sonra asıl sorulara geçilir.
Konudan konuya geçmek kaynak kişide
kızgınlığa neden olabilir. Bir konuda soruların
dizilmesi genel sorular ve ayrıntılı sorular
olarak ikiye ayrılır.

17. Pilot inceleme ve ön deneme :
• Araştırmacı anketin sorularını hazırlarken
elindeki bilgileri konunun çerçevesinde yeterli
değilse ve bu konu da kuşkuları varsa,Pilot
incelemeye gider. Bu amaçla bir görüşme
kılavuzu hazırlayarak dolaylı görüşmeler yapar.
• Ön deneme taslak anketin gerçek uygulama
öncesi sınanmasıdır. Yani gerçek anketin bir ön
provasıdır.

18. Ankette kapak mektubu :
• Özellikle postayla anket uygulamasında
anketin başında bir başvuru-sunuş yada kapak
mektubu bulunur. Kapak mektubunda ise;
araştırmacının kimliği, araştırmanın amacı,
güdüleyici öğeler, anketin doldurulma
yönergesi, anonimlik özellikle postayla yapılan
uygulamalarda kimlik açıklanmayacağı
garantisi verilir.

19. Anketlerin uygulanması :
• İki türde uygulanır
a)gruba uygulanması
b)postayla uygulama

20. Anketlerin dönüş oranları :
• Anketlerin sonuçları ile bir kanıya varmak için % 80
oranın da geri dönmesi gerekmektedir.
Anketin avantaj ve dezavantajları :
• Anketin avantajları : sosyoloji, psikoloji ve eğitim
araştırmalarına katkıda bulunmak. Bu özellikleri
araştırmacılara para, zaman ve enerji tasarrufu sağlar.
• Anketin dezavantajları :anketin esneklikten uzak
olduğunu söyleyebiliriz. Sonuçta ankette soruların
biçim ve içerik bakımından çeşitli koşullara uyma
esnekliği yoktur. Ayrıca anket tekniği yapısal
özelliklerinden ötürü sınırlı bilgiler sağlayabilir….

21. MÜLAKAT
Mülakat kaynak kişinin ilgi, görüş ,tutum ve
davranışlarını ortaya çıkarmak üzere iki kişi
arasında serbest bilgi değişimini sağlayan sosyal
ortama denir. Bir anket çalışması gibi mülakat da
iki temel amacı güder ;
• 1-kaynak kişiyi tam ve doğru cevap verme
konusunda güdülemek,
• 2-onun sosyal isteklilik uyum gibi kaynaklardan
gelen yanlılıklarını bertaraf etmek.

22. MÜLAKATIN PLANLANMASI :
• HAZIRLAMA
• DÜZENLEME
• MÜLAKATIN YÖNETİMİ
• KAPANIŞ
• DEĞERLENDİRME

23. MÜLAKATIN YAPILMASI :
• Mülakatın geçerli olabilmesi için
kaynak kişinin soruları anlaması,
cevap alternatiflerini anlaması,
istenen bilgi tabanına girilebilirlik ve
kaynak kişinin gerekli gayreti
göstermesi gerekmektedir.

24. ODAK GRUP ÇALIŞMASI :
• Grup görüşmesi farklı insanlarda eşzanlı olarak
veri toplamanın basit ve hızlı yoludur.
• Odak grup görüşmesinde standart bir veri
toplama aracından söz edilmez ,sadece
katılımcılar arasında görüşlerin değişimiyle
araştırılan bir konu vardır.
• Odak grup çalışmasında bir kuram yoktur.

25. Odak grup çalışmasının kullanıldığı
alanlar :
• Anlatılan hikayeler, paylaşılan anektod ve
görüşler anket geliştirmede ya da hipotetik soru
üretilmesinde kulllanılabilir,
• Özellikle kamu araştırmalarında yardımcı olabilir,
• Nicel araştırma istatistiklerinin özellikle de
beklenmeyen istatistiksel bulguların
yorumlanmasında yardımcı olur,
• Proğram geliştirme ya da değerlendirmeye
yardımcı olabilir.

26. Odak grup çalışmasının ;
• DESENLENMESİ/YAPILANDIRILMASI :Odak grup çalışması
doğal olarak oluşan gruplar ve ya araştırma için seçilmiş
gruplar üzerinde oalabilir..
• UYGULAMASI :Odak grup çalışmasında kolaylaştırıcıya büyük iş
düşer,kolaylaştırıcı üyelere oturumun 90 dakika gibi bir sürede
tamamlanacağını bildirmesi önerilir.
• VERİ ANALİZİ :Odak grup çalışmasının kayıtlarının analizi diğer
beyana dayalı verilerinin analizi ile aynıdır.Genelde
yüzdelerinin rapor edilmesi uygun bulunmaz.Tüm nitel
analizlerde olduğu gibi sapkın/farklı durum analizi önemlidir.
• RAPORLAŞTIRILMASI:Bu çalışmada güven sarsmayacak
önlemler alınmalıdır.Bulgular sistemli bir formatta
düzenlenmelidir.

27. TEMEL YAPILANDIRMA (GROUNDED )
KURAMI
• Temel yapılandırma kuramı (TYK) Barney Glaser
ve Anselm Strauss adlı iki sosyolog tarafından
geliştirilmiştir.
• Bu araştırmada iki araştırmacı ‘’sürekli
karşılaştırma yöntemi ‘’ni geliştirmişlerdir. Bu
daha sonra ‘’ ground kuramı ‘’ olarak anılmaya
başlanmıştır.
• TYK bir nitel araştırma yöntem ve tekniğidir.
• Bilimsel yöntemler tümden gelimi esas alırken,
büyük ölçüde tüme varım yaklaşımını esas alır.
• TYK pragmatik felsefeye dayalı bir kuramdır.

28. • TYK nin temel fikri alan notları kümesi gibi bir
metne ait veri kümesini okumak ve değişkenleri
(kavramlar, kategoriler, özellikler) ve aralarındaki
ilişkileri keşfetmek ya da adlandırmaktır.
• AMAÇLARI :
• Kavramsal fikirlere dayalı hipotezler geliştirmek,
• Sürekli karşılaştırmaya dayalı,farklı soyutlama
düzeyleri olan kavramsal verilerden üretilmiş
hipotezleri doğrulamada kullanmak,
• Katılımcıların temel ilgilerini ve kaygılarını
kaydetmek,

29. • KARAKTERİSTİKLERİ :felsefeye dayalı bir
kuramdır, pragmatik bir yöntemdir, pratikte
uygulaması mümkündür .veri analizi
süresince spesifikliği de ayırt edici bir
karakteristiğidir . Bu ilkeleri izleyen bir
araştırmacı bir keşif yolculuğuna çıkar.
Literatür ya da tecrübeyle elde edilen
kavramlara dayalıdır.

30. TYK’ NIN TEMEL SAYILTILARI VE
İLKELERİ
Sayıltıları:
• Temel ilgi ve ana-öz kategori yönteminin
tutarlı uygulaması ile ortaya çıkar
• Sosyal örgütlenmesi söz konusudur,
keşfedilmeye uygundur.
• Araştırmacıdan çok katılımcıların ilgileri
araştırmanın odağıdır…..

31. İlkeleri :
Verilere ön fikirle başlanmaz, mümkün olduğunca
tecrübelere ve hesaplara dayalı kuram geliştirir, kuram
veri analizi süreciyle geliştirilir, verilerin toplanması,
örgütlenmesi, analizi devresi vardır. veri analizi süreci
açık ve şeffaf olmalıdır. Ön araştırma ve literatür
taramasının olması gerekmektedir. Kaydın olmaması ve
kayıt yapılmaması bunun boşa zaman harcama olarak
algılanması, konuşulmaması bunun enerjiyi boşa
götüreceği yada eleştiri getireceğinin bilinmesi,
araştırma ile üretilen verilere sadık kalma…

32. TYK ‘ NIN AŞAMALARI
• KODLAMA
• KAVRAMLAŞTIRMA
• KATEGORİLENDİRME
• KURAM OLUŞTURMA
• VERİLERİN TOPLANMASI
• NOT TUTMA
• KODLAMA

33. KODLAMA :
• AÇIK KODLAMA :Birinci düzey soyutlamaya dayalı kavramlaştırmadır.
• SEÇİCİ (SELECTİVE) KODLAMA:Ana değişken denemelik olarak
bulunduktan sonra yapılır.
• KURUMSAL KODLAMA :Farklı kavramları hipotezler içinde dokuyup
birleştirerek yapılır. Kuramın bütünleştirme sürecidir.
• SÜREKLİ KARŞILAŞTIRMA:TYK nın kalbi olarak görülür. Kuram ortaya
çıkmaya başladığında verler kuramla karşılaştırılır.
• EKSENLİ (AXİAL) KODLAMA:Kategori ve özelliklerin birbirleri ile
ilişkilendirilme sürecidir. Tümevarım ve tümden gelim yaklaşımlarının
kombinasyonu ile yapılır.
• DOYGUNLUĞA ULAŞMA (SATURATİON):Gerekli verilerin toplanıp
yorumlandıktan sonra dönüşlerinin azaltılması noktasına erişilir.

34. KURUMSAL ÖRNEKLEME
(GLASER VE STRAUSS)
kodlama
örnekleme karşılaştırma
düşünme zıtlaştırma

35. • AÇIKLAMA(MEMOİNG):TYK yönteminin ana
aşamasıdır. Açıklama kodlamada ,veri analizinde
ve açıklama esnasında ortaya çıkn gerekli kodları
ve onların kodlanmış ilişkileri hakkında kurumsal
fikirlerin yazılmasıdır.
• SINIFLANDIRMA-GRUPDIRMA(
SORTİNG):sınıflama, açıklama süreci
sonunda gerçekleşen bir aşamadır.Bu aşamada
açıklamalar sınıflandırılır,gruplandırılır.
• RAPORLAŞTIRMA:Kodlama ,açıklama ve
sınıflandırmadan sonra yazma aşaması
gelir.Sağlıklı bir çalışma ise bu aşama kolay
olacaktır.

36. • TYK’ NIN GÜÇLÜ YÖNLERİ: araştırmacıya
verileri betimsel düzeyden kavramsal düzeye
taşıma olanağı vermesi, diğeri ise başlangıçta
çok az bilgi sahibi iken ortaya çıkan kuram
sonunda uzman olma imkanı vermesidir. Çıkan
kuram eksik ya da yanlışsa onu düzeltme
imkanı sunar.
• TYK ‘ NIN ZAYIF YÖNLERİ :Araştırmacının
katılımcılar hakkında ön fikirlerinden
vazgeçmemelidir. Diğeri ise hikayenin
ayrıntılarıyla verilmesidir.

37. SÖYLEM VE SÖYLEM ANALİZİ
• Söylem genel olarak dilin sözlü ya da yazılı
kullanımıdır.
• Söylem birbiriyle bağlantıları metinlerin
oluşturduğu bütün ya da kümedir.
• Metin ise bir konuşmacının /yazarın ürettiği
dildir.
• Söylemi diğer ifade ya da metinlerden ayıran
onun iletinin içeriği yanında onu söyleyeni,
onun bakış açısını, dayanağını, dinleyicisini ve
amacını kapsamasıdır.

38. ÖRGÜTSEL SÖYLEM TÜRLERİ
• YORUMSAMACI YAKLAŞIMA
GÖRE SÖYLEM
• YÖNETİMCİ YAKLAŞIMA GÖRE
SÖYLEM
• ELEŞTİREL YAKLAŞIMA GÖRE
SÖYLEM

39. SÖYLEM ANALİZİ (SA)
• SÖYLEM ANALİZİ BİR SÖYLEMİN YAPISINI
VE BİÇİMİNİ GÖSTERMEYİ AMAÇLAYAN
METİNSEL-DOKÜMANTER BİR
ANALİZDİR.SA dilin metnin davranışları
yapılandırma ve etkilemek üzere nasıl
kullanıldığını dünyayı yapılandırma da ne
gibi yollar sağladığını araştırır. Filozof H.P.
GRİCE ‘ in çalışmalarından doğmuştur.

40. SÖYLEM ANALİZİNİN KURAMSAL
TEMELLERİ
• YAPISALCILIK
• POST YAPISALCILIK
• POSTMODERNİZM
• HERMENEUTİK

41. GÖZLEM
• Bir veri toplama tekniği olarak gözlem genelde
taramaya öncülük etsin diye yapıldığı gibi,
dokümanter araştırma veya deneysel araştırma
ile birlikte ortak olarak planlanabilir.
• İki tür gözlem vardır a)katılmalı gözlem b)katılmalı
olmayan gözlem
• Gözlemde güvenirlilik, geçerlilik, etik değerler
esastır.
• Alan araştırması (field study) gözlem araştırması
içinde en az yapılandır.

42. • Tamamen yapılaşmış gözlem :Bu
gözlemde önceden kararlaştırılmış –
kurulmuş hipotezler ve ölçme araçları
bulunmamaktadır. Bu gözlem doğal
ortamda yapılmaktadır.
• Ekolojik gözlem :ekolojik gözlem davranış
ortamını vurgular. Bir insanın davranışını
kestirmenin en kolay yolu nerede
olduğunu bilmektir.

43. • ARŞİV KAYITLARI: Arşiv kayıtları büyük oranda
dokümanlardan oluşur. Dokümanlar yapıları ve yazılma
amaçları bakımından ayrılabilirler.
• İSTATİSTİKSEL KAYITLAR :İstatistiksel kayıtlar yaş, cinsiyet,
aile büyüklüğü, meslek, gelir düzeyi gibi konularda sosyo-ekonomik
bilgiyi ifade eder.
• TARAMA ARŞİVLERİ :Araştırma amacı ile geliştirilen
arşivlerdir.
• YAZILI KAYITLAR :Kamu ve özel dökümanlara ait kayıtlardır.
• KİTLE İLETİŞİMİ :Bu materyaller okur-yazar ürünleri, gazete,
magazin, film, radyo ve televizyon yayınları şeklindedir.
• İÇERİK ANALİZİ :Yazılı ve sözlü materyallerin sistemli
analizidir.

44. • Teşekkür ederim.
AYŞE ŞİRİN
HALKLA İLİŞKİLER VE REKLAMCILIK
YÜKSEK LİSANS BÖLÜMÜ