research methodologies

1. Bilimsel Araştırma Teknikleri
ve
Yayın Etiği
KOÜ Fen Bilimleri Enstitüsü

2. ARAŞTIRMA HAKKINDA GENEL
BİLGİ VE BAZI KAVRAMLAR
➢ Giriş
➢ Araştırmaların Sınıflandırılması ve Araştırma
Eğitimi
➢ Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma
➢ Amaca Göre Araştırmaların Bazı Esas, Yöntem ve
Teknikleri
➢ Yönteme Göre Araştırmaların Esas, Yöntem ve
Teknikleri
➢ Yapıldığı Yere Göre Araştırmalar
➢ Bazı Araştırma Modelleri
➢ Araştırmaların Genel Özellikleri
➢ Bilim ve Araştırmanın Nitelikleri

3. ARAŞTIRMA HAKKINDA GENEL
BİLGİ VE BAZI KAVRAMLAR
➢ Problem Çözmenin Dayanakları
➢ Hipotez Oluşturma
➢ Hipotez Sınama
➢ Sonuçların Yayınlanması

4. Bilim ve Araştırmada Temel Amaçlar
➢ Araştırma, bilim ve sanatla ilgili olarak
yapılan yöntemli çalışma (TDK).
➢ Genel anlamda araştırma, kişinin yaşadığı
toplumu ve çevreyi tanımak, karşılaştığı
sorunlara çözüm yolları bulmak ve yeni
keşif ve icatlarda bulunmak için giriştiği
sistematik çabadır.
GİRİŞ

5. ➢ Araştırma esnasında belli amaçlarla ve
sistemli süreçler yoluyla konuya ve sorunlara
ilişkin veriler toplanır, toplanan veriler analiz
edilir ve bir sonuca ulaşılır.
➢ Bilimsel araştırmada temel amaçlardan
birisi de bilim dünyasına yeni bir katkıda
bulunmaktır. Yani yapılmış bir araştırmayı
tekrar etme yerine aynı alanda yeni bir
yaklaşım getirecek yapıda olmalıdır.
GİRİŞ

6. Bir araştırmada olması gereken temel
özellikler:
➢ Orijinal ve güncel olmalıdır.
➢ Genel olarak ve bilimsel etik kurallarına
uygun olmalıdır.
➢ Araştırmacının bilgi birikimiyle yapılabilir
olmalıdır.
➢ Araştırmacının teknik donanımıyla
yapılabilir olmalıdır.
GİRİŞ

7. Özellikleri açısından araştırmalar:
➢ Amaçları Açısından: Temel, uygulamalı,
aksiyon-eylem, araştırma-geliştirme (Ar-
Ge), değerlendirme gibi,
➢ Yürütüldükleri Ortam Açısından:
Saha-alan, laboratuvar gibi,
➢ Yöntemleri Açısından: Tarihi, betimsel,
deneysel gibi
GİRİŞ

8. Araştırma aşamaları:
1. Problemin tanımlanması ve teşhisi
2. Verilerin toplanması deneysel süreç
3. Verilerin analiz edilmesi
4. Bulguların sınanması (Literatürle
kıyaslama)
5. Yayın süreci
GİRİŞ

9. Bir araştırmacıda olması gereken bazı bilimsel
tutum ve davranışlar:
• Kuşkucu ve açık fikirli olmak
• Bağıntılı düşünebilmek
• Karşı görüşlerde mantık arayabilmek
• Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek
• Delil için kararı erteleyebilmek
• Ölçütlü düşünebilip karar verebilmek
• Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak
• Yanılabileceğini düşünerek mütevazi olmak
GİRİŞ

10. Amaca Göre Araştırmalar
• Temel Araştırmalar
• Uygulamalı Araştırmalar
• Aksiyon-Eylem Araştırmaları
• Araştırma ve Geliştirme (AR-GE)
• Değerlendirme Araştırmaları
Araştırmaların Sınıflandırılması

11. Yönteme Göre Araştırmalar
• Tarihi Araştırmalar
• Betimsel Araştırmalar
▫ Örnek Olay Araştırmaları
▫ Etnografik Araştırmalar
▫ Gelişimci Araştırmalar
▫ Fenomenografik Araştırmalar
▫ Sosyometrik Araştırmalar
▫ Gömülü Teori Araştırmaları
Araştırmaların Sınıflandırılması

12. • Deneysel Araştırmalar
• Yapıldığı Yere Göre Araştırmalar
Laboratuvar Araştırmaları
Saha Araştırmaları (Survey)
 Anket Tekniği
 Mülakat Tekniği
 Belgesel Tarama Tekniği
 Gözlem Yapma Tekniği
Araştırmaların Sınıflandırılması

13. Konu Tespiti
• Araştırma konusu, araştırmacının kişisel
deneyimlerinden, daha önce başka araştırmacılar
tarafından yapılmış çalışmalardan, kitle iletişim
araçlarından, teorilerden, inançlardan ve
değerlerden etkilenerek seçilebilir.
• Genelde araştırma konusu ve araştırma problemi
birbirine karıştırılmaktadır.
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

14. Araştırma konularının belirlenmesinde rehber
olabilecek temel kavramlar:
• Hipotez (Denence)
• Değişken
• Tümevarım
• Tümdengelim
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

15. Araştırma konularının belirlenmesinde rehber
olabilecek temel kavramlar:
• Hipotez (Denence): Olgular ve olaylar hakkında
varsayım niteliğindeki açıklamalardır.
• Değişken: Herhangi bir deneye ait ve birden çok
değer alabilen bir özellik veya kavramlar.
• Tümevarım: Sınırlı sayıda örneğe bakılarak genel
hakkında fikir sahibi olunmasını sağlar.
• Tümdengelim: Genele bakılarak özel hakkında bilgi
sahibi olunmasını sağlar.
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

16. Araştırmanın fikir aşamasında;
• Fikirlerin netleştirilmesi,
• Çerçevenin çizilmesi,
• Açık, net ve belirgin hale getirilmesi gerekir,
Bu amaçla;
• Önceden yapılmış araştırmalar incelenmeli,
• Benzer konuların ne şekilde ele alındığı,
• Hangi verilerin kullanıldığı,
• Fikirlerin nasıl test edildiği,
• Sonuçlarının nasıl ölçüldüğü konularında geniş
literatür taraması doğru bir şekilde yapılmalıdır.
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

17. Güncellik
• Araştırma probleminin güncel ve ilgi çekici konular
arasından seçilmesidir.
Yapılabilirlik Kriterleri
• Araştırmacının yeterlilikleriyle araştırılabilir mi?
• Araştırmacının imkanlarıyla araştırılabilir mi?
• Yasal koşullar açısından araştırılabilir mi?
• Tabiat koşulları açısından araştırılabilir mi?
• Toplumsal koşullar açısından araştırılabilir mi?
• Etik kural ve ilkeler açısından araştırılır mı?
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

18. Hedef Kitle Seçimi
Ön Amaç ve Esas Amaç
• Araştırma konusu belirlendikten sonra bu konu ile
ilgili gerçekleştirilebilecek orijinal, yapılabilir,
bilime ve uygulamaya yararlı katkılar sağlayacak ön
amaçlar ve çözümlenecek problemler belirlenir.
Sınırların Belirlenmesi
• Bir araştırmanın esas temeli, uygulanması ve
sonuçları açısından sınırlar belirlenmelidir.
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

19. Amaç ve Problem Tanımlama
“yapmış olmak için yapılan çalışma”
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

20. Araştırma probleminin seçimi genel ve özel ölçütler:
Genel Ölçütler:
• Çözülebilirlik:
▫ Problem araştırma ile çözülebilir mi?
▫ Problemin çözülebilmesi için veri elde edilebilir mi?
• Önemlilik:
▫ Problem önemli mi?
▫ Teorik veya pratik bir yararı var mı?
• Yenilik:
▫ Problem özgün mü?
▫ Araştırma daha önceden yapılan bir araştırmanıntekrarı mı?
▫ Tekrarı olsa bile yenilik katacakveya bilime ışık tutacak bir
özellik içeriyor mu?
▫ Yeni bilgiler eklenebilir mi?
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

21. • Araştırılabilirlik: Araştırmaya katılanların gizlilik
hakkı ve sağlıklarının tehlikeye atılmaması, pişmanlık
duyabileceği davranışlara zorlanmaması, fiziksel ve
psikolojik baskı altında bırakılmaması gerekir.
• Anlamlılık: Araştırmanın sonucunda varılacak
bulguların, bilgilerin işe yarar olmaları gerekir.
• Genellenebilirlik: Araştırma alanının geniş,
araştırmadan yararlanabilecek grubun büyük olması
gerekir.
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

22. Özel Ölçütler:
• Alanda Yeterlilik:
▫ Araştırmacının araştırılan konu hakkındaki bilgisi sonuçları değerlendirmeye
yeterli mi?
• Veri Toplama İznine Sahip Olmak:
▫ Verilerin toplanmasına izin verilecek mi?
• Yöntem ve Teknik Bilgilerdeki Yeterlilik:
▫ Araştırmacı, verilerin toplanması ve değerlendirilmesinde gerekli yöntem ve
teknik bilgiye sahip mi?
• Zaman ve İmkan Yeterliliği:
▫ Araştırmanın tamamlanabilmesi için gerekli zaman, eleman ve mali güç var
mı?
▫ Araştırmanın bu sebeplerden dolayı yarıda kesilmemesine güvence sağlandı
mı?
• İlgi Yeterliliği:
▫ Araştırmacı, araştırma sonucunu savunabilecek cesarette mi?
▫ Araştırmacı, konuyla ilgili mi?
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

23. • Güncellik:
▫ Problem ilgi çekici ve güncel konulardan mı seçildi?
• Teknik imkanlar:
▫ İyi ve sıhhatli bir araştırma için uygun ortam sağlanabildi mi?
• Teşvik:
▫ Araştırma problemi, yeni araştırmaları teşvik edip, yeni
gelişmelere yol açabilecek nitelikte mi?
• Kaynak Yeterliliği:
▫ Araştırmanın devamı, güvenilir ve yeteri sayıda kaynak
bulunabilmesine bağlıdır.
• Konu Sınırlandırılması:
▫ Konu sınırlandırmaya uygun mu?
Araştırmada Amaç ve Problem Tanıma

24. 1. Temel Araştırmalar
• Teori bulma amaçlıdır.
• Mevcut bilgiye yenilerini katmak amacındadır.
• Derlenen bilgiden, seçilen olguyu açıklama ve
yorumlama amaçlıdır.
• Önceden işlenmiş bilgiler farklı bileşenlerle yeniden
üretilerek yeni teoriler geliştirilir.
• Problemin çözümü değil, daha iyi anlama esastır.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

25. 2. Uygulamalı Araştırmalar
• Bir kuramı uygulamak ve sınamak ya da uygulamada
yaşanan sorunları çözmek üzere gerçekleştirilen
araştırmalardır.
• Uygulamalı araştırmalarda aksiyon ve Ar-Ge araştırmaları
söz konusudur.
• Mevcut bilgilerden yararlanarak belli sorunların çözülmesi
amaçlanır.
• Sorun hakkındaki bilgiler geliştirilerek sağlanan yararın
artırılması hedeflenir.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

26. 3. Aksiyon-Eylem Araştırmaları
• Amacı; sorunları çözmek, uygulamaları geliştirmek ve belli
bir konuda karar vermeye yardımcı olmaktır. Temel amacı
ise, bilime katkıda bulunmaktan çok bir sorunu çözmektir.
Aksiyon araştırması dört temel aşamada yapılır;
• Problemin tanımlanması
• Plan yapma
• Planları uygulama
• Uygulamanın etkisinin değerlendirilmesi
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

27. Eğitimciler ve akademisyenler;
• Problemi belirlerler.
• Problemi çözmek için birlikte çalışırlar.
• Çözüm için strateji geliştirip uygularlar.
• Stratejilerinin başarısını değerlendirirler.
• Olumlu olmaz ise yeni stratejiler geliştirirler.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

28. 4. Ar-Ge Araştırmaları
• Tüketici ve müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesi ve daha sonra
bu ihtiyaçlar üzerine ürünler geliştirme ve sürdürme
sürecidir.
• Teknolojinin geliştirilmesi büyük ölçüde Ar-Ge
araştırmalarının bir ürünüdür.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

29. Ar-Ge araştırmaları;
• Ürün ya da uygulama ile gerçekleştirilmek istenen ayrıntılı
davranış ya da kullanım amaçlarının saptanması,
• Var olan ürün ya da güçlüklerin (mevcut durumun) ve
güçlüklerin değerlendirilmesi için olası çözüm yollarının
(yeni kuram ve uygulamaların) araştırılması,
• Amacı gerçekleştirebileceğine inanılan yeni bir ürün ya da
uygulamanın geliştirilmesi,
• Ürün ya da uygulamanın gerçek durumlarda denenmesi,
amacı ne ölçüde gerçekleştiğinin değerlendirilmesi,
• Deneme sonuçlarına göre, gerekirse ürün ya da uygulamada
değişiklikler yapılması.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

30. • Ürünün, istenen amacı gerçekleştireceği ya da bu yaklaşımın
başarılı olamayacağı anlaşılıncaya kadar yukarıdaki son iki
işlemin yenilenmesi,
• Deneme başarılı ise, ürün ya da uygulamanın, uygulamaya
konabileceğinin kararlaştırılması, değilse üçüncü aşamadan
başlayarak işlemin yenilenmesi,
• Uygulamaya konan ürün ya da uygulamanın başarılı
olabilmesi için gerekli hizmet içi eğitim ve araştırmanın
yapılması,
• Her bilim alanında, açıklamadan kuram geliştirmeye kadar
değişen düzeylerde, temel uygulamalı araştırmalar
yapılabilmektedir. Her araştırmacı hangi tür ve düzeyde
araştırma yapıldığının bilincinde olmalıdır.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

31. 5. Değerlendirme Araştırmaları
Değerlendirme araştırmaları, herhangi bir program, ürün ya
da uygulamanın niteliğini, etkinliğini, özelliklerini ve değerini
belirlemek üzere sistematik olarak veri toplama ve analiz etme
sürecidir.
Amaca Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

32. 6. Tarihi Araştırmalar
• Genellikle tarihçiler ve eğitimciler tarafından
kullanılmaktadır.
• Fen ve mühendislik alanında Nerede?, Niçin?, Ne
Zaman?, Sonuçta Ne Oldu? gibi sorulara cevap
aranılması durumunda çok etkili ve verimli sonuçlar
alınabilecek araştırma türüdür.
Yönteme Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

33. 7. Betimsel Araştırmalar
• Mevcut durumu ve geçmişten gelen sorunları inceleyen
araştırmalardır.
8. Deneysel Araştırmalar
• Bir işkolundaki bazı değişkenleri ölçebilmek ve bu
değişkenler arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini ortaya
çıkarmada genelde deneysel yöntem kullanılır.
Yönteme Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

34. 9. Yapıldığı Yere Göre Araştırmalar
• Laboratuvar Araştırmaları
• Saha-Alan Araştırmaları
Yönteme Göre Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri

35. Bir araştırmanın planlanmasında birçok nokta hakkında daha
başlangıçta “karar” verilmesi gerekmektedir.
• İşlemlerin ve deneysel değişkenlerin tanımlanması,
• Araştırma ortamının tayini ve tanımlanması,
• Örneklemenin seçilmesi,
• Ölçüt, bağımlı değişken ya da değişkenlerin tayini,
• Kontrol edilecek etkenlerin, yani istenmedik değişkenlerin
saptanması, açıklanması ve her birinin hangi düzeyde
kontrol edileceğinin belirlenmesi,
• Araştırmaya uyacak belirli bir modelin seçilmesidir.
Bazı Araştırma Modelleri

36. Temel Nitelikleri
• Araştırma, literatürde bulunan bilgileri toplar.
• Araştırma, problem çözmeye yönelik, ussal, yansız ve
sistemli bir süreçtir.
• Araştırma bir uzmanlık işidir, araştırma yöntem ve
tekniklerde yetişmişliği gerektirir.
• Araştırma ile araştırmacının ya da bir başkasının istediği
değil, olası tüm eleştiriler karşısında, dayanıklı
(yıkılmayacak) bir sonuca varmak amaçlanır.
• Araştırmada, olabildiğince sayılar ile ifade edilebilen veriler
toplanır ve sonuçlar da sayılarla ifade edilmeye çalışılır.
Araştırmaların Genel Özellikleri

37. • Araştırmanın dayanakları, kişisel kanılar, beğeniler değil,
ortak ölçüleri herkesçe gözlenebilir ve böylece de
yanlışlanabilir verilerdir.
• Araştırma yorumsuz olmaz.
• Araştırma yenilenebilir niteliktedir.
• Araştırma, diğer araştırmacı ve bilim insanları için de bir
anlam taşımalıdır.
• Araştırma, önemli bir süreç ve sonuçları ile rapor edilen bir
çalışma bütünüdür.
Araştırmaların Genel Özellikleri

38. Araştırmaya Karşı Bazı Yanlış Tutumlar
• Araştırmayı reddederek geleneklere bağlı olma.
• Kendi kişisel görüşünü üstün tutma.
• Gelişmenin, araştırmadan başka koşul ve yollarla
gerçekleşebileceğine inanma.
• Araştırmaya aşırı güvenme.
• Çabuk sonuç bekleme.
• Bilimsellik ile doğma bilimleri eşleştirme.
• Olumlu bir sonuçla sonuçlanmasını bekleme.
Araştırmaların Genel Özellikleri

39. Bilim insanları;
Açık görüşlü, hoşgörülü, sabırlı, amaca ulaşmada
inatçı, kendini eleştirebilen, tarafsız, bilgi
toplayabilmek için her türlü kaynaktan yararlanabilen,
şüpheci, her iddia için bilgi (delil) isteyen, gerçek ile
görüşü veya söylentiyi birbirinden ayırabilen kişilerdir.
Bilim ve Araştırmanın Nitelikleri

40. 1. Objektiflik
• Kişisel inançlarımızı, düşüncelerimizi problemin
çözümünde kullanılacak yöntem ve tekniklerle
karıştırmamalı.
• Bulgular inançlarımızı ve beklentilerimize karşıt
yönde bile olsa yansızlıktan, objektiflikten ve
doğruluktan ayrılmamalıyız.
Bilim ve Araştırmanın Nitelikleri

41. 2. İzafilik (Görelilik)
• Bilimsel bilgi “şüpheli”, “mümkün” ve “muhtemel”
bilgi olarak düşünülmelidir.
3. Gerçekleştirme
• Gerçekleme amacıyla yer verilen “tekrar” daha önce
araştırması yapılmış bir problemin, o araştırmada
kullanarak, değişik bir örnekleme grubu üzerinde yeniden
araştırmasıdır.
• Bir araştırma aynı koşullar altında tekrarlandığında aynı
bulgulara varılması beklenir.
Bilim ve Araştırmanın Nitelikleri

42. 4. Alenilik
• Bilim insanı ve araştırmacı;gözlem, deney ve bulgularını öyle
rapor etmelidir ki, diğer araştırmacılarda doğruluğunu kontrol
edebilmek amacı ile bunları test edebilsin; araştırmayı aynen
ve kısmen tekrarlayabilsin.
5. Gözlemsellik
6. Sistemlilik
7. Mantıksallık
8. Fonksiyonellik
9. Seçicilik
10. Genelleyicilik
11. Doğruluk
12. Gelişmecilik
13. Sınırlılık
Bilim ve Araştırmanın Nitelikleri