3. Bilim gözlemlenebilir, ölçülebilir ve test edilebilir olguları konu edinir ve
manevî veya metafizik olgular bilimin kapsamına girmez.
Bilimsel yöntem bilginin nesnel, kontrollü ve sistemli olarak toplanması;
toplanan bilgilerin yorumlanması ve var olan bilgilerin üzerine
eklenmesi olarak özetlenebilir.
Bu nedenle bilimsel yöntem en tutarlı ve güvenilir bilgi üretme yoludur.
Bilimsel yöntem sonucunda üretilen bilgi, mantıksal, matematiksel ve
deneysel çıkarımlar içerir, ön bilgiler ile tutarlıdır ve test edilebilirdir.
BİLİM NEDİR?
5. PARADİGMA
• Türk Dil Kurumu sözlüğü anlam karşılığı ; "Değerler dizisi" olarak
tanımlanmıştır.
• Bilim insanlarının dünyaya bakış açısını şekillendirmek amacıyla
kullanılmakta olan görüş demektir.
• Düşünsel çerçeve, kuramsallığın belirli bir terimi olarak ve kendisi
de yirmi çeşit paradigmada kullanarak anlatır. Ana anlamı, bir
bilim çevresine belli bir süre için, bir model sağlayan evrensel
olarak kabul edilen bilimsel başarılar olarak tanımlanır.
6. • Paradigma, doğruluk ve gerçekliğin doğasına ilişkin
varsayımları araştırılabilecek nitelikteki soruları ortaya
koyan ve bunların nasıl yapılacağına ilişkin bir felsefi
ya da çerçevesidir.
• Bakış açısı ve kurumsal çerçeve
• Bilimsel devrim yeni paradigmanın eskisinin yerini
almasına denir.
7. Thomas Samuel Kuhn bilimsel anlamında paradigmayı şöyle formüle
etmektedir:
• Bilim insanı tarafından kabul edilmiş görüşe paradigma denir.
• Belli başlı sorunlara ışık tutan ve çözümlerine yönelik öneriler sunan bir
bakış açısıdır.
• İzlenen ve kontrol edilen olandır.
8. • Kuhn'a göre bilimsel bilgi, aydınlanma döneminin klasik
düşüncesinde olduğu şekilde doğrusal ve sürekli bir
şekilde ilerlemekten ziyade, periyodik olarak
sıçramalarla ilerler.
• Kuhn bu bilimsel "sıçramaları" "paradigma kayması" olarak
adlandırmaktadır.
10. Bilimsel yöntem temelde problem çözme sürecidir ve aşağıdaki
aşamalardan oluşur;
1. Problemin tanımlanması
3. Hipotezlerin (denenceler) önerilmesi
4. Verilerin toplanması ve analizi
5. Hipotezlerin test edilmesi
6. Sonuçların raporlanması
13. DENEYSEL ARAŞTIRMA DESENİ
• Deneysel araştırmalarda değişken/değişkenlerin bağımlı değişken
üzerindeki etkisini görmek için yapılan çalışma olarak
nitelendirilmektedir.
• Araştırmaya test etmek istenen hipotezle başlanır.
• Bağımlı-bağımsız değişkenler arasında neden-sonuç ilişkisi
kurmamıza imkan verir.
• Araştırmada ulaşılan bulgular neden-sonuç ilişkisi bağlamında
yorumlanır.
15. Raporlaştırma, problem durumunun belirlenmesi ile başlayıp bu
probleme yönelik hipotezlerin geliştirilmesi, çalışma deseninin
oluşturulması, kullanılacak veri toplama araçlarının
hazırlanması, verilerin toplanıp uygun tekniklerle analiz
edilmesi adımları ile devam eden araştırma süreci raporlama
aşamasıyla son bulur.
23. Araştırma Problemi
• Bilimsel yöntem kullanılarak çözüme kavuşturulması
hedeflenen durumları ifade eder.
• Araştırma problemi; deneyimler, alan yazın ve teori-
kuramlar aracılığı ile belirlenebilir.
25. ARAŞTIRMANIN AMACI
Çalışmanın ana
konusu
vurgulanmalıdır.
Konunun kapsamı
verilmelidir. Çok
dar verilmemeli ya
da çok
genişletilmemelidir.
Amaç cümlesinde,
tanımlamak,
betimlemek,
açıklamak,
geliştirmek,
incelemek, tespit
etmek vb. ifadeler
kullanılmalıdır.
Cümleler objektif
olmalıdır.
26. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
• Araştırmanın nasıl bir farklılık getireceği, alana/kurama katkı düzeyi,
hangi soruna çözüm getireceği, sağlayacağı fayda/lar, özgünlüğü gibi
bilgileri içermelidir.
• Araştırmacının çalışmayı neden yaptığını, neden önemli gördüğünü
ifade etmesi beklenmektedir.
• Daha önce yapılan çalışmalardan farklı olan nedir açıklanmalıdır.
28. Amaç
• Çalışmada,
öğrencilerin
öğrenme
alışkanlıklarının
akademik başarıya
etkisini belirlemek
amaçlanmaktadır.
Problem
Cümlesi
• Ortaokul
öğrencilerinin
öğrenme
alışkanlıklarının
akademik başarıya
etkisi var mıdır?
Alt
Problemler
• Kitap okumanın
akademik başarıya
etkisi var mıdır?
• Ödev yapmanın
akademik başarıya
etkisi var mıdır?
29. •Evren, araştırmanın soruları cevaplamak için ihtiyaç
duyulan verilerin elde edildiği büyük gruptur.
•Evren toplanacak verilerin analizi ile elde edilecek
sonuçların yorumlanacağı gruptur.
•Araştırmada amaç evren hakkında bilgi toplamaktır.
Evrenin tüm birimlerine ulaşılarak bilgilerin
toplanmasına sayım denir.
EVREN VE ÖRNEKLEM
30. • Örneklem, hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden
seçilen sınırlı bir parçasıdır.
• Örnekleme ise evrenin özelliklerini belirlemek, tahmin
etmek için onu temsil edecek uygun örnekleri seçmeye
yönelik süreci ve bu süreçte gerçekleştirilen tüm işlemleri
kapsar.
32. Örneklem Hatası
• Örnekleme hatası evrenin aynı koşullarda gerçekleştirilen sayımından
elde edilen sonuç ile örnekleme yoluyla tahmine dayalı sonuç
arasındaki farktır.
• Bilinen bir çerçevede sayım ve örnekleme birlikte yapılmayacağından
örnekleme hatasının hesaplanması olanaksızdır.
• Ancak örneklemden elde edilen veriler kullanılarak hesaplana standart
hata örnekleme hatasının alabileceği en yüksek değer belli bir güven
düzeyinde tahmin edilebilir.
34. Olasılıksal Örnekleme Yöntemleri
• Olasılıksal Örnekleme Yöntemlerinde örneklem seçilmesi eşit
ya da eşit olmayan şekilde belirli bir olasılığa bağlıdır.
• Basit Rastgele
• Sistematik
• Tabakalı
• Küme
35. Olasılıksal Örnekleme Yöntemleri
• Örneklem belirli bir amaca yönelik olarak, herhangi bir sisteme
dayanmadan keyfi, uzmanlık bilgisine ya da deneyime göre alınan
yöntemdir.
• Kota
• Amaçlı
• Gönüllü
• Kolay Yoldan
36. Örnekleme Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
• Kolay Yoldan veya elverişli örnekleme tamamen mevcut olan, ulaşması hızlı ve
kolay olan öğelere dayanır.
• Nitel araştırmalarda en sık kullanılan ancak kullanılması en az istenen stratejidir.
• Nicel araştırmalarda tercih edilmemesi gereken bir örneklem yöntemidir.
• Kolay örneklem grubu hassasiyetini gösteren dergilerin bulunduğu bilinmektedir. Bu
dergiler kolay örneklem grubu ile yapılan çalışmaları değerlendirmeye dahi
almamayı ilke kararı olarak benimsemiştir.
• Kolay ulaşılabilir örneklemede araştırmacı, hali hazırda var olan öğeler içerisinden
yeteri sayıda öğeyi örneklem olarak belirler. Bu yüzden bu örnekleme şans eseri,
tesadüfi, kazara örnekleme olarak da ifade edilmektedir.
40. Merkezi Eğilim
ve Merkezi
Dağılım
Ölçüleri
Parametre ve İstatistik
Merkezi Eğilim Ölçüleri
Aritmetik Ortalama
Ortanca (Medyan)
Tepe Değer (Mod)
Geometrik Ortalama
Harmonik Ortalama
Aritmetik Ortalama,
Tepe Değer ve Ortanca
Arasındaki İlişki
Merkezi Dağılım
Ölçüleri
Açıklık Değişim Aralığı
Çeyrek Sapma
Ortalama (Mutlak) Sapma
Varyans ve Standart Sapma
Deişim Katsayısı
46. Bir amaç kapsamında toplanan bilgiye veri denir.
Araştırmacının amacına ulaşması uygun veri toplama yönteminin seçimine ve
uygun verinin toplanmasına bağlıdır.
Veriler birincil ve ikincil olmak üzere 2 ana grupta sınıflandırılmaktadır.
VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ
53. •Araştırma yaparken elde ettiğimiz veriler (nitel veya
nicel) aynı zamanda araştırmamızın değişkenlerini
oluşturur.
•Örneğin; yaş, cinsiyet, eğitim durumu gibi özellikler
•Tutumları, görüşleri
55. Etik; “iyi” ve “kötü”nün ne olduğu,
“yanlış” ve “doğru”nun nasıl anlaşılması ve
yorumlanması gerektiğine dair kurallar irdeler.
Etiğin amacı davranışlara kılavuzluk edecek olan
ilke ve kuralları oluşturmak, geliştirmek ve bunların
uygulanmasını savunmak olarak belirtilmektedir.
Bu anlamda etik; eylemleri oluşturan ilke, kurallar,
ve değerlerle ilgilidir.
56. ETİK
• “Etik” sözcüğünün kökeni, Yunanca birbirinden oldukça farklı anlamlara işaret eden
“ethos” sözcüğüne dayanmaktadır.
• Doğru ve yanlış davranış kuramıdır.
• Doğru ve yanlış, iyi ve doğrunun ilkelerini standartlarını ve içeriğini tartışan felsefe
disiplinidir.
• Uyulması gereken yol ve yöntemleri öğreten çalışma alanı anlamlarına gelir.
• Genel ilkeleri konu alır ve nesneldir.
AHLAK
• Standartlardan ortaya çıkan bireyin inançlarını ifade eder.
• Ahlak kişinin sonradan edindiği tutum ve davranışlar için kullanılırken, aynı zamanda
toplumun benimsediği değer sistemlerinin de adı olarak kullanılmaktadır.
• Toplumsal anlamda var olan davranış ve inançları yönlendiren bir değerler sistemidir.
• İyi olma isteğidir.
• Davranış, tutum, iyi eylemde bulunmak anlamında kullanılır.
• Bireysel inançları ifade eder ve özneldir.
57. ETİK
Etik soyut ve kuramsal açıdan
bakmaktadır.
Koşullar değişince etik değişir.
Etik prensipleri takip eden bir bireyin
ahlaki değerleri çok kuvvetli
olmayabilir, hatta ahlaki değerleri
olmayabilir.
Etik evrensel bir değer olup her
yerde geçerlidir.
AHLAK
Ahlak ise tersine bireylerin günlük
yaşamı içerisinde nasıl yaşamaları
gerektiğini ince ayrıntılar içinde
pratik olarak düşünmektedir.
Ahlaki değişim bireyin inançlarında
değişim demektir.
İnsan yaşanılan kültürden bağımsız
düşünülemez, bu sebeple ahlak da
sosyal bağlamın bir parçasıdır.
Ahlak kişiden kişiye göre
değişebilir.
59. ETİĞİN
AMAÇLARI
Eylemleri ahlaki nitelik bakımından açıklamak,
Eleştirel bir bilinç geliştirmek,
Eleştiri için etik argümantasyon biçimi ve
temellendirme süreçleri oluşturmak,
Ahlaki eylemin insanın keyfine bağlı olmadığını,
aksine insan olarak varlığının vazgeçilmez bir niteliği
olduğunu göstermek,
İnsanı sevmeyi öğretmek.
60. TEMEL
ETİK
TEORİLER
FAYDACILIK: Sonuçta ulaşılan yararın ne kadar büyük
olduğu önemlidir.
Eylemin en büyük yararı getirmesi temeline dayanır.
ÖDEV ETİĞİ: Davranış evrensel ilkelere dayandırılmaktadır.
Eylemin sonucu, faydası önemli değil hangi amaç ve niyetle
yapıldığıdır.
ERDEM ETİĞİ: Kendiliğinden edinilen iyi ve doğru yaşam
alışkanlığıdır.
Bireyin karakterine odaklanır.
Eylemi ödev, yasa ya da nedenlerden daha çok iyiliğin
hatırına odaklanır.
62. Meslek Etiği
Meslek Etiği:
Mesleki
uğraşların iyi ve
doğruya
yönlendirilmesi
konusunda ilkeler
koyan, meslek
üyelerinin kişisel
arzu ve ilkelerin
dışına çıkmasını
önleyen, mesleki
idealleri
gerçekleştiren
ilkeler bütünüdür.
Kişisel ahlak ile
çelişkiyi ortadan
kaldırmayı
amaçlamaktadır.
Bir doktor terör
eylemine
karışmış bir
yaralıya
müdahele etmek
istemeyebilir.
Bir avukat böyle
bir kişinin
savunmasını
kendi ahlaki
görüşlerine
dayalı olarak
doğru
bulmayabilir.
Ancak, meslek
etiği açısından
bakıldığında
doktor kim
olduğuna
bakılmaksızın
tedavi hizmeti
vermeye
Avukat ise
savunma hakkını
yerine getirme
konusunda etik
bir yükümlülüğe
sahiptir.
Bu açıdan
meslek etiği
kişisel ahlaktan
daha kapsamlıdır
ve daha farklı
değerlendirilir.
Savaşta doktorun
düşman askerini
tedavi etmesi
etiktir.
63. Meslek Etiğinin
İşlevleri
Mesleki davranışların
sınırları konusunda
düzenleme yapmaktadır.
Toplumsal açıdan mesleğin
saygınlığı için toplumda
güven oluşturur.
Hizmet alan açısından
hizmetin yürütülmesinde
şeffaflık ve hesap
verebilirlik sağlar.
Meslek mensupları
açısından iç ve dış baskılar
için kalkan oluşturarak
tarafsızlık sağlar.
Meslek açısından
uygulanabilir ve kabul
edilebilir bir uygulama ve
anlayış birliği sağlar.
66. AKADEMİK ETİK
Akademik
Etik İlkeler
Dürüstlük
Tarafsızlık
Bütünlük
Dikkatlilik
Açıklık
Fikri Mülkiyet
Güvenilir Yayın
Sorumlu Mentörlük
Meslektaşlara Saygı
Sosyal Sorumluluk
Ayrımcılıktan
Kaçınma
Yasal Davranma
Hayvan ve İnsan
Deneklerin
Korunması
Akademide
Paydaşların
Yükümlülükle
ri
Mesleğe
Meslektaşa
Öğrencilere
Topluma
Yöneticilerin
Yükümlülükleri
Öğrencilerin
Yükümlülükleri
Akademisyen
lik Etiği
Araştırma ve
Yayın Etiği
Eğitim ve
Öğretim Etiği
Değerlendirme
Etiği
Hizmet Etiği
67. Akademik
Etik İlkeler
Dürüstlük Tarafsızlık Bütünlük
Dikkatli
Olma
Açıklık
Fikri
Mülkiyet
Güvenilir
Yayın
Sorumlu
Mentörlük
Meslektaşlara
Saygı
Sosyal
Sorumluluk
Ayrımcılıkta
n Kaçınma
Yasal
Davranma
Hayvan ve
İnsan
Deneklerin
Korunması
68. Meslektaşlarla Olan İlişkiler
•Ayrımcılık Yapmak
•Yanlış Yönlendirme Yapmak
•Meslektaşları ile İlgili Edindiği Bilgilerde Gizliliğe Riayet
Eder.
•Meslektaşları Hakkında Olumsuz Açıklama Yapmak
•İş Birliği Yapmamak
70. Topluma Karşı
Kurum kimliğini iyi taşımak
Topluma karşı pozitif ve aktif rol
sergilemek.
Sorumluluklarını yerine getirerek
örnek olmak.
Bilimsel Görüş ile Kişisel Görüşleri
Ayırt Edememe
71. Bilim Etiğinin Düzenleyicileri
Bilim insanının kendi kendini
kısıtlaması
Bilimsel kurum ve kuruluşlar
tarafından yapılan düzenlemeler
Politikacılar tarafından yapılan
düzenlemeler
Yasal Düzenlemeler
72. TÜBİTAK Uydurma: Araştırmada bulunmayan verileri üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak
Çarpıtma: Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma
kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek
Aşırma: Başkalarının metotlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan
kullanmak
Duplikasyon: Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya
yayımlamak
Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun
biçimde ayırarak çok sayıda yayın yapmak
Destek Belirtmeme: Desteklenerek yürütülen araştırmaların sonuçlarını içeren sunum ve
yayınlarda destek veren kurum veya kuruluş desteğini belirtmek
Yazar Adlarında Değişiklik: Araştırma ve makalede ortak araştırmacı ve yazarların yazılı görüş
birliği olmadan, araştırmada aktif katkısı bulunanların isimlerini çıkartmak veya yazarlıkla
bağdaşmayacak katkı nedeniyle yeni yazarlar eklemek veya yazar sıralamasını değiştirmek.
Editor's Notes
* Çetin, Bayram & İlhan, Mustafa & Şahin, Melek. (2021). Eğitimde Araştırma Yöntemleri: Temel Kavramlar, İlkeler ve Süreçler. 10.14527/9786257676816.
