Pananalita

1. BAHAGI NG
PANANALITA

2. Bahagi ng Pananalita
•Nahahati sa dalawa: ang Pangnilalaman at
ang Pangkayarian.
•Ang mga salitang pangnilalaman ay nahahati
sa tatlo:
1.Nominal
2.Pandiwa
3.Panuring

3. MGA NOMINAL/
PANGNILALAMAN

4. PANGNGALAN
Ang pangngalan ay ang mga salitang
sumasagisag sa ngalan ng tao, bagay, hayop,
lugar, pangyayari, katangian at kalalagyan.
Ang pangngalan ay nauuri sa mga pangunahing
batayan ayon sa sumusunod:

5. A. Ayon sa Konsepto
May dalawang uri ang pangngalan
ayon sa konsepto- ang kongkreto o tahas
at abstrakto o basal.

6. Kongkreto oTahas
Ang pangngalan kapag mga materyak na bagay
ang tinutukoy. Ito ay ang mga pangngalang
nakikita at nahahawakan.
Halimbawa:
lapis aklat papel
mesa silya bulaklak
plastic bahay bote

7. Abstrak o Basal
Ang pangngalan kapag mga di-materyal na bagay
ang tinutukoy. Ito ay ang mga pangngalang hindi
nakikita at hindi nahahawakan.
Halimbawa:
diwa kaisipan damdamin
hangin kaluluwa hininga
tuwa ligaya pagkagutom

8. B. Ayon sa Kaanyuan
Nauuri ang pangngalan ayon sa paraan
ng pagkakabuo o kayarian nito. Maaaring
ang pangngalan ay payak, maylapi, inuulit
o tambalan.

9. 1. Payak
Ang pangngalan ay payak kapag binubuo ng isang
salitang-ugat lamang.
Halimbawa:
bata lindol mangga aklat
tasa halaman baso paru-paro

10. 2. Maylapi
Ang pangngalan ay maylapi kapag binubuo ng
salitang-ugat at panlaping makangalan.
Halimbawa:
palaruan kamag-aral tagaluto
sayawan kaibigan manlalaro

11. 3. Inuulit
Ang pangngalan ay inuulit kapag binubuo ng
salitang-ugat na inuulit.
Halimbawa:
sabi-sabi bali-balita
tau-tauhan tatay-tatayan

12. 4.Tambalan
Ang pangngalan ay tambalan kapag binubuo ng
dalawang salitang magkaiba ngunit pinag-isa.
Halimbawa:
hampaslupa bahay-kubo salid-tulugan
dalagambukid kapitbahay silid-aklatan

13. C. Ayon sa Kayariang
Pansemantika
Pambalana-kung nagsasaad ng diwang
panlahat. Nagsisimula sa maliit na titik.
Pantangi-kung nagsasaad ng diwang para
sa isang partikular na tao, hayop, bagay,
kaisipan o pangyayari. Ito’y nagsisimula sa
malaking titik.

14. Halimbawa:
Pambalana Pantangi
paaralan Saint Louis University
sabon Safeguard
teleserye Marina
abogado Atty. Rodrigo

15. D. Ayon sa Kasarian
Mauuri ang pangngalan ayon sa kasarian o sex.
1. Panlalaki ito kung tumutukoy sa ngalan ng lalaki
Halimbawa:
tatay hari
bayaw mama
lolo tandang

16. 2. Pambabae ito kung tumutukoy sa ngalan ng babae
Halimbawa:
nanay reyna
ditse hipag
lola ale
3. Di-tiyak o pambalana kung hindi malaman ang tiyak na kasarian.
Halimbawa:
manggagamot pinuno
guro asawa
nars bata

17. 4. Walang kasarian ito kung tumutukoy sa mga
bagay na walang buhay tulad ng bagay, lugar, at
pangyayari.
Halimbawa:
pagamutan kompyuter
dyip cellphone
bangko aklat

18. E. Ayon sa Kailanan
Ang pangngalan ay nauuri ayon sa kailanan o
dami ng tinutukoy. Makikilala ang kailanan o dami
ng pangngalan sa pamamagitan ng paggamit ng
pananda o marker, pamilang, at panlaping
makangalan at sa paggamit ng quantifier o
panukat para maging tiyak ang bilang.

19. 1. Isahan
Ito ay gumagamit ng panandang ang, ng, sa, si, ni,
kay at pamilang na isa.
Halimbawa:
ang sanggol ni Roxanne
ng aklat isang baso
sa ospital kay Philip
Tatlong kailanan ng pangngalan

20. 2. Dalawahan
Ito ay gumagamit ng panlaping makangalan na
mag- at pamilang na dalawa.
Halimbawa:
magkapatid mag-ama
magkasintahan dalawang aklat

21. 3. Maramihan
Ito ay gumagamit ng panandang mga, sina, kina, nina, at
quantifier na marami, ilan, at iba pang pamilang na higit
sa dalawa at paggamit ng panlaping mag- a pag-uulit sa
unang pantig ng salitang-ugat.
Halimbawa:
mga tagapamahala mga balita sina Nonoy
maraming anak kina Jack nina Elezar
magkakaibigan limang baso magkakasama

22. F. Ayon sa Kaukulan
May tatlong palagyo ang pangngalan
Palagyo, Paari at Palayon.

23. 1. Palagyo
Nasa kaukulang palagyo ang pangngalan
kung ginagamit ito sa bilang:

24. a. Paksa ng Pangungusap
ang pangungusap na gumagamit ng pangngalan bilang
paksa ay maaaring nasa karaniwan o kabalikang ayos.
Halimbawa:
1. Si Lee ay madalas na pumupunta sa palengke.
2. nanonood ng telebisyon si Norbert.
3. Ang mga guro ay dumalo sa seminar.

25. b. Panaguring pangngalan (kaganapang
pansimuno)
ang mga pangngalan ginagamit na panaguring
pangngalan ay lagging pinangungunahan ng
pangawing na “ay” kapag nasa di-karaniwang ayos ang
pangungusap at inuulit o inilalarawan ang paksa.
Halimbawa:
1. Si Ian ay masipag na mag-aaral
2. Ang paborito naming guro ay sa Bb. Santos.
3. Si Jerone ay isang tanyag na abogado.

26. c. Pangngalang Pantawag
nasa kaukulang palagyo ang pangngalan kung
ito ang tinutukoy o tinatawag sa pangungusap.
Halimbawa:
1. Ivan, pwede bang tumahimik!
2.Umawit na, Gingging.
3. Abe, gumising ka na.

27. d. Pamuno ng paksa (pangngalang pabanggit)
Ipinaliwanag o nililinaw ng pamumuno ng paksa ang
pangngalang nasa unahan ito. Ang kaukulan ng
pamumuno sa paksa ay iyon din sa pangngalang
tinutukoy.
Halimbawa:
1. Si Dr. Galangco, ang direktor, ay nagbabakasyon sa
Boracay.
2. Si Mary, ang nanalong Bb. Pilipinas, ay nangibang
bansa.
3. Si Dr. Go, ang doktor ay kinausap ko.

28. e. Pamumuno sa kaganapang pansimuno
Nililinaw ng pamuno ang kaganapang
pansimuno.
Halimbawa:
1. Ang dalagang iyan ay si Neri, ang kapatid ko.
2.Ang doctor na kinausap ko ay si Rex, ang pinsan I
Tado.
3. Ang abogadong namatay ay si Amelita, ang
kamag-aral ko.

29. 2. Paari
Nasa kaukulang paari ang pangngalan kung
ito ay: (a) nagsasaad ng pag-aari at (b)
ginagamitan na nakakabuuan ng isang bagay
na binabanggit.

30. a) Pangngalang nagsasaad ng paari
Ang mga ngalang tumutukoy sa tao o bagay na
nag-aari.
Halimbawa:
1. Ang hawakan ng bag ay naputol.
2.Ang damit ng matanda ay naputikan.
3. Ang bagong biling sapatos na iyon ay para kay
Aguiluz.

31. 3. Palayon
Nasa kaukulang palayon ang pangngalan
kung kapag ginagamit sa sumusunod na
pangyayari.

32. a)Tuwirang layon o layon ng pandiwa
karaniwang mga pangngalang pambalana. Ito ay
mga pandiwang pinangungunahan ng pantukoy na
pambalanang “ng” at sumagot sa tanong na “ano?”
Halimbawa:
1. Bumili si Pamela ng kotseng bago.
2.Pumitas ng bulaklak na mabango si Raphael.
3. Si Sandra ay kumakain ng manga.

33. b) Layon ng pang-ukol
maaaring pambalana at maaaring pantangi ang mga
pangngalang layon ng pang-ukol at pinangungunahan ng
mga pang-ukol gaya ng: sa, ukol sa/kay, hinggil sa/kay,
alinsunod sa/kay at iba pa.
Halimbawa:
1. Inihandog ko kay Ella ang karangalan kong ito.
2. Wala na akong nalalaman tungkol sa balita.
3. Ang para sa bata ay nawala.
4.Ialay mo sa Diyos ang lahat ng hinanakit mo sa buhay.

34. c) Tagaganap ng pandiwang nasa balintiyak
na tinig
ang pangngalan ay siyang tagaganap o layon ng
pandiwa na nasa balintiyak na tinig.
Halimbawa:
1. Ang lapis ay binali ng bata.
2.Ang laruan ay kinuha ng magnanakaw.
3. Ang larawan ay iginuhit ng isang mag-aaral.

36. PANGHALIP
Salita o katagang panghalili sa pangngalan. Sa
makabagong pananaw naman, ang panghalip ay
makikilala sa pagbabagong anyo ayon sa tatlong
kaukulan-panghalip na nasa anyong ang, ng at sa
bilang panghalili.

37. PANGHALIP
Ang Panghalip ay maaaring uriin bilang:
a. Panghalip Panao
b. Panghalip Pananong
c. Panghalip Panaklaw
d. Panghalip Pamatlig

38. Panghalip Panao/Personal
Ito ay mga panghalip na inihalili sa pangalan
ng tao.

39. Ang panghalip ay may tatlong kaukulan
1. Anyong “ang” (palagyo)
2.Anyong “ng” (paari)
3.Anyong “sa o kay” (palayon o paukol)
A. KAUKULAN

40. 1. Panghalip na panao sa anyong “ang” (palagyo)
ito ay panghalip na inihalili sa pangngalang
pinangungunahan ng ang o si o kaya’y panghalip na
ginagamit sa paksa o kaganapang pansimuno.
Ginamit bilang paksa
Halimbawa
Siya ay masungit.
Ako ay naglilingko sa bayan.
Kata ay manonood ng palabras mamayang hapon.

41. Ginamit bilang kaganapang pansimuno
Halimbawa
Ikaw ang dahilan ng kanilang pag-aaway.
Sila dapat managot sa kasalan.
Kami ang may-ari ng malaking bahay.

42. 2. Panghalip na Panao sa anyong “ng” (paari)
Ito ay mga panghalip na inihalili sa pangalang
may panangdang ng o ginagamit ito bilang
panuring at nagsasaad ng paaari.
bilang panuring
Halimbawa:
Ang aking kaibigan ay nangibang bansa.
Ang iyong bag ay napakaganda.

43. Ginamit bilang nag-aari
Halimbawa
Kanila ang lupang sinsaka niTemyong.
Akin ang lahat na hiniram niya.

44. 3. Panghalip Panao sa anyong “sa” (palayon o
paukol)
Ito ay mga panghalip na inihalili sa pangalang
may panangdang sa o kay. Ginagamit ito bilang
layon ng pang-ukol at di-tuwirang layon.
bilang layon ng pang-ukol
Halimbawa:
Para sa inyo ang karangalan ko.
Wala akong kinalaman tungkol sa kanya.

45. Ginamit di-tuwirang layon
Halimbawa
Ang pahayagan ay basahin mo araw-araw.
Kanyang babayaran ang utang ni Nida.

46. May tatlong panauhan ang panghalip panao.
1. Unang panauhan- tumutukoy sa taong
nagsasalita
2. Ikalawang panauhan- tumutukoy sa taong
kinakausap
3. Ikatlongpanauhan- tumutukoy sa taong
pinag-uusapan
B. PANAUHAN

47. Unang
Panauhan
Ikalawang
Panauhan
Ikatlong
Panauhan
Angyong ang Ako, kita, kata,
kami, tayo
Ikaw, ka, kayo siya, sila
Anyong ng Ko, natin,
namin
Mo, ninyo Niya, anila
Anyong sa Akin, atin,
amin
Iyo, inyo Kanya, kanila

48. •Halimbawa:
Ikaw ang tatanggap ng tropeo.
Tatanggap ka ng tropeo.

49. May tatlong kailanan ang panghalip-
ang isahan, dalawahan at maramihan.
c. KAILANAN

50. 1.Isahan- ginagamit ito para sa isang tao
tulad ng siya, ikaw, niya, kanya, iyo, mo, ako
at iba pa.
2.Dalawahan- ginagamit ito para sa
dalawahang tao tulad ng kata, kita, kanita.
3.Maramihan- ginagamit ito para sa higit sa
dalawang tao tulad ng sila, kayo, kanila,
natin, naming, ninyo at iba pa.

51. Panghalip pananong/integratibo
Ito ay mga panghalip na ginagamit sa
pagtatanong tungkol sa tao, bagay, hayop,
pook, Gawain, katangian, panahon, at
pangyayari.

52. Sino at Kanino- para sa tao
Halimbawa:
Sino ang pambansang bayani sa Pilipinas?
Kanino mo iaalay ang awitin mo ngayon?
Ang iba’t ibang panghalip na pananong:

53. Ano-para sa bagay, hayop, katangian, pangyayari o
ideya.
Halimbawa:
Ano ang bibilhin mo?
Ano ang nakita mo sa zoo?
Kailan-para sa panahon o petsa
Halimbawa:
Kailan ka luluwas ng Maynila?
Kailan ibibigay ang sahod sa atin?

54. Saan-para sa lugar
Halimbawa:
Saan ka ipinanganak?
Nasaan ang bag mo ?
Bakit-para sa dahilan
Halimbawa:
Bakit natalo cTyzon sa labanan?
Nasaan ang bag mo?

55. Paano-para sa paraan
Halimbawa:
Paano mo ginawa iyon?
Paano nangyare ang pagpaslang sa binata?
Magkano-para presyo
Halimbawa:
Magkano ang sapatos na Nike?
Magkano ang ibinayad niya sa iyo?

56. Gaano at Ilan-para sa dami at kantidad
Halimbawa:
Gaano karami ang dumalo sa kasal?
Ilan ang nakaenrol sa klase mo?
Alin-para sa mamimili
Halimbawa:
Alin ang gusto mo?
Alin ang pipiliin mong damit?

57. May dalawang kailanan ang panghalip pananong.
1. Isahan- kapag ang panghalip ay tumutukoy sa
isa.
2. Maramihan- kapag ang panghalip ay
tumutukoy sa marami. Sa pagpaparami ng
panghalip pananong, ginagawa ito sa
pamamagitan ng pag-uulit nito.
A. KAILANAN

58. Halimbawa:
Isahan Maramihan
sino sino-sino
ano ano-ano
alin alin-alin
kanino kani-kanio
Halimbawa:
1. Sino ang nakapunta na sa Banaue RiceTerraces?
2. Sino-sino ang mga nakapunta na Banaue RiceTerraces?
3. Alin ang mga napili mong damit?
4. Alin-alin ang mga napili mong damit?

59. Panghalip panaKLAW/inDEPINIT
Ito ay mga panghalip na nagsasaad ng
kaisahan, dami o kalahatan ng ngalang
tinutukoy na maaaring tiyakan o di-tiyakan.
Ito ay sumasaklaw sa kaisahan o kalahatan
ng pangngalan.

60. Kaisahan- isa, iba, balana
Dami o kalahatan- lahat, pawa, madla
Di-katiyakan- gaanuman, alinman, saanman, anuman,
kailanman
Halimbawa:
1. Isa lang ang nais kong sabihin sa inyo.
2. Nasiyahan ang madla sa iyong talumpati.
3. Sinuman ay may karapatang mabuhay sa mundo.
4. Anuman ang buhay na bumabagabag sa iyo ay dapat mong
ipagwalang-bahala.

61. Ang panghalip na panaklaw ay may tatlong
kaukulan.
1. Palagyo
2. Paari
3. Palayon
A. KAUKULAN

62. 1. Palagyo
Nasa kaukulang paglagyo ang panghalip kung ito
ay ginagamit bilang paksa at kaganapang
pansimuno ng pangungusap.
Halimbawa:
1. Lahat ay nasisiyahan sa kanyang pagdating. (paksa)
2. Sinuman ay maaaring magtagumpay sa buhay kung
nanaisin.(paksa)
3. Ang hiningi mo ay iba. (kaganapang pansimuno)
4. Balana ang humatol sa nagawang sala ni Mang Paking.
(kaganaping pansimuno)

63. 2. Paari
Nasa kaukulang paari ang panghalip kung ito ay
sinusundan ng ng.
Halimbawa:
1. Iginagalang ang hatol ng lahat.
2. Nais kong marinig ang kaisipang balana.

64. 2. Palayon
Nasa kaukulang palayon ang panghalip kung ito
ay ginagamit bilang tuwirang layon, tagaganap ng
pandiwang balintiyak at layon ng pang-ukol.
Halimbawa:
1. Anuman ang mahihirap ay tumatanggap ng anuman.
(tuwirang layon)
2. Ang pangulong may sakit ay tinutulungan ng sinuman.
(tuwirang layon)

65. Halimbawa:
3. Siya ang binabati ng madla. (tagaganap ng pandiwang
balintiyak)
4. Ang mga kalahok sa paligsahan ay ipinagbunyi ng lahat.
(tagaganap ng pandiwang balintiyak)
5. Ayaw kong makialam tungkol sa iba. (layon ng pang-
ukol)
a. ang lahat ng hirap ko ay inuukol ko sa isa.(layon ng
pang-ukol)

66. Panghalip paMATLIG/DEMONSTRATIBO
Ito ay mga panghalip na ginagamit sa
pagtuturo ng tao, bagay, hayop, lunan o
pangyayari. Sa panghalip na pamatlig,
nalalaman ang layo o lapit ng bagay na
itinuturo.

67. Ang panghalip na pamatlig ay nauuri sa apat:
1. Pronominal- ngalan ng tao o bagay.
2. Panawang-pansin- sa bagay , tao o lugar
3. Patulad- naghahambing
4. Panlunan- nagsasaad ng kinaroroonan ng
tinutukoy na tao, bagay, lugar at iba pa.
A. KAURIAN

68. a. Anyong palagyo/paturol
• ire (ibang anyo: yare), ito iyan (ibang anyo: yaan) at iyon
(ibang anyo: yaon)
a. Anyong paari
• nire (ibang anyo: niyari), nito, niyan, noon (ibang
anyo:niyon)
b. Anyong sa palayon/paukol
• dine , ditto, diyan, doon
o
1. pRONOMINAL

69. Halimbawa:
1. Ito ang bahay nina Anita.
2. Kailangan nito ang pansin mula sa gobyerno.
3. Dito nakatira ang mga pinsan ko.

70. a. * (h) ere, b. (h) eto c. (h) ayan d. (h) ayun
Halimbawa:
1. Hayun ang aso sa damuhan.
2. Ang mga bisita natin ay heto na.
3.. Hayan na ang hinahanap mong bolpen.
2. PANAWANG-PANSIN O
PAHIMATON

71. a. * ganire b. ganito c. ganyan d. ganoon
(ibang anyo : gayon)
Halimbawa:
1. Ganyan ang sapatos na binili ko.
2. Ganito ang buhay sa probinsiya.
3.Ganoon ang paraan ng epektibong
pangangampanya.
3. PATULAD

72. a. *narini (ibang anyo: nandini)
b. Narito (ibang anyo: nandito)
c. Nariyan (ibang anyo: nandiyan)
d. Naroon (ibang anyo: nandoon)
Halimbawa:
1. Narito ana ang mga bagong salita.
2. Naroon ba ang kapatid ko?
3. Nariyan ang gurong masungit?
4. PANLUNAN

73. Ang panghalip na pamatlig ay may dalawang
kailanan:
1. Isahan kung tumutukoy sa isa lamang.
Halimbawa:
Nanalo iyan sa labanan. (angyong ang)
Pinanood nito ang palabas. (angyong ng)
B. KAILANAN

74. 2. Maramihan- kung tumutukoy sa marami
Pinararami ang panghalip pamatlig sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng salitang mga.
Halimbawa:
Nanalo ang mga iyan sa labanan.
Pinanood ng mga ito ang palabas.

75. Nahahati sa tatlong kaukulan ang panghalip
pamatlig.
1. Panghalip pamatlig sa anyong “ang” (palagyo)
2. Panghalip pamatlig sa anyong paari
3. Panghalip pamatlig sa anyong palayon o paukol
c. kaukulan

76. Ito ay panghalip na ginagamit bilang panghalili sa
pangngalang pinangungunahan ng “ang” kaya ang gamit sa
pangungusap ay bilang paksa.
• Ito= malapit sa nagsasalita
Halimbawa: Ito ang damit ko.
• Iyan= malapit sa kausap
Halimbawa: Iyan ang damit ko.
• Iyon= malayo sa kapwa nagsasalita at kausap .
Halimbawa: Iyan ang damit ko.
1. Panghalip pamatlig sa anyong “ang”
(palagyo)

77. Ito ay panghalip na ginagamit na inihalili sa
pangngalang pinangungunahan ng ng kung
isahan at ng mga kung maramihan kaya
sumusunod ito sa gamit ng pangngalang
pinapalitan.
Halimbawa:
a.Ang layunin nito ay napakahalaga.
b.Ang papel ng mga ito at hindi pa naibibigay.
2. Panghalip pamatlig sa anyong paari

78. Ito ay panghalip na ginagamit na inihalili sa pangngalang
pinangungunahan ng sa. Maaaring gamitinh tuwirang
layon, tagagagap ng pandiwang balintiyak at layon ng
pang-ukol.
Halimbawa:
a.Siya ang bumili nito sa botika.(tuwirang layon)
b.Binibili ng mga iyon ang aklat. (tagaganap ng
pandiwang balintiyak)
c. Ang lapis na para sa mga iyon ay mahaba. (layon ng
pang-ukol)
3. Panghalip pamatlig sa anyong palayon o
paukol

79. Ang mga pangngalan ay maaaring halinhan ng
mga panghalip sa pamamagitan ng mga kaukulang
ang, ng at sa.
• Pangngalan sa ANG
Isahan Maramihan
ang/si ang mga/sina
• Panghalip panao sa ANG
Isahan Dalawahan Maramihan
ako kata/kita tayo, kami
ikaw,ka kayo
siya sila

80. •Panghalip pamatlig sa ANG
Isahan Maramihan
ito ang mga ito
iyan ang mga iyan
iyon ang mga iyon
•Pangngalan ng NG
Isahan Maramihan
ng/ni ng mga/nina
•Panghalip panao sa NG
Isahan Dalawahan Maramihan
ko nita natin, namin
mo ninyo
niya nila

81. •Panghalip pamatlig sa NG
Isahan Maramihan
nto ng mga ito
nyan ng mga iyan
niyon, noon ng mga iyon
•Pangngalan ng SA
Isahan Maramihan
sa/kay sa mga/kay
•Panghalip panao sa SA
Isahan Dalawahan Maramihan
sa akin sa kanita sa atin, sa amin
sa iyo sa inyo
sa kaniya sa kanila

82. •Panghalip pamatlig sa SA
Isahan Maramihan
dto sa mga ito
diyan sa mga iyan
doon sa mga iyon

84. PANDIWA
Ang mga salitang nagpapahayag ng kilos o galaw.
Binubuo ng salitang-ugat at mga panlaping
makadiwa. Ang salitang-ugat ay nagbibigay kahulugan
sa pandiwa. Ang panlapi naman ang nagpapakilala ng
iba’t ibang panahunan, kailanan, at tinig ng pandiwa.
Ang salitang-ugat at panlapi ang bubuo sa salitang
pawatas na magiging batayang anyo ng pandiwa.

85. May mga panlaping makadiwa na ginagamit gaya
ng mag-, um, ma, maka, hin, -han/an, pa mang, maki
at iba pa.
Halimbawa:
Panlapi Salitang-ugat Pawatas
um- lakad lumakad
mag- laro laruan
i- luto iluto
ma- sabi masabi
pa- hula pahula

86. MGA ASPEKTO NG PANDIWA
•Ito ay nagpapakita ng kilos o pangyayari na naganap, o
katatapos pa ma lang, sisismulang ganapin, at magaganap
pa lamang.Ang mga ito ay nababanghay sa aspekto.
1. Perpektibo o ginanap na o natapos na
2.Imperpektibo o ginaganap at hindi pa natatapos
3. Kontemplatibo o gaganapin o hindi pa nasisimulan ang kilos

87. •May tinatawag na anyong neutral, ito ay
ang pawatas at ang pautos. Iisa ang anyo
ng mga ito.

88. A. ASPEKTONG PERPEKTIBO O
PANGNAKARAAN
• Ito ay nagsasaad ng kilos na nasimulan at natapos na.
Halimbawa:
Anyong Pawatas Aspektong Perpektibo
umalis umalis
kumain kumain
maglaro naglaro
magpaganda nagpaganda

89. A.1 ASPEKTONG PERPEKTIBONG
KAKATAPOS
•Ito ay nagsasaad ng kilos na kakatapos lamang bago
nagsimula ang pagsasalita. Ito ay maihahanay sa
aspektong perperktibo. Ang kayarian ng aspektong ito
ay nabubuo sa pamamagitan ng paggamit ng unlaping
ka at ang pag-uulit ng unang pantig ng salitang-ugat.
Ngunit hindi lahat ng pandiwa ay may aspektong
perpertibong katatapos.

90. A.1 ASPEKTONG PERPEKTIBONG
KAKATAPOS
Halimbawa:
Anyong Pawatas Aspektong Perpektibo
sumulat kakasulat
kumain kakakain
maglaro kakalaro

91. B. ASPEKTONG IMPERPEKTIBONG O
PANGKASALUKUYAN
•Ang kilos ay nasimulan na ngunit di pa natatapos.
Kasalukuyan pang ipinagpapatuloy ang kilos. May
dalawang uri ng kilos na imperpektibo;
una, kilos na nasimulan ngunit hindi pa natatapos,
nagaganap o ipinagpapatuloy
Ikalawa, kilos na paulit-ulit na ginagawa.

92. Halimbawa:
1. Sumusulat ng tula ang mga mag-aaral.
(nagsimula nang sumulat at sumusulat pa, hindi pa
tapos ang kilos)
2. Parati siyang umaawit. (ang kilos ay paulit-ulit
na ginagawa)

93. Pawatas/Pautos Perpektibo Katatapos Imperpektibo
maglaro naglaro kalalaro naglalaro
kumain kumain kakakain kumakain
sumulat sumulat kasusulat sumusulat
umalis umalis kaaalis umaalis

94. C. ASPEKTONG KONTEMPLATIBO O
PANGHINAHARAP
•Ang kilos ay hindi nasisimulan, ito’y gaganapin pa lamang.
Halimbawa:
Pawatas Perpektibo Katatapos Imperpektibo Kontemplatibo
maglaro naglaro kalalaro naglalaro maglalaro
kumain kumain kakakain kumakain kakain
sumulat sumulat kasusulat sumusulat susulat

95. •Ang pandiwa ay may pagbabagong ango o tinatawag na
pagbabanghay batay sa aspekto nito. Sa salitang-ugat at
panlapi naipapakita ang pag-iiba ng anyo ng aspekto ng
pandiwa.
Neutral Banghay sa UM
Anyong Pawatas sumulat
Perpektibo sumulat
Perpektibong katatapos kasusulat
Imperpektibo sumusulat
Kontemplatibo susulat

96. URI NG PANDIWA

97. 1. Pandiwang Katawarin
•Nagtataglay ng kahulugang buo na hindi
nangangailangan ng tagaganap o tagatanggap ng kilos.
Halimbawa:
Umalis na ang panauhan.
Lumipad sa himpapawid ang mga ibon.
Ang mga panauhin ay pumunta sa ilog.

98. 1. Pandiwang Katawarin
•Nagtataglay ng kahulugang buo na hindi
nangangailangan ng tagaganap o tagatanggap ng kilos.
Halimbawa:
Umalis na ang panauhan.
Lumipad sa himpapawid ang mga ibon.
Ang mga panauhin ay pumunta sa ilog.

99. TINIG NG
PANDIWA

100. 1.Tinig na tahasan o tukuyan
•Sa mga pandiwang nasa tinig na tahasan, ang paksa ng
pangungusap ang tagaganap ng kilos na sinasabi ng
pandiwa ay may layong tagatanggap ng kilos na
tinatawag na tuwirang layon.
Halimbawa:
Bumili ng sariwang gulay ang ina ni Karl.
Bumabalangkas ng isang talata si Cesar.
Ang bata ay nagpalit ng damit.

101. •Ang mga tinig tahasan pangungusap ay bumili,
bumabalangkas at nagpalit.
•Ang paksa ay siyang tagaganap ng kilos. Ang mga
paksa na ina, Cesar at bata ay may mga layong
tagatanggap, ang mga ito ay –ng gulay, -ng talata
at ng damit.

102. 2.Tinig na Balintiyak
•Sa tinig na balintiyak, ang paksa ay hindi gumaganap ng
kilos manapa, ito ang tumatanggap ng kilos na sinasabi
ng pandiwa, samakatuwid, tagatanggap ng kilos ang
paksa.
Halimbawa:
Ang tula ay isinulat ng batikang manunulat.
Pinulot ng bata ang aklat.
Nabili ni Grace ang bagongVan.

103. •Ang mga tinig balintiyak na nasa pangungusap ay
isinulat, pinulot at nabili sapagkat may paksa itong
tagatanggap ng kilos tulad ng: tula, aklat atVan.
•Ang tagaganap naman ng mga ito ay manunulat,
bata at Grace.

104. POKUS NG
PANDIWA

105. • Naipapakita sa pamamagitan ng pokus ang kaugnayan ng paksa
sa pandiwa kung tagaganap, tagatanggap, sanhi, pinaglalaanan,
ginanapan, o kagamitan ang paksa. Ang pokus ay ang
pinakapaksa ng pangungusap. Maaaring maging:
1. Aktor
2. Gol
3. Lokatib
4. Kosatib
5. Instrumental
6. Direksyunal
7. Benepektib

106. 1. Aktor Pokus
•Kapag ang paksa ang tagaganap ng kilos ng pandiwa sa
pangungusap. May mga panlaping ginagamit gaya ng:
um, mag-, maka-, mang, at ilang ma-.
Halimbawa:
Sumungkit ng mga atis ang mga mag-aaral.
Nagdala ng radyo siTrixy.
Mangunguha si Cris ng maraming prutas.

107. 2. Gol Pokus
•Kapag ang paksa ang siyang tagatanggap ng kilos na
ipinapahayag ng pandiwa at may layon tagaganap. Ang
mga panlaping ginagamit sa pokus na ito ay i-, in, -an/-
han, ma-, ipa. Pinangungunahan ng marker na ng/ni ang
actor o ang kahalili nitong mga panghalip.
Halimbawa:
Kinuha ni Joe ang susi.
Binali ng bata ang lapis.
Binasa ng pulis ang pahayagan.

108. 3. Lokatib Pokus
•Kapag ang tinutukoy ay ang pook na pinagganapan ng
kilos. Ang mga panlaping ginagamit ay –an/han, pag- -
an/han, -an/-han, pang... –an/-han.
Halimbawa:
Pinaghukayan ni Pedro ang kanilang bakuran.
Pinaglutuan ng kakanin ang bagong kawali.
napagtamnan ni Joe ang mga malaking paso.

109. 4. Kosatib Pokus
•Kapag ang tinutukoy ang dahilan ng kilos sa
pangungusap. Ang panlaping ginagamit ay i-, ika-, at
ikapag-. Pinangungunahan ng ng/ni ang aktor o
panghalili rito.
Halimbawa:
Inilula niya ang pag-alis mo.
Ikinais nila ang pinagsisinungalingan.
Ikinagalit ko ang iyong pagtataksil.

110. 5. Instrumental Pokus
•Kapag ang paksa ay ang kagamitang ginamit sa pagkilos
ng pandiwa sa pangungusap. Ang panlaping ginagamit
ay ipang- at pinangungunahan ng ng/ni ang aktor.
Halimbawa:
Ipinangguhit ng bata ang lapis na iyan.
Ipinamunas ni Ging-ging ang bagong twalta.
Ipinanghiwa ni Abie ng sibuyas ang kutsilyo.

111. 6. Direksyunal Pokus
•Kapag tinutukoy ang direksyon o tagatanggap ng kilos sa
pangungusap. Ang mga panlaping ginagamit sa ganitong
pokus –an/han-, at pinangungunahan ng ng/ni marker
ang aktor o mga panghalili nito.
Halimbawa:
Pinasyalan naming ang Banaue RiceTerraces.
Pinuntahan ng mga pulis ang kanilang bahay.
Tinabihan niya ang kanyang kaibigan.

112. 7. Benepaktib Pokus
•Kapag ang paksa ay pinaglalaanan o di-tuwirang layon
ng kilos ng pandiwa. Ang mga panlaping ginagamit sa
ganitong pokus ay --, ipang-, at ipag-. Pinangungunahan
ng ng/ni ang marker ng aktor.
Halimbawa:
Ikinuha ng inumun ng katulong ang panauhin.
Ipinaghugas ni Ana ng pinggan ang bata.
Ipinagluto ng ina ng masarap na ulam ang
maysakit.

113. Mga Kaganapan ng
Pandiwa

114. •Kaganapan ng pandiwa ang tawag sa bahagi
ng panaguri na binubuo o nagbibigay ng
ganao na kahulugan sa pandiwa.

115. 1. Kaganapang Tagaganap o Aktor
•Nasa aktor kaganapan ang pandiwa kapag ang bahagi
ng panaguri ang gumaganap ng kilos na ipinapahayag
ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Ipinagbunyi ng mga tao ang kanilang
tagumpay. (ang pariralang “ng mga tao” ay siyang
nagsasaad kung sino ang gumanap ng kilos ng pandiwa)

116. Halimbawa:
b. Ipinagkaloob ni Jose ang ilang pagkain sa mga bata.
(Ang pariralang “ni Jose” ay ang gumanap ng kilos)
c. Isinadula ng mga mag-aaral ang madamdaming
bahagi ng telenobela.
(Ang pariralang “ng mga mag-aaral” ang nagsaad
kung sino ang gumawa ng kilos)

117. 2. Kaganapang Layon o Gol
•Nasa kaganapang gol o layon ang pandiwa kapah ang
bagay o mga bagay ay ang tinutukoy ng panaguri sa
pangungusap.
Halimbawa:
a. Nagpaluto ako ng masarap na pinikpikang
manok. (ang pariralang ng pinikpikang manok ang
tinutukoy ng iniluto)

118. Halimbawa:
b. Nagpaihaw sila ng malaking bangus.
c. Kumuha ang mga bata ng duhat sa bukid.
d. Pumulot ng mga kumikinang na bato ang mga bata
sa Crystal Cave.

119. 3. Kaganapang Ganapan o Lokatib
•Nasa ganapan o lokatib ang kaganapan ng pandiwa
dahil ang panaguri ay nagsasaad ng lugar na
pinagganapan ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Nagtampisaw sa ilog ang mga dalaga. (ang
pariralang sa ilog nagsasaad kung saan nagtampisaw ang
mga dalaga.)

120. Halimbawa:
b. Nagsayaw ng retro sa plaza ang mga kabataan.
c. Pumulot ng dumi sa sahig si Ivan.
d. Kumuha ng damit sa aparador ang tatay.

121. 4. Kaganapang Kagamitan o Instrumental
•Ito ay nagsasaad kung anong bagay, kagamitan o
instrument sa panaguri ang ginamit upang magawa ang
kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Ginupit ng nanay ang mga pira-pirasong tela sa
pamamagitan ng gunting. (ang pariralang sa
pamamagitan ng gunting ay nagsasaad kung ano ang
ginamit upang magupit ang tela.)

122. Halimbawa:
b. Iginuhit ni Norbert ang magandang tanawin sa
pamamagitan ng lapis.
c. Pinunasan ni Liyan ang mga upuan sa pamamagitan
ng tuyong basahan.
d. Binuksan niya ang kabinet sa pamamagitan ng susi.

123. 5. Kaganapang Sanhi o Kosatib
•Ito ang kaganapang nagsasaad sa panaguri kung ano
ang dahilan ng pandiwa.
Halimbawa:
a. Nagkasakit siya dahil sa pagpapabaya. (ang
pariralang dahil sa pagpapabaya ay nagsasaad ng
pagpapasakit ng taong tinutukoy.)

124. Halimbawa:
b. Nakalimot si Dolores dahil sa dami ng Gawain.
c. Nalugod ang mga kabatan dahil sa pabuyang
ibinigay.
d. Natuwa si Joel dahil nakapasa siya sa UP Diliman.

125. 6. Kaganapang Tagatanggap o Benepaktib
•Ito ang kaganapang ito ay nagsasaad kung sino ang
tatanggap o makikinabang sa panaguri sa kilos ng
pandiwa.
Halimbawa:
a. Bumili si Jane ng mga gulay para sa kanyang
panauhin. (ang pariralang para sa kanyang panauhin ay
nagsasaad kung para kanino ang biniling gulay.)

126. Halimbawa:
b. Nagluto si Nanay ng asado para sa kanyang
pamangkin.
c. Namitas si Daniel ng mga bulaklak para kay Girlie.
d. Nanguha si Felisa ng mga kamatis para kay Anita.

127. 7. Kaganapang Direksyunal
•Ang kaganapang direksyunal ay nagsasaad ng direksyon
ng kilos na taglay ng pandiwa sa panaguri.
Halimbawa:
a. Pumunta sila sa park. (ang pariralang sa park ay
nagsasaad direksyon ng kilos na taglay ng pandiwa.

128. Halimbawa:
b. Nagtungo sila sa lugar ng mga katutubo.
c. Nagpunta si Imelda sa Maynila.

130. Mga panuring
Ang mga panuring ay mga salitang nagbibigay
turing o larawan sa ibang salita upang lalong
maging mabisa ang pahayag.

131. PANG-URI
Ang Pang-uri ay nagsasaad ng katangian o mga
salitang naglalarawan. Maaari itong salitang-ugat
at panlaping makauri.

132. Halimbawa:
1. Kapatid niya ang matabil na batang naliligo.
2. Ang dakilang ama ay mapagparaya.
3. Magtatagumpay ang mapagpalang kamay.
A. TUNGKULIN NG
PANG-URI
1. Pang-uring Nagbibigay-turing sa Pangngalan

133. Halimbawa:
1.Tayong mahihirap ay dapat magkaisa.
2. Kayong mapagkumbaba ay malapit sa Panginoon.
3. Kaming mapagmahal ay mga taong tapat.
2. Pang-uring Nagbibigay-turing sa Panghalip

134. Halimbawa:
1. Ang masisipag ay nagtatagumpay.
2.Ang mga malulusog ay mahilig sa mga laro.
3. Ang mga matitino ay nakatayo sa harap.
3. Pang-uring maaaring paksa ng isang Pangungusap

135. Halimbawa:
1. Malulusog ang mga bata.
2.Mabango ang kanyang damit.
3. Sunog ang kanyang sinaing.
4. Pang-uring maaaring isang kaganapang
pansimuno ng isang pangungungusap

136. Halimbawa:
1. Ang dalawang turista ay pawing Amerikano.
2.Labindalawang sundalo ang nagtagumpay sa
digmaan.
3. Ikalawang upuan ang iyong kapatid.
5. Pang-uring maaaring nagsasaad ng bilang
sa salitang binibigyang turing nito.

137. Ang pang-uri ay nasa payak na kayarian kapag
binubuo ng isang salita o salitang-ugat.
Halimbawa:
puti saya
pula dakila
anim turo
B. KAYARIAN NG PANG-
URI
1.Payak

138. Ito’y pinagsamang panlapi at salitang-ugat.
Halimbawa:
Panlapi + salitang-ugat = maylapi
ma- + ganda =maganda
ma- + sipag = masipag
napaka + dulas = napakadulas
2. Maylapi

139. Ang salita ay maaaring inuulit ng buo o inuulit na
ganap. Maaari ring bahagi lamang ng isang salitang-
ugat o tinatawag na parsyal ang pag-uulit.
Halimbawa:
inuulit na ganap parsyal na pag-uulit
pulang-pula masasarap
maputing-maputi matatabil
malamig na malamig bibilugin
3. Inuulit

140. Ito’y binubuo ng pinagsamang dalawang salita na
maaaring may ikatlong kahulugan o mananatili ang
kahulugan.
Halimbawa:
ngiting-aso pusong-bakal
kapus-palad ningas-kugon
tulog-hipon
4.Tambalan

141. Kung nagsasaad ito ng isang bilang bilang ng
salitang nagbibigay turing o inilalarawan.
Halimbawa:
1. Siya ay masipag.
2. Ang sanggol ay malusog.
3. Ang mag-aaral ay matalino.
c. kailanan
1. ISAHAN

142. Nasa kailanang dalawahan ang pang-uri kung
ito’y nagbibigay-turing sa dalawa.
Halimbawa:
1.Magkasintaas sina Diego at Kris.
2. Dalawang matatalinong lalaki ang sumali sa
laro.
3. Kapwa guro ang dalawang anak ni Mang
Fred.
2. DALAWAHAN

143. Kung ito’y nagbibigay-turing o naglalarawan
nang higit sa dalawa. Makikilala ang maramihan sa
pamamagitan ng pag-uulit ng unang pantig ng
salitang-ugat o sa pamamagitan ng paggamit ng
salitang mga sa salitang-ugat.
Halimbawa:
1.Maraming pera ang mga bata.
2. Pagkatatatamis ng mga suha.
3. Magsisingganda ang nanalo sa paligsahan.
3. MARAMIHAN

144. Ang pang-uri ay naantas ayon sa paraan ng
paghahambing. Ito ay katangian ng pang-uri
ikinaiiba sa ibang salitang pangnilalaman.
D. KAANTASAN NG
PANG-URI

145. Walang paghahambing nagaganap. Iisa lamang
ang tinutukoy, maaaring salitang-ugat at panlaping
makauri.
Halimbawa:
1.Siya ay matapang.
2. Siya ay maganda.
1. Lantay

146. Ginagawa ito kapag may pinagtutulad o pinag-
iiba. Ito ang pang-uring ginagamit sa pagtutulad ng
dalawang tao, bagay, lunan o pangyayari na
maaaring magkatulad o di-magkatulad.
Ang di-magkatulad ay nahahati sa dalawa ang
palamang at pasahol.
2. Pahambing

147. Ito ang uri ng paghahambing na ginagamit kung
patas o pareho ang mga pinagtutulad, may mga
panlaping ginagamit gaya ng magsing, magkasing,
ka, magka, kasing at sing.
Halimbawa:
magkasingganda katulad
magsimputi kasinghaba
magsintapang magkasingtangkad
a. Magkatulad na paghahambing

148. Ito ang uri ng paghahambing na ginagamit kung
di-magkatulad o may higit na katangian ang
pinaghahambing sa salitang inihahambing. Ito ay
nahahati sa palamang at pasahol.
b. Di-magkatulad na paghahambing

149. kapag nakahihigit sa isang pinagtutulad. Ito ay
ginagamitan ng mga katagang mas, lalo, higit na at
may katuwang na kaysa sa/kay.
Halimbawa:
mas maliwanag kaysa, lalong matibay kaysa,
higit na matalino kaysa higit na mahusay kaysa
Palamang na pagtutulad

150. kapag kulang ang katangian ng isang itinutulad. Ito
ay ginagamitan ng mga kataga gaya ng lalo, di-gaano,
di-tulad, di-gasino, at may katuwang na tulad ng/ni.
Halimbawa:
1. Lalong pangi si Carlo kaysa kay Kim.
2. Di-gaanong matamis ang suha kaysa sa dalandan.
3. Di-gaanong masipag ang dalagang Amerikana
tulad ng dalagang Pilipina.
Pasahol na pagtutulad

151. Ang paghahambing na ito ay naipapalita sa
pamamagitan ng pag-uulit ng pang-uring may
panlaping ma-, sa paggamit ng salitang medyo na
sinusundan ng pang-uri, sa paggamit ng may na
sinusundan ng pang-uring nabuo sa pamamagitan ng
mga panlaping kabilanang ka-at –an/-han.
Halimbawa:
1. Medyo masakit ang aking ulo.
2. may kaukulan si Gilbert.
3. Masipag-sipag ang taong iyan.
c. Moderasyon/Katamtaman

152. Kapag walang tiyak na pinaghahambingan at
ipinakikilalang pinakatampok sa lahat o nangunguna sa lahat
ng katangian. Ito ang pinakamataas na kaantasan ng pang-uri
na may panlaping pinaka, ubod, hari, napaka, di-hamak na,
lubhang, totoong o nagpapakita ng kasukdulan ng
paghahambing ng higit sa dalawang bagay.
Halimbawa:
1. Ubod ng ganda ang batang iyan.
2. hari ng tapang ang kanyang kaibigan.
3. Ulo ng yabang ang pangulo ng klase.
3. Pasukdol

153. PANG-URING
PAMILANG

154. Uri ng Pamilang

155. Ito ay likas at payak ba anyo ng mga bilang na
pinagbabatayan ng tawag at ginagamit sa paglalarawan ng
dami ng tao, bagay at iba pa. ito ang pamilang mula sa wala
hanggang sa bilyon.
Halimbawa:
Wala siyam dalawampu sanlibo
Isa sampu tatlumpu apatnaraan
Dalawa labing-isa apatnapu’t apat labinsiyam
Apat labintatlo limampu’t siyam labinlima
Lima labing-apat dalawandaan sandaan
Labingwalo sambilyon sangmilyon walo
1. Pataran o Kardinal

156. Ito ay nagpapakita sa pagkakasunod-sunod ng bilang ng mga
tao, bagay at iba pa. nakikilala ang bilang na panunuruan sa
pamamagitan ng panlaping ika- at pang.
Ang ika-ay ginamit kapag hindi kasabay ang panahon o hanay.
Ang pang ay ginagamit kapag kasabay ang panahon o hanay.
Halimbawa:
1. Pangatlo ako sa bunso.
2. Sino ang nasa unahan ng ikalawang hanay?
3. Ika-una sa hanay ang makisig na binata.
2. Panununuran/Ordinal

157. Sa pagsulat ng tambilang, ang ika- ay ginagamit at nagkakaroon ng
gitling sa pagitan.
Halimbawa:
Ika-ng Disyembre Ika-6:00 ng gabi
Sa pagsulat ng pan- at ika- may nawawalang titik ang ibang bilang.
Ang pamilang na nilalagyan ng pang at ika ay ang mga patakaran.
Halimbawa:
Bilang pang- ika-
dalawa pangalawa ikalawa
tatlo pangatlo ikatlo
apat pang-apat ikaapat
pito pampito ikapito

158. Ginagamit ang pamilang na ito kapag nais ipakilala ang
mga bahagi ng isang kabuoang painaghati-hati. Nakikilala
ito sa paggamit ng ika at ng bahaging tinutukoy.
Halimbawa:
kalahati ikasampung bahagi tatlong-kapat
sangkapat ikawalong bahagi kaputol
3. Pamahagi

159. Ito ay nagsasaad ng bukod ng pagsasama-sama ng
anumang bilang ng tao, bagay, hayop , pook at iba pa.
ginagawa ito sa pamamagitan ng paulit-ulit ng salitang-ugat
o unang pantig ng salitang-ugat na nangangailangan ng
maramihan o minsanan.
Halimbawa:
isa-isa dala-dalawa sampu-sampu
apat-apat pitu-pito daan-daan
milyun-milyon libo-libo
4. Palansak/Papangkat

160. Ginagamit ito para sa pagsasaad ng halaga ng bagay o
mga bagay.
Halimbawa:
mamiso maningkwenta tig-iisa
5. Pahalagang Pamilang

161. Ito ay nagsasaad ng tiyak na bilang, dami o halaga na
wala kundi iyon o hanggang doon lamang. Maaaring ulitin
ang unang pantig ng salitang-ugat upang bigyang diin at
maaari ring ulitin pa ang salitang-ugat.
Halimbawa:
iisa dadalawa pipiso tatatlo
aapat lilima aanim sasampu
6. Patakda

162. Ang pagtatakda ng presyo o ang pagbibigay ng patas na
paghahati ay mabibilang din. Nakikilala ito sa pantig ng
salitang-ugat o sa paggamit ng tiga-tig.
Halimbawa:
tig-iisa tiga-tigalawa tigtatlo
tig-dadalawa tigwawalo tig-aanim

164. PANG-ABAY
Sa tradisyunal na pagpapakahulugan ng pang-abay, ito
ay nagbibigay-buhay sa pandiwa, pang-uri o kapwa
pang-abay.
Sa istruktural na pagbibigay ng katuturan, ang pang-
abay ay makikilala dahil sa kasama ito ng pandiwa, pang-
uri o isa pang-abay na bumubuo ng parirala.

165. PANG-ABAY
May dalawang pangunahing uri ito:
1. Inklitik
2. mga pang-abay na nalilipat ang posisyon

166. Ang Mga Inklitik (Kataga o
Particle)
•May iba’t ibang Inklitik o kataga sa Filipino na
karaniwang nakikita pagkatapos ng unang salita
sa pangungusap

167. Halimbawa:
1. Narito na ang nanay.
2. Ikaw yata ang hinahanap niya.
3. Ano kaya ang gagawin niya?
4. Nasaan ba siya?
5. Hindi man lamang ako nakabati
Iba pang Inklitik: daw/raw, din/rin, ho,
lamang/lang, pa, po, nga, sana, yata, naman, muna

168. Mga Pang-abay na Nalilipat ang
Posisyon
•Ito ang mga pang-abay na walang tiyak na
posisyon at nakikita sa iba’t ibang bahagi
pangungusap.

169. A. Pang-abay na Pamanahon
•Ito ang nagsasaad ng panahon, may mga
salita at mga kataga lamang na nagsasaad
ng panahon. Sumasagot ito sa tanong na
kalian at gumagamit ng mga pananda.

170. 1. Pamanahong pang-abay na may pananda
Halimbawa:
1. Hindi na raw darating ang pangulo ng
samahan.
2. Ang damit pangkasal ay hindi pa natatapo
ng mananahi.

171. Panandang: na- nangangahulugan ng tapos na.
ng – nangangahulugan ng ginaganap o
gaganapin pa.
Iba pang pananda:
yaong, buhat, kapag, hanggang, umpisa, noon,
sa, nang, mula, na/-ng.

172. 2. Pamanahong pang-abay na walang
pananda
Halimbawa:
1. Kahapon lang ay nandito siya.
2. Dumating sila kanina.
3. Palagi rito si Jr.
4. Araw-araw sila rito.

173. 3. Pang-abay na pangngalang pandiwa.
Ito ay ang mga pangngalang-pandiwa na ginagamit
sa pagsusuri ng panahon.
Halimbawa:
1. Pagkaalis na pagkaalis niya, siyang pagdating
ko.
2. Puputulin niya ang nabaling sanga pagkakain.

174. 4. Pinalawak na pang-abay na pamanahon
Ang mga pang-abay na may pananda ay maaaring
palawakin pa sa pagdaragdag ng salita tungkol sa
bahagi ng araw.
Halimbawa:
1. Umalis siya kaninang umaga.
2. Kahapon sila dumating.
3. Sa kamakalawa aalis sina Adolfo patungong Saudi.

175. B. Pang-abay na Panlunan
•Ito ay tinatawag na pariralang sa.
Kumakatawan ito sa lugar kung saan
ginagawa ang kilos at sumasagot sa tanong
na saan o nasaan kabilang ang mga
sumusunod na halimbawa:

176. 1. sa + walang panandang pangngalan
Halimbawa:
1. Kumakain siya sa kantina.
2. Sa lalawiganin siya pumunta.
2. sa + panghalip paari
Halimbawa:
1. Guwardiya siya sa aming tanggapan.
2. Sa aming paaralan siya nagtuturo.

177. 3. sa + panghalip pamatlig
Halimbawa:
1. Guro siya roon.
2. Doon siya nakatira.

178. C. Pang-abay na Pamaraan
•Ito ay nagsasaad kung paano ginagawa ang
kilos at sumasagot sa tanong na paano.
Ginagamitan din ito ng katagang nang na
nangangahulugan ng pamaraan sa
pagkaganap ng kilos.

179. 1. nang + pang-abay
Halimbawa:
1. Nagsasalita nang banayad ang guro.
2. Lumakad ka nang dahan-dahan.
2.Pang-angkop na na/-ng
Halimbawa:
1. Siya ay umalis na umiiyak.
2. Naglalakad na nakapayong ang dalaga.

180. 3. Ang karaniwang pandiwa ay ginagamit ding pang—
abay upang palinawin pa rin ang paraan ng
pagkaganap ng pandiwang binibigyang-turing.
Halimbawa:
1. Nagmamadaling sumakay ng kotse ang
magnanakaw at mabilis na pinatakbo.
2. Bubulung-bulong na pumanaog ng bahay ang
ina.
3. Humahangos na dumating at humihingi ng
pagkain si Randy.

181. •Ang panahunang pangkasalukuayn at
panghinaharap ang karaniwang ginagamit na
pang-abay na pamaraan.

182. D. Pang-abay na Pananggi at Panang-
ayon
•Ang pananggi ay kataliwas ng panang-ayon.
Ang pang-abay na pananggi ay nagsasaad ng
pagtanggi tulad ng : hindi, wala, ayaw. Ang
pang-abay na panang-ayon ay nagsasaad ng
pagsang-ayon tulad ng: Oo, tunay, talaga,
walang duda at tiyak.

183. Halimbawa:
1. Oo, tinanggap ng pangulo ang ating paanyaya.
2. Hindi ako sasama sa iyo.
3.Totoo bang kahapon dumating ang iyong ina?

184. E. Pang-abay na Pang-agam
•Ito ay nagpapahayag ng di-katiyaka sa kilos
na ipinapahayag ng pandiwa, pang-uri at
gayundin ng pang-abay tulad ng: tila,
marahil, wari, baka, yata, siguto, di-sasala,
pag nagkataon.

185. Panuring sa Pandiwa
Halimbawa:
1. Marahil magtatagumpay ang balak ninyo.
2.Tila yata namamasyal sila sa Luneta.
3. Baka napahamak ka sa iyong gagawin.
Panuring sa Pang-uri
Halimbawa:
1.Tila maaliwalas ang panahon.
2. Maganda yata ang palabas sa sine.
3. Mariwasa marahil ang kanyang magulang.

186. Panuring sa Pang-abay
Halimbawa:
1.Totoo yatang masama ang kanyang loob.
2. Hindi marahil darating ang aming guro.
3. Di-sasalang tutulak bukas ang bapor patungong
Mindoro.

187. F. Pang-abay na Panggaano
•Ito ay nagsasaad ng dami o bigat ng
kahulugang sinasabi ng pandiwa o pang-uri
gaya :ng labis, wala, katamtaman, katakut-
takot, kaigihan, sapat, kaunti, at marami.

188. Halimbawa:
1. Ang mga mag-aaral ay maraming ginagawa sa
paaralan.
2. Naghahanda nang katamtaman ang mag-anak
para sa binyagan.
3. Kaigihan ang dami ng mga nagsidalo sa
palatuntunan.

189. G. Pang-abay na Pananong
•Ito ay nagsasaad ng pagtatanong na
nagbibigay-turing sa pandiwa,, pang-uri at
pang-abay. Itinatanong ng pang-abay na ito
ang nauukol sa panahon, lunan, kailanan,
kaparaanan o kadahilanan.

190. Halimbawa:
1. Bakit nagagalit ang pangulo sa mga pulis?
2. Magkano ang inabot ng iyong pinamili?
3. Kailan maalinsangan ang panahon sa Maynila?

191. G. Pang-abay na Patulad
•Ito ay nagsasaad ng paghahambing ng mga
pang-uri. Ang pang-abay na panulad ay
gumagamit ng di-gasino, gaya, tulad, higit, di-
hamak, mas, kaysa at lalo.

192. Halimbawa:
1. Higit na mahirap ang buhay sa Maynila kaysa sa
lalawigan.
2. Di-lubhang nakakain ang bata sa umaga.
3. Ang tatay ay lalong magagalit sa iyo kapag ikaw
ay hindi umuwi sa bahay.