1. BAB 8
HUBUNGAN ETNIK KE ARAH
MASYARAKAT BERINTEGRASI

2. OBJEKTIF BAB
• Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya
boleh:
1. Memahami situasi masyarakat majmuk di negara
Malaysia.
2. Mengenalpasti konsep-konsep tertentu dalam
usaha membina masyarakat berintegrasi.
3. Mengetahui peranan yang perlu dilaksanakan
oleh organisasi tertentu untuk merealisasikan
kewujudan masyarakat berintegrasi di Malaysia

3. 8.1 PENGENALAN
• Negara Malaysia yang pernah suatu masa dahulu, diberi
gelaran sebagai sebuah negara plural society kerana
mempunyai penduduk etnik yang pelbagai dan berbeza
dalam aspek keagamaan, budaya dan adat resam, bentuk
geografi Malaysia yang terpisah dua; iaitu Malaysia Barat
dan Timur serta cabaran dalam konteks sejarah.
• kerajaan berusaha menyelesaikan isu-isu berbangkit
dengan beberapa tindakan pro-aktif seperti penyediaan
dasar-dasar kerajaan, pembentukan sistem perundangan
yang berkaitan, pembinaan ideologi tertentu yang
bertujuan untuk mengelak sesuatu yang buruk berlaku
seperti mana yang pernah dirakamkan oleh sejarah ketika
terjadinya tragedi berdarah Peristiwa 13 Mei suatu masa
dahulu.

4. 8.2 KEMAJMUKAN MALAYSIA: PENGENALAN RINGKAS
• Masyarakat Semenanjung Malaysia khasnya dan Malaysia
amnya selalu dianggap sebagai sebuah masyarakat majmuk
atau masyarakat berbilang kaum (Muhammad Idris Salleh
et al., 1994).
– Statistik tahun 2000, 65.1 peratus penduduknya terdiri daripada
bangsa Melayu dan Bumiputera, 26 peratus adalah bangsa Cina
dan selebihnya sebanyak 7.7 peratus terdiri daripada kaum
India (Mardiana Nordin dan Hasnah Hussiin, 2004).
• Ketiga-tiga etnik yang dinyatakan di atas mengamalkan
kebudayaan, adat resam, agama dan bahasa masing-
masing. Setiap etnik mempunyai keperibadian budaya yang
tersendiri yang masih dikekalkan hingga kini (Tan Chee
Yee, 1993).

5. • Malaysia juga mempunyai suku kaum lain seperti
Serani, Orang Asli di Semenanjung, Bajau,
Kadazan dan Murut di Sabah dan Kedayan,
Melanau dan Iban di Sarawak. Dari segi agama
pula, masyarakat Malaysia menganut agama
seperti Islam, Hindu, Kristian, Buddha,
Konfucious, Taois, Animisme dan lain-lain (Kasim
Ahmad, 1986).
• Malaysia bertuah kerana mempunyai rakyat yang
menghargai keamanan, kemakmuran dan benci
kepada permusuhan dan persengketaan.

6. 8.3 DEFINISI KONSEP
• Jabatan Perpaduan Negara bertanggungjawab secara
khusus dalam isu ini telah memberikan definisi terhadap
beberapa buah konsep yang berkaitan seperti:
8.3.1 Perpaduan Negara
• Perpaduan negara ialah satu keadaan di mana rakyat dari
pelbagai kumpulan etnik, agama dan wilayah hidup dengan
aman sebagai satu bangsa yang bersatu dengan memberi
komitmen yang penuh kepada identiti kebangsaan
berlandaskan kepada Perlembagaan Persekutuan dan
Rukunegara (Ainon Kuntom, 2000).

7. 8.3.2 Integrasi Nasional
• Integrasi nasional boleh diertikan sebagai satu proses
dinamik untuk merapatkan masyarakat negeri-negeri
dalam Malaysia bagi membentuk satu bangsa Malaysia
yang mempunyai identiti sendiri berteraskan
Perlembagaan Persekutuan dan Rukun Negara.
• Menurut Dr. Sarjit Singh Gill (2006) integrasi nasional
merupakan satu proses untuk merapatkan masyarakat
dalam Malaysia, khususnya antara negeri di
Semenanjung Malaysia dengan Sabah dan Sarawak di
Malaysia Timur.

8. 8.3.3 Integrasi Wilayah
• Integrasi wilayah boleh dianggap sebagai satu konsep persefahaman
antara rakyat tanpa mengira wilayah atau kawasan asal mereka.
• Perpaduan negara boleh dirujuk sebagai satu keadaan sosial di mana
rakyat dari pelbagai kumpulan etnik, agama dan wilayah hidup secara
berinteraksi antara satu dengan lain dengan aman damai sebagai satu
bangsa yang bersatu, berkongsi masa depan dan memberi komitmen yang
sepenuhnya kepada prinsip-prinsip yang ada dalam Perlembagaan dan
Rukun Negara.
• Melalui konsep integrasi, nilai-nilai kaum pribumi yang mewarisi negara
ini dijadikan sebagai teras. Manakala pada masa yang sama, ciri-ciri unik
bagi satu-satu kumpulan masyarakat dalam negara ini akan dikekalkan.
Pada dasarnya konsep ini telah pun dijalin mesra oleh Perlembagaan
Persekutuan dan diikat kuat oleh Rukun Negara (Ainon Haji Kuntom,
2000).

9. 8.4 ISU-ISU HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA
• Perbezaan bahasa, agama, kesetiaan politik, pekerjaan,
pengasingan kediaman (terutama di bandar-bandar)
dan aspek-aspek lain dalam kehidupan bermasyarakat.
• Ketidaksamarataan dalam pembangunan ekonomi,
perbezaan pengezonan penduduk terutama dalam
konteks bandar-desa
• Ketidaksamarataan yang ketara dalam agihan
pendapatan dan pola pemilikan yang mana
kesemuanya mampu membawa implikasi etnik.
• Wujudnya kurang kesedaran dan semangat
kebangsaan (Aiken et al., 1994: 22).

10. 8.5 KE ARAH MASYARAKAT BERINTEGRASI: PERANAN
ORGANISASI
8.5.1 Pemimpin dan Kerajaan
• Pemimpin dan kerajaan perlu memainkan peranan penting
dalam proses menyubur, membentuk dan mengukuhkan
konsep masyarakat berintegrasi dikalangan rakyat.
• Mewujudkan pelbagai dasar, rancangan dan kempen ke
arah pembentukan integrasi nasional Seperti Dasar
Ekonomi Baru (DEB), Dasar Pendidikan, Dasar Kebudayaan
Kebangsaan, Dasar Pembangunan Nasional, Dasar
Wawasan Negara, Dasar Sosial Negara dan banyak lagi yang
mana kesemuanya mesti dilaksanakan dengan betul, ikhlas
dan bersungguh-sungguh jika ingin melihat pembentukan
masyarakat berintegrasi ini berjaya.

11. • Kerajaan perlu menyerapkan pembelajaran kontrak
sosial dalam kurikulum di semua peringkat pengajian
yang menekankan persoalan kesejarahan khususnnya
persetujuan yang telah dicapai semasa tuntutan
kemerdekaan sebagaimana semangat yang termaktub
dalam perlembagaan sekarang (Mohamad Zaini Abu
Bakar, 2005: 85).
• Kesedaran tentang aspek kesejarahan ini penting, agar
generasi muda Malaysia mengetahui apa yang sedang
dilalui oleh mereka pada hari ini adalah hasil daripada
perbincangan tokoh-tokoh terdahulu yang mewakili
suara semua golongan etnik di Malaysia dengan hasrat
yang satu iaitu untuk mewujudkan keselesaan dan
kesaksamaan secara bersama.

12. • Keamanan yang sedia ada ini perlu dikekalkan
dan diberi penambahbaikan dari semasa ke
semasa, agar kekurangan yang wujud dan
menjadi faktor ketidakpuasasan hati
sesetengah pihak itu dapat diatasi.
• Kerajaan juga perlu mengambil berat
mengenai kaedah penyampaian dasar-dasar
ini kepada golongan sasaran.

13. 8.5.2 Rakyat
• masyarakat bertanggungjawab untuk memahami
identiti bangsa yang pelbagai dengan menekankan
semangat muhibbah, hormat menghormati,
bekerjasama dan bertoleransi melalui interaksi sosial
dan jalinan hubungan etnik yang berpanjangan dalam
kalangan anggota komuniti tanpa sebarang perasaan
negatif.
• Justeru, masyarakat terutamanya komuniti belianya
perlu mengambil perhatian untuk mempelajari dan
memahami identiti bangsa masyarakat yang pelbagai
dalam usaha membentuk masyarakat berintegrasi
yang lebih erat dan berkekalan (Dr. Sarjit Singh Hill,
2006).

14. • Seterusnya, semangat patriotisme yang tinggi perlu
ada dalam diri setiap masyarakat yang mengaku
sayang dan cintakan negara Malaysia ini terutama
generasi muda harus memupuk dan memelihara
semangat perpaduan yang telah didukung sekian lama.
• Masyarakat juga perlu memberi sokongan kepada
setiap perancangan yang dikemukakan oleh kerajaan
dalam usaha untuk membentuk masyarakat
berintegrasi di negara ini.
• Justeru program-program yang dianjurkan untuk
kebaikan rakyat seperti Rukun Tetangga (RT), Kuiz
Bina Bangsa, Debat Perpaduan, Kempen Kibar Jalur
Gemilang, Pertandingan Lagu Patriotik dan sebagainya
perlu diberi respon yang sewajarnya.

15. (a) Rukun tetangga
• Rukun Tetangga (RT) memainkan peranan penting dalam sesebuah
komuniti bukan sahaja sebagai saluran mengeratkan perpaduan di
kalangan penduduk berbilang kaum dan agama tetapi juga mampu
menjadi agen perubahan dan kemajuan masyarakat setempat.
(b) Kempen Kibar Jalur Gemilang
• Dalam konteks negara Malaysia, rakyat digalakkan supaya
mengibarkan Jalur Gemilang terutamanya ketika berlangsungnya
sambutan bulan kemerdekaan sekitar bulan Ogos dan September
setiap tahun. Ini kerana dalam kedua-dua bulan ini berlakunya dua
peristiwa penting dalam sejarah pembinaan negara bangsa
Malaysia. Rakyat di negara ini menyambut 31 Ogos dan 16
September setiap tahun sebagai tarikh ulang tahun kemerdekaan
dan pembentukan negara Malaysia.

16. 8.5.3 Media
• Menurut Mohamad Zaini Abu Bakar (2005: 84), pihak media perlu bertindak
memaparkan program yang dapat memupuk perpaduan etnik. Mereka boleh
menjadi ejen yang dapat merapatkan hubungan antara kerajaan dan rakyat.
Media boleh mendedahkan kepada semua masyarakat akan kepentingan menjaga
sensitiviti setiap etnik supaya keharmonian hubungan etnik dapat dikekalkan
secara berterusan
8.6 KESIMPULAN
• Proses pemupukan perpaduan dan integrasi nasional memainkan peranan yang
amat penting dalam pembentukan sesebuah negara lebih-lebih lagi dalam
sesebuah negara yang berbilang kaum, agama, bahasa, budaya dan sebagainya
seperti Malaysia.
• Walau bagaimanapun, kejayaan dalam segala perancangan program dan aktiviti
yang dilaksanakan oleh kerajaan terletak di tangan setiap rakyatnya. Sekiranya
soal perpaduan dan integriti ini tidak diberi perhatian serius, maka hasrat murni ke
arah perpaduan mungkin terbantut.