SYI42703 Kajian Isu-Isu Fatwa Bab 4 pengaruh mazhab syafie dalam perundangan di Malaysia

1. Tajuk
BAB 4
PENGARUH MAZHAB SYAFI’I DALAM
PERUNDANGAN ISLAM DI MALAYSIA
Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
wanfirdaus@unisza.edu.my

2. MAZHAB RASMI NEGARA
MENURUT PERSPEKTIF UNDANG-UNDANG
Perkara 3 Perlembagaan Persekutuan di Malaysia
telah jelas memperuntukkan bahawa Islam
merupakan agama Persekutuan bagi Malaysia.
Berdasarkan Perlembagaan Persekutuan ini, tidak
terdapat penjelasan tentang mazhab rasmi yang
telah ditetapkan bagi Malaysia.
Enakmen negeri-negeri di Malaysia telah
digubal sekitar era 80an-90an.
Enakmen ini telah mendefinisikan bahawa
mazhab yang diiktirafatau mana-mana mazhab
yang sah sebagai undang-undang Islam adalah
merujuk kepada mazhab muktabar Ahli Sunnah
Wa al-Jama’ah sahaja.

3. Perlembagaan Negeri Kedah, Kelantan dan
Perlis meletakkan agama Islam berdasarkan
Ahli Sunnah Wa al-Jamaah sebagai pegangan
agama bagi negeri .
Perlembagaan Negeri Johor tidak menyebut
Ahli Sunnah secara khusus, namun hanya
menyebut bahawa agama Islam adalah agama
negeri.
Perlembagaan Negeri Pahang, Terengganu,
Negeri Sembilan dan Selangor menyebut
bahawa agama Islam adalah agama yang
dianuti dan diamalkan sehingga kini dan akan
datang.
Perlembagaan Negeri Perak menyatakan
bahawa agama Islam merupakan agama rasmi,
manakala mazhab yang diamalkan adalah
Mazhab Syafiʻi dinyatakan secara jelas

4. Undang-undang Jenayah
Contoh: Fasal 40 (1) Hukum Kanun
Melaka, perbuatan liwat juga termasuk
dalam kategori zina dan hukuman
terhadap perbuatan itu juga sama.
Fasal 42 Hukum Kanun Melaka juga
menyatakan kesalahan meminum arak
termasuk dalam minuman yang
memabukkan.
Undang-undang Keluarga
Penggubalan undang-undang yang
berkenaan dengan hukum
perkahwinan, pertunangan, perceraian,
hadhanah, nafkah, faraid dan pusaka
digubal berasaskan hukum syarak.
MAZHAB SYAFIʻI DALAM PERUNDANGAN

5. Hakim Mahkamah Tinggi Syariah (Kes No. MTST
41-008/33/97) telah memutuskan keputusan
mahkamah dengan merujuk kitab-kitab Syafiʻi :
• Jilid II halaman 23 dalam Bab Rukun Nikah,
• Bujairimi ‘Ala Al-Khatib, jilid 3, muka surat 327,
• I’anah al-Talibin, juzuk ketiga, halaman 312 dan
• Fath al-Mu‘in.
FIQH SYAFIʻI DALAM AMALAN
UNDANG-UNDANG ISLAM

6. a) Mahkamah Rendah Syariah
b) Mahkamah Tinggi Syariah
c) Mahkamah Rayuan Syariah.
• Membicarakan kes-kes di peringkat daerah
dan di setiap daerah akan diketuai oleh
seorang Hakim Mahkamah Rendah Syariah.
• Antara kes yang diselesaikan oleh
Mahkamah Rendah Syariah adalah:
• perceraian,
• khalwat,
• poligami tanpa kebenaran mahkamah,
• makan dan minum pada siang hari bulan
Ramadan,
• judi dan sebagainya
STRUKTUR MAHKAMAH SYARIAH
Mahkamah Rendah Syariah

7. • membicarakan kes-kes yang
diperuntukkan kepadanya dan
mengeluarkan perintahkes-kes sivil dan
jenayah.
• Berperanan menyelesaikan kes-kes
faraid berlapis yang rumit, menguruskan
• kes-kes rayuan dan banyak lagi.
• Antara kes yang diselesaikan:
• mempersendakan ayat al-Quran,
• menghina agama Islam,
• tidak membayar zakat dan banyak
lagi.
Denda dikenakan tidak melebihi
RM5,000 atau tidak melebihi tiga
tahun penjara atau kedua-duanya sekali
Mendengar dan memutuskan kes-kes
rayuan terhadap keputusan yang dibuat
oleh Mahkamah Tinggi Syariah.
Mahkamah Tinggi Syariah
Mahkamah Rayuan Syariah

8. • Undang-undang Melaka memperuntukkan
sekurang-kurangnya 12 fasal berkaitan Undang-
undang Keterangan Islam.
• Undang-undang ini memperuntukkan pelbagai
jenis kesaksian:
• syarat saksi (Fasal 37.1),
• bilangan saksi (Fasal 37.2),
• saksi palsu (Fasal 38.4) dan
• saksi kes-kes hudud (Fasal 40.2 dan Fasal
42).
• Kitab Mazhab Syafiʻi telah menjadi rujukan utama
kepada peruntukan-peruntukan tersebut iaitu:
• kitab Fath al-Qarib: Ibn Qasim al-Ghazi
MAZHAB SYAFIʻI DALAM UNDANG-UNDANG
KETERANGAN MAHKAMAH SYARIAH

9. Seksyen 3 Enakmen Keterangan Mahkamah Syariah
Melaka 2002 telah mentakrifkan perkataan hukum syarak
seperti berikut:
“Hukum syarak ertinya hukum syarak mengikut
Mazhab Syafiʻi atau mengikut mana-mana satu
Mazhab Hanafi, Maliki atau Hanbali”
Peruntukan tersebut adalah berbeza daripada
Undang-undang Keterangan Mahkamah
Syariah Negeri-negeri yang terdahulu yang
membolehkan rujukan dibuat berasaskan mana-
mana mazhab yang sah menurut hukum syarak.
Undang-undang baharu mengehadkan rujukan
kepada empat mazhab sahaja. Mazhab Syafiʻi
merupakan mazhab yang lebih diberikan
penekanan berbanding mazhab yang lain.

10. Enakmen Mahkamah Syariah Negeri Kedah (2008)
Seksyen 2 menyatakan:
“Hukum syarak ertinya hukum syarak mengikut
Mazhab Syafiʻi, atau mengikut mana-mana satu
mazhab Hanafi, Maliki atau Hambali”
Enakmen ini memperlihatkan pandangan
Mazhab Syafiʻi diutamakan di Malaysia.
ENAKMEN MAHKAMAH SYARIAH
Walau bagaimanapun, sekiranya terdapat
maslahah awam yang tidak dapat dipenuhi oleh
pandangan dalam Mazhab Syafiʻi, pandangan
dalam mazhab lain boleh diguna pakai.
Menunjukkan keluasan pandangan yang
diberikan oleh enakmen terhadap pemutusan
hukum oleh hakim Mahkamah Syariah.

11. KEPUTUSAN PENGHAKIMAN
BERASASKAN MAZHAB SYAFIʻI
Yang Arif Hakim-hakim di Malaysia
menjadikan kitab-kitab utama Mazhab Syafiʻi
sebagai rujukan. Antaranya:
• I‘anah al-Talibin,
• Mughni al-Muhtaj,
• al-Majmu‘,
• Kifayat al-Akhyar,
• Minhaj al-Talibin,
• Matlaʼ al-Badrayn wa Majmaʼ al-Bahrayn
• Qalyubi wa ‘Umayrah dan
• lain-lain kitab al-Syafiʻiyyah.
Meskipun terdapat kecenderungan untuk
menggunakan pandangan mazhab-
mazhab selain Syafiʻi, namun rujukan
utama mestilah berpandukan kepada
Mazhab Syafiʻi.

12. KESIMPULAN
Pengamalan Mazhab Syafiʻi telah diperuntukkan dalam
perlembagaan dan peruntukan enakmen-enakmen setiap
negeri di Malaysia.
Keputusan penghakiman berasaskan fiqh Syafiʻi yang
dibuat oleh para hakim Mahkamah Syariah juga jelas
menunjukkan bahawa Mazhab Syafiʻi telah diktiraf
sebagai pengasasan hukum dan undang-undang di
Malaysia.
Meskipun kecenderungan untuk menerima
pandangan selain Mazhab Syafiʻi adalah
dibenarkan namun Mazhab Syafiʻi masih tetap
menjadi rujukan utama dalam penentuan sesuatu
hukum.

13. Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
Fakulti Pengajian Kontemporari Islam
Universiti Sultan Zainal Abidin
Kampus Gong Badak
21300 Kuala Nerus
Terengganu
wanfirdaus@unisza.edu.my
013-2835651