SYI42803 Pengurusan Fatwa di Malaysia Bab 4 jawatankuasa fatwa negeri

1. Tajuk
BAB 4
JAWATANKUASA FATWA NEGERI
Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
wanfirdaus@unisza.edu.my

2. • Fatwa negeri-negeri di Malaysia adalah di bawah bidangkuasa agama
negeri masing-masing
• Mufti tidak bertindak secara berseorangan dalam mengeluarkan fatwa
malah dibantu oleh sebuah badan yang dinamakan sebagai Jawatankuasa
Fatwa.
• Penubuhan jawatankuasa ini menunjukkan Malaysia mengamalkan konsep
fatwa jama’iyah dalam menyelesaikan hukum agama
PENDAHULUAN

3. • Fatwa Jama’iyah ialah penentuan sesuatu fatwa yang berkaitan
permasalahan semasa setelah dilakukan syura ( perbincangan ) antara ahli
akademik.
• Fatwa Jamai’yah merupakan perbincangan terbuka terhadap satu skop ilmu
yang merangkumi percampuran antara pandangan pakar-pakar dalam
pelbagai bidang ilmu.
FATWA JAMA’IYYAH (FATWA SECARA KOLEKTIF)

4. • Pada zaman Rasulullah, para sahabat akan mengadakan syura atas arahan
baginda SAW sendiri sekiranya terdapat sebarang kemusykilan berkaitan
hal agama .
• Pada zaman pemerintahan Sayidina Abu Bakr al-Siddiq , Fatwa Jama’iyah
dikenali sebagai Ijtihad Jamai’e dan Masjid Nabawi merupakan tempat
perbincangan hukum Islam oleh para sahabat r.a dan para cendekiawan .
• Tradisi ini diteruskan para sarjana Islam Kontemporari dengan penubuhan
Majma’al-Fiqh al-Islami (Konvensyen / Fiqh Islam ) pada tahun 1981.
• Tujuan penubuhan: untuk membincangkan secara kolektif berkenaan
pelbagai permaslahan semasa selain turut meliputi usaha memperbaharui
fatwa-fatwa klasik yang tidak sesuai akibat perubahan zaman.
PERKEMBANGAN FATWA JAMA’IYYAH
DALAM SEJARAH ISLAM

5. • Fatwa di Malaysia hanya boleh dikeluarkan oleh Mufti atau Jawatankuasa Fatwa
Negeri .
• Seorang mufti dibenarkan mengeluarkan fatwa secara bersendirian sekiranya
penentuan hukum melibatkan kes-kes biasa .
• Penentuan hukum melalui perbincangan Jawatankuasa Fatwa mesti dilaksanakan
sekiranya melibatkan kes-kes besar dan kontroversi .
FATWA JAMA’IYYAH DI MALAYSIA
• Permasalahan yang dibincangkan akan mencapai kefahaman yang jitu.
• Menjamin ketepatan hukum.
• Pelaksanaan fatwa jama’iyah dapat menjaga fatwa daripada kebinasaan dan
kekeliruan .
KEPENTINGAN FATWA JAMA’IYYAH (FATWA
SECARA KOLEKTIF)

6. NAMA JAWATANKUASA FATWA MENGIKUT
NEGERI
•Sabah
Majlis Fatwa
•Sarawak
Lembaga Fatwa
•Kelantan
Jemaah Ulama MAIK
•Selangor
•Wilayah
Persekutuan
•Pahang
Jawatankuasa Perundingan
Hukum Syarak
•Perak
•Melaka
•Negeri
Sembilan
•Pulau Pinang
Jawatankuasa Syariah
•Johor
•Perlis
•Kedah
•Terengganu
Jawatankuasa Fatwa

7. 1) Di Malaysia, institusi Fatwa ini merupakan salah satu pihak yang
berperanan mengeluarkan fatwa atau hukum yang diperuntukkan melalui
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri-negeri.
2) Institusi Fatwa merupakan gandingan antara para mufti setiap negeri dan
Jawatankuasa Syariah.
3) Di setiap negeri, pelantikan ahli Jawatankuasa Fatwa adalah sedikit
berbeza mengikut kepada Enakmen pentadbiran Agama Islam Negeri.
PELANTIKAN DAN KEANGGOTAAN
JAWATANKUASA FATWA

8. Negeri Perak
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Perak (2006), Seksyen 35 :
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
a) Mufti sebagai Pengerusi
b) Timbalan Mufti
c) Dua orang anggota Majlis yang arif dalam Hukum Syarak yang dinamakan
oleh Majlis
d) Seorang pegawai daripada Jabatan Agama Islam Perak yang layak dan sesuai
yang dinamakan oleh Pengarah Jabatan.
e) Tidak kurang daripada dua orang atau tidak lebih daripada lima orang yang
layak dan sesuai yang arif dalam Hukum Syarak yang hendaklah dilantik
oleh Majlis.
f) Seorang pegawai daripada Jabatan Mufti yang dilantik oleh Majlis, yang
hendaklah menjadi Setiausaha.

9. - Mana-mana orang yang, sebaik sebelum seksyen ini mula berkuatkuasa,
menjadi anggota Jawatankuasa Syariah yang ditubuhkan di bawah
Enakmen terdahulu hendaklah, tertakluk kepada subseksyen (4),
disifatkan telah dinamakan atau dilantik menjadi anggota Jawatankuasa
Fatwa sehingga habis tempoh pelantikannya di bawah Enakmen yang
terdahulu.
- Subseksyen (3) tidak terpakai bagi mana-mana orang, kecuali Mufti,
yang menjadi anggota Jawatankuasa Syariah yang disebut dalam
subseksyen (3) atas nama jawatan.
- Jawatankuasa Fatwa boleh tertakluk kepada Enakmen ini, memutuskan
segala persoalan yang berhubungan dengan tatacara dan amalannya.

10. Negeri Pulau Pinang
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Pulau Pinang (2004) :
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
a) Mufti sebagai Pengerusi
b) Timbalan Mufti
c) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan oleh Majlis
d) Tidak kurang daripada dua orang dan tidak lebih daripada tujuh orang
yang layak dan sesuai, yang dilantik oleh Mufti
e) Seorang pegawai dari Jabatan Mufti sebagai setiausaha

11. Negeri Sembilan
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Sembilan (2003) Seksyen 47:
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
(a) Mufti sebagai Pengerusi
(b) Timbalan Mufti
(c) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan oleh Majlis
(d) Seorang pegawai Jabatan Hal Ehwal Agama Islam yang mahir dalam
Hukum Syarak yang dilantik oleh Majlis atas syor Pengarah Jabatan itu
(e) Tidak kurang daripada dua orang dan tidak lebih daripada lapan orang
yang mahir dalam Hukum Syarak yang dilantik oleh Majlis setelah
berunding dengan Mufti
(f) Seorang pegawai daripada Jabatan Mufti yang dilantik oleh Mufti, yang
hendaklah bertindak sebagai Setiausaha.

12. Negeri Terengganu
Enakmen Pentadbiran Hal Ehwal Islam Terengganu Tahun (2001), Seksyen 48:
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
(a) Mufti sebagai Pengerusi.
(b) Timbalan Mufti.
(c) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan oleh Majlis.
(d) Tidak kurang daripada tiga orang dan tidak lebih daripada lima orang yang
layak dan sesuai, yang dilantik oleh Majlis.
(e) Seorang pegawai dari Jabatan Mufti yang dilantik oleh Majlis, sebagai
Setiausaha.

13. Negeri Perlis
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Perlis (2006) Seksyen 46 :
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
(a) Mufti sebagai Pengerusi.
(b) Timbalan Mufti.
(c) Enam orang lain yang beragama Islam Ahli Sunnah Waljama’ah, termasuk
tidak lebih daripada tiga orang anggota Majlis yang dilantik oleh Majlis.
(d) Seorang pegawai dari Jabatan Mufti yang dilantik oleh Majlis, sebagai
Setiausaha.

14. Negeri Johor
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Johor (2003):
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
(a) Mufti sebagai Pengerusi
(b) Timbalan Mufti
(c) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan oleh Majlis
(d) Tidak kurang daripada dua orang dan tidak lebih daripada lima orang yang
layak dan sesuai yang dilantik oleh Majlis.
(e) Seorang pegawai dari Jabatan Mufti yang dilantik oleh Majlis sebagai
Setiausaha.

15. Negeri Kedah
Enakmen Mufti dan Fatwa Negeri Kedah (2008) Seksyen 11:
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
(a) Mufti sebagai Pengerusi
(b) Timbalan Mufti sebagai ahli
(c) Tiga orang anggota Majlis dan tidak kurang daripada dua tidak lebih
daripada enam orang lain, yang layak dan sesuai dilantik oleh Kebawah
Duli yang Maha Mulia Sultan atas nasihat Mufti.
- Perlantikan ahli Jawatankuasa Fatwa di bawah perenggan 11(1)(c)
hendaklah disiarkan dalam Warta.

16. Negeri Selangor
Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Selangor (2003) Seksyen 46:
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada :
(a) Mufti sebagai Pengerusi
(b) Timbalan Mufti
(c) Penasihat Undang-Undang Negeri
(d) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan oleh Majlis
(e) Seorang pegawai dari Jabatan Agama Islam Selangor yang mahir dalam
Hukum Syarak yang akan dilantik oleh Majlis
(f) Tidak kurang daripada dua orang dan tidak lebih daripada tujuh orang
yang layak da sesuai yang dilantik oleh Majlis
(g) Seorang pegawai dari Jabatan Mufti yang dilantik oleh Majlis, sebagai
Setiausaha.

17. Negeri Pahang
Enakmen Pentadbiran Undang-Undang Islam Negeri Pahang (1991) Seksyen
34(1):
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada:
a) Mufti sebagai Pengerusi.
b) Dua orang ahli Majlis yang dilantik oleh Majlis.
c) Seseorang pegawai daripada Jabatan Agama Islam Pahang yang mahir
dalam Hukum Syarak yang akan dilantik oleh Majlis.
d) Sekurang-kurangnya dua orang, tetapi tidak lebih daripada enam orang
yang akan dilantik oleh Majlis, terdiri daripada orang-orang yang mahir
dalam Hukum Syarak.

18. Wilayah Persekutuan
Akta Pentadbiran Undang-Undang Islam Wilayah-Wilayah Persekutuan
(1993):
Jawatankuasa hendaklah terdiri daripada:
a) Mufti sebagai Pengerusi;
b) Timbalan Mufti;
c) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan oleh Majlis;
d) Tidak kurang daripada dua orang, yang layak dan sesuai, yang dilantik
oleh Majlis; dan
e) Seorang pegawai Jabatan Agama Islam Wilayah-Wilayah Persekutuan
yang dilantik oleh Majlis, yang hendaklah menjadi Setiausaha.

19. Negeri Kelantan
Enakmen Majlis Agama Islam Dan Adat Istiadat Melayu Kelantan (1994)
Seksyen 33(1):
Jamaah Ulama’ hendaklah terdiri daripada:
a) Mufti sebagai Pengerusi;
b) Timbalan Mufti; dan
c) Tidak kurang daripada lapan, tetapi tidak lebih daripada lima belas orang
ahli lain.
- Semua perlantikan dan pembatalan di bawah seksyen ini hendaklah
diberitahu melalui Warta.

20. Negeri Sabah
Enakmen Fatwa Negeri Sabah (2004) Seksyen 6:
Majlis Fatwa Negeri hendaklah terdiri daripada:
a) Mufti sebagai Pengerusi;
b) Timbala Mufti;
c) Dua orang anggota Majlis yang dinamakan Majlis;
d) Tidak kurang daripada dua orang dan tidak lebih daripada tujuh orang
yang layak dan sesuai atas nasihat Mufti dan dilantik oleh Majlis; dan
e) Seorang pegawai dari Pejabat Mufti yang dilantik oleh Majlis sebagai
setiausaha.

21. Negeri Sarawak
Ordinan Majlis Islam Sarawak (2001) Seksyen 36:
Lembaga Fatwa hendaklah terdiri daripada:
a) Mufti sebagai Pengerusi;
b) Tidak kurang daripada empat tetapi tidak lebih daripada lapan orang
anggota lain yang hendaklah membantu dan menasihati Majlis atas semua
perkara yang berhubung dengan Undang-Undang Islam.

22. • Sebahagian besar fatwa tidak lagi dapat diselesaikan oleh individu
perseorangan akibat cabang ilmu yang pelbagai dalam isu tersebut.
• Oleh hal yang demikian, fatwa secara kolektif atau fatwa jama’iyyah
digunakan mengikut kepada tatacara Enakmen negeri masing-masing.
KESIMPULAN

23. Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
Fakulti Pengajian Kontemporari Islam
Universiti Sultan Zainal Abidin
Kampus Gong Badak
21300 Kuala Nerus
Terengganu
wanfirdaus@unisza.edu.my
013-2835651