2. KALIGIRANG
KASAYSAYAN
Nagkaroon ng digmaang Pilipino-Amerikano na
siyang naging sanhi ng pagsuko ni Hen. Miguel
Malvar noong 1903. Gayun pa man, ang kilusang
pangkapayapaan ay nagsimula noong pang
1900.
4. DIWANG NANAIG SA PANAHON
NG MGAAMERIKANO
1.Nasyonalismo
2.Kalayaan sa pagpapahayag
3.Paglawak ng karanasan
4.Paghanap at paggamit ng bagong
pamamaraan
5. MGA IMPLUWENSYA SA
PANANAKOP NG MGA
AMERIKANO
1. Pagpapatayo ng mga paaralan
2. Binago ang sistema ng edukasyon
3. Pinaunlad ang kalusugan at kalinisan
4. Ipinagamit ang wikang Ingles
5. Pagpapalahok sa mga Pilipino sa
pamamalakad ng pamahalaan
6. Kalayaan sa pagpapahayag na may
hangganan
6. MGA PAHAYAGAN SA
PANAHON NG AMERIKANO
1. EL GRITO DEL PUEBLO (Ang Sigaw/Tinig
ng Bayan) itinatag ni Pascual Poblete
noong 1900
2. EL NUEVO DIA (Ang Bagong Araw) itinatag
ni Sergio Osmena noong 1900
3. EL RENACIMIENTO (Muling Pagsilang)
itinatag ni Rafael Palma noong 1900
4. Manila Daily Bulletin-1900
7. 3 PANGKAT NG MGA
MANUNULAT
1.Maka-Kastila
2.Maka-Ingles
3.Maka-Tagalog
8. MGA DULANG IPINATIGIL
1.KAHAPON, NGAYON AT BUKAS –
sinulat ni Aurelio Tolentino
2.TANIKALANG GINTO- ni Juan Abad
3.MALAYA –ni Tomas Remegio
4.WALANG SUGAT – ni Severino Reyes
9. PANITIKAN SA KASTILA
1. CECILIO APOSTOL- may pinakamabuting tulang
papuri kay Jose Rizal ; OBRA-MAESTRA- A Rizal
2. FERNANDO MA. GUERRERO- unang hari ng panulaan
sa Kastila; OBRA-MAESTRA-Crisalidas (Mga Higad)
3. JESUS BALMORI – “Batikuling”; OBRA-MAESTRA- El
Recuerdo y el Olvido; nahirang siyang “poeta
laureado” sa wikang Kastila
4. MANUEL BERNABE- makatang liriko
5. CLARO M. RECTO-Obra-maestra-BAJO LOS
COCOTEROS ( Sa Lilim ng Niyugan)
6. TRINIDAD PARDO DE TAVERA- ang nagpasok ng titik
W at K sa abakadang Pilipino
10. IBA PANG MANUNULAT SA
WIKANG KASTILA
•ADELINA GURREA – kauna-unahang makatang babae sa
Pilipinas na magaling sa Kastila; Obra-maestra- EL NIDO
•ISIDRO MARPORI –obra-maestra-AROMAS DEL ENSUENO
( Halimuyak ng Pangarap)
•MACARIO ADRIATICO –obra-maestra-alamat”LA PUNTA
DE SALTO ( Ang Pook na Pamulaan )
•EFIFANIO DELOS SANTOS- nakilala sa tawag na DON
PANYONG; kilala bilang mahusay na mananalambuhay
•PEDRO AUNARIO –sumulat ng DECALOGO DEL
PROTOCIONISMO
11. PANITIKAN SA TAGALOG
= Ang “FLORANTE AT LAURA” ni Francisco Balagtas
at “URBANA AT FELIZA”ni Modesto de Castro ang
naging inspirasyon naman ng mga manunulat sa
Tagalog
= Inuri ni Julian Balmaceda sa tatlo (3) ang mga
makatang Tagalog. Narito ang mga sumusunod:
= MAKATA NG PUSO : Lope K. Santos; Inigo Ed
Regalado;Carlos Gatmaitan; Pedro Gatmaitan; Jose
Corazon de Jesus; Cirio H. Panganiban; Deogracias A.
Rosario; Ildefonso Santos; Amado V. Hernandez;
Nemecio Carabana; Mar Antonio
12. MAKATA NG BUHAY : Lope K. Santos;
Jose Corazon de Jesus; Florentino
Collantes; Patricio Mariano; Carlos
Gatmaitan; Amado V. Hernandez
MAKATA NG DULAAN : Aurelio
Tolentino; Patricio Mariano, Severino
Reyes; Tomas Remegio
13. •LOPE K. SANTOS – Ama ng Balarilang Tagalog;
OBRA-MAESTRA-Banaag at Sikat
•JOSE CORAZON DE JESUS- Huseng Batute; OBRA-
MAESTRA-Isang Punungkahoy
•FLORENTINO COLLANTES- Kuntil Butil; OBRA-
MAESTRA- Lumang Simbahan
•AMADO V. HERNANDEZ- Makata ng mga
Manggagawa; MGA OBRA-MAESTRA- Isang Dipang
Langit;Mga Ibong Mandaragit; Luha ng Buwaya;
Bayang Malaya; Ang Panday
•VALERIANO HERNANDEZ-PENA- Tandang Anong at
Kintin Kulirat; OBRA-MAESTRA- Nena at Neneng
•INIGO ED REGALADO – Odalager; OBRA-MAESTRA-
Damdamin
14. ANG DULANG TAGALOG
•SEVERINO REYES – Lola Basyang; Ama ng Dulang
Tagalog; OBRA-MAESTRA- Walang Sugat
•AURELIO TOLENTINO – ipinagmamalaking
mandudula ng Kapampangan; OBRA-MAESTRA-
Luhang Tagalog at Kahapon, Ngayon at Bukas
•HERMOGENES ILAGAN- nagtayo ng samahang
“COMPANA ILAGAN” na nagtanghal ng maraming
dula sa kalagitnaang Luzon
•PATRICIO MARIANO- sumulat ng “NINAY” at “ANAK
NG DAGAT” na siya niyang OBRA-MAESTRA
•JULIAN CRUZ-BALMACEDA- “Bunganga ng Pating”
ang siya niyang OBRA-MAESTRA
15. PANITIKANG FILIPINO SA INGLES
•JOSE GARCIA VILLA – “Doveglion”; pinakatanyag
na Pilipinong manunulat sa Ingles
•JORGE BACOBO – sinulat-”Filipino Contact with
America”; A Vision of Beauty
•ZOILO GALANG – sumulat ng kauna-unahang
nobelang Pilipino sa wikang Ingles na
pinamagatang “A Child of Sorrow”
•ZULUETA DE COSTA-nagkamit ng unang
gantimpala sa tulang “Like the Molave”
•NVM GONZALES- may-akda ng “My Islands” at
“Children of the Ash Covered Loom”. Ang huli ay
isinalin sa iba’t ibang wika sa India
16. *ANGELA MANALANG GLORIA- umakda ng
“April Morning”; nakilala sa pagsulat ng mga
tulang liriko noong panahon ng Komomwelt
•ESTRELLA ALFON – ipinalalagay na
pinakapangunahing manunulat na babae sa
Ingles bago magkadigma. Sinulat niya ang
“MAGNIFICENCE” at “GRAY CONFETTI”
•ARTURO ROTOR – may-akda ng “THE
WOUND AND THE SCAR”-kauna-unahang
aklat na nalimbag sa Philippine Book Guild
17. IBA PANG PANITIKAN
*PEDRO BUKANEG- Ama ng Panitikang Iloko;
Bukanegan-kasingkahulugan ng Balagtasan
*CLARO CALUYA- Prinsipe ng mga Makatang Iloko;
kilala sa pagiging makata at nobelista
*LEON PICHAY – kinilala bilang “pinakamabuting
BUKANEGERO”
*JUAN CRISOSTOMO SOTO- Ama ng Panitikang
Kapampangan; Crisostan-kasingkahulugan ng
Balagtasan
*ERIBERTO GUMBAN-Ama ng panitikang Bisaya
20. KALIGIRANG
KASAYSAYAN
Ang Panitikang Filipino sa wikang Ingles sa pagitan ng
taong 1941-1945 ay nabalam sa kanyang tuluy-tuloy na sanang
pag-unlad nang muli tayong sakupin ng isa na namang
dayuhan mapaniil-ang mga Hapones. Natigil ang panitikan sa
Ingles. Maliban sa Tribune at Philippine Review, ang lahat
halos ng pahayagan sa Ingles ay pinatigil ng mga Hapones.
Naging maganda naman ang bunga nito sa Panitikang
Tagalog. Patuloy na umunlad ito sapagkat ang mga dating
sumusulat sa Ingles
21. ay bumaling sa pagsulat sa Tagalog. Si Juan Laya
na dating manunulat sa wikang Ingles ay nabaling
sa Tagalog, dahil sa mahigpit na pagbabawal ng
pamahalaang Hapon tungkol sa pagsulat ng
anumang akda sa Ingles.
Ang lingguhang LIWAYWAY ay inilagay ng mga
Hapones sa mahigpit na pagmamatyag hanggang sa
ipabahala ito sa isang Hapong nagngangalang
ISHIKAWA.
Ang naging paksain ng mga panitikan sa
panahon ng Hapon ay pawang nauukol sa BUHAY
LALAWIGAN.
22. MGA MANUNULAT
** SANGAY NG DULA:
-JOSE MA. HERNANDEZ- Panday Pira
-FRANCISCO RODRIGO- Sa Pula, Sa Puti
-CLODUALDO DEL MUNDO –bULAGA
-JULIAN CRIZ BALMACEDA- Sino Ba Kayo?;
Dahil sa Anak ; Higanti ng Patay
23. SANGAY NG MAIKLING KWENTO
*Naging maunlad ang larangan ng maikling kwento
noong panahon ng Hapon.
-Narciso Reyes – Lupang Tinubuan
-Liwayway Arceo- Uhaw ang Tigang na
Lupa
-NVM Gonzales- Lunsod, Nayon at
Dagat-Dagatan
24. SANGAY NG TULA
-Ang karaniwang paksa ng mga tula
noong panahon ng Hapon ay tungkol
sa BAYAN o sa PAGKAMAKABAYAN;
PAG-IBIG; KALIKASAN; BUHAY-
LALAWIGAN o NAYON;
PANANAMPALATAYA at SINING
25. MGA URI NG TULA
-HAIKU – isang tulang may malayang taludturan na
kinagiliwan ng mga Hapones. Binubuo ng 17 pantig
na nahahati sa tatlong taludtod. Unang taludtod-5;
ikalawang taludtod-7 pantig; ikatlong taludtod-5
Hal: TUTUBI – Gonzalo K. Flores
-TANAGA – tulad ng haiku, ito’y maikli ngunit may
sukat at tugma. Ang bawat taludtod nito ay may
pitong (7) pantig
Hal : PALAY – Ildefonso Santos
-KARANIWANG ANYO- ang mga katangian nito ay
nagtataglay ng sukat at tugma, indayog, aliw-iw
Hal. PAG-IBIG – Teodoro Gener
