gffgggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg

1. Маңғыстау облысы,Жаңаөзен қаласы
№19 орта мектептің қазақ тілі мен
әдебиеті пәнінің мұғалімі
Оразымбетова Тамара Мадиярқызы
5 сынып
Сабақ тақырыбы: Абай Құнанбайұлы « Қыс»
Сабақ мақсаты: Күтілетін нәтиже: Қолданылатын әдіс-
тәсілдер:
Қамтылатын
модульдер:
1. Білімділік: оқушыларға
қазақтың ұлы ақыны Абай
Құнанбайұлының өмірі
мен шығармашылығы
туралы әдеби білім беру,
« Қыс» өлеңінің мазмұнын,
тілдік ерекшеліктерін
меңгерту.
2. Тәрбиелік: оқушыларға
эстетикалық тәрбие беру.
3. Дамытушылық:
оқушылардың
шығармашылықпен
жұмыс істеуіне ықпал
ету,ойлау шеберлігін,
сөйлеу мәдениетін
жетілдіру.
АБАЙ ӨМІРІМЕН
ТАНЫСАДЫ.
Өлеңдерін жаттайды.
Өлең құрлысына талдап
үйренеді.
сұрақ-жауап,
мәнерлеп оқу,
әңгімелеу,
түсіндіру, Балық
сүйегі әдісі,
белсенді оқыту тәсілі.
Оқыту мен оқудағы
жаңа тәсілдер
/Диалогтік оқыту/,
оқыту үшін бағалау
және оқуды бағалау,
оқытудағы басқару
және көшбасшылық,
талантты және
дарынды балаларды
оқыту, АКТ
пайдалану, сын
тұрғысынан ойлауға
үйрету, жас
ерекшеліктеріне
сәйкес оқыту
Сабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды
барлау.
Сыныпты сабаққа
жұмылдыру.
Үй жұмысын тексеру Өтілген тақырыптар бойынша тест жұмыстарын алу
Жаңа тақырып: Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет
беру.
Ұлы жазушы М.Әуезов Абай шығармашылығын алғаш зерттеп
жүрген кезінде-ақ, былай деген екен: «Абайдың істеп кеткен қызметі-
әдебиетімізге асыл іргетас. Бұл асыл іргенің үстіне салынатын ілгері
қазақ әдебиетінің дүкені көрікті, көрнекті, нақысты өрнекті болуына
лайықты. Қуанамыз! Нанамыз! Марқұм атамыз қазақ халқына
халықтығын жоғалтпайтын өшпес белгі орнатты».
Абай (Ибраһим) Құнанбаев 1845 жылы Шығыс Қазақстан
облысындағы (бұрынғы Семей облысындағы) Шыңғыс тауында дүниеге
келген.
Абайдың әкесі тілге шешен, ақылға бай, әділ ел басқарып, жұртына
жақсылық жасаған адам болыпты. Сол кездің өзінде жол бейнетін
тартып, қажылық жолына тартып, Меккеге барған. Онда қажылыққа
барған қазақтар үшін қонақ үй салдырған. Меккеден келген соң, ел
басқаруды қойып, Қарқаралыда мешіт салдырып, мұсылманшылық
жолын ұстаған. Абайдың «Арғы атасы қажы ед» атты өлеңіндегі әкесі
Құнанбай туралы айтылған сөзін оқып көрелік.
Арғы атасы қажы еді,
Бейістен татқай шәрбәтті.

2. Жарықтықтың өнері
Айтуға тілді тербетті
Адалдық, ақыл жасынан
Қозғапты, тыныштық бермепті.
Мал түгіл, жанға мырза еді
Әр қиынға сермепті.
Мұңды, шерлі, жоқ-жітік
Аңсап алдын кернепті
Бәрінің көңілін тындырып,
Біреуін ала көрмепті.
Әділ, мырза, ер болып
Әлемге жайған өрнекті.
Тәубесін еске түсіріп,
Тентекті тыйып, жерлепті.
Құнанбай қажы туралы Абайдан артық ешкім айта алмас. Біздің
білетініміз: Абайдың ақылды әкеден алған тәлімі, тәрбиесінің көп
болғандығы.
Абай өлеңді бала кезінен-ақ сүйді. Әжесі Зере мен анасы Ұлжаннан
көптеген әңгімелерді, естеліктерді,ертегі, жырларды тыңдап өсті.
Оқу дегенде, Абай не бары үш жыл мұсылманша, үш ай орысша
оқыды.
Абайдың табиғат лирикасы:
Абайдың табиғат лирикасы – ақындық шеберлікпен жазылған
сұлу, сырлы жырлар. Жыл мезгілдерін сипаттайтын өлеңдерінде
оқушының көз алдына түрлі – түрлі табиғат көріністері келеді:
жайқалған бәйшешек, «көгорай шалғын» мен күркіреген өзені бар,
тамылжып тұрған шыбынсыз жазда сонда, ақтүтек бораны мен
үскірік аязы бар, қылышын сүйреген қытымыр қыс та сонда,
аспанын бұлт торлап, гүлі солған, сарғыш даласын шаң басқан,
сұрғылт күз де сонда. Табиғат туралы әр өлеңінде ақын әуелі
табиғат көріністерін суреттейді, ізінше сол көрініске бөленген қазақ
ауылының тіршілік кәсібіне, шаруа жайына көшеді. «Жаз» өлеңінде
күркіреп жатқан өзеннің көгорай шалғын жағасына көшіп барып,
қонып жатқан ауыл, ақ білегін сыбанып, үй тіккен қыз-келіншектер
суреттелсе, «Қыс» өлеңінде шидем мен тон қабаттап киіп, оранып
алса да, долы боранға «бет қарауға шыдамай, сырт айналып» мұз
жастанған жылқышылар, бет – ауызын үсік шалған жас балалар, суық
өтіп, титығы құрыған жылқылар, айналада жортып жүрген аш
қасқырлар көз алдымызға келеді.
Электрондық оқулық арқылы өлеңді оқымас бұрын оқушыларға
лирика туралы түсінік беріледі. Лирика-
адамның көңіл-күйін, қуаныш-реніш сезімін күйіттейтін
поэзия. Лирика бес түрге бөлінеді. Табиғат лирикасы
1. Махаббат
лиракасы
2. Философиялық
лирика
3. Саяси
лирика
4. Көңіл-күй лирикасы

3. 5. Интеркативті тақта арқылы сөздікпен жұмыс жүргізіледі.
Ұшпадай-жеке
шоқ бұлт
Оқшырайтып-шошайтып,
оқшауландырып
Ажарланды- сұлуланды,
өңі кірді
Долданғанда-
ашуланғанда
Үсік шалу- үсу, тону
Ымтығы құру-
қажу, шаршау
Домбығып- үсіп
Тұмсығын салды-
бұл жерде қасқыр шапты
Шидем- күпі
Қондыбай, Қанай- кедей
ауылдарының аттары
Қор қылма- ысырап қылма
Мәтінмен жұмыс: Шығарманың мазмұның түсіну, идеясын меңгеру.
1.Ақын қысты қалай суреттеген? Өлеңнен тауып оқы.
2. «Кәрі құда» деп ақын нені айтып отыр? Өлеңнен «кәрі құда» қыстың
әрекетін тауып оқы.
3.Қыс келісімен күйзелген ауыл тіршілігін бейнелейтін жолдарды тауып
оқы.
4. Ақын малшыларға қандай ақыл айтады?
Балалар енді ақын суреттеуіндегі «кәрі құда» қысқа мінездеме беріңдер.
(Ол тойымсыз, қыңыр,
қисық, қаһарлы, кеселді құда кейпінде суреттеледі).
«Кәрі құда» қысты осылайша мінездеу арқылы ақын нені көрсетпек
болған? (Қыс мезгілінің жайсыздығы әңгіме болады).
Міне, осындай сұрақтарға жауап алғаннан кейін ақын нені суреттеп
отыр, осы
өлеңінде нені айтпақ болғандығы анықталады
Сабақты бекіту: 1. Өлеңді қандай бөлімдерге бөлуге болады?
(«Қыстың сипаты», « Қысқы ауыл»)
2. Оқушыларға әр бөлімді жеке – жеке оқыту.
3.Сұрақтарға жауап беру:
Не білдік? Не үйрендік? Не білгің келеді?
Үйге тапсырма: 1.Абай «Қыс» өлеңін жаттау, өлең соңындағы сұрақтарға жауап
беру.