ddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddd

1. Турлыбекова Чинар Нурбаевна
Бейнелеу өнері, сызу мұғалімі
Алматы облысы,Талғарауданы, Төнкеріс ауылы,
«Мектеп жасына дейінгі шағын орталығы №23 жалпы білім
беретін орта мектебі»
мемлекеттік коммуналдық мекемесі
Бейнелеу қызметі процесінде жалпы білім беретін мектеп
оқушыларының ақпараттық комуникативті құзреттіліктерін
қалыптастыру
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында: «Білім беру жүйе-
сінің басты мақсаты-ұлттық және адамзаттық мәдени құндылықтар негізінде
жеке тұлғаның қалыптасуына қажетті жағдай жасау» деп көрсетілген.
Қазіргі білім беру парадигмасы, қағидасы – жеке дара шығармашыл тұлғаны
қалыптастыру, дамыту, республикамыздыңбілім беру басымдығында
көрсетілген «жалпыға білім беру» моделінен «әр адамға білім беру» моделіне
көшу талаптарын айқындайды. Жаңа мазмұндағы білім жүйесі білім және
тәрбие алудың, оқыту мен тәрбиелеудің педагогикалық процестегі
біртұтастығы мен бірізділігін басшылыққа алуы тиіс.
Ақпарат әлемді билейді. Ақпаратты таратудың әртүрлітехнологияларының
дамуы біздің планетамызды үлкен «ауылға» айналдырғандай және бізді ол
«ауылда» шынымен не болыпжатқаны қызықтырады, дегенмен, солболып
жатқан жағдайлар туралы басқалардыңне жазып, не айтатындығы одан
сайын қызықтыратүсетіндігі шындық.
Біздің жетістігіміз бен өз өмірімізде қаншалықты алға жылжығанымыз
санамызғақандай ақпаратты саралап енгізгенімізге байланысты.
Қазіргі жаңа дәуірдегі адам, қоғам болмысының техникалануына сай
рухани және моральдық құндылықтарға философиялық ой-тұжырым
тұрғысынан қарап, өмірлік мәнділікке жүгінуіне жол ашып, көркем
педагогикалық білімдер жүйесінде оң шешім табуы тиіс.
Табиғат әлемі, мәдени мұралар мен өнер түрлері барлығы адамның
рухани дүниесін байытып, ой бейнесін тудырып оның көңіл күйін, сезімін
оятып, көркемдік талғамы мен танымдық көзқарасын дамытып, қоршаған
орта өміріне бейімдейді. Сөйтіп мәдениет астары көркем педагогикалық

2. білім, тәрбие тәсілдерін жүйелеуге мүмкіндік береді. Сондықтан өнерде
логикалық құрылымдар емес саналы-сезімдік, көркем-образдық бейне
түзілімдері негізгі танымдық өріс болып табиғи тұрғыда қалыптасады. Ал
мұндай әдіснама өнер мен білімге деген шынайы ықылас пен құлшынысты
туындатады. Өнер мен білімге деген сүйіспеншілік өмірге бейімдеп, адамның
өмір сүру салтының мәнін, оның рухани мүмкіндіктері арқылы толықтырып
отырады. Адам өз бойына біткен құдіретті сананың күшімен әлемнің сырлы
бейнесін ой бейнесіне ендіріп, өмір мәнін түсінуге ұғынуға талпынады.
Әрине мұндай талпыныс шығармашылық қиялды тудырады.
Шығармашылық қиял санадағы ой бейнесін көркем-образдық бейнеге
айналдыруға мүмкіндік береді. Шығармашылық процестегі мұндай сезімдік-
логикалық реттілік рухани тәрбие тәсілдерін іріктеуге мүмкіндік туғызады.
Бейнелеу өнерін оқытуда оқушының шығармашылық жұмыс орындау
творчестволық процесі мен оқытудағы оқушы мен мұғалім арасындағы
педагогикалық процесс кезеңдерінің сәйкестігі ұтымды нәтижеге жеткізеді.
Мысалы мұғалімнің тақырыпты әсерлі бейнелеп түсіндіруі мен оқушының
осы тақырыпты әсерлі мазмұнда көркем қабылдау сәйкестігі. Немесе
мұғалімнің орындау әдіс-тәсілдерін көрсетуі мен оқушының бейнені
орындауға қажетті тәсілдерді бейне формасына сәйкес елестетіп қолдана
отырыпжұмыс орындауы т.б.
Көркем біліммен тәрбие процесінде оқушының шығармашылықпен
қызмет етіп, өз мүмкіндігінше көркем образды сомдауы, осы қағидаларды
қаперге ала отырып белгілі бір әдістемелік тәжірибеге сүйенеді. Бұл
әдістемелер – бейнелеу тәсілдері сызық, түс, түстер үйлесімі, қатынас,
кеңістік, перспектива, ритм, жарық-көлеңке қатынастарының тұтас жүйесі
арқылы өз сезімін көңіл-күйін көрсете білуіне бағытталады.
Мұғалім міндеті осы саналы-сезімдік бейнелік әдіс-тәсілдерді қолдана
отырып оқушылардың қоршаған ортаны, әлемді шынайы қабылдап ақиқатты
тану қабілеттерін қалыптастыру. Өнердің басты мақсаты ақиқат шындықты
көркем сезіммен ойлыақыл арқылы саналы тану, қоршаған орта сұлулығын
әсерлі бейнелеу. Ондай оқыту өмірге бейімдеп оқытып үйрету болып
табылады.
Мұндағы басты мәселелер оқушы – таным – білімі және педагог оқыту,
тәрбиелеу қызметтері, өнер және шығармашылықпроцестер.
Ал негізгі нысандар ол, қоршаған орта әлемі - өнер, сабақ түрлері –
шығармашылық қызмет. Дидактикалық диалектика тұрғысынан бұл бейнелеу
өнерін оқытудың өзіндік шығармашылық, өнер тәнділік оқыту
технологиясы, әдістемесі болыпқалыптасады.
Қоршаған орта, өнер, шығармашылық, білім мен тәрбие заңдылықтары
мен процестерінің оқушы – білімді игеру әдіс-тәсілдерінің, өнер – орындалу
әдіс-тәсілдерінің, мұғалім - оқыту, тәрбиелеу әдіс-тәсілдерінің,
құралдарының жүйелі біртұтас бірлігі, бір-бірімен тығыз байланыста қызмет,
іс-әрекетте нақты нәтиже көрсетеді. Оқушы танымдық іс-әрекеті, қызметі,
өнердегі көркем образ әсері, мұғалім педагогикалық іс-әрекеті, қызметі бір-
бірімен тікелей шығармашылық байланыстағы әдістемелер жүйесінің бір

3. тұтас нәтижесі жан-жақты гармониялық жеке бас, шығармашыл тұлға
дамуының заңды көрінісі.
Ұзақ жылдар бойы жалпы білім беретін мектептің негізгі мақсаты-
оқушыға білім,іскерлік дағдыны қалыптастыру деп қарастырылыпкелді.Ал
қазіргі мектеп,ұстаз алдында жеке тұлғаны қалыптастыру мақсаты тұр.
Қазақстан Республикасындабілім беруді дамытудыңмемлекеттік
бағдарламасындаақпараттық және коммуникативтік технологияны қолдану
негізгі міндеттерінің бірі ретінде қаралған.”ХХІ ғасырдабілімі дамымаған
елдің тығырыққатірелері сөзсіз.Демек, біз қадам басқан ХХІ ғасыр жақсы ,
білімді, бәсекеге қабілетті ұрпақты талап етуі оңды құбылыс.Білім
саласындағы бет-бұрыстыңнегізгімақсаты-оқу-тәрбие үрдісін түбегейлі
өміршеңдету, жаңашылдандыру. Қазіргі таңда білім саласында жүргізіліп
жатқан реформаныңбасты мақсаты-ой-өрісіжаңашыл, шығармашылық
деңгейде қызмет атқара алатын, дүние танымы жоғары, бәсекеге қабілетті
жан-жақты қалыптасқан жеке тұлға тәрбиелеу.
Сурет салуды сүю - өмірді, табиғатты, айнала қоршаған ортаны сүю. Ол
адамның ақыл ой парасатын өсіреді, танымын кеңейтеді, ізгілікке, әсемдікке
үйретеді. Өмірдегі келеңсіз құбылыстарменымырасызкүресугебаулиды.
Өнер қашан да қамқорлықты, оған асқан жауапкершілікпен, жанашырлықпен
қарауды қажет етеді. Әсіресе осы бейнелеу өнерін жүйелі оқыту жайы, оған
жастай баулып тәрбиелеу ісі баршамыздыңалдымызғабайыпты міндеттер
тартады. Қазіргі кезде жалпы білім беретін мектептердің мақсаты – жас
ұрпақты ұлттық игіліктермен адамзат мәдени мұрасыныңсабақтастығын
сақтай отырыптәрбиелеу және әрбір шәкіртті тұлға деп санау, оныңжан-
жақты дамуына мүмкіншілік жасау болыпотыр. Осығансай менің
проблемам «Өнердегісұлулықты көре, түсіне, бағалай білетін , белсенді
тұлғаны тәрбиелеу» бойыншаалдыма мынадай мақсат қойдым «Әрбір
баланың бойындажалпы және арнайы дарын көзін тауып оны дамыту,
оқушылардыңжас ерекшеліктеріне, даму кезеңдеріне сәйкес оқытудыңжәне
тәрбиелеудің мазмұны мен әдістерін құру»
Әр сабағымдадамыта оқыту технологиясын, оқумен жазу арқылы сын
тұрғысынанойлау дамыту технологиясынқолданамын.Бұл
технологиялардыңоқушылардыңоқуға деген қызығушылығын арттыруда
алатын орны ерекше.Оқушылардың ойы шыңдалып,белгілі бір жетістіктерге
жетеді,танымдық белсенділігі,сабаққа қызығушылығы,шығармашылық
қабілеттері дамиды. Дамыта оқыту үрдісінде оқушы оқу әрекетімен
шұғылданып, теориялықойлауға икемделеді, білімді өзі меңгеруге мүмкіндік
алады. Дамыта оқытуда баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін
ұйымдастырубасты назардаұсталады. Ол үшін бала өзінің осы кезге дейінгі
білетін тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезініп, содан
барыпоның білім алуға деген ынтасы артып, білім алуға әрекеттенеді.
Бейнелеу қызметі процесінде жалпы білім беретін мектеп оқушыларының
ақпараттық комуникативті құзреттіліктерін қалыптастыру мақсатында және

4. баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін ұйымдастырудамен өз
сабақтарымда, көбінесе, интернет желісінің көмегіне жүгінемін. Оқушылар
өздеріне қажетті деректердііздей отырып, тиісінше мол тәжірибе жинақтап,
білімдерін толықтырады. Олар тек қана суретшілер өмірімен ғана емес,
соныменқатар олардыңшығармаларыменде, шығармашылық қызметімен де
етене танысады. Біз ауылдық жерде орналасқанмектеп болғандықтан, қайта-
қайта қалаға бара беруге мүмкіндік болмағандықтан, балалар көп нәрседен
шектеп қала беретін. Ал енді Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті
Н.Ә.Назарбаевтың басшылығымен жалпы білім беретін мектептердің
барлығы дерлік ақпараттық комуникативті құзреттілікке көшуде. Н.
Ә.Назарбаев өзінің 2014 жылғы Қазақстан халқына жолдауында
:«Айналамыздағыәлем қалай тез өзгеретін болса, еліміз бен
қоғамымыз да солай жылдам өзгеругетиіс,» -- деп атап өтті.Осы
мақсатта бейнелеу өнері сабақтарымда, айналамыздағы әлемді молынан
танытуға атсалысудамын. Өйткені біз ғаламдық дамудан шеткері қала
алмаймыз. Біз балаларды болашақ өмірге бәсекеге лайықты етіп оқытып,
тәрбиелеуге тиіспіз.
Ғаламтор желісінен Қазақстан, Ресей және шетел суретшілерін, олардың
шығармаларынтолығымен танытып, талдатып, бір-бірінен оңай ажырата
білдіру мақсатында, әр түрлі тақырыпта бейне таспалар жасаймын. Мысалы:
Қазақстанныңең алғашқы әйел-суретшісі Айша Ғалымбаеваның
шығармалары мен шығармашылығы, Қазақстанныңең алғашқы
профессионал-суретшісі Ә. Қастеевтің шығармалары мен шығармашылығы
т.б.с.с.
Ресей және шетел суретшілерін де осылайша бейнетаспаларға түсіріп аламын
да, мектептің интерактивті тақталарын пайдаланып, сабақтарымдакөрсете
беремін.
Жалпы білім беретін мектеп программалары бойыншаберілген барлық
тақырыптарды дерлік толығыменигеруге мүмкіндік бар.
Сурет салуға қызығатынбалалар саны да аз емес. Оларға да дайындап
қоятын сыйлықтарым баршылық. Мысалы: « Пейзаж», « Натюрморт», «
Құстар», « Гүлдер» т.б. болыпкете береді. Тіпті серия тақырыптарында
ұсынамын;« Күзгіпейзаж», « Қыс» т.б. болса, « Үй құстары», « Дала
құстары» т.б. болады. Ресейөнерінен; « Хохлама», « Гжель» т.б. болып кете
береді.
Осындайжұмыстарды сабақтабалаларға таныту үшін бейнетаспаларға
жазып алатын болсам, кейде жеке оқушылармен жұмыс түрінде жақыннан
көрсетумақсатында, түрлі-түсті принтерді «EPSON» пайдаланып,
картиналарды қағаз бетіне түсіріп те аламын.
Мектепте «Жас суретші» үйірмесін жүргіземін. Балалардың салған
суреттерін фотоға басыпалып, компьютергежазып, сақтатып қоямын. Керек

5. кезінде электрондық почта арқылы әр түрлі журналдар мен газет беттеріне
жіберіп отырамыз.
Ғаламтор желісіндегі « Планета» программасынпайдаланып, өзінің
сәулетімен әлемге танымал атағы жерді жарған Париждегі Луврді, Санк-
Питербургтегі Эрмитажды 3D пішінінде көрсетіп, тамашалатамын.
Әлемнің жеті кереметі орналасқан жерлерді көріп қана қоймай, олардың
барлығындерлік жаңағыдай 3D пішінінде тамашалап, қызықтайды.
PAINT Графикалық редакторындажұмыс істету. Әрбір компьютергеотырған
бала PAINT Графикалық редакторындажұмысқақызықпайқоймайды.
Өйткені дайын түстер мен пішіндерді қолданып сурет салуға ешқандай да
белгілі бір білік дағдыны көп қажет етпейді. Бірақ осы жерге мектеп
программасының перспективатақырыбынқыстырмайкетуге болмас. Қандай
да бір сызықтарды пайдаланыпсурет салуда, алыс пен жақынды көрсетуді,
яғни сызықтықперспективазаңын сақтамаса, суреттің дұрыс шығуы
неғайбыл. Түстердіпайдалануда да живописьтік тұрғыдасауатты сурет
шығару үшін білімнің толық болғаны дұрыс. Жарық, жартылайкөлеңке
немесе толық көлеңкені көрсетугетүстердідұрыс таңдай ала білу, көп
біліктілікті қажет етеді. Міне, осы кезде балаларға мұғалімнің беретін көмегі
өте зор болмақ.
Тіпті, ғаламтор желісінен дайын үлгідегі мастер-класс видео сабақтарында
көптеп пайдаланамын. Әсіресе, акварель бояуыменжұмыс түрлерін, сәндік-
қолданбалы өнер түрлерінің жасалу жолдарынкөрсететін сабақ түрлерін
тамашалаймыз. Көрмеге жұмыстарындайындайтынкезде, паспарту жасау
үлгілерін көруді ұсынамын.
Әр мұғалімнің өзіндік тәжірибесінен құралған іс-әрекеттерді тиімді
ұштастырылғандасабақ та мақсатына жетеді. Бүгінгі таңда танымал болып
отырғаноқыту технологияларын және ақпараттық комуникативті белсенді
қолдана білсек, білім нәтижесі мен сапалық көрсеткіштерін арттыруғақиын
соқпас еді. Міне, жоғарыдабаяндалғаніс-шаралардың барлығы да дерлік, тек
қана жеке мұғалімнің, яғни өзімнің біліктілігімнен туындап отыр. Сондықтан
біздерге, ХХІ ғасырдыңжас жеткіншектерін оқытып, тәрбиелеуде, әлі де
болса, көп білім мен іс-дағдыны қажет етеді. Осы кезде ойыма « Оқы, оқы
және оқы!» деген сөздер келе бермек.