Мәңгілік ел конференция

1. 1
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«ӨРЛЕУ» БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҒЫ» АҚ ФИЛИАЛЫ
АТЫРАУ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ
БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ
«МӘҢГІЛІК ЕЛ ИДЕЯСЫ АЯСЫНДА: БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ИДЕЯЛАР»
тақырыбындағы
республикалық ғылыми-практикалық он-лайн конференция
МАТЕРИАЛДАРЫ
Атырау қаласы,
2016 жыл

2. 2
Жалпы редакциясын басқарған:Галимжанова М.А.-педагогика
ғылымдарының кандидаты, профессор, академик
Редакциялық алқа мүшелері: Н.С.Сарсенова-доцент,п.ғ.к.,профессор,
О.М.Ташмуханова- доцент, Ж.Т.Балапанова –магистр, Г.С.Қаленова-магистр.
Мәңгілік ел идеясы аясында: білім беру жүйесіндегі инновациялық
идеялар:республикалық ғылыми-практикалық он-лайн конференция
материалдар жинағы/ құраст.Ж.Т.Балапанова, Атырау, 2016. 244 б
Жинаққа ҚР бойынша мектепке дейінгі, жалпы орта білім беру
ұйымдарының педагогтары сонымен бірге техникалық және кәсіптік білім
беру мекемелер педагог мамандары, еліміздің жоғары оқу орындарының
ғалымдары, «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалдарының профессор-оқытушылар
құрамының ғылыми баяндамалары мен іс-тәжірибелері енген.
Жинақ білім беру жүйесі біліктілікті арттыру қызметкерлеріне, ғылыми
қызметкерлерге, жоғары оқу орындары мен колледж оқушылары мен
студенттеріне және барлық тәрбие және білім беру саласы қызметкерлеріне
арналған.
Жинақ үздіксіз білім беру жүйесінің қызметкерлеріне және көпшілік
оқырманға арналған.
Барлық материалдар авторлар ұсынған нұсқада жарияланған.
© «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы
Атырау облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің
біліктілігін арттыру институты, 2016 жыл

3. 3
АЛҒЫ СӨЗ
Галимжанова Маржан Анесовна
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы
Атырау облысы бойынша ПҚБАИ директоры,
педагогика ғылымдарының кандидаты,
Халықаралық Ақпараттандыру Академиясының академигі, профессор
Құрметті конференцияға қатысушы әріптестер, қонақтар!
Бүгінгі таңда білім беру жүйесі өте маңызды, қарқынды
өзгерістердің сатысында тұр. Білім беру мазмұны жаңартылып, үш тілді
білім беру, оқушының оқу жетістігін критериалды бағалау әдісі енгізілуде.
Қарқынды жаһандану ұлттық экономикаға ықпал етіп, халықаралық
бәсекелестік артқан заманда білім беру жүйесін жаңартуға экономикалық
дәлелдерге қоса байланысқа бейімділікті арттыру, әлеуметтік өзгерістер,
заманауи, келешек күннің әлемімен өзара байланысу үшін қажетті
дағдыларды дамыту негіз болып отыр.
Қазақстанның ұлттық білім беру жүйесіне арналған орта білім
мазмұнын жаңарту оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін енгізу арқылы жүзеге
асырылады, яғни жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді
міндеттейді. Инновациялық оқыту білімді тереңдетумен қатар оқушының оқу
әрекетіне жетелеп, олардың оқуға деген ынтасын оятады.
Білім саласындағы жалпы ұлттық идея — Мәңгілік Елдің білімді
ұрпағын, білікті мамандарын даярлаудағы, педагогтардың кәсіби шеберлігін
арттырудағы инновациялық әдіс тәсілдерді жетілдіру арқылы жеке тұлғаның
ұлттық және жаһандық пікір алуандығының шынайылығын ұғынатын
өзіндік дербестігі мен ерекшелігін дамыту.
Жақында ғана қабылданған Білім беруді және ғылымды дамытудың
2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының да негізгі
мақсаты - “Мәңгілік ел” идеясын орындауға бастайтын, оған негіз қалайтын
платформа жасау. “Мәңгілік ел” идеясы білімі заман талабына сай, әлемдегі
ғылым мен техниканың, жалпы әлем өркениетінің жаңалығын еркін біліп,
еркін игере, қолдана алатын Қазақстанның мәңгілік қоғамын құруға
арналған. Сонымен қатар, болашақта қоғамда баршаға бірдей сапалы білім
алу мүмкіндігі қамтамасыз етіліп, үш тілде сапалы дәріс беретін бір типті
білім беру жүйесін құру көзделіп отыр, бұл әлем елдеріндегі озық білімді
игере білуге мүмкіндік береді.
Білім беру жүйесіндегі өзгерістер, еліміздің білім кеңістігін әлемдік
деңгейге жеткізуге деген ұмтылыс мұғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда
ұйымдастыруды талап етеді. Осы өзгерістер мен талаптар үдесінен шығу
бағытында «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік
қоғамының филиалы Атырау облысы бойынша педагогикалық
қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты біліктілік арттыру жүйесіне
тың жаңалықтар енгізе отырып, әлемдік және қазақстандық тәжірибені
тасымалдау негізінде жемісті жұмыс жасап келеді.

4. 4
Әрбір өткізілген шарада білім беру саласының қазіргі таңдағы өзекті
мәселелері мен жаңа идеялары талқыланып, көкейтесті мәселелерді шешу
жолдары қарастырылады. Мұның барлығы ұстаздар қауымының кәсіби
шеберлігін шыңдап, жетістіктерге жетелейді.
Осы бағытта өткізіліп отырған «Мәңгілік ел идеясы аясында: білім беру
жүйесіндегі инновациялық идеялар» тақырыбындағы Республикалық
ғылыми-практикалық конференциясының мақсаты - «Мәңгілік ел» ұлттық
идеясы аясында еліміздегі білім беру жүйесіндегі озық педагогикалық
идеяларды іздеу, педагогикалық қызметкерлердің кәсіби шеберлігін көтеруге
бағдарланған білім беру үдерісін ұйымдастырудағы жаңа технологияларды
қолдау, білім мазмұнын жаңарту және сапасын арттыру.
Болашақ ұрпақтың жоғары сапалы білімді болуы үшін заманауи
әдістер мен технологияларды енгізу, білімге қолжетімділікті кеңейту, білім
сапасын арттыру Қазақстанның одан әрі қарыштап дамуына үлкен үлес
қосатыны сөзсіз.
Бүкіл адамзат қоғамының ғылыми—техникалық прогресс пен
өркениеттің даму дәуіріне бет бұру кезеңінде жаңа қоғамға лайықты өмірден
өз орнын табатын, Мәңгілік елдің туын биік ұстайтын жеке тұлғаны
қалыптастыру — ұстаздар қауымының алдында тұрған басты міндет. Осы
міндеттерді атқаруда баршаңызға шығармашылық табыс, нәтижелі еңбек
тілеймін!

5. 5
ЗАМАН ТАЛАБЫ- ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ
САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Сарсенова Нұрзила Сарсенқызы
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша ПҚБАИ
«Тұлғаны тәрбиелеу және әлеуметтендіру» кафедрасының меңгерушісі,
педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент, Атырау қаласының
Құрметті азаматы
Қазіргі жас ұрпақтың білімі мен тәрбиесі қандай дәрежеде болса,
еліміздің ертеңі де сондай дәрежеде болмақ. Сондықтан қоғам талабына сай,
қоғамды көркейтетін, дамытатын, Қазақстан Республикасының ішкі және
сыртқы істер байланысында мемлекеттің өркениеті үшін еңбек ететін,
шетелдермен еркін ғылыми және мәдени қарым-қатынас жасай алатын,
оқығанын өмірде қолдана алатын, ана тілін жетік білетін, ұлтжанды азамат
дайындау–бүгінгі ұстаз қауымының басты мақсаты.
Білім – теңіз, мектеп – кеме. Мұғалім – мектептің жүрегі. Білім нәрімен
сусындап, оның құпиясын аша білу – күрделі де қиын іс. Осы білім теңізінде
еркін жүздіру–бала жанының бағбаны мұғалімнің іс-әрекеті.Мұғалімнің бір-
біріне және ешкімге ұқсамайтын сабақтары келер ұрпақты заман талабына
сай оқытып, тәрбие бермек.
Елбасы Н.Назарбаев 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-
экономикалық жаңғырту–Қазақстан дамуының басты бағыты» атты
Қазақстан халқына Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық
сауаттылығын дамыту бойынша бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау
жөнінде нақты міндет қойды. Аталған міндет Қазақстанның әлемдегі
бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіруі процесінде де маңызды болып
табылады. Еліміз үшін маңызды болып табылатын аталған стратегиялық
міндетті шешу жағдайында тұлғаның ең басты функциялық сапалары
белсенділік, шығармашыл тұрғыда ойлауға және шешім қабылдай алуға,
кәсіби жолын таңдай алуға қабілеттілік, өмір бойы білім алуға дайын тұруы
болып табылады. Бұл функционалдық дағдылар мектеп қабырғасында
қалыптасады. Білім алуда жақсы көрсеткіш көрсететін оқушы сабаққа
белсенді қатысып, жақсы баға алады, алайда, кейбір балаларымыз мектептен
алған білімдерінің қорытындысын өз мүмкіндіктерінде көрсете алмайды.
Алған білімдері шешімдер мен іс-әрекет таңдауда тұлғаның дамыту
қажеттеліктеріне сәйкес келмей де жатады. Осындай жайттардың алдын алу
қағидалары функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасында анық көрсетілген. Ондағы басты
мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының
зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру,
оның физикалық құбылмалы әлемде әлеуметтік бейімделуін қамтамасыз
ететін білім алудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады.
Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі
2012-2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары (бұдан әрі-Ұлттық

6. 6
жоспар) мектеп оқушыларының функциялық сауаттылығын дамыту процесін
мазмұндық, оқу-әдістемелік, материалдық-техникалық қамтамасыз ету
жөніндегі іс-шаралар кешенін қамтиды. Ұлттық жоспар Қазақстан
Республикасындағы білім сапасын жетілдірудің негізгі бағдары ретінде
мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту іс-
қимылдарының мақсаттылығын, біртұтастығы мен жүйелілігін қамтамасыз
етуге арналған.
Функционалдық сауаттылық дегеніміз– адамдардың әлеуметтік, мәдени,
саяси және экономикалық қызметтерге белсене араласуы, яғни бүгінгі
жаһандану дәуіріндегі заман ағымына, жасына қарамай ілесіп отыруы,
адамның мамандығын әрдайым жетілдіріп отыруы. Ондағы басты мақсат
жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік,
дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның әлемде
әлеуметтік бейімделуі болып табылады, яғни оқушылардың мектепте алған
білімдерін өмірде тиімді қолдануына үйрету.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі Ұлттық
жоспардың қабылдануы – оқыту әдіснамасы мен мазмұнын түбегейлі
жаңарту болып табылады.
Қазір еліміздің түкпір-түкпірінде оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-
тәсілдермен қаруланған біршама ұстаздар қауымы өз мамандығына деген
сүйіспеншілігі арта түсіп, жаңа нәтижелерге жетуде, шәкірттерінің жаңа
белестерді меңгеруіне жол ашуда. Соның бірі функционалдық сауаттылықты
дамытудағы білім мазмұнының жаңғыруы– сындарлы оқыту
теориясына негізделгендігі.
Сындарлы оқытудың мақсаты – оқушының пәнді терең түсіну қабілетін
дамыту, алған білімін сыныптан тыс жерде, кез-келген жағдайда тиімді
пайдалана білуін қамтамасыз ету. Сондай-ақ, оқушының жеке тұлға және
әлеуметтік нысан ретіндегі келешегі басты назарға алынады. Оқушы мен
мұғалім арасындағы қарым-қатынас түбегейлі өзгерісті керек етеді, яғни
дәстүрлі оқулардағы оқытушы мен шәкірт арасындағы көп жағдайлар оқушы
көңілін қанаттандыра бермейтін қалыптасқан заңдылықтар ұстаз бен шәкірт
арасындағы серіктестік қарым-қатынасқа ауысады. Сонымен қатар оқушыға
қалай оқу керектігін үйрету, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел-
уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сыни ойлай алатын,
пікір-көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда құзырлылық
танытатын оқушы қалыптастыру.
Ұлттық жоспардың мақсаты -Қазақстанда білім сапасын
жетілдірудегі,оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту
жөніндегі атқарылатын іс-шаралардың жүйелілігі мен тұтастығын
қамтамасыз ету болып табылады.Осыған орай, Ұлттық жоспарда
функционалдық сауаттылықтың төрт негізгі механизмін бөліп көрсетеді:
Оның бірінші механизмі - оқыту әдіснамасы мен мазмұнын түбегейлі
жаңарту /МЖБС -мемлекеттік стандарт/. Ол үшін мұғалім оқушының бойына

7. 7
әлеуметтік ортаға бейімделуіне, алған білімін практикалық жағдайда тиімді
пайдалана алатындай негізгі құзыреттіліктерді сіңіруі керек.
Олар:
-басқарушылық /проблеманы шешу қабілеті/;
-ақпараттық /өз бетінше ақпараттар көздері арқылы үнемі білімін көтеріп
отыруы, сол арқылы танымдық қабілетін ұштау/;
-коммуникативтік /қазақ, орыс, ағылшын тілінде ауызша, жазбаша қарым-
қатынас жасау;
-әлеуметтік /қоғамда, өз өмір сүрген ортада іс-әрекет жасай алу қабілеті/;
-тұлғалық /өзін жеке тұлға ретінде қалыптастыруға, қажетті білім, білік,
дағдыларды игеру, болашақта өзі таңдаған кәсібін өзі анықтау, оның
қиыншылығы мен күрделілігіне төзімді болу/;
-азаматтық /қазақ халқының салт-дәстүрі, тарихы, мәдениеті, діні мен
тілін терең меңгеріп, Қазақстанның өсіп-өркендеуі жолындағы азаматтық
парызын түсінуі/
-технологиялық/ ақпараттық технологияларды, білім беру
технологияларды сауатты пайдалану/.
Оқушы осы аталған негізгі құзыреттіліктермен қатар пәндік
құзыреттіліктерді/ әр пәннің мазмұны арқылы/ меңгеруі тиіс.
Елбасы Н. Назарбаев оқулық мәселесіне де ерекше тоқталған болатын.
Оқулықтың мақсаты, міндеті, мазмұны, құрылымы функционалдық
сауаттылықтың құзыреттілігіне сай жазылуы тиіс.
Ұлттық жоспарда көрсетілген функционалдық сауаттылықтың екінші
механизмі- оқу нәтижелерінің бағалау жүйесін өзгерту. /Қазіргі біз қолданып
отырған жүйеде 5, 4 және 3 деген бағаларды не үшін қоюға болатыны нақты
анықталмаған/. Бағалау жүйесі функционалдық сауаттылықта сырттай
бағалау және іштей бағалау болып бөлінеді. Іштей бағалау-оқу пәні бойынша
оқыту сапасын диагностикалау. Ал сырттай бағалау - әрбір деңгейді аяқтау
бойынша білім алушының оқу жетістіктерінің нәтижелері /ҰБТ,ОЖСБ-
ВОУД/. Сондай-ақ халықаралық /TIMSS,PISA және PIRLS/ зерттеулерге
қатысуы. Білім алушылардың өзін-өзі бағалауы өзін-өзі ұйымдастыру және
өзін-өзі жетілдіру үшін жеке жетістіктерін бағалау арқылы жүзеге
асырылады. Критериялық бағалау жүйесі енгізілді.
Функционалдық сауаттылықтың үшінші механизмі - ата-аналардың
балаларды оқыту мен тәрбиелеуге белсенді қатысуын қамтамасыз ету. Ата-
ананың борышы - бала бойына жас кезінен адами құндылықтарын дарытып,
саналы өмір сүруге баулу. Ата-ана баласының функционалдық сауаттылығын
дамыту үшін мұғалімдерімен тығыз байланыс жасау керек. Ата-ана
баласының ерекше қасиетін тану, түсініп қол үшін беру, олардың қабілетін
дамыту, бойына рухани құндылықтарды қалыптастыру, жағымсыз мінез-
құлық, әдеттерден арылтуға көмек беруі керек. Ата-ананың бойында да
функционалдық сауаттылық болуы тиіс. Бұл үшін мемлекет жаңа әдістемені
әзірлеуге кірісті. Осы әдістеменің негізінде ата-аналарға арналған
семинарлар мен тренингтер өткізіледі. Аталған жұмысқа Үкіметтік емес

8. 8
ұйымдар (ҮЕҰ) және азаматтық қауымдастықтың басқа да секторлары
белсенді тартылады.
Төртінші механизм - қосымша білім беру жүйесін дамыту. Ұлттық
жоспарда оқушылар сарайы, музыка мектептері, жас техниктер мен
натуралистер станциялары жұмыстарын түбегейлі өзгерту қарастырылған.
Қазақстанның тарихында алғаш рет аталған ұйымдардың материалдық
техникалық базасы жаңартылатын болады. Оқытудың жаңа технологиялары
мен интерактивтік, инновациялық формалары енгізілетін болады.
Олар:балалар интерактивті парктері (ғылыми қалалар), технопарктер,
балалар мұражайлары, ғылыми үйірмелер және т.б. Бұл–шығармашылық пен
инновацияға деген қызығушылықты арттырады. Мұндай оқыту жүйесі
баланың санасына әлеуметтік тұрмысына, төңіректегі әлемге терең көзбен
қарап үйреніп, жолығатын қиын мәселелерді оңай шешетін болады.
Бұрынғыдай мектептен шыққан соң бала үйренген білімін ұмытып қалмайды,
қайта өмірде пайдаланатын болады.
Білім беру жүйесі жыл сайын әр түрлі өзгерістерге ұшырап отыр. Бұл
өзгерістердің басты мақсаты-өсіп келе жатқан ұрпақты жан-жақты дамыған,
құзыретті азаматтар етіп тәрбиелеу. Осы мақсатқа жетуге функционалдық
сауаттылық көмектеседі. Жаттанды білім жарға жығады. Егер бойыңдағы
ілімің күнделікті өмірде қажетіңе жарамаса, ол білімнің керегі не? Осы
орайда мұғалімнің үйретері мен берері мол. Ал шәкіртіне білімін күнделікті
өмірде кәдеге асыруды үйреткен мұғалімдер саны артса, нұр үстіне нұр болар
еді.
ХХІ ғасыр-қатаң бәсеке ғасыры. Бұл ғасыр– марғаулықты көтермейтін
ғасыр. Демек, әлемдік бәсекелестіктің жылдам дамуына ілесе алатындай
білімді де тапқыр, дара тұлғаның тағдыры біздің қолымызға аманат ретінде
тапсырылып отырғаны анық. Бүгінгі мектептің басты міндеті-өзіндік ой-
көзқарасын ашық айта алатын, өмірге бейім тұлға қалыптастыру болса,оған
мұғалімнің шәкіртіне деген сүйіспеншілігі, оны тұлға ретінде бағалауы
баланың адамдық қасиеттерінің дамуына басты кепіл болуды көздейді. Ойын
еркін айтатын, сын тұрғысынан ойлануға бейім, интеллект қабілеті дамыған,
қоғамдық өмірде өз орнын табатын жеке тұлғаны қалыптастыру мектеп
мұғалімдері үшін үлкен жауапты іс.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Ұлт жоспары – 100 нақты қадамында
білім саласын жаңғырту, осы заманғы мұғалім мен түлек даярлау міндеті
көрініс тапқан.Елбасы бізге тек тапсырма берген жоқ, міндеттерді қалай
жүзеге асыру тетіктерін де толығымен айқындап берді.Ендігі кезекте біздің
алдымызда осы бағытта еңбек етіп, бәсекеге қабілетті шәкірт тәрбиелеу
міндеті тұр.

9. 9
МӘҢГІЛІК ЕЛІМІЗДІҢ БІЛІМ БЕРУ НЕГІЗІ – ЖАҢАРТЫЛҒАН
БАҒДАРЛАМАДА
Нұрсұлтанова Гүлжан Жаманбайқызы
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы
Атырау облысы бойынша ПҚБАИ аға оқытушысы,
жаңартылған бағдарлама тренері
«Қазақ елі тәуелсіздік алғалы қыруар іс тындырды. Біз үлгілі дамудың
өзіндік моделін қалыптастырдық... Қазақстандықтар ертеңіне, болашағына
сеніммен қарайды», - деді Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан жолы – 2050: бір
мақсат, бір мүдде, бір болашақ» жолдауында. Бұл Жолдауында айтылған
«Мәңгілік ел» жобасы, ел тарихындағы біз аяқ басатын жаңа дәуірдің кемел
келбеті болып саналады. «Мәңгілік ел» идеясы – жас ұрпақтың басты
құндылығы болып саналады, себебі тәуелсіздігіміздің таңы атып, егемен ел
атанған шақта болашақ, жас ұрпақтың тәрбиесі біздің ең басты
құндылығымыз болуы керек. Неге десеңіз, Мәңгілік ел – ол арман – әлем
елдерімен терезесі тең қатынас құратын, әлем картасынан ойып тұрып орын
алатын тәуелсіз мемлекет атану еді; ол арман – тұрмысы байқуатты, түтіні
түзу ұшқан, ұрпағы ертеңіне сеніммен қарайтын бақытты ел болу еді; біз
үшін болашағымызға бағдар ететін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға
жетелейтін идея бар; қазақтың мәңгілік ғұмыры ұрпақтың мәңгілік
болашағын баянды етуге арналады; ендігі ұрпақ – мәңгілік қазақтың
перзенті; мәңгілік Ел болу біздің өз қолымызда. Президент өз сөзінде: «Мен
қоғамда «қазақ елінің ұлттық идеясы қандай болуы керек» деген сауалдың
жиі талқыға түсіп жүргенін естіп жүрмін, біліп жүрмін. Біз үшін
болашағымызға бағдар етіп ұлтты ұйыстыра алатын ұлы мақсаттарға
жетелейтін идея бар. Ол – мәңгілік ел идеясы... Ендеше, қазақ елінің ұлттық
идеясы – Мәңгілік ел» деді. Н.Назарбаев өз тәуелсіздігімізді көздің
қарашығындай сақтау арқылы Мәңгілік ел бола алатынымызды атап өтті.
Елімізде барлық жасалатын жұмыс ұлт болашағы үшін жасалынып жатыр.
Сондай жұмыстардың, жобаның бірі – республикамызда орта білім мазмұнын
жаңарту аясында қазақ тілінде оқытатын мектептердің қазақ тілі
мұғалімдерінің біліктілігін арттыру бағдарламасының енуі. Бұл біліктілікті
арттыру курсының жалпы мақсаты оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін енгізу
арқылы еліміздің ұлттық білім беру жүйесіне арналған орта білім беру
мазмұнын жаңарту бағдарламасымен таныстыру болып табылады.
«Адамзатқа және қоғамға орасан зор проблемалар әкелетін жаһандану
мен жаңғыртудың әсерінен айналадағы әлем түбегейлі өзгерістерге
ұшырауда. Мектептер оқушыларды түрлі мәдениет өкілдерімен әріптестік
қарым-қатынас жасауды, алуан түрлі идеяларды, перспективалар мен
құндылықтарды ескеруді, адамдар өздерінің алуан түрлілігіне қарамастан,
технологиялардың көмегімен кеңестік пен уақыт кедергілерін жеңе отырып,
бір-біріне сенім білдіруін және әріптестікте жұмыс істеуін қажет ететін
әлемде, адамдардың өмірі ұлттық шекаралар аумағынан тыс мәселелерге
байланысты болатын әлемде өмір сүруге және жұмыс істеуге дайындауы

10. 10
керек. ХХІ ғасыр мектептері оқушыларды өмірде, жұмыста және азаматтық
ұстанымында өзгелермен ынтымақтастықта өмір сүруге дайындай отырып,
ұлттық және жаһандық пікір алуандығының шынайылығын ұғынатын өзіндік
дербестігі мен ерекшелігін дамытуға көмектесуі керек», - деген Англия Білім
беру және кәсіби дайындау басқармасы директорының міндетін атқарушы
Андреас Шлейхер мырза. Бұл тұжырым Қазақстандағы оқу бағдарламасын
өзгертудің қажеттілігін нақтылай түседі. Технологиялар, коммуникациялар
мен ғылым салаларындағы өзгерістер әлемдік экономикаға, ХХІ ғасырда
табысты болу үшін әрбір адамзат үшін қажетті білім мен дағдыға терең
әсерін тигізуде. Қарқынды жаһандануда халықаралық бәсекелестік артты.
Білім беру елдердің бәсекелестікке қабілетті болуын қамтамасыз ететін ең
тиімді әрі ұзақ мерзімді стратегия болып табылады. Көптеген ғалымдар,
соның ішінде ағылшын Виллем Те Вельде жаһанданудың қазіргі кезеңінде
жоғары сапалы білімнің қажеттілігі туралы өз пікірлерін айтты. Бүкіл әлемде
білім беру жүйелерінің келешек ұрпаққа қандай білім беретіні туралы мәселе
қайта қаралуда. Осы мәселе аясында «Балалар ХХІ ғасырда табысты болу
үшін нені оқыту керек?» және «Оқытудың тиімді әдістері қандай?» деген
сияқты негізгі сауалдар туындайды. Бұл сауалдар оқу бағдарламасымен және
оқу бағдарламасын жүзеге асыруда пайдаланатын педагогикалық
әдістемелермен тығыз байланысты. Қазіргі білім беру жағдайында біздің
балаларымыз алған білімдерін өзі өмірде пайдалана алуы керек.
Балаларымыз күн сайын қарқынды дамып келе жатқан түрлі
технологиялар арқылы тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу мүмкіндіктерін
пайдалана алуы тиіс. Міне, қазіргі қазақ тілі жаңарту аясында өзгере келе,
қазақ тілін оқыту бағдарламасының аясында оқылым, жазылым, айтылым,
тыңдалым дағдыларын дамыту нәтижесінде оқушылар алған білімдері мен
үйренген дағдыларын кез келген орта жағдайында қарым-қатынас үдерісінде
тиімді қолдануға мүмкіндік беретін білім ала алады. Қазақ тілін мемлекеттік
тіл ретінде оқытуда отандық және халықаралық озық үлгілерді тиімді
пайдалану, оқушылар бойында тілдік дағдыларды қалыптастыру – бүгінгі
күннің басты талабы. Қазақ тілі сабақтарында еркін қарым-қатынас жасауға,
сыни тұрғыдан өз көзқарасын білдіруге, ақпаратты тиімді қолдана отырып,
өзіне қажетті білім ала алады. Осы мақсатта Назарбаев Зияткерлік
мектептерінде тілді кіріктірілген бағдарлама негізінде оқыту жобасы жүзеге
асырылуда. Бағдарламаның негізгі мақсаты – сөйлеу әрекетінің жоғарыда
айтқан дағдыларын қалыптастыру. Осы дағдыларды қалыптастыра отырып,
оқытуды дамытамыз, өздігінен дамитын, дұрыс шешім қабылдай алатын,
өзін-өзі жетілдіретін тұлға қалыптастыруға негіз бола алады. Міне, осындай
жұмыстар аясында облысымыздың пән мұғалімдерін оқыта отырып, қазақ
тілі арқылы халықаралық аренаға шығу мүмкіндігін жасау керек деп
ойлаймын. Ол үшін өз ана тлін құрметтеп қана қоймайды, тіліміздің
әлеуметтік маңызын ұғына алады. Ұлттық және жаһандық мәдениеттің
маңызы туралы түсінігін кеңейте отырып қазақ тілін табысты оқыту, үйрету.

11. 11
Үшінші деңгейлі курстың тренері ретінде айтарым осы бағдарлама
бойынша мұғалімдерді оқыта отырып, оқушылардың жас ерекшеліктері мен
оқыту деңгейінің ықпалымен қатар барлық тілдік оқу бағдарламалары да
мұғалімдерге сыни ойлау дағдыларын дамытуға үйрету. Мұғалімдерімізге
тиімді курстарда айтылатын жеті модуль теориясымен ықпалдастырып
оқытуды қолға алуымыз керек.
Пайдаланған әдебиеттер:
1.«Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ»
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауынан
2.Мұғалімге арналған бағдарлама, Астана. 2015
ТАЛАНТТЫ ЖӘНЕ ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН
ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІ
Хайруллина Света Хояшқызы,
Сарсенова Нұрбибі Қонысқызы
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы
Атырау облысы бойынша ПҚБАИ,
«Инновациялық технологиялар және жаратылыстану (гуманитарлық)
ғылымы пәндерін оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы,
ҚР орта білім мазмұнын жаңарту бағдарламасы бойынша тренер
«Қазақстан ұлы державада болуы үшін бізге күш-қуат, қажыр-қайраты
мол, ақылды да ойлы, дарынды жастар керек»
Н.Ә.Назарбаев
Адам қабілеттілігінің даралық ерекшеліктеріне дарындылық, шеберлік,
талант, данышпандық, шабыт кіреді. Педагогика-психология ғылымында
«дарындылық», «талант» мәселесіне қазіргі таңда көп көңіл бөлінуде.
Жалпы дарынды, талантты балаларды оқыту барлық кезеңде де өзекті мәселе
болып табылған. Ертедегі Қытайда дарынды балаларды «Шэнь тон» яғни
киелі бала деп атаған. Расында балаларды «киелі бала» деп атауға болады.
Талант дегеніміз не? Дарын дегеніміз не? Талант деп қандай да бір іс-
әрекеттің табысты, дербес түрде шешілуіне жағдай жасайтын аса үздік
қабілеттердің ұштасуын айтады. Дарындылық– адамның белгілі бір іске
деген айырықша қабілеттілігі, өмірдің қандай да бір саласында өзін ерекше
қырынан көрсету. Дарынды және талантты балаларды оқыту – күрделі
мәселе.
Біз, мұғалімдер «мына бала талантты», «мына бала дарынды» деп айта
алмаймыз. Барлық мұғалімдер де балаларға білім беруде барынша жоғары
жетістіктерге қол жеткізу үшін қолайлы орта жасауға тырысады. Ол үшін
оқушыларды қабілеттеріне қарай бөледі. Талантты оқушы дарынды оқушыға
қарағанда ерекше. Бірақ қанша пайыз дарынды, қанша пайыз талантты
анықтай алмаймыз. Сыныпта талантты, дарынды балаларға қатысты
ойлауды, талқылауды, мұқият жоспарлауды ұйымдастырады. Дарынды

12. 12
оқушының әдетте зияткерлік немесе когнитивтік функциясы алда болады. Ол
үнемі сабаққа қатысады, тез ойлайды, сұраққа жауап береді, өзі көп сұрайды.
Дарынды балалар білімнің барлық саласынан бірдей дәрежеде көріне алады.
Ал талантты бала тек бір сферада ғана дарындылығын көрсете алады, яғни
бір салада ғана даму деңгейі жоғары болады. Талантты, дарынды балалар
бойындағы зейінділік, жинақылық, қызығушылық, өз білімін жетілдіруге
деген ынта, күрделілікке деген сүйіспеншілік қабілеттерімен ерекшеленеді.
Талантты, дарынды балалардың бойында теріс қылықтар да болуы мүмкін
бе? Мұндай оқушылардың мінез-құлқында сыныптасымен келіспеушілік,
тұйықтық, «өзім білемін» деген менмендік болуы да ықтимал. Тіпті мынадай
қасиеттер де кездесуі мұмкін: ойының шашыраңқы болуы, құбылмалылық,
аса сөзшеңдік, бұзықтық. Дегенмен талантты, дарынды оқушылар сыныпта
барлық тапсырмаларға қатысып отырады. Алдымен қол көтереді, белсенді,
күрделі тапсырманы орындауға деген ынтасы да жоғары болады. Жалпы
ғалымдардың пікірінше дарын балаларда 5-10 % пайыз ғана болады екен.
Оларда ортадан жоғары қабілет, креативтілік және тапсырманы орындау
мүмкіндіктері болады, АКТ дағдылары да жақсы қалыптасады. Талантты,
дарынды оқушыларды сыныптан бөліп оқытуға немесе сынып
оқушыларының көзінше аса назар аударуға да болмайды. Сыныпқа деңгейлік
тапсырмалар берілсе, талантты, дарынды оқушылар жоғары деңгейдегі
тапсырмаларды ғана таңдайды, себебі оларда күрделілікке деген
сүйіспеншілік басым. Олардың ойлау қабілеттері де жоғары әрі жылдам,
креативті. Талантты, дарынды оқушылар ынталандырғанды ұнатады,
сондықтан оларды босатып алмауымыз керек, яғни олар сабақта үнемі: «Енді
не болар екен? Бұл не үшін керек? Бұның себебі неде?» деп, үнемі іштей
сұрақ қойып, білмекке ұмтылады. Сондықтан сабақты ақиқаттан немесе
статистикадан бастауымыз керек. Біраздан кейін олардан сыни ойлана
отырып: «осы ақпарат немесе фактілер не үшін берілді, видеофильмдер не
үшін көрсетілді?» – деп сұрасақ, себебін айтып, пікірін дәлелдей алады,
сабақтың негізгі тақырыбын да аша алады. Талантты, дарынды балаларға
білімді тек оқулық көлемінде ғана берумен шектелсек, онымыз әділетсіз
болар еді, онда біз олардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алмаймыз.
Сондықтан оқу бағдарламаларынан тыс оларға:
1.Дағдылар мен тәжірибелер
2.Қосымша білім
3.Жаңа білім керек. (Оқушыға осы тақырып туралы сіз жаңа тапсырма
ойлаңыз. Бірақ талантты, дарынды оқушылармен жұмыс басқа оқушыларға
кедергі келтірмеу керек.)
4.Идеяларды өрбіту. (Мысалы мұғалім «Африка туралы мәлімет
дайындап кел»- деп тапсырма береді.)
Дарынды баламен жұмыс барысындағы мұғалімнің мақсаты - дарынды
баланы анықтау, оның дамуына қолайлы жағдай жасау
Мұғалімдер күнделікті сабақтарында сыныптағы қабілетті балалардың
әрекеттеріне бақылау жүргізе отырып, материалдар жинайды, талантты,

13. 13
дарынды балаларды анықтайды. Олар өз сабақтарында талантты, дарынды
оқушыларға қолдау көрсету үшін және ойлау дербестігін дамыту үшін әр
түрлі әдіс-тәсілдерді таңдайды.
Күнделікті сабақ барысында топтық жұмыс, сыныптағы ынтымақтастық
ахуал оқушының түсіну деңгейіне жақсы әсер ететіні белгілі. Топ
мүшелерінің арасындағы серіктестік қарым-қатынас оларды ортақ келісімге
келіп, топқа ортақ пікірді негіздеуге жетелейді. Сондықтан сыныпта топқа
бөлгенде де құрылымдалған топ құрып, талантты, дарынды оқушыны бөліп
алмай, топтық әрекетке тартқан тиімді. Құрылымдалған топтарда талантты,
дарынды оқушылар сындарлы әңгіме жүргізеді, сыныптастарымен қарым-
қатынасқа түсе отырып, өз білімдерімен бөліседі, түсіндіреді, талдайды,
дәлелдейді, топтағы сыныптастарына сұрақтар қояды, өзі де
сыныптастарының қойған сұрақтарына жауап береді. Сол кезде білімді
меңгеруге белгілі уақытты қажет ететін (орта, төмен) оқушылар да талантты,
дарынды оқушылардан үйреніп отырады. Талантты, дарынды оқушының ішкі
потенциалы ашылады, басқаларды үйрете отырып, өзі де үйренеді, өз-өзіне
сенімділігі де артады. «ДЖИГСО», «МОЗАИКА» әдісімен өтілген сабақтарда
көбіне талантты, дарынды оқушылар «баяндамашының» ролін атқарады да,
мұғалімдер берген ақпаратты талантты, дарынды оқушылар топқа
түсіндіріп бере алады.
Талантты, дарынды оқушыларды оқыту барысында мұғалімдер төмендегі
жұмыстарға көңіл бөлулері керек:
1. «Талантты, дарынды оқушыларға құрдастарының тапсырмаларынан
өзгеше анағұрлым «күрделі», «ынталандыратын» тапсырмалар қажет» деген
Эйр. Оқушылардың қызығушылығы және қалауын ескере отырып,
баламалы зияткерлік тапсырмаларын беру. Кеңейтілген тапсырмаларды
немесе жобаларды орындау барысында оқушыларға сайтқа кіру ұсынылады.
Кеңейтілген тапсырмалар немесе зияткерлік жобалар талантты, дарынды
оқушыларда проблемаларды шешу, логикалық ойлау, вербальды,
таныстырылымдық дағды сияқты зияткерлік қабілеттерді дамытады.
2.Баяндамашыларды қонаққа шақыру, экскурсиялық-тәжірибелік
көрсетілімдер ұйымдастыру. Күні бұрын сабақтың тақырыбына қарай
талантты, дарынды оқушыларға таныстырылым, әкскурсия жасауға
тапсырмалар беріледі. Бұл тапсырма олардың қиял, шығармашылық
қабілеттерінің артуына әкеледі. Тапсырмаға дайындалу, іздену барысында
олардың білім деңгейі де көтеріледі.
3.Жоғары деңгейдегі ойлау дағдыларының үлгісі ретінде ойлау қабілетін
дамытатын тапсырмалар беру. Бұл тапсырмалар арқылы оқушыны сұрақ
қоюға,дәлелдерді табуға,дәлелдерді талдауға, оны дамытып,
тұжырымдамалар мен қорытындылар шығаруға үйрете аламыз.
4.Мазмұнның озықтығын, тереңдігін анықтау және өздік оқуды,
жобаларды, таратпа жұмыстарды, баяндамаларды, кеңейтілген
тапсырмаларды дайындау. Бұл тапсырмалар оқушыларды креативті
мәселелерді шешуге бағыттайды.

14. 14
5. Талантты, дарынды оқушыларды идеялармен бөлісуге, тәжірибелік
мәселелерді шешуге қатыстыру, сабаққа байланысты сұрақтар, тестілер
құрастыруға қатыстыру.Тақырыпқа байланысты талантты, дарынды
оқушыларды сұрақтар құрастыруға, өтілген материалдар бойынша немесе
өтілген тарау бойынша тест құрастыруға тапсырмалар берілген жағдайда
олардың оқу әлеуеті артады.
6.Әр түрлі топтардағы белсенді, үлгі оқушыны көрсету, мадақтау. Бұл
өзін-өзі тану үдерісі ретінде оқуды жақсы көруге әкеледі.
7. Оқушылардың менмен болмауын және ойларымен бөлісуін қадағалау.
Талантты, дарынды оқушы да сынып оқушыларының бірі. Оны ерекше
даралаудың қажеті жоқ. Қайта оқушының өз идеясын айтуға, дәлелдеуге,
барлығымен ашық болуға бағыттау керек.
8.Оқушы жұмысын бағалағанда, бағалаудың әр түрлі құралдарын
қолдану. Өзін-өзі бағалау, өзара бағалау оқушының дербес ойлауын,
қадағалау, бақылау қабілеттерін дамытады.
9. Талантты, дарынды оқушылар да сезімі мен уайымы бар қалыпты бала
екенін естен шығармау.
10.Тапсырманы ерте аяқтайтын оқушыларға қосымша тапсырмалар
дайындап келу немесе талантты, дарынды оқушыларға сыныптастары үшін
тапсырмалар дайындатып, бергізу.
11.Осындай жұмыстарға ынталандыратын талантты, дарынды балаларға
кері байланыстың маңыздылығын ескеру.
12. Сабақтан кейін уақыт тауып сөйлесіңіз, себебі, талантты, дарынды
баланың досы аз, сырласы болмайтынын ескеріңіз.
13. Аудандық, облыстық, республикалық, халықаралық іс-шараларды,
олимпиадаларды, білім сайыстарын хабарлап, оларды осы сайыстарға
қатыстыруға тырысыңыз.
14.Оқушылардың өз жұмыстарын басқалардың жұмыстарымен
салыстыруға, айырмашылықтарын көріп, саралай алатындай жағдай
жасаңыз,оқушылардың жобаларын, жұмыстарын көрнекті жерге іліп
қойыңыз.Өз жұмысын көріп, басқалармен салыстырып, өзі баға беруге
үйренсін.
15.Талантты, дарынды оқушыны мектепішілік журнал, газет шығаруға
қатыстырыңыз.
16. Мектеп бойынша әр түрлі клубтар, мысалы «Ми клубы» деген
клубтар ұйымдастыруға болады. Мектеп оқушылары әр түрлі танымдық,
когнитивтік сұрақтар жазады, жауаптарды талантты, дарынды оқушыларға
қайтаруға бағыттауға болады.
17.Талантты, дарынды оқушылардың АКТ құзырлылығы жоғары
болатынын ескере отырып, сабақтың тақырыбына сай презентациялар,
таныстырылымдар әзірлеп қорғауға тапсырмалар беру, сайттармен, веб-
сайттармен жұмыс жасауға бағыт беру керек.
18. Талантты, дарынды оқушыны интелектуалды дамыту барысында өз
сыныбына, өзінен төменгі сыныптарға сол пәннен сабақ бергізуге болады,

15. 15
немесе тьютр етіп тағайындауға болады. Себебі адам үйрене отырып,
үйретеді, үйрете отырып, үйренеді. Оқушылар біреуді үйретуге, сабақ беруге
аса жауапкершілікпен қарайды, дайындалады, тақырыпқа байланысты
материалдарды өзбетімен қайталайды, ізденеді.
Талантты,дарынды бала–біздің байлығымыз.Талант немесе дарындылық–
жас ерекшелігімен салыстырғанда ақыл-ой дамуындағы нормадан асып
кететін даму немесе арнайы қабілеттерінің ерекше дамуы. Бала бойындағы
ерекше талант пен дарынды әрі қарай дамыту – мұғалімнің парызы. Барлық
талантты, дарынды оқушыларға дайындалған тапсырмалар оқушының
қажеттілігін қанағаттандырытындай деңгейде болуы шарт. Ол тапсырмалар
оқушының жоғары деңгейлі ойлауын, біліктілігін дамытатын,
проблемаларды шешу дағдыларын қалыптастыра алатындай болуы тиіс.
«Бала бойындағы ынтаны жойып алмас үшін тапсырмалар тым күрделі
болмауы да керек.» Л. Выготский.
МӘҢГІЛІК ЕЛ ИДЕЯСЫ АЯСЫНДА БІЛІМ МАЗМҰНЫН
ЖАҢАРТУДЫҢ МАҢЫЗЫ
Балапанова Ж.Т.
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы
Атырау облысы бойынша ПҚБАИ кафедра меңгерушісі
Елбасының «Қазақстан жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ»
атты Жолдауы бойынша Президенттің жалпыұлттық идеясы-болашақ
табыстардың негізі екені баса айтылды. Ал ең бастысы –еліміздің рухын
көтеретін, ұлы мақсатына талай дәуір сынынан сүріндірмей жеткізетін
тұғырлы идея. Осының барлығы дамыған 30 елдің қатарына кіруімізге жаңа
серпін білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда бізді ауқымды
жұмыс күтіп тұр. 2020 жылға қарай Қазақстандағы 3-6жас аралығындағы
балаларды мектепке дейінгі біліммен 100 пайыз қамту жоспарлануда.
Сондықтан оларға заманауибағдарламалар мен оқытуәдістемелерін, білікті
мамандар ұсыну маңызды. Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін
мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу
керек. Мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуге тиіс», деп
атап көрсетті.Осыған орай,үлкен жауапкершілік жүктеліп отырған
мұғалімдерге жаңашылдықпен жұмыс жасауға тура келеді.
Бүгін еңбек нарығына сыни тұрғыда ойлайтын, бірнеше тілді меңгерген,
ақпараттық технологияларды еркін пайдалана алатын бәсекеге қабілетті
азамат қажет. Себебі еңбек нарығы ғылым мен техниканың,
технологиялардың қарқынды дамуына байланысты күнде өзгеріп тұр. Ертең
балаларымыз өмірде өз орнын тапсын десек заманына сай оқытуымыз керек.
Қазақ ежелден «Ел боламын десең, бесігіңді түзе» деген. Сонымен,
«шекарасыз әлем», қоғамдық-экономикалық және саяси өмірдегі
өзгерістердің жедел динамикасы, қоғамның әлеуметтік құрылымының

16. 16
күрделілігі мен алуандығы білім беру саясатын шұғыл жаңартуды қажет
етеді.
Бүгінгі мектепке тән негізгі үш проблеманы көреміз.
Білім мазмұнында–дайын өңделген ақпаратты оқушыға береміз,
оқушыны пән бойынша қарапайым білім,білік,дағдыны меңгеруге
бағыттаймыз.
Оқу процесінде оқушының мұғалімге басым тәуелділігі қалыптасқан,
мұғалім мен оқулық оқу ақпаратының қайнар көзі ретінде қабылданады.
Оқу нәтижелерін оқушы қызметінің репродуктивті деңгейін, оқушының
пәндер бойынша меңгерген білімін, білігін, дағдыларын бағалау арқылы
анықтаймыз. Қалыптасқан жүйе баланың деңгейін, оның өзіндік оқыту
траекториясын анықтауға мүмкіндік бермейді.
Жалпы білім саласының сарапшылары білім мазмұнын өзгертудің негізгі
екі себебін атап отыр.
Олардың біріншісі – жаһандану заманында кез-келген ұлт өзінің тілін,
тарихын, ділін, мәдениетін,салтын,дәстүрін сақтап қалуға мүдделі.
Сондықтан ұрпақтан ұрпаққа берілетін ұлттық құндылықтарды мектеп
бағдарламаларына енгізіп, жастайынан жадына сіңіруіміз керек. Мәңгілік ел
жалпы ұлттық идеясының құндылықтарын оқу бағдарламасына енгізу
Екіншісі –еңбек нарығының сұранысын орындау.
Уақыт талабына сай білім мазмұнын жаңарту – бүгінгі күннің басты
міндеті. Сондықтан оқу-ағарту саласында оқытудың жаңа технологияларын
меңгерудің қажеттілігі туындайды.
Жаңартылған білім беру бағдарламасының ең негізгі мақсаты білім
алушылардың оқу нәтижелерін жетілдіру болып табылады.
Жаңартылған оқу бағдарламаларының мазмұндық ерекшеліктері:
– пән мазмұнын жобалаудың күрделілік (спираль тәрізділік) ұстанымы;
– тану заңдылығы мен пәндік операциялардың неғұрлым маңызды
түрлері бойынша жіктелімге негізделген Блум таксономиясы бойынша оқыту
мақсаттарының иерерахиясы;
–білім беру деңгейлері бойынша және тұтас оқыту курсы бойына
педагогикалық мақсаттар қою ішкі пәндік байланыстарды барынша ескеруге
мүмкіндік береді;
– пәндер арасында «ортақ тақырыптардың» бір білімдік сала ішіндегі
тақырып ретіндегі болмысын танып, пәнаралық байланыстарды жүзеге
асыру;
– пәннің бөлім мазмұндары мен тақырыптарының уақыт талабына сәйкес
болуы,әлеуметтік дағдылардың қалыптасуына назарды шоғырландыру;
– ұзақ мерзімді, орта мерзімді, қысқа мерзімді жоспар түрінде оқу
үдерісін технологияландыру.
Мұғалімдер оқытудың әртүрлі әдіс-тәсілдерін пайдалана отырып,
оқушылардың бойында төмендегі қасиеттерді тәрбиелеуі және дамытуы
күтіледі:

17. 17
 оқушының дамуы үшін оның жеке пікірін тыңдау және бойындағы
білімін, білігін, дағдысын пайдалануының маңыздылығын мойындау;
 оқушыларды тиянақты сараланған тапсырмалар мен жаттығулар
арқылы ынталандыру және дамыта оқыту;
 оқушыға түсінікті тәсілмен модельдеу және есептердің шешімін табу
мысалдарымен сүйемелдеу;
 оқушыларды оқытуда «оқыту үшін бағалау» арқылы қолдау;
 есептерді шешу мен талдау негізінде оқушылардың зерттеу іс-
әрекеттері мен белсенділігін ынталандыру;
 оқушылардың сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту;
 оқушылардың жеке, жұппен, топпен және жаппай сынып арасында
жұмыс істеу іс-әрекеттерін ұйымдастыруды қамтидыриясын анықтауға
мүмкіндік бермейді.
Еліміздің білім беру жүйесін жетілдіруде көзделіп отырған мақсаттардың
ең негіздісі – әрбір жеке тұлғаға ұлттық тәрбие мен білім алудың өмірлік
жолын еркін таңдауына мүмкіндік туғызу. Сындарлы ойлайтын, өз
мүмкіндіктеріне сенімді, әр түрлі әлеуметтік және өндірістік проблемаларды
өз бетінше шешуге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру үшін оқытудың
сапасын жетілдіру аса маңызды мәселе болып табылады. Осы мақсатта
оқушыныбілім негіздерін өз еркімен үйренетін, іс-әрекет мақсатын, міндетін,
түрін, тәсілін және жағдайын өзінше түсініп, алған білімін өмірде қолдана
алатындай жағдайға жеткізуіміз керек.
Бүгінгі күн- білім беру мазмұнына, оқушы мен педагог тұлғасына және
қызметіне деген көзқарастардың түбегейлі өзгеріске бет бұрып отырған
кезең. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев өз
сөзінде: «Біз қазір «білім-ғылым-инновация» атты үштік үстемдік құратын
постиндустриялық әлемге қарай бағыт алып барамыз»,-деген еді.
Қазақстанның әлемдік үрдістерге кіруі, дамыған елдердің стандарттарына
деген ұмтылысы білім беру жүйесінің жаңа сапалық деңгейге өту
қажеттілігін арттыруда.
Осыған орай, қазіргі кезде білім беру жүйесінде жасалып жатқан
реформалар барлық деңгейлердегі білім мазмұнын жаңартуға және өсуден
тұрақты даму кезеңіне өтуге бағытталған.
Білімді,білікті,ұшқыр ойлы, саналы, өз елінің патриот жастары бар
міндетті жүрегімен сезінсе екен. Әлемнің дамыған 30 елініңқатарына ену-
Қзақстан жастарына жүктелген зор міндет деп санаймыз.
Қазіргі заманауи ұлттық идеяны мектепке дейінгі білім беруде,
балабақшаларда тәрбиеленіп жатқан бүлдіршіндерге, оқушыларға, жастарына
санасына жеткізілуде біршама істер атқарылуда. Әринеқазіргі жас ұрпақтың
санасына, өмір салтын сіңірген құндылық «Мәңгілік Ел» орнатудың
қозғаушы күші боларына сеніміміз мол.

18. 18
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕГІ ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ
БАҒДАРЛАМАСЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР, ЖАҢА КӨЗҚАРАС
Сарсекенова Айслу Бағытқызы
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Атырау облысы бойынша ПҚБАИ,
«Тұлғаны тәрбиелеу және әлеуметтендіру» кафедрасының аға оқытушысы,
ҚР орта білім мазмұнын жаңарту бағдарламасы тренері
Жаңартылған Бағдарлама жаңашыл ой-толғаулар тудырады. Әр
жаңашылдық, біріншіден, стандартты іске асыруда мұғалімнен кәсібилікті,
екіншіден, одан әрі сапалы нәтижені алу мақсатында жігерлі іс-әрекеттерді
талап етеді. Атаулы стандарт бойынша тиімді оқыту мен оқу, сабақ берілуі,
бағалау, сабақты жоспарлау, зерттеу дағдылары секілді мәселелер
қарастырылады. Оқу үрдісінде қолданылатын бағалау моделі, білім беру
бағдарламасын іске асыруға көмектесетін тиісті педагогикалық тәсілдері,
сонымен қатар, білім алуда спираль әдісі мұғалімнің қызметіне оңтайлы
өзгерістер әкеледі. Оқушылар оқыған тақырыпты бірнеше мәрте қайталап
оқиды, оны қайталаған сайын пәннің күрделілігі нығаяды, жаңа алған білім
бұрынғымен қайта салыстырыла қарастырылады. Осы орайда бастауыш
сынып оқушылары функционалды сауаттылыққа сенімді бет алуына Джером
Брунердің адамның танымдық қабілетінің белсенді (жұмыс үдерісінде білім
алу), бейнелілігі (суреттер мен бейнелердің көмегімен білім алу),
таңбалылығы (сөздер мен сандардың көмегімен білім алу) жөніндегі
тұжырымдамасы дәлел болады. Оқушы бір пәнде алған білімін басқа пәнде
пайдалана алып, келер пәнде өз білімін оның негізінде жақсартуға мүмкіндігі
болады.
Бұл Бағдарлама пәндік білімдердің ықпалдасуын таныттырады. Оқу
үрдісінде күтілетін нәтижеге жету үшін критериалды бағалау жүйесі
қарастырылады, оның пайдалану жолдары қамтамасыз етіледі. Бастауыш
сынып пәндерінің аясындағы педагогикалық тәсіл белсенді оқуды көздейтін
сындарлы оқуға негізделеді.
Бүкіл әлемде білім беру жүйелерінің келешек ұрпаққа қандай білім
беретіні туралы мәселе қайта қаралуда. Осы мәселе аясында «Балалар ХХІ
ғасырда табысты болу үшін нені оқыту керек?» және «Оқытудың тиімді
әдістері қандай?» деген сияқты негізгі сауалдар туындайды. Бұл сауалдар
оқу бағдарламасымен және оқу жоспарларын жүзеге асыруда
пайдаланылатын педагогикалық әдістемелермен тығыз байланысты. Оқыту
әдісін қайта құру — күрделі процестің бірі. Кейбір әдістерді қолдануда
біржақты асыра сілтеушілікке жол бермеу керек. Тіпті әр тақырыптың өзі де
оқытудың ерекше тәсілдері мен жолдарын талап етеді. Сондықтан, оқытуда
әртүрлі әдістерді қолдану қажет. Сабақтың тақырыбы мен мақсатына, оқу
материалының мазмұны мен көлеміне, дайындық дәрежесіне сәйкес,
сабақтың құрылысы мен оку әдісін ұдайы толықтырып отыруды мұғалім өзі
белгілеп, өзі таңдап алады.

19. 19
Оқытуда ең басты нәрсе – оқушылардың танымдық жұмыстары. Оқыту
әдістері ең анық фактілерді білуді қамтамасыз етеді, теория мен тәжірибенің
арасын жақындатады.
- Пән мазмұнының спиралді қағидатпен берілуі
- Блум таксономиясы бойынша оқу мақсаттарының иерархиясы;
- бір білім беру аясындағы және пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру
мақсатында «ортақ тақырыптардың» берілуі
-оқу үдерісін ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар
- оқытудың тәрбиелік әлеуетін арттыру, оқушының адамгершілік-рухани
қасиеттерін қалыптастыру;
-білім беру деңгейлері аралығында пән бойынша сабақтастықты ескеруге
мүмкіндік беретін толық оқу курсы бойынша педагогикалық мақсат қою;
- бөлімдердің мазмұны мен ұсынылған тақырыптардың уақыт талабына
сәйкес келуі, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға назар аударылуы;
- оқытудағы жүйелі-әрекеттік ұстаным (оқушының білім алу үдерісіне
белсенді қатысу)
Білім берудің жаңа мазмұны оқушы мен мұғалімді үздіксіз білім алуға
қажеттілігін, жаңа білім игерудегі шығармашылық қарым-қатынасын, өз
еркінше білім мен іскерліктерін қалыптастыруға негізделеді. Жаңа заман
мұғалімі өз білімін қолданумен қатар, шәкірттерін зерттеушілік-ізденушілік
әрекетін ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеру керек. Алдыңғы сатыда
ұстаздың өзі ізденімпаз болғаны аса маңызды.
Қазіргі таңда әдіс-тәсілдің тиімдісін мұғалім өз еркімен таңдайды.
Қ.Жұбанов айтпақшы: «Егер мұғалім пәнді жақсы білсе, онда дұрыс әдісті де
табады». Түрлі әдіс-тәсілдерді саралай отырып, тиімдісін өзіндік ой
еңбегімен ұштастыра алса, әр сабақ өз нәтижесін беретініне сенемін. XXI
көшбасшысы – жаңашыл, ізденімпаз, шебер ұстаз. XXI ғасыр ұстазы бүгінгі
күн талабына сай жан-жақты дамыған, өмірге реалистік тұрғыдан қарайтын,
терең біліммен қаруланған оқушы тұлғасын сомдау үшін өзі де шеберліктің
шыңынан көрінуі тиіс.Қазіргі таңда оқу үрдісінде қазақ тілі мен әдебиетін
оқытуда сан-алуан жаңа әдіс-тәсілдері ментехнологиялар сапалы білім
беруде үлкен рөл атқарады.
Бастауыш сыныпта сабақ жүргізуде қолданылатын педагогикалық
тәсілдердің басым бөлігі зерттеуге негізделген оқу стратегияларынан тұрады.
Олардың мазмұнында шәкірттер өз-өзін бағалау үрдісіне қатысып,
жетістіктерін одан әрі дамыту мақсатында беріліп жатқан білімнің сапасы
анықталады. Отандық білім саласының жаңашылдығы мұғаліммен тұлғалық
жаңашылдықты талап етеді. Мұғалімнің оқу мен оқытуға көзқарасының
түпкілікті өзгерісі, өзіндік жаңашылдық ұстанымы бүгінгі білім алушыны да
өзін-өзі реттеу негізінде өз бетімен білім алуға құштарлығын
қалыптастырады.
Белсенді оқу, керісінше, оқушылардың белсенді қызметпен айналысу
арқылы мұғалім берген ақпараттың мәнін ұғынып, алған білімдерін есте
сақтап, оны қолдана алуын қамтамасыз етуді көздейді.

20. 20
Мұғалімнің жетекшілігімен жүретін зерттеу жұмыстары оқушылардың
жаңа білімді меңгеруіне де, сондай-ақ алған білімін әрі қарай дамытуына да
мүмкіндік береді. Оқу бағдарламаларының, бағалаудың, оқулықтардың және
педагогиканың ұлттық стандарттарымен байланысты өзекті білім беру
құндылықтары мен мақсаттар мектеп оқушыларының жалпы жетістіктерін
арттыруды, сондай-ақ инновациялар мен озық тәжірибелерге қол жеткізу
үшін, ұлттық сәйкестікті мектеп бағдарламасы арқылы іске асыру үшін және
барынша ауқымды халықаралық тәжірибемен өзара әрекеттесу үшін қажетті
дағдыларды дамытуды қамтиды.
Жаңартылған білім беру бағдарламасы мен бағалау жүйесін енгізу
аталған міндеттерді шешу үшін қабылданған шаралардың бірі болып
табылады.
Тақырыбы: «Сабақта қалыптастырушы бағалауды ұйымдастыру»
Мақсаты:
 Бағалаудың негізгі тәсілдерін түсіну.
 Оқыту мен сыныпта оқудың ҚБ қалай байланысатынын қарастыру.
 Сабақта ҚБ ұйымдастыру формаларын білу.
 Бағалау критерийлеріне сәйкес тапсырмалар таңдау.
 Тапсырмаға дескриптор құрастыруды үйрену.
 Тиімді кері байланыстың маңызын ұғыну және тиімді кері байланыс
орната білуге үйрену
 ҚБ тәжірибесін мұғалімдерге қалай таратуға болатынын ойластыру.
Қазіргі жағдайда білім беру ісін одан әрі жетілдіру мақсатымен оқыту
әдістерін бірыңғай жүйеге келтіру басты меселелердің бірі. Бірақ бұл
жөніңде ғалымдар арасында бірыңғай көзқарастардың жоқ екені байқалады.
Мұның себебін қалай түсіндіруге болады. Мысалы, кейбіреулер оқыту
әдістері жіктеудің негізгі етіп білім көзін, екінші біреулер дидактикалық
міндеттерді, ал, қайсы біреулер оқушылардың танымдық іс-әрекетін негізге
алады т.б. Екіншіден, оқыту әдістері мен тәсілдерінің шекарасы жылжымалы
болады деп жоғарыда айтылған. Сондықтан оқыту процесінде кейде әдіс
тәсілге, ал тәсіл әдіске ауысып отырады. Үшіншіден, бір әдіс әр түрлі
дидактикалық мақсаттарға қызмет өтеді. Мысалы, әңгіме әдісі жаңа білімді
меңгеру, білімді, іскерлікті дағдыны тексеру, дидактикалық міндеттерін
шешуде қолданылады.

21. 21
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ПОДХОДЫ, ИСПОЛЬЗУЕМЫЕ ПРИ
ОБУЧЕНИИ ПРЕДМЕТУ «ПОЗНАНИЕ МИРА»
Максотова Гулсум Максотовна
учитель начальных классов общеобразовательной средней школы № 33
г.Атырау тренер по обновлению содержания среднего образования РК
Предмет «Познание мира» направлен на изучение и понимание
общественных, культурных, природных процессов и явлений в их
многообразии и тесном взаимодействии, он способствуетформированию у
учащихся целостного восприятия окружающей действительности. Программа
по предмету «Познание мира» призвана пробуждать у учащихся
любопытство и развивать их воображение, заставляя думать о следующем::
«Кто мы? Откуда пришли? Где живем? Что нас окружает? Каково наше
прошлое, и каким будет наше будущее?»
Программа по предмету «Познание мира» дает общую картину
социальной, моральной, творческой и коммуникативной стороны жизни
населения Казахстана, способствует развитию у учащихся понимания
окружающего мира, первоначально на основе вопросов о себе, доме и семье.
Изучение предмета «Познание мира» способствует:
 формированию у учащихся личностного, общественного,
национального самосознания и патриотизма;
 развитию у учащихся мышления как в историческом, так и в
географическом масштабе через овладение основными научными знаниями
об окружающем мире;
- усвоению знаний о казахстанском обществе и социальном окружении
на всех уровнях: от дома, семьи и местного сообщества до регионального и
национального;
 изучению основ географии Казахстана, его ландшафта и природных
условий;
 формированию знаний о причинах, изменениях, непрерывности,
сходствах, различиях событий прошлого и настоящего Казахстана и всего
мира;
 пониманию того, как события прошлого повлияли на формирование
современного мира, и как события настоящего могут повлиять на
формирование будущего;
 усвоению знаний о воздействии человека на окружающую среду,
пониманию необходимости устойчивого развития;
 формированию уважения к разнообразию культур, традициям своего
и других народов, к национальным и общечеловеческим ценностям,
пониманию прав и обязанностей человека;
 усвоению знаний о нормах поведения в обществе, формированию
понимания необходимости их соблюдения, ознакомлению с правилами
безопасного поведения в обществе;
 формированию гуманности, вежливости и толерантности.

22. 22
Программа по предмету «Познание мира» направлена на развитие у
учащихся мыслительных навыков и формирование пропедевтических знаний
по истории, географии и обществознанию. Структура Программы основана
на интеграции содержания указанных предметов, использовании принципа
«спирали» при определении учебного материала и учебных целей.
Содержание учебной программы охватывает такие ключевые аспекты
окружающей действительности, как семья, общество, сообщество, нация,
государство, взаимоотношения, климат, ландшафт, природные и техногенные
катаклизмы, культура, религия, здоровье и т.д.
Программа составлена таким образом, чтобы обеспечивать усвоение
предметного содержания и формирование необходимых учебных и
практических навыков (жизненных, исследовательских, коммуникативных).
Цель обучения предмету «Познание мира» – формирование у учащихся
первоначальных знаний о социальном, культурном и естественном
окружении человека,достижение понимания национальных,
общечеловеческих ценностей и социального опыта, навыков применения
правил взаимодействия во всех сферах окружающего мира.
Изучение предмета «Познание мира» позволяет учащимся развить свою
индивидуальность, понять свое место в семейном, местном, региональном,
национальном и глобальном контексте.
Содержание программы по предмету «Познание мира» направлено на
развитие знаний, которые способствуют пониманию исторических,
географических и социальных процессов, происходящих в окружающем
мире. Так, если «история» формирует временное измерение – чувство
времени, то «география» отвечает за пространственную перспективу–
чувство места и пространства, «обществознание» формирует социальное
измерение – чувство общества.
Программа по предмету «Познание мира» направлена на развитие у
учащихся навыков критического мышления, которое проявляется через
познание, исследование, рассмотрение доказательств и решение проблем, а
также способствуют развитию навыков групповой и индивидуальной работы
у учащихся.
Учебная программа нацелена на развитие следующих навыков и умений:
-задавать вопросы, находить ответы на них, исследовать и отвечать на
вопросы исторического, географического и социального характера;
-участвовать в исследованиях, проводить эксперименты и отвечать на
вопросы, основываясь на методах исторических, географических и
социальных наук и используя доступные ресурсы;
-анализировать отдельные процессы и понимать хронологический
порядок событий, использовать источники исторических, географических и
социальных наук;
-спорить, дискутировать, выступать и проводить презентации, тем самым
развивая грамотную устную речь;
-использовать ряд средств, включая интернет и соответствующие

23. 23
цифровые информационные и коммуникационные технологии (ИКТ): искать,
выбирать, использовать, сравнивать, анализировать, систематизировать,
интерпретировать и обрабатывать информацию;
-представлять и обсуждать полученную информацию;
-выдвигать гипотезы, размышлять, делать выводы, умозаключения и
использовать полученные знания для проверки идей, гипотез, теорий и для
доказательства обоснованности полученных данных и выводов.
При изучении предмета «Познание мира» учащиеся сотрудничают друг с
другом в целях улучшения качества обучения и повышения эффективности
работы, обмена и дальнейшего развития идей. Они учатся:
-следовать основным правилам и порядкам поведения в обществе;
-проявлять толерантность, вежливость, внимание, уважение в классе,
школе и в более широком сообществе;
-сотрудничать в парах и группах, эффективно и гармонично работать в
коллективе;
-наращивать эффективность своей деятельности, осознавая и понимая
свои чувства и эмоции других людей;
-развивать умение слушать, обсуждать, участвовать в диалогах и дебатах,
выступать, представлять и поддерживать свою точку зрения в социальном
окружении (навыки устной речи).
Педагогические подходы, используемые при обучении предмету
«Познание мира»
Все общеобразовательные школы соблюдают принцип, согласно
которому одной из задач процесса обучения является необходимость научить
учащихся стать самостоятельными, мотивированными, заинтересованными,
уверенными, ответственными и критически мыслящими учениками,
будущими гражданами страны.
Ожидается, что учителя будут воспитывать и развивать эти качества
посредством использования различных подходов к преподаванию и
обучению, что включает:
-создание атмосферы доверия между учащимися, а также между учителем
и учащимися;
-выслушивание мнения каждого учащегося и признание важности
использования уже имеющихся знаний;
-стимулирующее и развивающее обучение с помощью тщательно
подобранных заданий и видов деятельности;
-моделирование и представление стратегий по решению проблем путем,
понятным для учащихся;
-поддержку обучения учащихся посредством оценивания;
-поощрение активного обучения,основанного на исследовательском
подходе;
-развитие навыков критического мышления учащихся;
-организацию работы всего класса, индивидуальной и групповой
деятельности.