Β. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ

1. 7. Τα δημόσια έργα
Διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου (1882-1893)
Μπακάλης Κώστας
history-logotexnia.blogspot.com

2. Πηγή: http://www.venetokleio.gr
 Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους

3. Πηγή: http://www.venetokleio.gr
 Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους

4. ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ

5. ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1830-1870-ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ
Το 1830, οι υποδομές του ελληνικού κράτους ήταν ακόμη πρωτόγονες.
Γέφυρες,
αμαξιτοί
δρόμοι,
λιμάνια, υδραγωγεία,
δημόσια
κτίρια,
όλα όσα στηρίζουν την οικονομική και διοικητική λειτουργία του κράτους,
είτε δεν υπήρχαν καθόλου,
είτε βρίσκονταν σε κακή κατάσταση.

6. 1830-1870-ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΓΩΝ
προσέκρουσαν στις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν, και ειδικότερα:
στην
αδυναμία
εξεύρεσης
των
αναγκαίων
οικονομικών
πόρων.
Εξάλλου, είναι γνωστό ότι το ελληνικό
κράτος ξεκίνησε με ένα βαρύ
δημοσιονομικό φορτίο,
 την εξυπηρέτηση δηλαδή των δανείων
που είχαν συναφθεί στο εξωτερικό κατά τη
διάρκεια του Αγώνα
 αλλά και αργότερα, στους δύσκολους
καιρούς της κρατικής του συγκρότησης.
Η έλλειψη του ιδιωτικού ενδιαφέροντος
ήταν δεδομένη,
 Στις χερσαίες συγκοινωνίες αλλά και
στα περισσότερα από τα δημόσια
έργα που είχε ανάγκη η χώρα,
 καθώς οι επενδύσεις στις βασικές αυτές
υποδομές δεν ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρες.
Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, ήταν απόλυτα φυσικό να στραφεί το ενδιαφέρον της
διοίκησης:
 προς την κατασκευή των απαραίτητων, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, έργων.
Οι προθέσεις, που ήταν και στον τομέα αυτό πολύ καλές,

7. ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ-ΤΡΟΠΟΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
• είτε απ' ευθείας,
• είτε μέσω των δήμων.
Το κράτος προσπάθησε να ξεπεράσει τις
δυσκολίες αυτές με τις δικές του δυνάμεις:
• καθώς τα χρήματα έλειπαν
• και οι μέθοδοι που υιοθετήθηκαν δεν ήταν δημοφιλείς (για
παράδειγμα, οι αγγαρείες των αγροτών στην κατασκευή
δρόμων).
Η δραστήριοτητά του ήταν μάλλον υποτονική,
τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1870,

8. ► Οι δρόμοι που κατασκευάστηκαν στην Ελλάδα (1835–1870)

9.  Άντρες του μηχανικού
επιβλέπουν εργάτες που
κατασκευάζουν την οδό
που ενώνει την Αθήνα με
τον Πειραιά (σημερινή οδός
Πειραιώς). Ο δρόμος άρχισε
να κατασκευάζεται το 1835
και τελείωσε το 1836.
Απ’ την Αθήνα στη Σπάρτη είχαμε βροχές· […] χείμαρροι και ποτάμια που έπρεπε να
περάσουμε. Τα περνούσαμε καβάλα· καμιά φορά, καθώς ο ποταμός δεν είχε πέρασμα, το
άλογό μας πήγαινε κολυμπώντας και το νερό μάς έφτανε μέχρι το μηρό. Όσο για τις
αποσκευές, το ξεφορτώναμε εντελώς. Οι άνθρωποί μας έμπαιναν στο νερό και τις
[περνούσαν απέναντι] στην πλάτη τους. Το βράδυ κοιμόμασταν σε στάβλους μαζί με τα
γαϊδούρια και τα άλογα, τυλιγμένοι στις γούνινες ζακέτες μας, γύρω από μια μεγάλη φωτιά
[…]. Άλλες πάλι φορές στο σπίτι κάποιου Έλληνα παπά […]. Δεν υπάρχει ούτε ένας δρόμος
στην Ελλάδα, [είναι] τόπος πολύ άγριος και χίλιες φορές με λιγότερες ανέσεις απ’ ό,τι όλες
οι Τουρκίες [=η Οθωμανική Αυτοκρατορία] και οι Συρίες.
Γράμμα του Γκιστάβ Φλομπέρ στη μητέρα του, 9 Φεβρουαρίου 1851

10. ΠΥΚΝΩΣΗ
ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ
ΕΥΝΟΪΚΟΙ –
ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Παράγοντες που προώθησαν την κατασκευή οδικού
δικτύου:
 Η οικονομική ανάπτυξη,
 οι πιο γρήγοροι ρυθμοί αστικοποίησης,
 η δημιουργία των κεντρικών σιδηροδρομικών αξόνων
 και η ανάπτυξη του εσωτερικού εμπορίου.
Ανασταλτικοί παράγοντες
 το μεγάλο κόστος τηςκατασκευήςδρόμωνσεορεινά
εδάφη
 αλλά και τον «ανταγωνισμό» των θαλάσσιων
συγκοινωνιών που κυριαρχούσαν στις μεταφορές κοντά
στα παράλια, δηλαδή σε πολύ μεγάλο τμήμα της χώρας.
Η πύκνωση του οδικού δικτύου πέρασε στην πρώτη θέση των εθνικών και
τοπικών προτεραιοτήτων προς το τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού.

11. ΑΠΟΣΤΡΑΓΓΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΛΙΜΝΩΝ-ΕΛΩΝ
1. Πέρα από το γεγονός ότι η αποξήρανση έδινε
πλούσια καλλιεργήσιμη γη,
2. ήταν και ο μόνος τρόπος καταπολέμησης της
ελονοσίας, της αρρώστιας που αποτελούσε μάστιγα
για την αγροτική Ελλάδα ως τα μέσα του 20ού αιώνα.
Από τα υπόλοιπα δημόσια έργα το κυριότερο ήταν η αποξήρανση μεγάλων
εκτάσεων που καλύπτονταν από νερά λιμνών και ελών. ΟΦΕΛΗ:
Πολλά αποστραγγιστικά έργα έγιναν στη χώρα, με πιο σημαντικό την αποξήρανση
της λίμνης Κωπαΐδας στη Βοιωτία.

12.  Σχέδιο του 1900 που δείχνει τις εκτάσεις που
δημιουργήθηκαν με την αποξήρανση της λίμνης
Κωπαΐδας. Η αποξήρανση, που ήταν σημαντικό
έργο υποδομής, άρχισε το 1880 και δημιούργησε
240.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης.
Παράλληλα εξαφάνισε μια σημαντική εστία
μόλυνσης για τους ανθρώπους που ζούσαν στην
περιοχή, που μέχρι τότε αρρώσταιναν συχνά από
ελονοσία.
 Ανθισμένο κλαδί από το
δέντρο κιγχόνη. Από το φλοιό
του έπαιρναν το κινίνο, το μόνο
γνωστό φάρμακο για τη
μαλάρια (ελονοσία) μέχρι το
1940. Το κινίνο έκανε πιο
ασφαλή τη ζωή των
Ευρωπαίων στις αποικίες όπου
το κλίμα ευνοούσε την
ελονοσία.

13.  Την τρικουπική περίοδο πραγματοποιείται μια σειρά από μεγάλα δημόσια έργα που
θα οδηγήσουν στη μελλοντική ανάπτυξη της χώρας. Εικόνα από την έναρξη των έργων
στην Κωπαΐδα που θεωρούνταν ένα από τα σημαντικότερα έργα της εποχής.
© Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα.
http://www.ime.gr/chronos/12/gr/general/gallery/204.html
 Η αποξήρανση της λίμνης
Κωπαΐδας ήταν ένα από τα
σημαντικότερα έργα που έγιναν
στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα με
πρωτοβουλία του κράτους.

14. ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ: ΔΙΩΡΥΓΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΡΓΑ
Το έργο ξεκίνησε το 1881 από μια υπερβολικά αισιόδοξη
γαλλική τεχνική εταιρεία.
Ύστερα από πολλές τεχνικές και οικονομικές περιπέτειες, το
έργο ολοκληρώθηκε το 1893,
βελτιώνοντας τους όρους της ναυσιπλοΐας, καθώς έκανε
περιττό τον περίπλου της Πελοποννήσου.
Εκτός από το σιδηροδρομικό δίκτυο, το μεγαλύτερο τεχνικό έργο που
κατασκευάστηκε αυτήν την εποχή ήταν η διάνοιξη της διώρυγας της
Κορίνθου.
Επιπλέον,, η ναυσιπλοΐα ευνοήθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο
αυτή:
με τη διάνοιξη του πορθμού του Ευρίπου
και την κατασκευή φάρων στις ακτές

15. Τα εγκαίνια της διώρυγας της Κορίνθου
(25 Ιουλ. 1893)
 «Τα εγκαίνια της διώρυγας της Κορίνθου», πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη
(1893). Η διώρυγα της Κορίνθου εγκαινιάστηκε το 1893 ύστερα από εργασίες που
κράτησαν 11 χρόνια. Ήταν ένα από τα μεγάλα τεχνικά έργα της εποχής και βοήθησε
ιδιαίτερα στη θαλάσσια συγκοινωνία, γιατί επιτράπηκε στα καράβια να περνούν πιο
γρήγορα από το Αιγαίο στο Ιόνιο πέλαγος

16. ▲ Χάρτης της παλαιάς και νέας θαλάσσιας οδού
«Τότε, το 1882, άρχισε να διανοίγεται και η διώρυγα της
Κορίνθου, που όταν εγκαινιάσθηκε το 1893 περιόρισε στο μισό
την απόσταση από τον Πειραιά ως τις ιταλικές ακτές.» Ιστορία
του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα 1977, τ. ΙΔ΄, σ. 52

17. Η διώρυγα σήμερα

18. ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.

19. ΘΕΜΑ 1

21.  Λαμβάνοντας υπόψη σας το περιεχόμενο των παραθεμάτων και με
βάση τις ιστορικές σας γνώσεις:
α) Να διερευνήσετε τα αίτια που καθιστούσαν επιτακτική την
αποξήρανση των ελών και λιμνών.
β) Να παρουσιάσετε τις επιπτώσεις που είχε η ύπαρξή τους στην εθνική
υγεία και οικονομία.
γ) Να αναφέρετε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ολοκληρώθηκε το
αποξηραντικό έργο της Κωπαΐδος και τους λόγους για τους οποίους
καθυστέρησε.

22. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιοι λόγοι καθιστούσαν το ελληνικό κράτος το 1830 αδύναμο να
υλοποιήσει την πρόθεσή του να αποκτήσει τις απαραίτητες
υποδομές;
2. Να αναφέρετε τους παρωθητικούς και ανασταλτικούς
παράγοντες για την κατασκευή οδικού δικτύου.
3. Τι προσέφερε στον αγροτικό πληθυσμό η αποξήρανση εκτάσεων
που καλύπτονταν από νερά λιμνών και ελών;
4. Ποιες άλλες κατηγορίες δημοσίων έργων γνωρίζετε πλην της
συγκοινωνίας;