ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ ΚΑΙ ΔΡΩ

1. Αν θέλουμε τα παιδιά μας
να νοιάζονται και να δρουν
για τον τόπο τους,
πρέπει εμείς οι μεγάλοι
να τους δίνουμε το παράδειγμα,
να τους δείχνουμε τον δρόμο.

2. Η καθιερωμένη ετήσια απολογιστική παρουσίαση των δράσεων
του εκπαιδευτικού προγράμματος “ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ ΚΑΙ ΔΡΩ”
δε θα πραγματοποιηθεί.
Παρουσιάζουμε λοιπόν στη μικρή τοπική μας κοινωνία
τις δράσεις που υλοποιήθηκαν στη σχολική μονάδα
3ο Δημοτικό Σχολείο Τήνου
τις οποίες αποσπασματικά έχουμε αναρτήσει .

3. 3O ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΝΟΥ
Στα πολιτιστικά προγράμματα που υλοποιούνται κάθε σχολική χρονιά
προστέθηκε ακόμα ένα…

4. Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα
«Νοιάζομαι και Δρω»
Θέμα:
« Πολιτιστική διαδρομή
στην περιοχή του σχολείου,
στην περιοχή Πασακρωτήρι»
Σχολικό έτος 2018-2019
Mάιος 2019

5. Thomas Hope
(τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα )

6. Η πολιτιστική διαδρομή στην περιοχή που βρίσκεται το σχολείο,
στην περιοχή Πασακρωτήρι, δεν ήταν εύκολη υπόθεση.
Χρειάστηκε αρκετός χρόνος να συγκεντρωθεί
το πραγματικά πλούσιο υλικό…..
που μόνο ένα μικρό μέρος του θα σας παρουσιάσουμε.
Περιπλανηθήκαμε σ’ αυτήν για να την γνωρίσουμε από κοντά.
Εντοπίσαμε ναούς, μνημεία ,κτίρια ,πλατείες ,ονόματα οδών ,παρόδων.
Ήρθαμε σε επαφή με τους κατοίκους της περιοχής και
συλλέξαμε πολύτιμες πληροφορίες και ανεκτίμητο φωτογραφικό υλικό.
Μελετήσαμε την ιστορία του τόπου μας
στις σελίδες των βιβλίων…στα πρακτικά επιστημονικών συναντήσεων …
σε φύλλα τοπικών εφημερίδων…σε έγγραφα… σε αεροφωτογραφίες και
απομονώσαμε καθετί που είχε σχέση με το λιμάνι, το εμπόριο,
αφού η ιστορία του είναι άρρηκτα δεμένη με αυτά.
Περιηγηθήκαμε σε ιστότοπους του διαδικτύου και τέλος
εντοπίσαμε την Τήνο σε χάρτες πολύ-πολύ παλιούς.

7. Περιπλανηθήκαμε σ’ αυτήν για να την γνωρίσουμε από κοντά.

8. Εντοπίσαμε ναούς, μνημεία, κτίρια, πλατείες, ονόματα οδών, παρόδων

9. Ναοί
Ιερός Ναός Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου
Ιερός Ναός Αγ. Λουκίας
Ιερός Ναός Αγ. Γερασίμου
Μνημεία
Μνημείο Βαλκανικών Πολέμων
Κτίρια
3ο Δ.Σ. Τήνου
Κτίριο Τάγματος Μοναχών Ουρσουλινών
Οικία Λελές Οικονόμου – Καζανόβα
Αρχοντική οικία οικογένειας Αλαβάνου
Αρχοντικό Οικογένειας Χαροκόπου
Έπαυλη οικογένειας Χατζηλούη
Συγκροτήματα νεόκτιστων κατοικιών
Ιδιωτικές κατοικίες

10. Πάροδοι
Πάροδος Γεωργίου Φυρίγου (ιερέα)
Πάροδος Αγίας Λουκίας
Πάροδος Καπετάν Σβέτσου
Πάροδος Καπετάν Χελιδόνα
Πάροδος Φιλίππου Λαλέ
Πάροδος Κοσμά Αφεντούλη (ιατρού)
Πάροδος Μιχαήλ Μαυρομαρά (ιερέα)
Πάροδος Αγίου Γερασίμου
Οδοί
Οδός 25ης Μαρτίου
Οδός Παναγίας Βουρνιώτισσας
Οδός Γεωργίου Καζανόβα
Πλατείες
Πλατεία Ναυάρχων 1821
Πλατεία Ηρώων Πεσόντων (1912 – 1950)
Πλατεία Βασιλέως Γεωργίου Β’
Πλατεία Λόρδου Βύρωνος
Λεωφόρος Αγκάλης

11. Ήρθαμε σε επαφή με τους κατοίκους της περιοχής
και συλλέξαμε πολύτιμες πληροφορίες και ανεκτίμητο φωτογραφικό υλικό.

13. Μελετήσαμε την ιστορία του τόπου μας
στις σελίδες των βιβλίων…
στα πρακτικά επιστημονικών συναντήσεων …
σε φύλλα τοπικών εφημερίδων…
σε έγγραφα…
σε αεροφωτογραφίες
και απομονώσαμε καθετί που είχε σχέση με το λιμάνι, το εμπόριο
αφού η ιστορία του ….είναι άρρηκτα δεμένη με αυτά.

14. … στις σελίδες των βιβλίων

18. …στα πρακτικά επιστημονικών συναντήσεων

19. …σε φύλλα τοπικών εφημερίδων

20. …σε έγγραφα από το Αρχείο του Π.Ι.Ι.Ε.Τ.

21. …σε αεροφωτογραφίες

23. Περιηγηθήκαμε σε ιστότοπους του διαδικτύου.

24. Εντοπίσαμε τον τόπο μας σε χάρτες.

25. Χάρτης Κλαύδιου Πτολεμαίου ( 2ος μ.Χ.)

26. Κλαύδιος Πτολεμαίος
Γεωγραφική Υφήγησις

27. Χάρτης Κλαύδιου Πτολεμαίου ( 2ος μ.Χ.)

28. Παγκόσμιος Χάρτης Αl-Idrisi ‘s (1154)

29. Πελοπόννησος - Κρήτη - Κυκλάδες

30. Χάρτης της Μεσογείου του Piri-Reis (1513)

31. Χάρτης των Κυκλάδων του Piri- Reis(1513)
(1513)(1513)

32. Ο Όρμος του Αγίου Νικολάου

33. Ο ναυτικός χάρτης του Ζακυνθινού καπετάν Νικόλα Κεφαλά
(στο πέρασμα του καναλιού του Τσικνιά υπάρχει η ένδειξη ¨Φυλάξου¨ )

34. Χειρόγραφος χάρτης Επαμεινώνδα Γεωργαντόπουλου ( προ του 1885 )
( μύλοι- προμαχώνες- ενετικό φρέαρ-πυριτιδαποθήκη)

35. Aς πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή
και ας ταξιδέψουμε μαζί στον χρόνο.

36. Γ Κ Ι Ζ Ο Κ Ρ Α Τ I Α
( 1204 -1390 )
Πρώτος μας σταθμός το 1204, από εδώ θα ξεκινήσουμε.
Η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των Σταυροφόρων.
Οι πρόγονοί μας
– όντας στον ταραγμένο ιστορικό περίγυρο της εποχής –
αποφασίζουν
να ζητήσουν την προστασία της Βενετίας και
να τεθούν κάτω από την άμεση βενετική διακυβέρνηση.

37. H Βυζαντινή Αυτοκρατορία,
αναφερόμενη και Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Ρωμανία,
Αυτοκρατορία των γραικών ή απλά Βυζάντιο

38. 1204

41. Ε Ν Ε Τ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α
( 1390 - 1715 )
Δεύτερος σταθμός μας ,το 1390.
Ξεκινά η περίοδος της Ενετοκρατίας.
Ας δούμε πώς απεικονίζεται η Τήνος στους χάρτες αυτής της εποχής.
Οι χάρτες δεν παρουσιάζουν τη σωστή απεικόνιση των ακτών.
Τα χαρτογραφικά λάθη οφείλονται στο γεγονός
ότι οι χαρτογράφοι της εποχής σχεδίαζαν
με βάση τις πληροφορίες τρίτων,συνήθως ναυτών,
που μετέφεραν τις παρατηρήσεις τους
στηριζόμενοι καθαρά σε υποκειμενικά κριτήρια .

42. Χάρτης του Cristoforo Buondelmonti (1420 )

43. Χάρτης του Bartolomeo dalli Sonetti ( 1485 )

44. Χάρτης της Τήνου του Giovanni Francesco Camocio (1570)

45. Χάρτης της Τήνου του Lupazzolo (1630 )

46. Χάρτης του Francesco Basilicata (1630)

47. Χάρτης του Marco Boschine (1651)

48. Χάρτης του Frederick de Witt (1683)

49. Χάρτης του Olfert Dapper (1688)

50. Χάρτης της Τήνου του J. Peeters (1690)

51. Χάρτης του Vincenzo Maria Coronelli (1698)

52. Τήνος (1703)

53. Α Μ Υ Ν Α – Θ Α Λ Α Σ Σ Α
Η αμυντική θωράκιση του νησιού ήταν το κύριο μέλημα των Βενετών.
Το έτος 1397 η Βενετική κυβέρνηση διέθεσε πολεμικό πλοίο-γαλέρα
για τη φρούρηση του στενού Τήνου-Μυκόνου.

54. Γαλέρα

55. Πειρατές - J.Robinj ( 1683)

57. Χαϊρεδίμ Μπαρμπαρόσα ‫بربروس‬ ‫الدين‬ ‫خير‬ (αραβικά)

58. Γαλιώτες

59. Φούστες

60. Κάτεργα

61. Α Μ Υ Ν Α – Σ Τ Ε Ρ Ι Α
Κι αν οι γαλέρες φρουρούσαν τα θαλάσσια περάσματα,
οι πύργοι και οι βίγλες προειδοποιούσαν για τη στεριά.

62.  Το Εξώμβουργο
 Ο πύργος του Καμπάνη ,
εκεί που βρίσκεται η παλιά Μοσχούλειος σχολή.
 Ο πύργος της Κόρης, στην τοποθεσία Πολέμου Κάμπος
 Ο πύργος της Κολυμπήθρας και
 Ο πύργος του Αγίου Ιωάννη, στο Πόρτο
Οι πύργοι

63. Οι βίγλες

65. Ψήφισμα της Βενετικής Γερουσίας
15 Νοεμβρίου 1450

66. Στον τοπωνυμικό περίπλου του Αλέκου Φλωράκη
αναφέρεται ότι η λέξη Πασακρωτήρι προήλθε
από τη λέξη Παχύ ακρωτήρι.
Το δασύ σύμφωνο χι έγινε σίγμα και στη συνέχεια
με παραετυμολογία σε Τούρκο πασά
η περιοχή πήρε το όνομα αυτό.

67. Στις αρχές του 17ου αιώνα είκοσι τέσσερα σημεία (24)
της Τήνου εφρουρούντο από βιγλάτορες.
Ο Γεώργιος Δώριζας στο βιβλίο του
«Η Μεσαιωνική Τήνος»
μας τα παρουσιάζει με ακρίβεια.
Μεταξύ αυτών αναφέρεται και το Πασακρωτήρι.
Το επιβεβαιώνουν
ο π. Μάρκος Φώσκολος στο έργο του
«ΤΗΝΟΣ- ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»
και ο Χάρης Κουτελάκης στο έργο του
«ΤΗΝΟΣ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ» .

68. Τ Ο Υ Ρ Κ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α
( 1715 - 1821 )
Τρίτος σταθμός ,το 1715.
Ο ερχομός του είναι κομβικής σημασίας
γιατί
συγκεφαλαίωσε μια περίοδο πεντακοσίων ετών και
άνοιξε τον δρόμο
για την οικονομική και πολιτιστική απογείωση του τόπου.

69. Χάρτης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

70. Οθωμανικά πλοία

72. Π Ρ Ο Ε Π Α Ν Α Σ Τ Α Τ Ι Κ Η
Τ Η Ν Ο Σ
Η Τουρκοκρατία δεν εμπόδισε τους Τήνιους να προοδεύσουν.
Η τοπική κοινωνία μέσω του εμπορίου απογειώνεται δίνοντας στο νησί
πρωτεύουσα θέση στο κυκλαδικό σύμπλεγμα.

74. Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α
Τ Ο Υ Λ Ι Μ Α Ν Ι Ο Υ
Ο όρμος του Αγίου Νικολάου,
από το ομώνυμο ξωκλήσι που είχε χτιστεί άγνωστο πότε
και από ποιους σε βραχώδη απόληξη του εδάφους ,
υπήρξε από την αρχαιότητα το λιμάνι της Τήνου.
Είχε το εξαιρετικό προνόμιο
να βλέπει προς τον κεντρικό πυρήνα των Κυκλάδων,
να βρίσκεται πάνω στον βασικό θαλάσσιο δρόμο Δύσης -Ανατολής .
(Κύθηρα - κανάλι Τσικνιά – Σμύρνη -Χίο -Δαρδανέλλια – Κωνσταντινούπολη)

76. Οlfert Dapper

78. Σχέδιο V ( 1736 )

79. Thomas Hope
(τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα )

80. Η κατασκευή του λιμανιού είναι
επιτακτική ανάγκη πλέον.
Στα 1807
οι πρόκριτοι, οι πλοίαρχοι και οι ναυτικοί της Χώρας
ζητούν από τους επιτρόπους των Ιερών Ναών,
των Ταξιαρχών και του Αγίου Νικολάου,
«να κατασκευάσουν τον μώλον
δια να ρουπεκάρουν τα καΐκια τους»

83. Έτσι ξεκινά η ιδέα….
Ζητήθηκε άδεια από τις Οθωμανικές αρχές αλλά η υπόθεση υπονομεύτηκε.
Τελικά ,στα 1815, αφού εξουδετερώθηκαν οι αντιδράσεις
αρχίζει η κατασκευή του λιμανιού του Σταυρού που θα ολοκληρωθεί στα 1823.

84. Και επειδή μιλάμε για τον τόπο μας οφείλουμε να αναφερθούμε
στην Εύρεση της Εικόνας του Ευαγγελισμού,
στο σημαντικό αυτό γεγονός που σφράγισε την ιστορία του τόπου μας.
Η φυλλάδα των Αδελφών Καγκάδη (1833)

85. Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας
(πίνακας που φιλοτεχνήθηκε με εντολή του κασιέρη, του ταμία της Επιτροπής, Γεωργίου Περίδη)

86. Το λιμάνι του Σταυρού
Το 1858 το λιμάνι του Σταυρού παθαίνει σημαντικές ζημιές και γεννιούνται αμφιβολίες για την καταλληλότητά του.
Έτσι σιγά- σιγά ξεκινά η κατασκευή νέου λιμανιού στην πόλη με κυματοθραύστη που θα άρχιζε από το Πασακρωτήρι.

87. 1823-1833 κατασκευή του πρώτου λιμενικού έργου στην πόλη της Τήνου ,η αποβάθρα πενήντα (50)
μέτρα προς τα νότια του ακραίου παραλιακού καφενείου που βρίσκεται δυτικά του όρμου του Αγίου
Νικολάου.
1834-1838 πίστωση για την επισκευή του λιμανιού στον Σταυρό
1864- 1879 επέκταση του λιμενοβραχίονα που έχει τη ρίζα του στη δυτική πλευρά της αποβάθρας
1880 -1886 νέα σημαντική πίστωση για την αποπεράτωση του δυτικού λιμενοβραχίονα που έχει 90μ.
μήκος και επάνω σε πυργίσκο τοποθετήθηκε κόκκινο φανάρι
1887-1889 διάθεση κεφαλαίων για την κατασκευή του νότιου λιμενοβραχίονα
1890-1900 καθώς και αυτή τη δεκαετία
Αξίζει να αναφερθεί η προσφορά του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας
που προήλθε
• από το μεγαλύτερο μέρος του αποθεματικού
• από την εκποίηση περιουσίας
• από σύναψη άτοκου δανείου και δανείου με υποθήκευση ακινήτων

88. Η κατασκευή του λιμανιού … η σωτηρία του τόπου μας

89. Την περίοδο 1912-14 το Παχύ ακρωτήρι έξω από την πόλη της Τήνου άρχισε να παίρνει ζωή.
Με πρωτοβουλία του βουλευτή Κωνσταντίνου Αλαβάνου
έγινε από το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου
ρυμοτόμηση προκειμένου να πουληθούν οικόπεδα σε εύπορους παραθεριστές.
Το σχέδιο συνέταξε ο Τηνιακός αρχιτέκτονας Ιωάννης Μοσχωνάς.
Παρά την προνομιακή θέση της νέας συνοικίας ,
οι πολεμικές επιχειρήσεις και η γενικότερη δυσπραγία του τόπου
δεν επέτρεψαν να ευδοκιμήσει η ιδέα.

90. ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (1927)

91. Εγκαίνια 1930

92. ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ