мавзу 7

6 Мавзу. Товар бозоридаги макроиктисодий мувозанат6 Мавзу. Товар бозоридаги макроиктисодий мувозанат
МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
7- :Мавзу Кейнснинг
товарлар ва хизматлар
бозоридаги
макроиқтисодий мувозанат
модели

Режалар:
• 1. Кейнснинг макроиқтисодий
мувозанат назарияси асослари.
• 2. Ҳақиқий ва режалаштирилган
харажатлар.
• 3. «Кейнс хочи». Ишлаб чиқариш
ҳажмининг мувозанат даражасига
эришиш механизми.
• 4. Автоном харажатлар
мультипликатори.

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт• 1936 йили инглиз иқтисодчиси Жон Мейнард Кейнс
капитализм иқтисодиётига янги, иш билан бандлик
назариясини киритади. У ўзининг «Пул, фоиз ва иш
билан бандликнинг умумий назарияси» асарида
янгича иқтисодий мувозанат назариясини изоҳлаб
берди.
• Кейнс макроиқтисодий мувозанатга тўлиқ бўлмаган
бандлик шароитида ҳам эришиш мумкинлигини, тўла
иш билан бандлик қонуний ҳолат эмаслигини, балки
тартибга солинмаган иқтисодиётда тасодифий рўй
беришигина мумкинлигини исботлаб берди.
Шунингдек, бу назарияда иқтисодиётдаги
тебранишлар фақат уруш, табиий офат ва шу каби
вазиятларгагина боғлиқ эмаслигини, балки у тинчлик
йилларида ҳам ички омилларнинг салбий
оқибатларидан келиб чиқиши мумкинлиги асослаган.
Ишсизлик ва инфляциянинг келиб чиқиши
инвестиция ва жамғармаларга бевосита боғлиқ.
Нархларнинг ошиши ва иш ҳақининг пасайиши бошқа
салбий омиллар билан бирга иқтисодиётнинг
беқарорлигига олиб келади.

• Режалаштирилаётган ҳаражатлар ( ) –Е бу
: ,субъектларни яни уй хўжаликлари
,фирмалар ҳукумат томонидан товар ва
хизматларни ҳарид қилишга
режалаштирилган маблағ миқдоридир
( = +I+G–Е С Агар субектлар фаолиятида
хориж мамлакатлари билан ташқи
(алоқалари бўлмаган холатда ёпиқ
)).иқтисод шароитида
Режалаштирилаётг
ан ҳаражатлар
(Е) =
Хақиқатан сарф
қилинган
ҳаражатлар
(Y)

Ҳақиқатан сарф қилинган
• Бу - ҳаражатлар эса бу ишлаб чиқариш
жараёни билан боғлиқ бўлган
ҳаражатлардир.
• Y = +I+G+Xn -С субектларни
фаолиятда хориж мамлакатлари билан
ташқи алоқалари мавжуд бўлган
холатда (Xn ) импорт ва экспорт
салохияти ҳам инобатга олинади.

• Кейнсиан хочи – даромаднинг
режалаштирилаётган харажатларга
боғлиқлигини акс эттирадиган кўрсаткич.
• Режалаштирилаётган харажатлар –
субъектларни-уй хужаликлари, фирмалар,
хукумат томонидан товар ва хизматларни
харид килишга режалаштирилган
маблағларини миқдори
• Хақиқатдан сарф қилинган
харажатлар – ишлаб чикариш ва хизмат
кўрсатиш жараёнлари билан боғлиқ бўлган
харажатлар.

Режалаштирилмаг
ан заҳираларнинг
камайиши
Режалаштирилмаг
ан заҳираларнинг
жамғариши
Y2 Y0 Y1
E2
E0
E1
Y=E
Даромад, реал
харажатлар
Режалаштирилган
Кейнс хочи (Кейнснинг макроиқтисодий мувозанат модели).

Давлат бюджет-солиқ сиёсатининг мувозанатли
холатга интилишга таъсири.
• Давлатнинг бюджет-солиқ сиёсати давлат
ҳаражатлари ва солиққа тортиш дара-жасини
ўзгаришига бевосита таъсир кўрсатади. Давлат
(DG)ҳаражатларини ошиши даромадларни
берилган даражасида режалаштирилаётган жами
ҳаражатларни ўсиб боришини билдиради. Шунга
мувофиқ мувозанатли даромад Y* ҳам ўсади. У ўнг
томонга силжиб Y1* ҳолатини эгаллайди.Бунда
даромадларни кўшимча ўсиши давлат
ҳаражатларининг қўшимча ўсишига қараганда кўпроқ
бўлади,яъни:DY>DG.

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт•
• DY/DG нисбатни давлат харажатларининг
мультипликатори .деб аталади
• У давлат ҳаражатларини бир миқдорга кўпайишида
мувозанатли даромад қанча ошганлигини
билдиради.
• Бироқ МРS+МРС=1 бўлгани учун давлат
ҳаражатлари мультипликатори миқдори
• DY/DG = 1/1-МРС га тенг бўлади.
• Мисол учун, истеъмолга бўлган чекланган мойиллик
0,7га тенг бўлса, 3,33унда мультипликатор тенг
бўлади (1/1-0,7). Бу шуни билдирадики, давлат
ҳаражатларини бир миқдор кўпайиши мувозанатли
даромадни 3,33 бирликка оширади.

Солиқларнинг ў (D )згариши Т
• даромад ва истеъмолга тескари таъсир кўрсатади. Солиқларни
камайиши мулътипликатор самарасини келтириб чиқаради,
яъни даромадларни солиқлар ўзгариши миқдорига қараганда
янада кўпроқ қўшимча ўсишига олиб келади.
• Солик мульт ипликат ори ёки даромадларга солиқларни
ўзгаришидан келадиган самара тенг:
• DY MPC
• ------------ = -------------
• DT 1-MPC
• Масалан, агарда истеъмолга бўлган чекланган мойиллик
чегараси 0,7га тенг бўлса, унда солиқ мультипликатори 0,7/
(1-0,7)=2,3га тенг бўлади. Бу шуни билдирадики, солиқларни
бир миқдорга камайтириш даромадларни 2,3 миқдорга ўсишига
олиб келади.

IS эгри чизиғи
• IS эгри чизиғи - инвестициялар функцияси ва даромадларнинг
режалаштирилаётган харажатларга боғлиқлиги асосида фоиз
ставкаси ва даромад даражаси ўртасидаги тескари
боғлиқликнинг график тасвиридир.
• IS-оғиш чизиғи хизмат ва товарлар бозорида фоиз ставкаси-R
ва даромадлар даражаси – Y нинг ўзгаришларини
характерловчи асосий макроиқтисодий айният бўлиб, истеъмол,
инвестиция ва соф экспорт функцияларини қондирадиган
нуқталарни(мосликни) характерлайди. Бу оғиш чизиғининг хар
бир нуқтасида инвестиция ва жамғармалар мос келади.
• IS – эгри чизиғини Кейнс хочи ва инвестиция функцияси
.графиги ёрдамида келт ириб чиқарамиз

IS – эгри чизиғи
Кейнс хочи
Инвестиция функцияси
Е1
Е=Y
Е2
Е
Y
I
IS
R
I
R2
R1
Е2 =Е1 - ΔE(ΔI)
R
Y2 Y1I1 I2

• Фоиз ст авкасининг R1 дан R2 қадар кўт арилиши
I1 I2инвест ициялар миқдорини дан га қадар
.камайишига олиб келади Бу ҳақиқий харажат лар
1 2эгри чизиғини Е дан Е га қадар паст га т омон
D =DЕ I .га тенг миқдорда сурилишига олиб келади
Демак товарлар ва хизматлар бозорида даромадлар
даражаси ва фоиз ставкаси динамикаси ўртасида
тескари боғлиқлик мавжуд.
• IS – эгри(қия) чизиғини шунингдек жамғариш,
инвестиция функциялари ёрдамида келтириб
чиқариш мумкин.
• Даромадларнинг Y1 дан Y2 га қадар ўсиши
жамғармаларни S1 дан S2 га қадар ўсишига олиб
келади. Натижада инвестициялар I1 дан I2 га қадар
DI = DS миқдорга кўпаяди. Бу эса фоиз ставкасини R1
дан R2 пасайишига олиб келади.

R
R1
R2
I1 I2 I Y1 Y2
S
S1
S2 S
IS
I
Жамғариш, инвестиция ҳамда IS-эгри чизиғи функцияси графиги.

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётR - ўзгармаган холда IS - эгри чизиғининг ўнга ёки чапга
силжиши қуйидаги омиллар таъсирида юз беради:
• истеъмол харажатлари даражаси
• давлат хариди даражаси
• соф солиқлар(солиқлар, субсидиялар,
трансфертлар)
• инвестициялар хажмининг(Rнинг
мавжуд ставкасида) ўзгариши.

Даромадлар ва харажатларнингДаромадлар ва харажатларнинг
кейнсиан моделикейнсиан модели
Жами талаб ва жами
таклиф мувозанати
š ( šКлассик и тисодий назария узо
š )муддатли давр учун ўлланилади
š (šКейнсиан и тисодий назария иска
šœ )муддатли давр учун лланилади
Эгилувчан нархлар Эгилмас нархлар
š œИшлаб чи ариш зига мос талабни
яратади
š œИшлаб чи ариш ажми к пинча
šталабдан фар ланади
šИ тисодиет автоматик равишда
œт ла бандлик шароитидаги
š потенциал ишлаб чи ариш ажмига
эришади
œТалаб ва таклиф мувозанати т ла
œбандлик шароитига т ри
келмаслиги мумкин

š šЕпи и тисодиетдаги
давлат харажатлар
мультипликатори
инвестициялар
š šОчи и тисодиетдаги
š соли солиш исоби
билан автоном
šсоли лар
MPSMPCG
Y 1
1
1
=
−
=
∆
∆
MPSMPCI
Y 1
1
1
=
−
=
∆
∆
MPS
MPC
MPC
MPC
T
Y −
=
−
−
=
∆
∆
1)1(1
1
tMPCT
Y
−−
=
∆
∆

Даромадлар ва харажатларнингДаромадлар ва харажатларнинг
кейнсиан моделикейнсиан модели
Жами талаб ва жами таклиф мувозанати
šКлассик и тисодий назария
( šузо муддатли давр учун
šœ )лланилади
šКейнсиан и тисодий назария
(š šис а муддатли давр учун
šœ )лланилади
Пул бозори ар доим
инвестиция ва жам армалар
тенглигини таъминлайди
Инвестиция ва жам армалар
- œрежалари бир бирига т ри
келмайди
Инвестиция ва жам армалар
–тенглигининг асосий омили
фоиз ставкаси
Истеъмол ва жам армалар
динамикасини белгилайдиган
–асосий омил тасарруфдаги
даромаддир

C =a+b(Y– T)
Yd
C
Уй хœжаликлари даромадлари
Уй хœжаликлари бойлиги
Нархлар даражаси
Инфляция кутилиши
šИстеъмолчилар арзлари
šСоли солиш даражаси
šМакрои тисодий сиесат ва
банк тизимига ишонч даражаси
Истеъмол омиллариИстеъмол омиллари

Инвестиция талабининг эгри чизи иИнвестиция талабининг эгри чизи и
Yd
Id
C
:Инвестиция омиллари
1. Соф фойданинг кутилаетган
меъери
2. Реал фоиз ставкаси

šТовар бозоридаги макрои тисодийšТовар бозоридаги макрои тисодий
мувозанатнинг шартларимувозанатнинг шартлари
Кейнс кесишмаси
– ( )Е режалаштирилган харажатлар
E=Y
E=C +I+G+Xn
Y– ( , )даромад реал харажатлар
šМувозанат ну тасида
Y=C +I+G(+Xn)
E=Y
AD=AS
I=S
S=Y– C - G

œЗахиралардаги згаришларœЗахиралардаги згаришлар
ASAG ≠
YE ≠
( , )даромад реал харажатларАгар
EY
ASAD
YY 02
〈
〉
〈
EY
ASAD
YY 0
〉
〈
〈1
– ( )Е режалаштирилган харажатлар
E=Y
E=C +I+G+Xn
Е1
Е0
Е2
Y2 Y0 Y1 Y
(a+ I+ G+ Xn)
Захираларнинг
режалаштирилмаган жам арилиши
Захираларнинг
режалаштирилмаган кискарилиши

Инвестиция омиллариИнвестиция омиллари
I
r
I
I
r
I
Реал фоиз
ставкаси
1. Кутилаетган соф фойда меъери
2. С šоли солиш даражаси
3. œТехнологиядаги згаришлар
4. Асосий капитал ажми
5. šИ тисодий кутилишлар

Мультипликатор самарасиМультипликатор самараси
šАвтоном харажатларнинг ар андай компонентидаги
œзгариш
)XnGIa(A +++∆=
Мультипликатор самараси туфайли ялпи даромаднинг
œ š œ (DY) .бир неча марта к про згаришига олиб келади
Автоном харажатлар мультипликатори – мувозанатли
œ šЯИМ згариши автоном харажатларнинг ар андай
œкомпонентидаги згаришига нисбати

Рецессион ва инфляцион узилишларРецессион ва инфляцион узилишлар
Мувозанатли
даромад
Потенциал даромадY = Y*
Y < Y* Y > Y*
Y=E
E=C +I+G+Xn
Y
E
Y Y*<
Y=E
E=C +I+G+Xn
Y
E
YY* <
Рецессион
Инфляцион

Асосий тушунчалар.
• Давлат харажатларинннг мультипликатори - бу давлат харажатларини
бир микдорда купайишида мувозанатли даромаднинг канча ошганлигини
билдиришдир.
• Солик мультипликатори ёки даромадларга солиқларни ўзгаришидан
келадиган самара - солиқларнинг бирор бир микдорга камайиши
даромадларни бирон бир миқдорга ўсишидир.
• IS эгри чизиғи - инвестициялар функцияси ва даромадларнинг
режалаштирилаётган харажатларга боғлиқлиги асосида фоиз ставкаси ва
даромад даражаси қртасидаги тескари боғлиқликнинг график тасвиридир.
• Кейнсиан хочи – даромаднинг режалаштирилаётган харажатларга
боғлиқлигини акс эттирадиган кўрсаткич.
• Режалаштирилаётган харажатлар – субъектларни-уй хужаликлари,
фирмалар, хукумат томонидан товар ва хизматларни харид килишга
режалаштирилган маблағларини миқдори
• Хақиқатдан сарф қилинган харажатлар – ишлаб чикариш ва хизмат
кўрсатиш жараёнлари билан боғлиқ бўлган харажатлар.
• Фоиз ставкаси самараси шуни билдирадики, жами талаб эгри чизиғини
оғиши нархлар даражаси ўзгаришини фоиз ставкасига, демак истеъмол
ҳаражатлари ва инвестицияларга бўлган таъсирига боғлиқ. Агарда мамлакат да
пул массаси хажми доимий деб фараз килсак, нархлар ўсиб бораётган бўлса,
бундай ҳолатда аҳоли ва корхоналарнинг ҳаражатлари учун кўпроқ пул керак
бўлади. Бу эса пулга бўлган талабни ошишини келтириб чиқаради, демак
,унинг нархи яъни фоиз ставкаси кўтарилади.

мавзу 7

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to мавзу 7

Similar to мавзу 7 (20)

More from Boybabaev Jahongir

More from Boybabaev Jahongir (20)

мавзу 7