мавзу 13

17 Мавзу. Кичик даражали очик иктисодиёт. Манделл-Флеминг модели17 Мавзу. Кичик даражали очик иктисодиёт. Манделл-Флеминг модели
13 дан 1 слайд
МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт
13-Мавзу. IS-LM модели

Режа
• 13.1. IS - LM моделининг моҳияти ва
АД-АS модели билан боғлиқлиги.
• 13.2. Моделнинг асосий тенгламалари.
• 13.3. IS - эгри чизиғи ва унинг
тенгламаси
• 13.4. LM - эгри чизиғи ва унинг
тенгламаси
• 13.5. IS-LM моделида макроиқтисодий
мувозанат

13.1. IS - LM моделининг моҳияти ва АД-АS
модели билан боғлиқлиги.
• Товар ва пул бозорида умумий мувозанатга
эришиш шартлари ва макроиқтисодий сиёсат
тадбирларининг бу икки бозорга таъсирини
умумлаштириб тадқиқ қилиш IS - LM модели
ёрдамида бажарилади.
• IS - LM модели биринчи марта 1937 йилда
Ж.Хикс томонидан кейнснинг макроиқтисодий
концепциясини изоҳлаш учун таклиф этилди
ҳамда 1949 йилда А. Хансеннинг “Монетар
н6азария ва фискал сиёсат” номли китоби
нашр қилинганидан сўнг кенг ёйилди. Шу
сабабли бу модел Хикс модели ёки Хикс-
Хансен модели деб ҳам юритилади.

• I S - LM модели қисқа муддатли даврга
ҳам товарлар ҳам пул бозорида
биргаликда мувозанат ўрнатилиши
механизмини характерлайди.
• Бунда товарлар бозори деганда ҳам
истеъмол ҳам инвестицион товарлар
бозори тушунилади.
• Пул бозори деганда хазина
векселлари ва тижорат қоғозлари
кўринишидаги қисқа муддатли кредит
воситаларини олди сотди механизми
тушунилади.

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт• “IS-LM модели (инвестициялар-
жамғармалар, ликвидлилик – пул) – ялпи
талаб функциясини белгиловчи иқтисодий
омилларни аниқлаш имконини берувчи товар-
пул мувозанатим модели”.
• АД-АS моделида товар ва пул
бозорларининг алоқаси эътиборга олинган
эди.
• Яъни товарлар ва хизматлар баҳоларининг
кўтарилиши пулга бўлган талабни ошириши
бу эса ўз навбатида фоиз ставкасининг
кўтарилишига олиб келиши, оқибатда
инвестиция харажатлари ва умуман ялпи
харажатлар камайиши АД-АS моделида кўзда
тутилган эди.

• Моделнинг асосий тенгламалари қуйидагилар:
• 1. Y=C +I + G +Xn — асосий макроиқтисодий айният.
• 2. C = a+b (Y-T) — истеъмол функцияси, бу ерда Т =
Ta + tY.
• 3. I = e-dR — инвестиция функцияси.
• 4. Xn = d- m`Y - nR — соф инвестиция функцияси.
• 5. M/P =kY - hR — пулга талаб функцияси.
• IS-LM моделида кўрилган барча тенгламалар
бажарилса мувозанатга эришилади.
• Моделнинг эндоген ўзгарувчилари Y,C,I,Xn ва фоиз
ставкаси R.
• Моделнинг экзоген ўзгарувчилари G, Ms ва
чегаравий солиқ ставкаси t.
• a,b,c,d,m`,n,k ва h эмпирик коэффициентлар бўлиб
мусбат ва нисбатан барқарордир.

IS эгри чизиIS эгри чизи ғғ Yининг га нисбатан алгебраикYининг га нисбатан алгебраик
тенгламаситенгламаси
mt)-b(1-1
Rn)(d
mt)-b(1-1
bTa
mt)-b(1-1
1G
mt)-b(1-1
gea
Y
+
+
−
+
−
+
+
+
++
=
Тўғри
боғлиқли
к
Тескари
боғлиқлик
Тескари
боғлиқлик
Давлат бюджет
мультипликатор
и
Солиқ
мультипликатори
Изоҳ: a, b, d, e, g, n, m’ коэффициентларнинг қиймати IS
моделининг асосий тенгламаларидан келиб чиқади
а – автоном истеъмол, b – истеъмолга меъерий мойиллик, d – фоиз ставкасига
инвестицияларнинг сезувчанлик коэффициенти, e – автоном инвестиция, g - автоном
экспорт, t – солиқ ставкаси, m’- импортга меъерий мойиллик

Y
R
Is
Is2
Is3
ЧекловчиЧекловчи
↑∆↓∆ TG
РаРағғбатлантибатланти
рувчирувчи
↓∆↑∆ TG
-Бюджет солиқ сиёсатидаги ўзгаришлар
IS эгри чизиғининг ҳаракати билан
тасвирланади

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт IS-эгри чизиғини Кейнс хочи ва инвестиция функцияси
графиги ёрдамида келтириб чиқарамиз.
R
R
1
R2
I2 I1
I
I Y2 Y1
IS
Y
Y
E E=Y
E1
E2 = E1 - ΔE(ΔI)
IS-эгри чизигиИнвестиция функцияси

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт• Фоиз ставкасининг R1 дан R2га қадар кўтарилиши
инвестициялар миқдорини I1 дан I2 га қадар
камайишига олиб келади. Бу ҳақиқий харажатлар
эгри чизиғини Е1 дан Е2 га қадар пастга томон ΔE =
ΔI га тенг миқдорда сурилишига олиб келади.
Оқибатда даромадлар миқдори Y1 дан Y2 қадар ΔY
=ΔE x m миқдорга пасаяди, бу ерда (m = 1/(1-b(1-T)
+m’)) .
• Демак товарлар ва хизматлар бозорида даромадлар
даражаси ва фоиз ставкаси динамикаси ўртасида
тескари боғлиқлик мавжуд.
• R ўзгармаган ҳолда IS эгри чизиғининг ўнгга ёки
чапга силжиши қуйидаги омиллар таъсирида рўй
беради:
• - истеъмол харажатлари даражаси;
• - давлат хариди даражаси;
• - соф солиқлар (солиқлар - субсидиялар -
трансфертлар);
• - инвестициялар ҳажмининг (R нинг мавжуд
ставкасида) ўзгариши.

• LM эгри чизиғи ўзгармас нархлар шароитида
пул воситалари бозорида вужудга келадиган
фоиз ставкаси ва даромадлар даражаси
ўртасидаги ўзаро боғлиқликни акс эттиради.
• LM эгри чизиғининг ҳар бир нуқтасида пулга
талаб Md пул таклифи Ms га тенг бўлади.
• Пул бозорида бундай мувозанатга даромад
Y нинг ошиши билан фоиз ставкаси R
кўтарилсагина эришилади.
• Пулга талаб функциясини қуйидагича ёзамиз:
• М/Р= f(R;У)

M/P M/P Y1 Y2
Пул бозоридаги графиги LM эгри чизиғи мувозанат графиги
Md2
Md1
R
R1
R2
R
LM
Y

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт• LM эгри чизиғининг горизонтал кесмаси фоиз
ставкаси фоиз ставкаси Rmin. даражадан пастга
тушиши мумкин эмаслигини кўрсатади.
• Эгри чизиқнинг вертикал кесмаси фоиз ставкасининг
максимал даража Rmax. чегарасидан ташқарида ҳеч
ким жамҳармаларини ликвид (пул) шаклида ушлаб
турмайди ва уларни қимматли қоҳозларга
айлантиради.
• Баҳоларнинг ўзгариши ҳамда пул таклифи ҳажмидаги
ўзгаришлар LM эгри чизиғининг ўнгга ёки чапга
силжишига олиб келади.

LM эгLM эгрр и чизии чизи ғғининг алгебраикининг алгебраик
тенгламаситенгламаси
Фоиз ставкасига (R ) нисбатан
(Y)Даромадга нисбатан
hR
M
h
kY
R
1
−=
k
hR
kP
M
Y +=
1
: k –Бу ерда даромад динамикасига пулга бўлган талабнинг
,сезувчанлиги
h - фоиз ставкасининг динамикасига пулга бўлган талабнинг
сезувчанлиги

R
ЧекловчиЧекловчи
↓s
M
РаРа ғғбатлантирбатлантир
увчиувчи
↑s
M
Y
LM1
LM
LM2
-Пул кредит сиёсатидаги ў LMзгаришлар
эгри чизи ғ ининг ҳаракати билан
тасвирланади

• IS-LM эгри чизиқлари кесишадиган
нуқта IS-LM моделидаги иқтисодий
мувозанат ҳолатини кўрсатади.
• Бу нуқта ўзида шундай фоиз ставкаси
«R» ни ва даромад даражаси «Y» ни
аниқлайдики, бунда товарлар ва
хизматлар бозорида талаб ва таклиф
ҳамда реал пул маблағларига бўлган
талаб ва уларнинг таклифи ўзаро тенг
бўлади.

IS-LM моделидаги мувозанатIS-LM моделидаги мувозанат
Y
R
Y*
R*
IS
E
LM
Иккала бозордаги мувозанатга эришиш учун фоиз
ставкаси ва даромад даражаси миқдорларининг
фақатгина битта бирикмаси бўлиши мумкин
IS-LM модели товар ва пул бозорларидаги фоиз
ставкасини ва даромад даражасини бир вақтда
мувозанатга эришишини белгилаб беради

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт ЁЁпипиққ ииққтисодитисодиёётдатда ўўзгармас нархлар шароитидазгармас нархлар шароитида
даромад ва фоиз ставкасинингдаромад ва фоиз ставкасининг ўўзгаришигазгаришига
макроимакроиққтисодий ситисодий сиёёсатнинг таъсирисатнинг таъсири
Ра ғбатлантирувч
-и бюджет солиқ
сиёсати
Ра ғбатлантирувч
-и пул кредит
сиёсати
Даромад
Даромад
Фоиз ставкасиФоиз ставкаси Фоиз ставкасиФоиз ставкаси
R
Y
LM2
LM1
R1
R2
Y1 Y2
IS
R
Y
LM
R2
R1
Y1 Y2
IS1
IS2

СиСиққиб чииб чиққариш самарасиариш самараси
Бу иқ тисодий ҳодисада давлат харажатларининг
ўсиши хусусий инвестициялар ва соф экспортни
сиқиб чиқаради
R
Ms =const
R
Y
LM
R2
R1
Y1Y* Y2
IS
IS1
A
B
p
M
Md Md1 Ms
СиСиққибиб ччииққаришариш
↓↓⇒↓↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒⇒↓↑ YXnIRMdYCY)T(G

МакроиМакроиққтисодий сиёсатнинг нисбийтисодий сиёсатнинг нисбий
самарадорлигисамарадорлиги
Рағ -батлантирувчи бюджет солиқ сиёсати
ТаъсирТаъсир ққилувчиилувчи
оомиллармиллар
Сиқиб чиқариш
самараси
қанчали
кам бў ,лса
сиёсат шунчали
самаралироқ
бўлади
Моделдаги эгриМоделдаги эгри
чизичизиққларнингларнинг
шаклларишакллари
IS эгри чизиғи
,нисбатан тик
LM эгри чизи ғи
эса қияроқ бўлади
Чизмадаги тасвири
r
Y
LM
R2
R1
Y1 Y2
IS1
IS2

МакроиМакроиққтисодий сиёсатнинг нисбийтисодий сиёсатнинг нисбий
самарадорлигисамарадорлиги
Ра ғ -батлантирувчи пул кредит сиёсати
ТаъсирТаъсир
ққилувчи омилларилувчи омиллар
Пул массасининг
кўпайиши ва фоиз
ставкасининг
пасайиши
инвестициялар
ҳамда соф экспорт
динамикасига
таъсири
Моделдаги эгриМоделдаги эгри
чизичизиққларнингларнинг
шаклларишакллари
LM эгри чизиғи
,нисбатан тик
IS эгри чизи ғи
эса қияроқ бўлади
Чизмадаги тасвири
R
Y
LM2
LM1
R1
R2
Y1 Y2
IS

Ёпиқ иқтисодиётда ўзгарувчан нархлар
шароитида даромад ва фоиз ставкасининг
ўзгаришига макроиқтисодий сиёсатнинг таъсир
(этиши узоқ )муддатли даврда
Сиёсатнинг
йўналиши
Нархлар (Даромад ишлаб
чиқаришнинг
потенциал ҳ )ажми
Фоиз
ставкаси
Рағбатлантирувчи
бюджет-солиқ
сиёсати
=
Рағбатлантирувчи
пул-кредит сиёсати
= =

• Бундан хулоса шуки IS-LM модели
фискал ва монетар сиёсатнинг
иқтисодиётга биргаликда кўрсатадиган
таъсирини баҳолаш имконини беради.
Давлат харажатларининг ўсиши ёки
солиқларнинг камайиши IS эгри
чизиғини ўнгга силжитади. Давлат
харажатларининг камайиши ва
солиқларнинг ошиши эса бу эгри
чизиқни чапга силжитади. Худди
шунингдек пул таклифининг ошиши LM
эгри чизиғини ўнгга, камайиши эса чапга
силжитади.

МакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиётМакроиктисодиёт• Демак пул- кредит сиёсати фоиз ставкалари юқори
бўлгандасамарали бўлади. Фискал сиёсат эса фоиз
ставкаси минимал, яъни LM эгри чизиғи горизонтал,
IS эгри чизиғи эса вертикал бўлганда самаралироқ
бўлади.
• IS ва LM эгри чизиқларининг кесишув нуқтаси ҳар
икки бозор учун мувозанат нуқтадир. Бу нуқтада
асосий макроиқтисодий айният истеъмол,
инвестиция, соф экспорт ва пулга талаб
функциялари тенглигини тўлиқ қаноатлантиради.
• Модел унда IS ва LM эгри ичизиқларининг ҳолати акс
эттирадиган макроиқтисодий вазиятдан келиб чиқиб
макроиқтисодий сиёсат усулларнинг қай бирини
қўллаш, ёки уларни мувофиқлаштириш
масалаларини ҳал этиш имконини беради.

• ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ.

мавзу 13

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Boybabaev Jahongir

More from Boybabaev Jahongir (13)

мавзу 13