დასახლების ტიპები შუა საუკუნეების ევროპაში

1. სსიპ-დმანისის
მუნიციპალიტეტის
სოფ.განთიადის საჯარო
სკოლის ისტორიის
მასწავლებელი დევრისაშვილი
ეთერი
ფეოდალიზმი
ნაწილი მეორე
შუა საუკუნეების სოფელები და ქალაქები

2. სოფელი
 გლეხთა დასახლების ძირითად ფორმას XII_XIII საუკუნეებში სოფელი
წარმოადგენდა.
 დაახლოებით 200 -400 ადამიანი ცხოვრობდა

3. სოფლის მიწა სამ ნაწილად იყოფოდა
საცხოვრებელი ადგილი სახნავ-სათესი
ალმენდი
ტყე
იალაღი
წყალი-
განუყოფელი
მიწა
რომლითაც
სარგებლობა
ყველას
ერთნაირად
შეეძლო

4. ასე გამოიყურებოდა სოფელი
 სოფლის შიდა ტერიტორია შემოსაზღვრული იყო ზღუდეებით ან თხრილებით.
მის გარეთ დასახლება არ შეიძლებოდა.
 სოფელს საკუთარი კანონმდებლობაც ჰქონდა- სოფლის ტერიტორიაზე
ჩადენილი დანაშაული მეტი სიმკაცრით ისჯებოდა.
 კანონმდებლობა გაჭირვებული ადამიანის შეფარებასაც გულისხმობდა.
 საცხოვრებელი ადგილი ძირითადად სახლების, ეზოების, სოფლის მოედნისა
და ჭისგან შედგებოდა

6. სასოფლო თემი
 გააჩნდა სასამართლო, სამეურნეო, ადმინისტრაციული, სოციალურ-
კულტურული ფუნქციები.
 თემის მოვალეობა იყო: მშვიდობის დაცვა,საქველმოქმედო საქმიანობა,ეკლესიის
და სამრეკლოს მეთვალყურეობა და სხვა.
 იცავდა გლეხურ ადათ-წესებს
 მართავდა დღესასწაულებს და სხვ

7. ქალაქი
 ქალაქები გარშემორტყმული იყო გალავნით, რომელიც მისთვის აუცილებელი იყო როგორც
გარეშე მტრისგან თავის დასაცავად ასევე თავდასხმის დროს სოფლის მოსახლეობისათვის
თავშესაფრის მისაცემად.
 ქალაქში მცხოვრებმა ყველა ვაჭარ-ხელოსანმა იცოდა საბრძოლო იარაღის გამოყენება.
 გალავნის ირგვლივ ხდებოდა გარეუბნების აღმოცენება, რომელსაც ასევე გალავანს ავლებდნენ
და ასე იზრდებოდა ქალაქები კონცენტრიული წრეების სახით.
 ქალაქის ცენტრს წარმოადგენდა მოედანი, რომელიც საბაზრო დღეებში ივსებოდა კარვებით და
გლეხთა ურმებით, რომლებითაც მოჰქონდათ ყოველგვარი ნობათი მეზობელი სოფლებიდან.
ბაზრის მახლობლადვე იყო სასტუმროები, ქარვასლები.
 მოედანზევე იმართებოდა მოქალაქეთა ყრილობები, მოჰყავდათ განაჩენი სისრულეში. აქვე
იდგა სამარცხვინო ბოძი.

8. ქალაქთა ტიპები
მცირე
ქალაქები
• მცირე ქალაქებში საშუალოდ 2 ათასიდან 5 ათასამდე ადამიანი
ცხოვრობდა.
დიდი
ქალაქები
• დიდ ქალაქებში 20-30 ათასი ადამიანი ცხოვრობდა.
მეგაპოლი
სები
• მეგაპოლისებში კი მოსახლეობის რაოდენობა 100 ათასამდე იყო.

9. შუა საუკნეების მეგაპოლისები

10. ლონდონი

11. პარიზი

12. ვენეცია

13. ფლორენცია

14. ბრძოლა თავისუფლებისთვის
 ქალაქების ბრძოლა ფეოდალური სენიორიის წინააღმდეგ ქალაქთა
განვითარებისთანავე იწყება.
 ქალაქებში სასაქონლო-ფულადი ურთიერთობის განვითარებამ კიდევ უფრო
გაამწვავა მდგომარეობა, რადგანაც იზრდებოდა ფეოდალური რენტა.
 ქალაქებსა და სენიორებს შორის დაწყებული შეტაკებები აიძულებს მოქალაქეებს
შექმნან გარკვეული ორგანიზაცია დამოუკიდებლობისა და
თვითმმართველობის მოსაპოვებლად.
 იქმნება საქალაქო ორგანიზაციის ახალი ფორმა კომუნა (საქალაქო თემი)

15. თავისუფლება
 1077 წელს დამოუკიდებლობა მოიპოვა ქალაქმა კამბრემ. მოგვიანებით კი
ქალაქებმა: სენ კანტენმა, ბოვემ, ნუაიონმა, ლანმა და სხვა.

18. ,,ქალაქის ჰაერი ანიჭებს თავისუფლებას’’
დამოუკიდებლობოსათვის ბრძოლაში ქალაქებმა ყველა მოქალაქის
პირად თავისუფლებას მიაღწიეს. ქალაქის ყველა მცხოვრები
ბატონყმური ურთიერთობისგან თავისუფალი იყო.ყმა-გლეხი კი, თუ ის
ბატონს ქალაქში გაექცეოდა და იქ დაჰყოფდა 1 წელიწადს და 1 დღეს
თავისუფალი ხდებოდა და სენიორს მისი დაბრუნების უფლება აღარ
ჰქონდა.აქედან მოდის გამონათქვამი:
,,ქალაქის ჰაერი ანიჭებს თავისუფლებას’’

19. პრობლემები ქალაქში
 ქალაქების უმრავლესობისათვის დამახასიათებელი იყო ნახევრად აგრაგული
ხასიათი.სახელოსნოების გარდა ქალაქებში პატარა ბოსტნებსაც ნახავდით,
ჰყავდათ საქონელი რომელსაც ყოველ დილით სათემო საკუთრებაზე
მიერეკებოდნენ,(ძირითადად წვრილფეხა საქონელი-თხა, ცხვარი, ღორი).
 ქალაქებში აუტანელი სიბინძურე და სიმყრალე იყო, რადგანაც ყოველგვარი
ნაგავი ქუჩებში იყრებოდა.
 წვიმის დროს ქალაქის ქუჩები ჭაობად იქცეოდა.
 გვალვის დროს შეუძლებელი იყო სუნთქვა.
 ეს ყოველივე ეპიდემიების გაჩენას უწყობდა ხელს .
 კიდევ ერთ პრობლემას წარმოადგენდა ხანძრები, რომლის გაჩენსაც ხელს
უწყობდა გასანათებელი საშუალებების დაუხვეწავობა. ამ მიზეზის გამო
ხელოსნებს ღამით მუშობაც კი ეკრძალებოდათ.

20. ამქარი
საქალაქო ცხოვრებაში მნიშვნელოვან
როლს თამაშობნენ ამქრები. ამქარი
ერთი ქალაქის ერთ-ერთი პროფესიის
ოსტატთა გამაერთიანებელი
სავავაჭრი-სახელოსნო იყო.
საამქრო წესდებები განსაზღვრავდნენ:
ფასებს, პროდუქციის ხარისხს,
შეგირდათა ოდენობას, სამუშაო დროს
და სხვ.
თანდათანობით ამქრები
პრივილეგირებულ და ჩაკეტილ
საზოგადოებად იქცა, იგი
უპირველესად ოსტატთა შვილებს
უღებდა კარს, გარეშე პირთათვის კი
ათას წინააღმდეგობას იგონებდა.

21. იერარქია ამქრებში
ოსტატი
• არის ამქრის პატრონი
ქარგალი
• კვალიფიციური
ხელფასიანი მუშაკი
შეგირდი
• მოსწავლე რომელიც
ოსტატს ხელობის
შემსწავლელ ქირას უხდის.
ოსტატთა წრიდან სამი თვის ვადით
ირჩეოდა ამქრის მმართველი,
რომელიც ანხორციელებდა
კონტროლს
შეგირდის მშობლებსა და ოსტატს
შორის ფორმდებოდა ხელშეკრულება.
შეგირდობის მერიოდი სხვადასხვა
იყო ორიდან თოთხმეტ წლამდე.
შემდეგ შეგირდს უნდა ჩაებარებინა
გამოცდა, შეექმნა შედევრი, რათა
გამხდარიყო ქარგალი.

22. კაპიტალიზმისკენ
 თითოეულ ამქრულ ორგანიზაციას გააჩნდა თავისი საამქრო ღერბი და დროშა, რომელზედაც
გამოსახული იყო ამ ხელობათა მფარველი ღვთაებანი; ამქარს ჰქონდა საკუთარი საერთო ხაზინა,
საიდანაც ფული გაიცემოდა ამქრის თითოეული ხელმოკლე და გაჭირვებაში ჩავარდნილი
წევრის სასარგებლოდ;საკუთარი ეკლესია.
 ხელოსნები კომპაქტურად სახლედებოდნენ პროფესიის მიხედვით, ქუჩებსაც პროფესისების
სახელები ჰქონდათ-ოქროსმჭედელთა, მეთუნუქეთა ქუჩა და აშ.
 ამქრები აქტიურად მონაწილებდნენ ქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში რის გამოც დაიწყო
დაპირისპირება აქმრებსა და პატრიციებს შორის
 ბრძოლა ზოგ შემთხვევაში ამქრების გამარჯვებითაც სრულდებოდა.
 განვითარებული ამქრული წარმოების არსებობა ერთ-ერთი მთავარი
წინაპირობა იყო დასავლეთ ევროპის ეკონომიკის სწრაფი წინსვლისა XI-XV
საუკუნეებში, რამაც მომავალში საფუძველი ჩაუყარა კაპიტალიზმის
განვითარებას.

23. ბიბლიოგარფია
 ნ.გომართელი დასავლეთ ევროპის ქვეყნების შუა საუკუნეების ისტორია,
თბილისი 2002, გვ.168-178