Ιστορία Κατεύθυνσης Γ' Λυκείου

1. Γιάννου Βασιλική

2.  «Εθνικές γαίες» ήταν οι κτηματικές ιδιοκτησίες των
Οθωμανών στις περιοχές που περιήλθαν στον έλεγχο
του ελληνικού κράτους.
 Η γη αυτή ανήκε είτε στο οθωμανικό δημόσιο είτε σε
μουσουλμανικά ιδρύματα είτε σε ιδιώτες, ως ιδιοκτησία
ή ως δικαίωμα νομής (εκμετάλλευσης).
 Το ζήτημα της διανομής τους μετά την απελευθέρωση
ήταν σημαντικό, αλλά ιδιαίτερα πολύπλοκο.
Γιάννου Βασιλική

3.  Περιήλθαν στο ελληνικό κράτος «επαναστατικώ δικαίω»
= χωρίς αποζημίωση στους πρώην κατόχους τους.
 Για τις επαναστατικές κυβερνήσεις αποτέλεσαν το πρώτο
και το μόνο κεφάλαιο στη διάρκεια του πολέμου.
 Χρησιμοποιήθηκαν ως υποθήκη για τη σύναψη δανείων ή ως
μέσα εξασφάλισης εσόδων, μέσω της εκποίησής τους.
 Η έκτασή τους μπορεί να υπολογιστεί μόνο κατά
προσέγγιση (λόγω της περιπλοκότητας του καθεστώτος
καταγραφής της έγγειας ιδιοκτησίας επί οθωμανικής
κυριαρχίας) .
 Υπολογίζεται ότι η έκταση των εθνικών κτημάτων ανερχόταν
χονδρικά σε 4.000.000 έως 5.000.000 στρέμματα (1 στρ. =
1000 τμ).
Γιάννου Βασιλική

4. 1. Πολλοί καλλιεργητές των κτημάτων αυτών είχαν
δικαιώματα εκμετάλλευσης της γης από τα
προεπαναστατικά χρόνια. Καλλιεργούσαν τις
εκτάσεις αυτές για πολλές γενιές, αποδίδοντας ένα
ποσοστό της παραγωγής(περίπου 15%) στον
ιδιοκτήτη, καθώς και τη δεκάτη (10% επί της
παραγωγής) στο κράτος.
 Τα ισχυρά δικαιώματα που είχαν επί της γης και οι μη
ξεκάθαροι τίτλοι ιδιοκτησίας, έκαναν την εξαγορά
τους από το κράτος δύσκολη.
Γιάννου Βασιλική

5.  Τίτλοι ιδιοκτησίας (επάλληλα δικαιώματα επί της γης) = Στην Οθ.
Αυτοκρατορία η γη δεν ανήκε αποκλειστικά και πλήρως σε ένα άτομο ή
φορέα. Δεν υπήρχε, δηλαδή, η έννοια της ιδιοκτησίας που γνωρίζουμε
σήμερα. Τα επάλληλα δικαιώματα αφορούσαν πολλά και διαφορετικά
πρόσωπα. Σχεδιαγραμματικά

Γιάννου Βασιλική
Σουλτάνος
=κάτοχος
όλης της έγγειας
περιουσίας
Αξιωματούχοι = τους
παραχωρούνταν γη με
αντάλλαγμα υπηρεσίες
Καλλιεργητές = νοίκιαζαν γη από
αξιωματούχους. Το δικαίωμα καλλιέργειας
κληροδοτούνταν στα παιδιά τους. Ήταν πολύ
δύσκολο να τους κάνουν έξωση από τη γη.

6. 2. Στη Στερεά Ελλάδα μέρος των εθνικών γαιών
εξαγοράστηκαν άμεσα από ιδιώτες, σε χαμηλές τιμές
πώλησης από τους Οθωμανούς, πριν τα
απελευθερώσουν οι επαναστάτες. Έτσι, το κράτος
έχανε την ευκαιρία της διαμεσολάβησης και της
αποκόμισης προσόδων.
3. Συχνές και οι καταπατήσεις ιδιαίτερα όταν το
καθεστώς ιδιοκτησίας είναι ασαφές και επικρατούν
συνθήκες κρίσης.
Γιάννου Βασιλική

7. Γιάννου Βασιλική
 Γκραβούρα του 19ου αιώνα με
καλλιέργειες στην περιοχή της
Κορινθίας. Στις περιοχές της
Πελοποννήσου υπήρχαν μεγάλες
εκτάσεις εθνικών γαιών, τις
οποίες αφορούσαν οι πρώτοι
νόμοι για τη ρύθμιση του
ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος.
Λιθογραφία 33Χ62 εκ. που
σχεδίασε ο Stackelberg και
λιθογράφησε ο Dupressier.
Τόπος και Εικόνα: Χαρακτικά
Ξένων Περιηγητών για την
Ελλάδα, τ. Ζ'-19ος αιώνας,
Εκδόσεις Ολκός, Αθήνα 1985, εικ.
65.

8. Γιάννου Βασιλική
Λόγοι που απέτρεψαν τη δημιουργία
μεγαλοκεφαλαιούχων γης
Έλλειψη μεγάλων
κεφαλαίων και τάση
απόκτησης ακίνητης
περιουσίας στις πόλεις
(π.χ. Αθήνα)
Οι μεγάλοι κεφαλαιούχοι
δεν επιθυμούσαν να
αποκτήσουν μεγάλες
εκτάσεις καλλιεργήσιμης
γης. Αυτό απέτρεψε τη
δημιουργία κοινωνικών
αντιθέσεων (πλούσιοι ≠
φτωχοί)
Η δημιουργία μικρών
ιδιοκτησιών (πιεζόμενων από
την αγορά και τη φορολογία)
ευνόησε την ανάπτυξη ενός
συστήματος πολιτικής
προστασίας (πελατειακές
σχέσεις): οι τοπικοί
πολιτευτές αναλάμβαναν να
υποστηρίξουν τους
μικροκαλλιεργητές με
παρεμβάσεις στους
κρατικούς μηχανισμούς
(Ρόλος ανάλογος μ' εκείνον
των προεστών κατά την
προεπαναστατική περίοδο).

9.  Η οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος έγινε με
νομοθετικές ρυθμίσεις κατά την περίοδο 1870-1871.
Γιάννου Βασιλική
Στόχος ήταν να
εξασφαλιστούν κατά
προτεραιότητα οι
ακτήμονες
χωρικοί(θέμα
επιβίωσης).
Το κράτος προσπαθούσε να
εξασφαλίσει, μέσα από τη
διαδικασία της εκποίησης, τα
μεγαλύτερα δυνατά έσοδα, που θα
έδιναν μια ανάσα στο διαρκές
δημοσιονομικό αδιέξοδο

10.  Κάθε δικαιούχος αγρότης μπορούσε να αγοράσει μέχρι
80 στρ. ξερικής γης ή 40 αρδευόμενης.

Γιάννου Βασιλική
1833- 1870
600.000
στρέμματα
1870 - 1911
2.650.000
στρέμματα
370.000
παραχωρητήρια

11. 1. Οι δυνατότητες (ή οι φιλοδοξίες των αγροτών) για
απόκτηση καλλιεργήσιμης γης ήταν περιορισμένες.
2. Ο πολυτεμαχισμός της γης ήταν μεγάλος.
3. Επρόκειτο για μια σημαντική διανομή γης σε σχέση με
τα προηγούμενα χρόνια.
4. Ωστόσο, μόνο το 50% περίπου του αντιτίμου των
παραχωρούμενων γαιών πληρώθηκε τελικά στο
κράτος από τους αγοραστές της εθνικής αυτής
ιδιοκτησίας.
Γιάννου Βασιλική

12. Γιάννου Βασιλική
 Η αγροτική μεταρρύθμιση του
1871 αφορούσε τη διανομή
Εθνικών κτημάτων σε
μικροκαλλιεργητές. Στην
εικόνα μια κρήνη σε αγροτική
περιοχή του Αιγίου.
Χαλκογραφία φυσικό
μέγεθος, σχέδιο H. W.
Williams , χάραξη Jas Stewart.
Τόπος και Εικόνα, Χαρακτικά
ξένων περιηγητών για την
Ελλάδα, τ. ΣΤ', 19ος αιώνας,
Εκδόσεις Ολκός, Αθήνα 1983,
σ. 202, εικ. 24.
© Εκδόσεις Ολκός.