1. ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
του Ιωάννη-Παναγιώτη Αμπελά
Ειδικότητα: Φιλόλογος
Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης
Γ΄ Λυκείου Θεωρητική Κατεύθυνση
ο
Τμήμα 1 Μαθητές: 14 – Εκτιμώμενη Διάρκεια: 1 ώρα Ημερομηνία: 19-12-2012
1. Ταυτότητα Σχεδίου Διδασκαλίας
1.1 Τίτλος σχεδίου διδασκαλίας
Διδασκαλία Αδίδακτου Κειμένου στο Λύκειο
1.2 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
Γνωστικό αντικείμενο του σχεδίου διδασκαλία: Αδίδακτο κείμενο (θεματογραφία)
Β΄ Λυκείου – Θεωρητική Κατεύθυνση
Ιδιαίτερη περιοχή του γνωστικού αντικειμένου:
Ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου (Αἰσχίνου, Κατὰ Κτησιφῶντος, 6)
αξιοποιώντας τη δομολειτουργική λειτουργία της γλώσσας
Συμβατότητα με το ΑΠΣ και το ΔΕΠΠΣ:
Το προτεινόμενο σχέδιο διδασκαλίας βρίσκεται σε συμβατότητα με το ΑΠΣ του
μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας στο Λύκειο και τις σχετικές οδηγίες
(10959/Γ2 της 19-09-2012) για τη διδασκαλία των μαθημάτων του Γενικού
Λυκείου, εφόσον η θεματογραφία, η επεξεργασία, δηλαδή, του αδίδακτου
αρχαιοελληνικού κειμένου αποτελεί διδασκόμενο αυτοδύναμα γνωστικό
αντικείμενο στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου.
Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει ΔΕΠΠΣ για την εκπαίδευση στο Λύκειο αυτή
επαφίεται στην ευρηματικότητα και τη διάθεση του φιλολόγου αλλά και στην
προσφορά του εκάστοτε γνωστικού αντικειμένου ή/και θέματος.
1.3 Σκοπός και στόχοι του σχεδίου διδασκαλίας
Γενικός σκοπός είναι οι μαθητές:
α) να ασκηθούν στους τομείς λεξιλογίου, μορφολογίας και σύνταξης της αττικής
διαλέκτου,
β) να εθιστούν στον συσχετισμό των στοιχείων της αττικής διαλέκτου με σύγχρονα,
αντίστοιχα στοιχεία της νέας ελληνικής γλώσσας σε μία προσπάθεια διαχρονικής
θεώρησης της ελληνικής γλώσσας και
1

2. γ) να γνωρίσουν τη γραπτή παραγωγή μίας ιστορικής περιόδου και τη μελέτη της
παραγωγής αυτής ως απεικόνισης της ανθρώπινης δράσης και σκέψης στο
ευρύτερο πλαίσιο της επιδίωξης του ανθρωποκεντρισμού: της γνωριμίας και της
κατανόησης του ανθρώπου διαχρονικά και συγχρονικά.
Επιμέρους στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τη μαθησιακή
διαδικασία.
Σε επίπεδο γνώσεων
α) να αναγνωρίζουν επιτυχώς οι μαθητές στοιχεία του δομολειτουργικού
συστήματος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας
β) να προσλαμβάνουν και να κατανοούν το κείμενο στην ολότητά του και όχι ως
άθροισμα ανεξαρτήτων στοιχείων που τυχαία συνυπάρχουν
Σε επίπεδο στάσεων
γ) να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη τους, ωθούμενοι να προβαίνουν σε
αφαιρετικούς συλλογισμούς ερμηνείας του τρόπου λειτουργίας της δημοκρατίας,
καθώς και της σημασίας των νόμων για αυτήν
Σε επίπεδο δεξιοτήτων
δ) να οικειοποιηθούν εργαλεία κατάλληλα για την έρευνα και τη μάθηση, όπως το
λεξικό, η γραμματική και το συντακτικό
ε) να ασκηθούν οι μαθητές σε τεχνικές οργάνωσης του κειμένου, ώστε να
αναζητούν περαιτέρω τις σχέσεις που συνδέουν τις έννοιες του γραπτού λόγου
Αξιοποίηση των ΤΠΕ
Για την υλοποίηση του συγκεκριμένου σχεδίου διδασκαλίας θα
αξιοποιηθούν οι δυνατότητες που προσφέρει ο διαδραστικός πίνακας (καταγραφή
σημειώσεων σε διαγραμματική μορφή, αναπαραγωγή και εκτύπωση αυτών των
σημειώσεων σε μορφή pdf ώστε να είναι εφικτή η ενσωμάτωσή τους στο υλικό των
μαθήματος το οποίο αναρτάται και σε ψηφιακή μορφή). Σε περίπτωση που το
εργαστήριο Πληροφορικής είναι διαθέσιμο μπορεί να γίνει αναμόρφωση του
σχεδίου μαθήματος αξιοποιώντας τον Επεξεργαστή Κειμένου για τη δημιουργία και
συμπλήρωση διαγραμμάτων, καθώς και τη χρήση ηλεκτρονικού λεξικού
1.4 Προτεινόμενη Εκπαιδευτική μέθοδος
Η προτεινόμενη διδακτική-μαθησιακή μέθοδος αποτελεί συνδυασμό
επιμέρους τεχνικών, όπως η εμπλουτισμένη διδασκαλία, η ολιστική θεώρηση της
γνώσης, η αξιοποίηση κατάλληλων και στοχευμένων ερωτήσεων, που θα
εκμαιεύσουν από τους μαθητές τις αντίστοιχες απαντήσεις, η ανακαλυπτική
μάθηση, η αξιοποίηση των διαγραμμάτων.
1.5 Εκτιμώμενη διάρκεια: 1 διδακτική ώρα= 45΄
2

3. 2. Ανάπτυξη σχεδίου διδασκαλίας
2.1 Γενική Περιγραφή
α) Φάσεις διδασκαλίας
Α΄ φάση διδασκαλίας: Ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών
(αφόρμηση) και σύνδεση των στοιχείων της αφόρμησης με το κείμενο, το οποίο
θα αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας (2΄-3΄)
Προτού παρουσιάσουμε στους μαθητές το κείμενο προς επεξεργασία
μπορούμε, απευθυνόμενοι σε αυτούς να διερευνήσουμε πώς κατανοούν την
ειδοποιό διαφορά ανάμεσα σε ένα τυραννικό ή ολιγαρχικό καθεστώς και σε ένα
δημοκρατικό καθεστώς. Ερωτήσεις όπως: «Πώς κατά τη γνώμη σας μπορείτε να
προστατεύσετε τον εαυτό σας από την αυθαιρεσία κάθε εξουσίας; ή Αν ο καθηγητής
σάς προσβάλλει, πού θα στηριχθείτε για να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας;»
Εναλλακτικά θα μπορούσαν να διερευνηθούν προγενέστερες σχετικές αναφορές
από άλλα μαθήματα π.χ. από το διδαγμένο κείμενο των Ρητορικών Κειμένων, από
τα κείμενο της Αντιγόνης ή και το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄
Λυκείου (π.χ. το κείμενο του Παπανούτσου με τίτλο «Κράτος και Νεοέλληνες»)1.
Το ζητούμενο είναι να οδηγηθούν οι μαθητές στη συγκριτική άποψη ότι
ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας σε σχέση με άλλα πολιτεύματα δεν είναι μόνο
η αρχή της πλειοψηφίας ή ελευθερία, αλλά η λειτουργία του πολιτεύματος πάνω
σε νόμους, που απορρέουν από τη λαϊκή βούληση. Επομένως η ανομία είναι κατά
βάση αντιδημοκρατική συμπεριφορά, που στρέφεται τελικά εναντίον του
καθενός από εμάς.
Σχηματικά η παραπάνω συλλογιστική θα μπορούσε να αποδοθεί ως εξής:
Διαφορά τυραννίας, ολιγαρχίας και δημοκρατίας

Καθήκον κάθε πολίτη-δικαστή

Η σωτηρία της δημοκρατίας
1
Σε αυτή την περίπτωση είναι αυτονόητο ότι έχει προηγηθεί η διδασκαλία των παραπάνω κειμένων
και ειδικότερα σημείων που μπορούν να λειτουργήσουν ως αφόρμηση.
3

4. Β΄ φάση διδασκαλίας: Προσφορά της νέας προς κατάκτηση γνώσης (4΄-5΄)
Στη συνέχεια δίνουμε το παρακάτω κείμενο – απόσπασμα2 από την λόγο του
Αισχίνη, Κατὰ Κτησιφῶντος §6 το οποίο προβάλλεται και στον διαδραστικό πίνακα.
Κρίνουμε σκόπιμο: α) το κείμενο να συνοδευτεί από μία σύντομη εισαγωγή για το
περιεχόμενο το λόγου ώστε να αναδειχθεί και η αντίθεση ανάμεσα στον Αισχίνη και
τον Δημοσθένη (γνώση από τα Ρητορικά Κείμενα) β) να δοθεί ένας ενδεικτικός
τίτλος ώστε να διαισθανθούν οι μαθητές το γενικό θέμα του κειμένου.
Οι νόμοι προϋπόθεση της δημοκρατίας
Ο Αισχίνης με τον λόγο του αυτόν αντιστρατεύεται με γραφὴν παρανόμων στην πρόταση του Κτησιφώντα να
τιμηθεί ο Δημοσθένης με χρυσό στεφάνι για τις υπηρεσίες του στην πόλη. Στο προοίμιον ο ρήτορας τόνισε την
κρισιμότητα της απόφασης και την ανάγκη τήρησης των νόμων και κατέληξε καλώντας τους συμπολίτες του να
μην επικυρώσουν το ψήφισμα του Κτησιφώντα ως παράνομο και επιβλαβές για την πόλη.
Εὖ γὰρ ἴστε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅτι τρεῖς εἰσὶ πολιτεῖαι παρὰ πᾶσιν
ἀνθρώποις, τυραννὶς καὶ ὀλιγαρχία καὶ δημοκρατία· διοικοῦνται δ᾽ αἱ μὲν
τυραννίδες καὶ ὀλιγαρχίαι τοῖς τρόποις τῶν ἐφεστηκότων, αἱ δὲ πόλεις αἱ
δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις. Μηδεὶς οὖν ὑμῶν τοῦτ᾽
ἀγνοείτω, ἀλλὰ σαφῶς ἕκαστος ἐπιστάσθω, ὅτι ὅταν εἰσίῃ εἰς δικαστήριον
γραφὴν παρανόμων δικάσων, ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρα μέλλει τὴν ψῆφον φέρειν
περὶ τῆς ἑαυτοῦ παρρησίας. Διόπερ καὶ ὁ νομοθέτης τοῦτο πρῶτον ἔταξεν
ἐν τῷ τῶν δικαστῶν ὅρκῳ, «ψηφιοῦμαι κατὰ τοὺς νόμους», ἐκεῖνό γε εὖ
εἰδώς, ὅτι ἂν διατηρηθῶσιν οἱ νόμοι τῇ πόλει, σῴζεται καὶ ἡ δημοκρατία.
Ακολουθεί η πρώτη ανάγνωση του κειμένου από τον φιλόλογο σε αργό
ρυθμό και με ανάλογο χρωματισμό της φωνής του, ο οποίος ξεκινώντας να διαβάζει
το κείμενο απευθύνει σαφή αναγνωστική οδηγία προς τους μαθητές: «Όση ώρα
διαβάζω το κείμενο προσπαθήστε να εντοπίσετε τα τμήματα του κειμένου, τα οποία
αφορούν σε ό,τι δηλώνει ο τίτλος». Μετά το πέρας της ανάγνωσης και με την
υποβοήθηση του φιλολόγου οι μαθητές πρέπει να μπορούν να διακρίνουν την
ειδοποιό διαφορά της δημοκρατίας: «αἱ δὲ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς
νόμοις τοῖς κειμένοις» και ότι οι νόμοι αποτελούν προϋπόθεση της δημοκρατίας:
«ἂν διατηρηθῶσιν οἱ νόμοι τῇ πόλει, σῴζεται καὶ ἡ δημοκρατία».
Γ΄ φάση διδασκαλίας: Επεξεργασία του κειμένου (30-35΄)
Προχωρώντας στη μαθησιακή και διδακτική διαδικασία θα παροτρύνουμε
τους μαθητές να οργανώσουν τη δομή του κειμένου σε 4 βασικούς άξονες οι οποίοι
2
Το κείμενο είναι μέρος ενός ανθολογίου που έχει διαμορφώσει ο διδάσκων για τις ανάγκες του
μαθήματος ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών και των φαινομένων που θέλει να διδάξει.
4

5. και πρέπει να αναζητηθούν: α) η ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας έναντι των
άλλων πολιτευμάτων, β) η υποχρέωση του κάθε πολίτη-δικαστή, γ) η επιδίωξη
του νομοθέτη και δ) η σχέση νόμων και δημοκρατίας.
Παράλληλα αξιοποιώντας τις δυνατότητες του διαδραστικού πίνακα ένας
μαθητής ανά περίοδο ή ημιπερίοδο του κειμένου καλείται να αποτυπώσει τη δομή
του κειμένου υπογραμμίζοντας (με διαφορετικά χρώματα) τις λέξεις και
αποδίδοντας με σύμβολα τη συντακτική τους λειτουργία.
Την ίδια στιγμή σε συνεργασία με τους μαθητές ο καθηγητής στον
παραδοσιακό πίνακα αποτυπώνει το διάγραμμα των εννοιών, ώστε να γίνεται μία
πρόχειρη απεικόνιση των θεματικών αξόνων του αποσπάσματος. Καθώς
ολοκληρώνεται κάθε θεματικός άξονας κρίνεται σκόπιμο να γίνεται μία πρώτη
προσπάθεια απόδοσης του κειμένου στη νέα ελληνική από άλλον μαθητή ώστε να
επιβαιώνεται η συντακτική οργάνωση.
Ειδικότερα η προσέγγιση του κειμένου ακολουθεί την εξής πορεία:
α) Η ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας έναντι των άλλων πολιτευμάτων:
Οι αντιθετικοί σύνδεσμοι μὲν – δὲ αποκαλύπτουν και την ουσία της διαφοράς (τοῖς
τρόποις τῶν ἐφεστηκότων – τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις). Η κοινή χρήση της δοτικής
πτώσης ως ετερόπτωτου επιρρηματικού προσδιορισμού του τρόπου συντελεί στην
καλύτερη κατανόηση του θέματος.
β) Η υποχρέωση κάθε πολίτη/δικαστή:
Ο αντιθετικός σύνδεσμος ἀλλὰ σε συνδυασμό με το σχήμα άρσης-θέσης, αλλά και
την εκφορά σε προστακτική (μηδεὶς ἀγνοείτω – σαφῶς ἕκαστος ἐπιστάσθω)
αναδεικνύουν με ενάργεια το καθήκον κάθε πολίτη που εκτελεί χρέη δικαστή: μέλει
τὴν ψῆφον φέρειν περὶ τῆς ἑαυτοῦ παρρησίας. Στη δημοκρατία οι ενέργειές μας για
τους άλλους έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες και σε εμάς τους ίδιους (ἑαυτοῦ).
γ) Η επιδίωξη του νομοθέτη:
Η επίκληση στην αυθεντία του νομοθέτη διόπερ καὶ ὁ νομοθέτης αιτιολογεί τον
παραπάνω συλλογισμό. Επιπλέον ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της
συμφωνίας κατὰ τοὺς νόμους με το ηθικό βάρος ενός όρκου (ἐν τῷ ὅρκῳ) επιβάλλει
να είναι σύννομες οι αποφάσεις των δικαστηρίων. Η παρουσία της οριστικής
μέλλοντα (ψηφιοῦμαι) και η εναλλαγή σε ευθύ λόγο (χρήση εισαγωγικών) κάνουν
τη αυτοδέσμευση πιο δυνατή για τους δικαστές που ακούν τον Αισχίνη.
δ) Η σχέση νόμων και δημοκρατίας:
Η αιτιολογική μετοχή εὖ εἰδώς προσθέτει το τεκμήριο της παραπάνω επιδίωξης: ἂν
διατηρηθῶσιν οἱ νόμοι τῇ πόλει ⇨ σῴζεται καὶ ἡ δημοκρατία, ενώ ο υποθετικός
5

6. λόγος αποτυπώνει τη διαχρονικότητα του τεκμηρίου (αόριστη επανάληψη στο
παρόν και μέλλον). Αξιοσημείωτη η δοτική προσωπική χαριστική τῇ πόλει.
Κατά την παραπάνω λοιπόν επεξεργασία του κειμένου οι μαθητές
ενδεχομένως να χρειαστεί να ανατρέξουν στο λεξικό και τη γραμματική τους ή σε
επίπεδο ολομέλειας να ανταλλάξουν μεταξύ τους γνώσεις ή ακόμα καλύτερα να
ανακαλέσουν στη μνήμη τους γνώσεις π.χ. για τις λέξεις παρρησία, γραφή
παρανόμων προκειμένου να αποσαφηνίσουν άγνωστες λέξεις.
Επιπλέον ο ρόλος του καθηγητή είναι καθαρά διευκολυντικός
υποβοηθώντας τους μαθητές να εντοπίσουν τις δομικές σχέσεις του κειμένου και να
οργανώσουν το κείμενο στους παραπάνω άξονες με ερωτήσεις όπως π.χ. ποιες
λέξεις του κειμένου μάς οδηγούν να καταλάβουν τη διαφοροποίηση της
δημοκρατίας από τα άλλα πολιτεύματα; ποιο είναι αυτό που οφείλει να γνωρίζει ο
καθένας όταν ασκεί χρέη δικαστή; ποιο θέσπισε σε απόλυτη προτεραιότητα ο
νομοθέτης και γιατί το θέσπισε;
Αναμφίβολα το κείμενο δίνει αφορμές για να τεθούν και ενδιαφέροντα
γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα όπως:
 η ιδιομορφία του ουσιαστικού τυραννίς στην κλητική
 η διαφοροποίηση του ἐφίσταμαι από το ἐπίσταμαι
 η χρήση του εἶμι στις εγκλίσεις πλην της οριστικής αντί του ἔρχομαι
 ο σχηματισμός του μέλλοντα των ρημάτων σε –ίζω
 η κλίση του οἶδα
 η χρήση της επεξήγησης
 ο λανθάνων υποθετικός λόγος
 ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος
Δ΄ φάση της διδασκαλίας: Συνολική επανεκτίμηση του κειμένου – Απόδοση στη
Νέα Ελληνική (5΄)
Σε αυτή τη φάση της διδασκαλίας και προκειμένου οι μαθητές να
επιστρέψουν στο «όλον» θα μπορούσε να γίνει μία συνολική προσπάθεια
απόδοσης του κειμένου στη Νέα Ελληνική με την πρωτοβουλία ενός ή δύο
μαθητών. Τέλος ο καθηγητής αναθέτει γραπτές εργασίες για το σπίτι για την
εμπέδωση του αποσπάσματος.
6

7. β) Κυριότερες διδακτικές μέθοδοι-τεχνικές
Το παραπάνω σχέδιο διδασκαλίας βασίζεται στο σύνολό του σε
περισσότερες της μίας αρχές και θεωρίες μάθησης και διδασκαλίας:
 Συνδέεται με την επίλυση προβλήματος, στον βαθμό που το απόσπασμα
παρουσιάζεται ως «σύστημα» μίας συλλογιστικής διαδικασίας σχετικά με
την αξία της τήρησης των νόμων, την οποία οι μαθητές καλούνται να
καταγράψουν και να ερμηνεύσουν.
 Υιοθετεί τις αρχές της ανακαλυπτικής μάθησης, εφόσον προσπαθεί να
μειώσει την έτοιμη γνώση με βάση κριτήρια δομολειτουργικά αλλά και
νοηματικής ανασύνθεσής του.
 Βασίζεται στην τεχνική του καθοδηγούμενου διαλόγου και της χρήσης των
κατάλληλα επιλεγμένων, στοχευμένων ερωτήσεων συμβάλλοντας στην
εξοικονόμηση του διδακτικού χρόνου.
 Χαρακτηρίζεται από κειμενοκεντρική προσέγγιση.
 Αξιοποιεί τη διαγραμματική αναπαράσταση της γνώσης.
γ) Διδακτικό υλικό
Τα «εργαλεία» τα οποία παρέχουμε στους μαθητές προκειμένου να
επεξεργαστούν το απόσπασμα από τον λόγο του Αισχίνη, είναι το ίδιο το κείμενο σε
φωτοτυπία με προτεινόμενο διάστιχο 2,5 ώστε να υπάρχει η δυνατότητα
σημειώσεων από μέρους των μαθητών και άνετων υπογραμμίσεων. Θεωρείται
ιδιαίτερα χρήσιμο να ωθήσουμε αλλά και να εθίσουμε τους μαθητές να έχουν μαζί
τους και να συμβουλεύονται εγχειρίδια γραμματικής και συντακτικού, καθώς και
ένα μικρό, εύχρηστο λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας.
7

8. Ενδεικτική Βιβλιογραφία
 Επιμορφωτικό Υλικό Μείζονος Προγράμματος Επιμόρφωσης:
http://www.epimorfosi.edu.gr/images/stories/ebook-
epimorfotes/filologoi/pe02.pdf
 Οδηγίες για τη διδασκαλία των Φιλολογικών Μαθημάτων στο Γενικό Λύκειο
(Σχ. έτος 2009-2010), ΟΕΔΒ
 Lidell H.-Scott R.-Jones S.-Mackenzie R. (199610), A Greek-English Lexicon,
Oxford University Press
 Μπίλλα Π., Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, (Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου),
ΟΕΔΒ
 Οικονόμου Μ. (1996), Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Θεσσαλονίκη,
Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη
 Smyth Η. (19843), Greek Grammar, Harvard University Press
 Σταματάκου Ι. (19904), Ιστορική γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Αθήνα,
Βιβλιοπρομηθευτική
8

9. Αἰσχίνου, Κατὰ Κτησιφῶντος, 6
Ο Αισχίνης με τον λόγο του αυτόν αντιστρατεύεται με γραφὴν παρανόμων στην πρόταση του
Κτησιφώντα να τιμηθεί ο Δημοσθένης με χρυσό στεφάνι για τις υπηρεσίες του στην πόλη. Στο
προοίμιον ο ρήτορας τόνισε την κρισιμότητα της απόφασης και την ανάγκη τήρησης των νόμων και
κατέληξε καλώντας τους συμπολίτες του να μην επικυρώσουν το ψήφισμα του Κτησιφώντα ως
παράνομο και επιβλαβές για την πόλη.
Εὖ γὰρ ἴστε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅτι τρεῖς εἰσὶ πολιτεῖαι παρὰ πᾶσιν
ἀνθρώποις, τυραννὶς καὶ ὀλιγαρχία καὶ δημοκρατία· διοικοῦνται δ᾽ αἱ μὲν
τυραννίδες καὶ ὀλιγαρχίαι τοῖς τρόποις τῶν ἐφεστηκότων, αἱ δὲ πόλεις αἱ
δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις. Μηδεὶς οὖν ὑμῶν τοῦτ᾽
ἀγνοείτω, ἀλλὰ σαφῶς ἕκαστος ἐπιστάσθω, ὅτι ὅταν εἰσίῃ εἰς δικαστήριον
γραφὴν παρανόμων δικάσων, ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρα μέλλει τὴν ψῆφον φέρειν
περὶ τῆς ἑαυτοῦ παρρησίας. Διόπερ καὶ ὁ νομοθέτης τοῦτο πρῶτον ἔταξεν
ἐν τῷ τῶν δικαστῶν ὅρκῳ, «ψηφιοῦμαι κατὰ τοὺς νόμους», ἐκεῖνό γε εὖ
εἰδώς, ὅτι ἂν διατηρηθῶσιν οἱ νόμοι τῇ πόλει, σῴζεται καὶ ἡ δημοκρατία.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
οἱ ἐφεστηκότες: οι άρχοντες
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Να αποδώσετε το παραπάνω απόσπασμα στη νέα ελληνική.
9

10. 2. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:
πᾶσιν: γενική ενικού στο θηλυκό γένος
τυραννὶς: κλητική ενικού
ἐφεστηκότων: δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος
σαφῶς: ο υπερθετικός βαθμός του επιρρήματος
εὖ: ο συγκριτικός βαθμός του επιρρήματος
ἴστε: απαρέμφατο στον ίδιο χρόνο
φέρειν: απαρέμφατο μέλλοντα στην ίδια φωνή και διάθεση
ψηφιοῦμαι: γ΄ ενικό ευκτικής στον χρόνο που βρίσκεται
ἔταξεν: α΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα
διατηρηθῶσιν: β΄ ενικό προστακτικής στον χρόνο που βρίσκεται
3. α) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις-φράσεις: πᾶσιν,
ὑμῶν, φέρειν, πρῶτον, τῇ πόλει.
β) Να βρεθούν οι ειδικές προτάσεις του κειμένου, να καταγραφούν, να
αιτιολογηθεί η εισαγωγή και η συντακτική τους θέση.
10