ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ

1. ΧΗΜΕΙΑ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΟΞΈΑ – ΒΆΣΕΙΣ – ΆΛΑΤΑ
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ

2. ΟΞΈΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ ΖΩΉ
• Στη λεμονάδα και στην πορτοκαλάδα περιέχεται κιτρικό
οξύ.
• Στα αναψυκτικά τύπου cola περιέχεται φωσφορικό οξύ.
• Στο ξίδι περιέχεται οξικό οξύ.
• Στους χυμούς των φρούτων περιέχεται ασκορβικό οξύ.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 2

3. ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΟΞΈΩΝ
Τα υδατικά διαλύματα των οξέων έχουν ορισμένες κοινές
ιδιότητες. Αυτές είναι:
1. Τα διαλύματα των οξέων έχουν όξινη γεύση.
2. Τα διαλύματα των οξέων μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών.
3. Τα διαλύματα των οξέων αντιδρούν με ανθρακικά άλατα όπως
το μάρμαρο και παράγουν διοξείδιο του άνθρακα (CO2).
4. Τα διαλύματα των οξέων αντιδρούν με πολλά μέταλλα και
ελευθερώνουν αέριο υδρογόνο.
Το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των οξέων ονομάζεται όξινος
χαρακτήρας.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 3

4. ΟΞΕΑ ΚΑΤΆ ARRHENIUS
Γιατί όμως τα διαλύματα όλων των οξέων έχουν κοινές
ιδιότητες;
Τα διαλύματα όλων των οξέων περιέχουν κατιόντα
υδρογόνου (Η+). Σ' αυτά ακριβώς τα ιόντα οφείλονται οι
κοινές ιδιότητες των οξέων.
Σύμφωνα με τον Arrhenius:
Οξέα ονομάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται στο
νερό, δίνουν κατιόντα υδρογόνου.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 4

5. ΜΟΡΙΑΚΟΊ ΤΎΠΟΙ ΟΞΈΩΝ
• Υδροχλώριο  HCI
• Θειικό οξύ  H2SO4
• Νιτρικό οξύ  HNO3
• Οξικό οξύ  CH3COOH
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 5

6. ΒΆΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ ΖΩΉ
• Το ασβεστόνερο
• το καθαριστικό τζαμιών
• το διάλυμα αποφρακτικού σωληνώσεων
Είναι βάσεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 6

7. ΙΔΙΌΤΗΤΕΣ ΒΆΣΕΩΝ
Τα διαλύματα των βάσεων:
1. Έχουν καυστική γεύση
2. Έχουν σαπωνοειδή αφή
3. Μεταβάλλουν το χρώμα των *δεικτών
Το σύνολο των κοινών ιδιοτήτων των διαλυμάτων των βάσεων
ονομάζεται βασικός χαρακτήρας.
(δείκτες είναι ουσίες που μεταβάλλουν το χρώμα τους
παρουσία οξέων ή βάσεων)
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 7

8. BΆΣΕΙΣ ΚΑΤΆ ARRHENIUS
Όπως σε όλα τα διαλύματα των οξέων περιέχονται κατιόντα
υδρογόνου (Η+), έτσι σε όλα τα διαλύματα των βάσεων
περιέχονται ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ-).
Έτσι, σύμφωνα με τον Arrhenius:
Βάσεις ονομάζονται οι ενώσεις οι οποίες, όταν διαλύονται
στο νερό, δίνουν ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ-)
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 8

9. ΜΟΡΙΑΚΟΊ ΤΎΠΟΙ ΒΆΣΕΩΝ
NaOH  υδροξείδιο του νατρίου
KOH  υδροξείδιο του καλίου
Ca(OH)2  υδροξείδιο του ασβεστίου
Ba(OH)2  υδροξείδιο του βαρίου
NH3 + Η2Ο  αμμωνία
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 9

10. Η ΚΛΊΜΑΚΑ PH
Η οξύτητα των διαλυμάτων μας δείχνει πόσο όξινο είναι ένα
διάλυμα. Δηλαδή όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα τους σε
κατιόντα υδρογόνου τόσο πιο όξινο είναι.
Η οξύτητα των διαλυμάτων μετριέται σε κλίμακα pH.
Το pH ενός διαλύματος είναι ο αριθμός που εκφράζει την
περιεκτικότητα του διαλύματος σε κατιόντα υδρογόνου. Άρα όσο
μεγαλύτερη είναι η τιμή του pH τόσο πιο όξινο είναι το διάλυμα
Όταν αραιώνεται ένα διάλυμα γίνεται λιγότερο όξινο και το pH
μεγαλώνει.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 10

11. Η ΚΛΊΜΑΚΑ PH
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 11

12. ΚΛΊΜΑΚΑ PH
Γενικά ισχύει:
Διάλυμα οξέος : πλήθος Η+
(aq) > πλήθος ΟΗ-
Διάλυμα βάσης : πλήθος Η+
(aq) < πλήθος ΟΗ-
Ουδέτερο διάλυμα : πλήθος Η+(aq) = πλήθος ΟΗ-
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 12

13. ΕΞΟΥΔΕΤΈΡΩΣΗ
Όταν αναμειγνύουμε ένα διάλυμα οξέος με ένα διάλυμα
βάσης, τα ιόντα Η+ και τα ιόντα ΟΗ- συνδέονται μεταξύ τους
σχηματίζοντας μόρια νερού:
Η+ (aq) + ΟΗ- (aq) → H2O(l)
Η αντίδραση αυτή ονομάζεται εξουδετέρωση και
«εξαφανίζονται», τόσο οι ιδιότητες του οξέος όσο και αυτές
της βάσης.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 13

14. ΕΞΟΥΔΕΤΈΡΩΣΗ
Αν αναμείξουμε τυχαίες ποσότητες των δύο διαλυμάτων, το
τελικό διάλυμα μπορεί να είναι όξινο ή βασικό ή ουδέτερο.
• Θα είναι όξινο, αν μετά την αντίδραση της εξουδετέρωσης
περισσέψουν κατιόντα υδρογόνου από το οξύ.
• Θα είναι βασικό, αν μετά την αντίδραση της εξουδετέρωσης
περισσέψουν ανιόντα υδροξειδίου από τη βάση.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 14

15. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΌΣ ΧΛΩΡΙΟΎΧΟΥ ΝΑΤΡΊΟΥ
Aν θερμάνουμε το διάλυμα που προκύπτει από την
εξουδετέρωση διαλύματος NaOH από διάλυμα HCl, έτσι ώστε
να εξαερωθεί όλο τό H2O, στον πυθμένα του ποτηριού
σχηματίζονται κρύσταλλοι ενός λευκού στερεού. Πρόκειται
για κρυστάλλους χλωριούχου νατρίου, δηλαδή κρυστάλλους
του αλατιού που τρώμε.
Ο σχηματισμός του αλατιού κατά την εξαέρωση του νερού
του διαλύματος μπορεί να περιγραφεί με την επόμενη χημική
εξίσωση:
Na+(aq) + Cl-(aq)  NaCl(s)
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 15

16. ΆΛΑΤΑ
Όπως είδαμε, το μαγειρικό αλάτι μπορεί να παραχθεί από
την αντίδραση ενός διαλύματος οξέος με ένα διάλυμα βάσης.
Όλες οι ουσίες που μπορούν να παραχθούν από μια τέτοια
αντίδραση και αποτελούνται από ιόντα ονομάζονται άλατα.
Έτσι:
Άλας ονομάζεται κάθε χημική ένωση η οποία αποτελείται
από ιόντα και μπορεί να προκύψει από την αντίδραση ενός
οξέος με μία βάση.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 16

17. ΕΥΔΙΆΛΥΤΑ ΚΑΙ ΔΥΣΔΙΆΛΥΤΑ ΆΛΑΤΑ
Υπάρχουν άλατα τα οποία διαλύονται πολύ στο νερό και τα
ονομάζουμε ευδιάλυτα.
Υπάρχουν όμως και άλατα τα οποία διαλύονται ελάχιστα στο
νερό και τα ονομάζουμε δυσδιάλυτα.
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 17

18. ΤΈΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗΣ
Χ. ΚΟΤΣΑΚΙΝΟΣ 18