бодисын соронзон шинж чанар

2.  Удиртгал
 Диасоронзон
 Парасоронзон
 Эрэмбэлэгдсэн соронзон шинж чанар
 Ферросоронзон
 Антиферросоронзон
 Феррисоронзон
 Антиферросоронзон бодисын соронзон бүтэц
 Соронзон фазын шилжилт
 Дүгнэлт

3.  Соронзон шинжтэй бодисыг 1930-иад оны үеэс
диа, пара, фэрро-соронзон гэсэн гурван бүлэгт
хувааж ангилж байсан.
 Орчин үед бодисыг гадны соронзон оронд
оруулахад түүний соронзжилт хэрхэн
өөрчлөгдөж байгаагаар нь буюу соронзон
нэвтрэх чадвараар нь диасоронзон,
парасоронзон, эрэмбэлэгдсэн соронзон гэж
гурван үндсэн бүлэгт бодисын соронзон шинж
чанарыг ангилдаг.

4.  Гадны соронзон орны нөлөөгөөр соронзон шинж чанартай болдог ба
түүнд үүссэн соронзон орон I гадны H соронзон орны эсрэг
чиглэлтэй бодисыг диасоронзон гэнэ. Иймээс соронзон мэдрэх
чадвар x=I/H диасоронзонгуудад үргэлж сөрөг утгатай байдаг.

5.  Гадны соронзон орны нөлөөгөөр соронзон шинж чанартай болдог
ба түүнд үүссэн соронзон орон I гадны H соронзон орны эсрэг
чиглэлтэй бодисыг диасоронзон гэнэ. Иймээс соронзон мэдрэх
чадвар x=I/H диасоронзонгуудад үргэлж сөрөг утгатай байдаг.

6.  Соронзон нэвтрэх чадвар нь сөрөг утгатай байх бодисыг парасоронзон гэнэ.
 Гадны соронзон орон үйлчлээгүй үед бодисын атом молекулуудын нийлбэр соронзон
момент тэгтэй тэнцүү өөрөөр хэлбэл соронзон шинж чанаргүй байна.
 Соронзон орноор үйлчлээгүй байсан ч атом молекулууд нь соронзон моменттой ба
дулааны эмх замбараагүй хөдөлгөөний улмаас нийлбэр соронзон момент нь тэгтэй
тэнцүү байдаг бодисуудыг парасоронзон шинж чанартай бодис гэнэ. Үүнд шүлтэт ба
газрын ховор металл, хүчилтөрөгч, NO, FeC12, Pt, Al, W зэрэг хамрагдана.
Парасоронзон бодисыг гадны соронзон орноор үйлчлэхэд атом молекулуудын
зонхилох чиглэл нь гадны индуцкын векторын дагуу зүгширэн соронзлогддог.
Парасоронзон бодисыг халаахад түүний соронзон мэдрэх чадвар нь буурдаг. Энэ нь
атом молекулуудын дулааны хөдөлгөөний идэвхижилтэй холбоотой.

7.  Эрэмбэлэгдсэн соронзон шинж чанар нь бодисын атом,
ионуудын соронзон моментуудын хоорондын харилцан
үйлчлэлээс үүснэ. Бодис дахь соронзон моменттой
атомууд нь чөлөөтэй хөдөлдөггүй боловч ихэвчлэн
харилцан үйлчлэгцдэг ба эрэмбэлэгдсэн соронзон шинж
чанартай бодис нь критик температуртай байна. Уг
критик температураас бага температурт атомын соронзон
момент хоорондын үйлчлэл нь атомын тэнцвэрийн
цэгийн орчим дахь дулааны хөдөлгөөнөөс давж соронзон
моментууд эрэмбэлэгдэн байрлаж, уг бодис гадны
соронзон орон байхгүй байхад аяндаа соронзжилт үүснэ.
 Эрэмбэлэгдсэн соронзон шинж чанарыг дотор нь
ферросоронзон, феррисоронзон, антиферросоронзон
гэсэн гурван дэд ангилалд хуваадаг.

8.  Гадны соронзон орны нөлөөгүйгээр өөрөө аяндаа соронзон шинж
чанартай (соронзон моменттой байх) байдаг бодисыг ферросоронзон
гэнэ.
 Кюри-Вейссын хууль ёсоор Кюри-ийн температураас дээш
температурт парасоронзон төлөвт оршино.

9.  Антиферросоронзон нь нам температурт парасоронзонгийн шинж чанарыг судлах
явцад нээгджээ. Ихэнх пара соронзон бодист соронзон мэдрэх чадвар x температураас
урвуу пропорцианоль хамааралтай боловч зарим бодисын хувьд энэ зүй тогтол
зөрчилдсөн туршлагын баримтууд хуримтлагдсаар байв. Температурын тодорхой
утганд дулаан багтаамж, соронзон мэдрэх чадварт максимум илрэх энэ аномаль
үзэгдлийг тайлбарлан 1930-аад онд Л.Д Ландау, Л. Неель нар парасоронзонгоос
шинэ соронзон төлөвт шилждэг болохыг батлан энэ төлвийг антиферросоронзон гэж
нэрлэжээ.
 Энэ нь бодис дахь соронзон моментууд нь хоорондын харилцан үйлчлэлийн дүнд
харилцан эсрэг, параллелиар байрлан эрэмбэ үүсгэж байгаа тохиолдолд үүсдэг
соронзон шинж чанар юм.

11.  Феррисоронзон шинж чанар нь
антиферросоронзон шинж чанартай адил боловч
хэмжээний хувьд тэнцүү биш соронзон
моментуудын харилцан эсрэг чиглэсэн эрэмбээр
тодорхойлогдоно.

12.  Соронзон шинж чанар бүхий эгэл хэсгүүдийи соронзон моментууд нь харилцан эсрэг
чиглэлтэй байрласан байдаг учир ерөнхий нйилбэр соронзлолт нь сул байдаг. Харин
ферросоронзонд эгэл хэсгүүдийн соронзон моментүүд нэгэн ижил чиглэлтэй байдгаас
соронзлолт нь хүчтэй байна. Пара соронзонд түүний атомуудын (ион) электрон дотоод
бүрхүүлүүд бүрэн дүүргэгдээгүй учир соронзон моменттой. Иймд ион бүрийг эгэл соронз
гэж үзэж болно.
 Өндөр температурд гадны соронзон орон байхгүй үед дулааны эмх цэгцгүй хөдөлгөөний
улмаас ион бүрийн дундаж соронзон момент тэгтэй тэнцүү. Орчны температур Неелийн
температур N-с бага болоход соронзон моментуудын харилцан үйлчлэл дулааны
хөдөлгөөний энергиэс давалгайлж бодист соронзон эрэмбэ үүснэ. Антиферросоронзон
бодист дундчилсан нийлбэр соронзон моментуудын үет давхраа үүсч энэ нь
кристаллографийн зарим чиглэлд давамгайлснаар энэ бодисын антиферро бүтцийг үүсгэнэ.
Антиферросоронзон бүтцийг бие биедээ шигдэн үүсгэсэн хэд хэдэн соронзон огторгуйн
торууд (дэд тор гэж нэрлэнэ)-н нийлмэл бүтэц гэж төсөөлж болно. Дэд тор нэг төрлийн
соронзон ионоос бүрдэх учир гадны соронзон орон байхгүй нөхцөлд нийлбэр соронзон
момент тэгтэй тэнцүү. Гадны соронзон орны нөлөөгөөр антиферросоронзон материалууд
ферросоронзонтой харьцуулахад сул хэмжээгээр соронзлогдоно. Ландаугийн дэвшүүлсэн
онолыг шалгах бололцоо нилээд хожим нейтронографийн арга нэвтэрсний дараа 1949-онд
нэгдэн анхны соронзон бүтцийг тодорхойлжээ. Нейтрон нь цахилгаан цэнэггүй, харин
соронзон моменттой учир нейтроны урсгал бодисын соронзон моменттой харилцан
үйлчлэлцэж сарнина. Сарнисан нейтроны сарнилын өнцгөөс хамаарсан хамаарлаар
соронзон ионы байрлал, дундач соронзон моментыг тооцоолдог.

13.  Соронзон фазын шилжилт гэдэг нь бодисын парасоронзон төлөвөөс
ферро- эсвэл антиферросоронзон төлөвт шилжихэд явагддаг фазын
хоёрдугаар төрлийн шилжилт юм.
 Антиферросоронзонгийн зүй тогтолыг тодорхойлох гол үүрэгтэй 2
төрлийн хүч байдаг.
 Соронзлолтын эрэмбийг тодорхойлдог хүч нь харилцан солилцолын хүч,
 Кристаллографийн тодорхой тэнхлэг дагуух соронзон моментын проекцыг
үүсгэх хүч нь соронзон анизотронийн хүч юм. Энэ хүч нь хөрш ионуудын
соронзон харилцан үйлчлэл дээр нь кристаллын дотоод дахь цахилгаан
оронтой соронзон ион тэдгээрийг электронууд харилцан үйлчлэх маш нарийн
олон төрлийн харилцан үйлчлэлээр тодорхойлогдоно.
Ийнхүү антиферросоронзонд харилцан солилцлолын, анизотропийнгэсэн 2
төрлийн эффектив соронзон орны тусламжтайгаар олон төрлийн соронзон
шинж чанарыг тайлбарлаж болдог.

14.  Аливаа бодисыг соронзон нэвтрүүлэх чадвараар нь парасоронзон,
диасоронзон, эрэмбэлэгдсэн гэж 3 ангилдаг бөгөөд эрэмбэлэгдсэн
соронзонг дотор нь ферро, ферри, антиферро гэж мөн ангилдаг.
Зарим бодис нь байгалиас заяагдмал соронзон шинж чанартай
байхад зарим нь харилцан үйлчлэлийн дараа соронзлогдмол болдог
байна.