SlideShare a Scribd company logo

Z5.03

•
•
K
kamil ciężar

krawiec z5.03

Education
1 of 49
Download to read offline
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Karolina Maleńczak Prowadzenie działalności gospodarczej 743[01].Z5.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr inż. Jadwiga Płuska mgr Janina Szeliga-Szafrańska Opracowanie redakcyjne: mgr Karolina Maleńczak Konsultacja: mgr Ewa Figura Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z5.03 Prowadzenie działalności gospodarczej, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6 4.1. Prawne i ekonomiczne podstawy prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich. Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 13 4.1.3. Ćwiczenia 13 4.1.4. Sprawdzian postępów 14 4.2. Podstawy działalności usługowej 15 4.2.1. Materiał nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzające 22 4.2.3. Ćwiczenia 23 4.2.4. Sprawdzian postępów 24 4.3. Prawa klienta. Etyka zawodu 25 4.3.1. Materiał nauczania 25 4.3.2. Pytania sprawdzające 28 4.3.3. Ćwiczenia 28 4.3.4. Sprawdzian postępów 29 4.4. Zarządzanie przez jakość w zakładzie usługowym. Promocja usług 30 4.4.1. Materiał nauczania 31 4.4.2. Pytania sprawdzające 33 4.4.3. Ćwiczenia 33 4.4.4. Sprawdzian postępów 34 4.5. Kodeks pracy. Aktywne poszukiwanie pracy. Rozmowy kwalifikacyjne 35 4.5.1. Materiał nauczania 35 4.5.2. Pytania sprawdzające 40 4.5.3. Ćwiczenia 40 4.5.4. Sprawdzian postępów 41 5. Sprawdzian osiągnięć 42 6. Literatura 47
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach i warunkach prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej, − cele kształcenia jednostki modułowej, − materiał nauczania, umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonywania ćwiczeń oraz zaliczenie sprawdzianu. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji, − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, − ćwiczenia, w których uwzględniono wykaz materiałów, przyborów i urządzeń potrzebnych do realizacji ćwiczenia, − sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś zakreślać kwadrat tak lub nie, co pozwoli ci się zorientować, czy w pełni opanowałeś zakres materiału. Jeśli masz trudność ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela o wyjaśnienie, − sprawdzian osiągnięć, składający się z zestawu zadań sprawdzających przyswojenie wiedzy i umiejętności z zakresu materiału całej jednostki modułowej, − wykaz literatury. Jednostka modułowa „Prowadzenie działalności gospodarczej”, której treść zaraz poznasz, wchodzi w skład modułu „Usługi krawieckie”. Układ jednostek modułowych przedstawia poniższy schemat. Schemat układu jednostek modułowych 743[01].Z5 Usługi krawieckie 743[01].Z5.01 Organizowanie pracy w krawieckim zakładzie usługowym 743[01].Z5.02 Wytwarzanie odzieży miarowej 743[01].Z5.03 Prowadzenie działalności gospodarczej
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − charakteryzować ogólne zasady organizacji pracy w zakładzie krawieckim, − organizować proces wytwarzania odzieży w zakładach miarowo-usługowych, − wyróżniać kolejne etapy wytwarzania odzieży miarowej, − charakteryzować operacje technologiczne w procesie wytwarzania wyrobu odzieżowego na miarę. − dobierać materiały i dodatki krawieckie niezbędne do wykonania określonego wyrobu odzieżowego, − organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii. − korzystać z różnych źródeł informacji, − obsługiwać komputer oraz Internet, − pracować w zespole.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, − wyjaśnić istotę mechanizmów rynkowych, − określić relację między popytem, podażą a ceną, − zastosować zasady obliczania progu rentowności wyroby odzieżowego i jego ceny, − wyjaśnić pojęcia: podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza, − sklasyfikować podmioty gospodarcze wg formy prawnej, − określić różnice między odzieżowym przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią a spółkami prawa handlowego, − scharakteryzować podstawowe systemy zarządzania, − scharakteryzować czynniki wpływające na strukturę organizacyjną podmiotu gospodarczego, − zastosować zasady podejmowania działalności gospodarczej i prowadzenia własnego zakładu usług krawieckich, − określić prawa klienta, − zastosować zasady etyki i kultury zawodu, − zastosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy, − określić prawa i obowiązki pracownika zawierającego umowę o pracę i umowę zlecenie, − rozpoznać lokalny rynek w celu prowadzenia działalności gospodarczej świadczącej usługi krawieckie, − wyjaśnić różnice między leasingiem i kredytem, − przeprowadzić prostą kalkulację kosztów usług krawieckich, − obliczyć cenę sprzedaży wyrobu odzieżowego, − sporządzić fakturę, − dokonać analizy jakości świadczonych usług krawieckich, − przygotować materiały promujące własną działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług krawieckich, − określić formy aktywnego poszukiwania pracy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Prawne i ekonomiczne podstawy prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich. Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza 4.1.1. Materiał nauczania Wszystkie społeczeństwa stoją w obliczu problemu ekonomicznego, polegającego na tym, że mając ograniczone zasoby ziemi, surowców, pracowników i kapitału (czynników wytwórczych), nie mogą wyprodukować dostatecznej ilości dóbr i usług, aby zaspokoić swoje potrzeby. Działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb nazywamy gospodarką. Chcąc zaspokoić swoje potrzeby, człowiek podejmuje działania konieczne do osiągnięcia danego celu – w sensie ekonomicznym podejmuje działalność gospodarczą. Obejmuje ona cztery fazy: produkcję, dystrybucję, wymianę (czyli handel) oraz konsumpcję. Proces gospodarowania charakteryzuje się ciągłością oraz społecznym charakterem – wymaga wzajemnej współpracy ludzi w realizacji każdej z czterech faz. Społeczeństwa muszą zdecydować, w jaki sposób wykorzystać swoje ograniczone zasoby. W tym celu organizują życie gospodarcze tworząc systemy ekonomiczne. System ekonomiczny to zbiór praw, instytucji, działań, wartości i ludzkich motywacji, które łącznie tworzą podstawy podejmowania decyzji ekonomicznych. Podstawowego podziału systemów ekonomicznych dokonano ze względu na sposoby podejmowania decyzji ekonomicznych. I tak rozróżniamy system ekonomiczny rynkowy oraz kierowany. System rynkowy opiera się na własności prywatnej i działaniu mechanizmu rynkowego, regulującego ceny towarów. System kierowany opiera się na własności państwowej, wszystkie decyzje ekonomiczne podejmowane są przez władze danego kraju. Obecnie jednak systemy te nie występują w czystej formie w żadnym z krajów świata. W większości obserwuje się system mieszany, w którym decyzje ekonomiczne wynikają z praw działania rynku, ale jednocześnie państwo stosując określone mechanizmy ingeruje w gospodarkę kraju. [2, s. 43] Rynek jest podstawowym pojęciem związanym z gospodarką rynkową. Oznacza instytucję lub mechanizm, umożliwiające kontakt osób posiadających dobra lub świadczących usługi z chętnymi do ich zakupu. Istotnym zjawiskiem w gospodarce rynkowej jest konkurencja. Każdy przedsiębiorca dąży do tego, by osiągnąć jak największe zyski i sprzedać jak najwięcej wyrobów. Przedsiębiorcy konkurują między sobą o klienta, oferując różne wyroby, obniżając ceny, podwyższając jakość swoich wyrobów czy usług. Nabywca może wybierać z bogatej oferty dostępnej na rynku, wpływając swoimi decyzjami na kształtowanie się sytuacji rynkowej. Warunkiem zawarcia transakcji jest uzgodnieni przez obie strony odpowiadającej im ceny. Dążenia producentów i konsumentów są przeciwstawne – producenci chcą sprzedać swoje wyroby po jak najwyższej cenie, nabywcy chcą je kupić po jak najniższej. W gospodarce rynkowej mechanizm rynkowy ustala optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość sprzedawanych towarów. Aby zrozumieć działanie mechanizmu rynkowego, należy zapoznać się z pojęciami popytu i podaży.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 Popyt to ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie za określoną cenę. Przy określonych stałych zasobach finansowych, którymi dysponują kupujący, im wyższa cena towaru, tym mniejszą jego ilość można nabyć. Prawo popytu mówi o tym, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra zapotrzebowanie na to dobro się zmniejsza, natomiast gdy cena spadnie, zapotrzebowanie wzrośnie. Krzywa popytu ma w związku z powyższym kształt zbliżony do tego, jak na rysunku 1. Zależność wielkości popytu od ceny 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 20 30 40 50 60 liczba wyrobów cenawyrobu Serie1 Rys. 1. Zależność wielkości popytu od ceny [2, s. 51]. Na poziom popytu mają jednak wpływ, poza ceną także inne czynniki tj. zmiana dochodów konsumentów, ceny innych towarów, oczekiwania konsumentów co do zmian cen (czekają na ich spadek lub obawiają się ich wzrostu). Ponadto na wielkość popytu mają też wpływ ich preferencje nabywców, moda, zwyczaje, tradycja a także reklama. Im większa liczba konsumentów na rynku, tym większy popyt. Podaż – ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie i po określonej cenie. Im bardziej wzrasta cena towaru, tym większa jest jego oferta na rynku, gdyż sprzedający, chcąc zarobić jak najwięcej, stara się zwiększyć dostawy. Na rynek wchodzą też nowi producenci zachęceni rosnącymi cenami towarów i możliwością osiągania większych zysków. Prawo podaży głosi, ze przy niezmienności innych warunków rynkowych podaż danego towaru się zwiększa, gdy zwiększa się jego cena. Natomiast gdy cena maleje, spada również ilość oferowanych towarów (rys. 2).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 Zależnośc wielkości podaży od ceny 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 20 30 40 50 60 liczba wyrobów cenawyrobu Serie1 Rys. 2. Zależność wielkości podaży od ceny [2 s. 51]. Poziom podaży nie zależy jednak wyłącznie od ceny. Producenci biorą pod uwagę także zmiany cen czynników wytwórczych. Stosują różne technologie, dążąc do zmniejszenia kosztów produkcji. Niższe koszty produkcji powodują wyższą podaż danego produktu i odwrotnie. Wielkość podaży zależy od liczby producentów/usługodawców na rynku. Wyższa liczba przedsiębiorstw oznacza większą podaż. [2, s. 52] Równowaga między podażą a popytem (rys. 3) Wysokość ceny na rynku zostaje ustalona samoczynnie w momencie wymiany informacji między producentami i konsumentami. Porównanie popytu i podaży na jednym wykresie daje obraz rynku, na którym spotkali się sprzedający i kupujący. Cena równowagi rynkowej 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 20 30 40 50 60 Liczba wyrobów cenawyrobu popyt podaż Rys. 3. Cena równowagi rynkowej [2, s.51]. Miejscem przecięcia się krzywych jest cena 4 zł. Oznacza to, że w tej cenie zwarto najwięcej transakcji – sprzedano 40 szt. wyrobu. Jest to cena równowagi rynkowej, przy której wielkość popytu i podaży są równe. Dla każdej innej ceny wyrobu różnica między ofertą kupowanych i sprzedawanych wyrobów jest większa. Na przykład za 3 zł znajdzie nabywców
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 60 szt. wyrobów, ale producenci oferują po tej cenie tylko 30 szt. wyrobów, zatem zawarto by jedynie 30 transakcji. W tym przypadku mamy do czynienia z przewagą popytu nad podażą, czyli niedoborem towaru na rynku. Sytuacja odwrotna (przewaga podaży nad popytem) oznacza nadprodukcję towaru – nadwyżkę rynkową. Samoistne ustalenie się ceny na rynku przez zrównanie wielkości podaży i popytu to mechanizm rynkowy, nazywany równowagą rynkową. Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży to punkt równowagi rynkowej. W gospodarce stan równowagi rynkowej występuje w gospodarce bardzo rzadko. Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza Podstawowym aktem regulującym funkcjonowanie przedsiębiorstw w Polsce jest Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z późn. zm.). Ustawa określa zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce. Działalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa (kodeks spółek handlowych) przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Wszystkie przedsiębiorstwa charakteryzują się: − samodzielnością prowadzenia działalności gospodarczej, − równością wobec prawa, − zarobkowym i rentownym celem swojej działalności, − posiadaniem bazy materialnej niezbędnej do prowadzenia działalności, − zarządzaniem przez uprawnione osoby i organy. Formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej Według systematyki opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny podstawowe formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw to: − osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, − osoby prawne, − jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej. Osobą fizyczną jest, w obowiązującym prawie, każdy człowiek. Osobą prawną natomiast nie jest człowiek, ale założona przez niego instytucja, organizacja lub spółka. Osobami prawnymi są m.in. przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje. Osoba prawna działa przez swoje organy wewnętrzne czyli wewnętrzne władze, np. dyrektora, zarząd. Różnicą pomiędzy osobami prawnymi i pozostałymi formami przedsiębiorstw jest sposób opodatkowania działalności gospodarczej. Poza podstawowymi formami organizacyjno-prawnymi wyróżnia się także szczególne formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw. Są to: − przedsiębiorstwa będące własnością jednej osoby fizycznej, − spółki, − spółdzielnie, − przedsiębiorstwa państwowe, − fundacje, − stowarzyszenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 Najprostszą formą przedsiębiorstwa jest przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną osoby fizycznej. Nie potrzeba dużych nakładów na rozpoczęcie działalności w tej formie, ponieważ nie wymaga się do tego posiadania określonego kapitału założycielskiego. Przedsiębiorca, jako jedyny właściciel, odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wobec wierzycieli. Może wybrać dowolną formę opodatkowania. Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, posiadającym własne fundusze. Członkowie spółdzielni prowadzą wspólną działalność gospodarczą we własnym interesie. Spółdzielnia może też prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i środowiska. Wyróżniamy spółdzielnie pracowników, które świadczą usługi na rzecz swoich członków, oraz spółdzielnie wytwórcze, które zatrudniają swoich członków zarobkowo. Spółdzielnię może założyć 10 osób fizycznych lub mogą to zrobić 3 osoby prawne. Najważniejszym organem spółdzielni jest walne zgromadzenie członków. Po uchwaleniu statutu i wyborach do organów spółdzielni, którymi są rada nadzorcza i zarząd następuje zgłoszenie spółdzielni do rejestru. Po uzyskaniu wpisu do rejestru spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym się podmiotem mającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwo to działa w określonym celu, np. wydobywania konkretnego surowca lub produkcji maszyn i urządzeń. Przedsiębiorstwo ma majątek, w który zostało wyposażone przez swoich założycieli w trakcie organizowania. Założycielem przedsiębiorstwa państwowego są naczelne lub terenowe organy administracji państwowej. Podlega ono wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Jego organami są: ogólne zebranie pracowników, rada pracownicza oraz dyrektor. Spółka jest umownym związkiem osób i ich kapitałów stworzonym w celu prowadzenia działalności gospodarczej. W zależności od przepisów prawnych jakim podlegają dzielą się one na spółki cywilne i handlowe [2, s. 72]. Spółki cywilne podlegają postanowieniom kodeksu cywilnego i nie mają osobowości prawnej. Do założenia wystarczy zawarcie pisemnej umowy między wspólnikami. Kodeks nie określa wysokości kapitału własnego spółki. Od 1 stycznia 2001 r. spółka cywilna nie może istnieć jako samodzielne przedsiębiorstwo, można jednak zawiązywać spółki cywilne dla realizacji celów gospodarczych. Poszczególni wspólnicy spółki muszą wtedy zarejestrować się jako osoby samodzielnie prowadzące działalność gospodarczą, zaznaczając we wniosku, że działalność prowadzić będą w formie spółki cywilnej. W nazwie spółki muszą być ujawnione nazwiska wszystkich wspólników i wszyscy muszą zarejestrować taką samą nazwę spółki. Każdy wspólnik jest odrębnym przedsiębiorcą, zawiera umowy z kontrahentami i odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa stanowi inaczej. Spółka cywilna musi być według przepisów prawa przekształcona w spółkę jawną, jeżeli przez dwa kolejne lata osiągnie przychody w wysokości będącej równowartością co najmniej 400 000 euro [2, s. 73]. Spółki handlowe podlegają przepisom Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 nr 94 poz. 1037 z późn. zm.). Reguluje ona tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek. Podpisując umowę spółki handlowej, wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów finansowych oraz, jeżeli umowa lub statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Spółki handlowe dzielą się na osobowe oraz kapitałowe. Spółki osobowe mogą we własnym imieniu prowadzić przedsiębiorstwo, nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać do sądu i być do niego pozywane. Podstawą ich istnienia jest wspólne działanie osób
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 uczestniczących w spółce. Do spółek osobowych zalicza się: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz komandytowo-akcyjną. Spółki kapitałowe mają osobowość prawną, którą uzyskują wraz z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców. Spółkę kapitałową może założyć jedna lub więcej osób w każdym prawnie dopuszczalnym celu. Podstawą jej działania jest zgromadzony przez wspólników lub akcjonariuszy kapitał. Członkowie spółki kapitałowej muszą powoływać odpowiednie organy, które nią zarządzają i ją reprezentują. Do spółek kapitałowych zaliczają się spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Tabela 1. Charakterystyka spółek handlowych [2, s. 76]. Charakterystyka spółek handlowych Typ spółki Dokumenty założycielskie Minimalna wysokość kapitału zakładowego Odpowiedzialność za zobowiązania Organy spółki Wynagrodzenie Jawna umowa spółki na piśmie nieokreślona każdy wspólnik odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką nie powołuje się; sprawy spółki może prowadzić jeden, kilku lub wszyscy wspólnicy zgodnie z umową spółki wspólnicy mają prawo do równego udziału w zyskach oraz corocznie do 5% odsetek od swojego kapitału udziałowego Partnerska umowa w formie aktu notarialnego, określająca wolny zawód wykonywany przez partnerów nieokreślona partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem zawodu przez pozostałych partnerów można powołać zarząd. Spółkę może też reprezentować jeden partner, kilku lub wszyscy – zgodnie z umową spółki partnerzy mają prawo do wypracowanych przez siebie zysków po uwzględnieniu wspólnych kosztów spółki Komandytowa umowa w formie aktu notarialnego nieokreślona co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz – odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika – komandytariusza – jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej spółkę reprezentują komplementariusze, a po uzyskaniu pełnomocnictw mogą ją reprezentować także komandytariusze komplementariusze i komandytariusze uczestniczą w zyskach proporcjonalnie do wniesionego do spółki wkładu
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Komandytowo- -akcyjna statut w formie aktu notarialnego 50 000zł co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz – odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki: akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki w spółce może działać walne zgromadzenie i rada nadzorcza (gdy liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób, powołuje się ją obowiązkowo) Komplementariusze oraz akcjonariusze uczestniczą w zyskach spółki proporcjonalnie do wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej. Zograniczoną odpowiedzialnością umowa w formie aktu notarialnego 50 000 zł, jeden udział to minimum 500 zł Za zobowiązania spółki odpowiadają: spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Wspólnik odpowiada solidarnie ze spółką za jej zobowiązania do wartości wniesionego wkładu, określonego w umowie spółki Zgromadzenie wspólników, zarząd, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna są wymagane obowiązkowo, gdy kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż 25 Wspólnicy mają prawo do udziału w zysku przeznaczonym do podziału; spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przyszłego zysku Akcyjna statut w formie aktu notarialnego 500 000zł akcje o równej wartości nominalnej nie niższej niż 1 zł Za zobowiązania spółki odpowiadają: spółka i osoby, które działają w jej imieniu. Akcjonariusz odpowiada solidarnie ze spółką za jej zobowiązania do wartości wniesionego wkładu, określonego w statucie spółki Walne zgromadzenie akcjonariuszy – organ uchwałodawczy, rada nadzorcza – organ nadzorujący, zarząd – organ zarządzający Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku przeznaczonym do podziału, proporcjonalnie do ilości posiadanych akcji. Fakt posiadania lub nieposiadania przez jednostkę organizacyjną osobowości prawnej wynika z przepisów prawa. Jednostka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania jej do odpowiedniego rejestru. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych osobami prawnymi są spółki kapitałowe, a ustawa o przedsiębiorstwach państwowych określa przedsiębiorstwo państwowe jako osobę prawną. Osobowość prawną posiadają także przedsiębiorstwa komunalne i spółdzielnie. Skutkiem posiadania osobowości prawnej jest między innymi to, że przedsiębiorca będący osobą prawną odpowiada za wszystkie zobowiązania (długi) do wysokości posiadanego majątku. Wyłączona jest osobista odpowiedzialność właścicieli, współwłaścicieli, wspólników. Natomiast w tych jednostkach, które nie posiadają osobowości prawnej, za wszystkie zobowiązania (długi) odpowiada właściciel (współwłaściciele), także majątkiem osobistym. Ustawa (Prawo działalności gospodarczej) wprowadza także podział przedsiębiorców na małych, średnich i dużych. Podział ten jest istotny z tego względu, że państwo ma obowiązek stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Małe przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz osiąga roczny przychód ze sprzedaży nieprzekraczający równowartości w złotych 7 milionów euro lub suma wartości jego majątku nie przekracza równowartości w złotych 5 milionów euro. Średnie
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz osiąga roczny przychód ze sprzedaży nieprzekraczający równowartości w złotych 40 milionów euro lub suma wartości jego majątku nie przekracza równowartości w złotych 27 milionów euro. Duże przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia 250 i więcej pracowników lub osiąga przychód ze sprzedaży przekraczający równowartość w złotych 40 milionów euro lub suma wartości jego majątku przekracza równowartość w złotych 27 milionów euro. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest system ekonomiczny? 2. Co to jest rynek? 3. Co to jest popyt? 4. O czym mówi prawo popytu? 5. Co to jest podaż? 6. O czym mówi prawo podaży? 7. Co to jest cena równowagi rynkowej? 8. W jaki sposób definiowane jest pojęcie przedsiębiorcy? 9. Jakie znasz formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej? 10. Na czym polegają różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią a spółkami prawa handlowego? 11. Jakie znasz rodzaje spółek prawa handlowego i czym się one charakteryzują? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 W tabeli podane są wielkości popytu i podaży usługi uszycia bluzki damskiej w zależności od jej ceny. a) Przedstaw na wykresie krzywe popytu i podaży usługi wykonania bluzki damskiej oraz wskaż cenę równowagi b) Na podstawie przygotowanego wykresu odpowiedz, jaka będzie wielkość popytu i podaży przy cenie usługi wykonania bluzki damskiej wynoszącej: − 35 zł oraz czy wystąpi niedobór czy nadwyżka usługi na rynku, − 15 zł oraz czy wystąpi niedobór czy nadwyżka usługi na rynku. Tabela do ćwiczenia 1 [2] Cena (zł) 10 15 20 30 35 40 50 Popyt na usługę 100 85 70 60 50 35 20 Podaż na usługę 20 30 45 60 70 80 100 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wskazać cenę równowagi,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 4) na podstawie rysunku określić wielkość popytu i podaży przy podanych cenach i zinterpretować wynik, 5) zaprezentować i porównać wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − wzór tabeli do ćwiczenia 1. Ćwiczenie 2 Na podstawie wiadomości przekazanych przez nauczyciela w trakcie zajęć oraz źródeł internetowych wskaż różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią a spółkami prawa handlowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wyszukać źródła literaturowe i internetowe, na których można się oprzeć podczas rozwiązywania ćwiczenia, 4) wypisać różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią oraz spółkami prawa handlowego, 5) zaprezentować i porównać wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − komputer z dostępem do Internetu, − literatura. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić relacje między popytem i podażą?   2) określić czynniki wpływające na popyt i podaż usług krawieckich?   3) wymienić i scharakteryzować formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej?  
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 4.2. Podstawy działalności usługowej 4.2.1. Materiał nauczania Źródła finansowania przedsiębiorstw Kapitał, czyli pewna suma pieniędzy stanowi podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz umożliwia jego funkcjonowanie. Wysokość kapitału zależy w dużej mierze od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. Decyduje ona o dostępności i szybkości zgromadzenia i powiększenia kapitału. Kapitał niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej można rozpatrywać w kilku aspektach, a mianowicie: skąd pochodzi, do kogo należy, jak długo można z niego korzystać. Kapitały zewnętrzne pochodzą spoza przedsiębiorstwa. Należy do nich kapitał własny podstawowy oraz kapitał obcy. Kapitał podstawowy wnoszą założyciele przedsiębiorstwa. Kapitały wewnętrzne powstają w przedsiębiorstwie i pochodzą z zysków, czyli nadwyżek przychodów nad poniesionymi kosztami. Kapitały długoterminowe (powyżej jednego roku) wykorzystywane są przy inwestycjach, a kapitały krótkoterminowe (do 1 roku) służą do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Kapitały własne składają się z kapitału podstawowego oraz wypracowanego zysku. Stanowią one własność przedsiębiorstwa. Kapitały obce to środki pieniężne, które przedsiębiorstwo musi zwrócić właścicielom w uzgodnionym terminie. Za ich wykorzystanie płaci im wynagrodzenie w formie odsetek. Kapitały obce mogą przyjąć formę kredytów bankowych lub kupieckich, emisji obligacji i innych dłużnych papierów wartościowych [2, s. 76]. Kredyt bankowy – operacja polegająca na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony określonej kwoty środków pieniężnych, z przeznaczeniem na określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystywanego kredytu wraz z odsetkami w określonym terminie spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu [12]. Kredyt inwestycyjny – jest kredytem udzielanym na dłuższy okres czasu. Jest przeznaczony na sfinansowanie wydatków związanych z prowadzeniem oraz rozwojem działalności gospodarczej. Służy do sfinansowania przedsięwzięć inwestycyjnych mających na celu budowę lub rozbudowę istniejących już środków trwałych. Mogą być to inwestycje zarówno finansowe, materialne jak i niematerialne. Środki mogą być wykorzystane na wyposażenie, restrukturyzację, zakup lub budowę obiektów. Warunkiem uzyskania tego rodzaju kredytu jest udokumentowanie efektywności ekonomicznej, słuszności inwestycji, przewidywanych zysków, amortyzacji gwarancji bankowych oraz dobrze przygotowanych kosztorysów, planów i innych kalkulacji [9]. Wzór na obliczanie wysokości raty równej kredytu: A = S⋅q n ⋅ 1 1 − − n q q gdzie: A – wysokość raty stałej, S – wysokość kredytu, n – ilość rat, q – współczynnik obliczany ze wzoru: q = 1 + (r / m), gdzie "r" to oprocentowanie nominalne,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 a litera "m" oznacza ilość rat/kapitalizacji w okresie stopy procentowej. Ponieważ w zdecydowanej większości jest podawane oprocentowanie roczne, a raty płacimy co miesiąc, więc "m" najczęściej jest równe 12. „Zatem przedsiębiorca, któremu bank przyznał kredyt w wysokości 30 000 zł, okres spłaty kredytu to 2 lata, roczne oprocentowanie nominalne wynosi 24%, a raty płacone są co miesiąc, obliczy wysokość raty w następujący sposób: q= 1+r/m = 1+ 0,24/12 = 1,02 n = 12 ⋅ 2 =24 Wysokość raty wyniesie zatem: A = S⋅q n ⋅ 1 1 − − n q q = 30 000 ⋅ 1,02 24 ⋅ 102,1 102,1 24 − − =30 000 ⋅1,608 ⋅ 608,0 02,0 = 1591,92 zł + uwzględnić uwagi recenzenta oraz dopisek Kz – koszt jednostkowy zmienny = całkowite koszty zmienne/wielkość produkcji Zamiast kupować składniki majątku na własność przedsiębiorca może korzystać z leasingu. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonego dobra materialnego (np. maszyny) na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe). Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease oznaczającego nająć, wydzierżawić [12]. Emitować obligacje mogą tylko osoby prawne, po uzyskaniu specjalnego zezwolenia. Dostęp do różnych form finansowania obcego jest uzależniony od kapitału, jakim dysponuje przedsiębiorstwo, a pośrednio od jego formy organizacyjno-prawnej. Koszty i przychody. Próg rentowności. Koszty to wartość zużycia składników majątku, pracy ludzkiej i zakupionych towarów i usług oraz innych wydatków związanych z prowadzeniem działalności przez przedsiębiorstwo. W analizie działalności przedsiębiorstwa istotne znaczenie ma podział kosztów na stałe i zmienne. Poziom kosztów stałych jest niezależny od wielkości produkcji, ich przykładem może być amortyzacja (wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego), płace administracji, koszty konserwacji urządzeń. Koszty, które wzrastają w miarę zwiększania rozmiarów produkcji, nazywane są kosztami zmiennymi. Mogą to być na przykład płace pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji oraz wartość zużytych materiałów i surowców. Przychody to należności uzyskane ze sprzedaży wyrobów i usług. Przedsiębiorstwo może również uzyskiwać przychody z tytułu odsetek za środki zgromadzone w banku i udzielone pożyczki. Przychodami są też kwoty uzyskane za sprzedane składniki majątku przedsiębiorstwa. Zestawienie kosztów i przychodów to zadanie księgowości przedsiębiorstwa. Umożliwia ono kalkulację ceny wytwarzanych produktów i świadczonych usług [2, s.91]. Próg rentowności obrazuje sytuację, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe i koszty zmienne przedsiębiorstwa. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentowności jest podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty stałe (np. amortyzacja jest kosztem stałym) i koszty zmienne (np. energia wykorzystywana w produkcji, materiały, czy też wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, o ile rosną one w miarę wzrostu produkcji).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Próg rentowności można wyrazić ilościowo (tzn. ile sztuk produktu trzeba sprzedać) lub wartościowo (tj. jaką wartość musi osiągnąć ta sprzedaż). W progu rentowności firma nie ponosi straty ani też nie osiąga zysku, wynik finansowy jest równy 0. Ale co ważne, w progu rentowności przepływy pieniężne są równe amortyzacji, gdyż jest ona kosztem niepieniężnym (nie wiąże się z nią wypływ gotówki z firmy). Próg rentowności oblicza się wg poniższych wzorów: Próg rentowności ilościowy: PRi = Ks/p- Kz gdzie: PRi – ilościowy próg rentowności Ks – koszty stałe p – cena Kz – koszt jednostkowy zmienny = Próg rentowności wartościowy: PRw = (Ks)/((p – kjz)/p), gdzie: kjz – koszty jednostkowe zmienne. Krawiec obliczający próg rentowności (ilościowy) dla danego wyrobu (np. spodni męskich), którego działalność generuje koszty stałe w wysokości 1500 zł miesięcznie, koszt jednostkowy zmienny wytworzenia produktu (wartość otrzymana z kalkulacji danego wyrobu) wynosi 50 zł, a jego cena 70 zł, wykorzysta wzór: Pri = Kz/p-Kz. Zatem krawiec, aby mu się to opłacało, powinien sprzedać miesięcznie Pri = 5070 1500 − = 75 szt. danego wyrobu. Na etapie prowadzeni krawieckiej działalności usługowej ważnym elementem działalności wpływającym na zyskowność przedsiębiorstwa jest cena wyrobu gotowego. Cenę ustala się na podstawie kalkulacji. Kalkulacja może być sporządzona przez zakłady usługowe na potrzeby rachunku kosztów, obliczenia oferowanej ceny. Składa się ona z następujących pozycji (składników kalkulacji): – koszty bezpośrednie, koszty materiałów i dodatków oraz robocizny, – koszty pośrednie, związane z obsługą administracyjną i zarządzaniem punktem usługowym. Świadczenie usług w zakładzie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług VAT. VAT jest podatkiem powszechnym, co oznacza, że opodatkowane jest świadczenie usług, które znajdują się na rynku i w ostatecznym rachunku obciąża konsumentów danego kraju. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 22%. Podatek ten jest obliczany jako narzut do ustalonej ceny, zwanej ceną netto, i wykazany w dokumencie faktura VAT. Prawo do wystawiania faktur mają wyłącznie zarejestrowani podatnicy podatku od towarów i usług VAT, którzy posiadają numer identyfikacji podatkowej NIP i nie korzystają z żadnych zwolnień z tego podatku. Obowiązek dokumentowania obrotu dla potrzeb podatku VAT fakturami VAT przez podatników tego podatku określony został w Ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 z późn. zmianami). Podatnicy nie mają obowiązku wystawiania faktur VAT osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej, chyba że osoby te zażądają udokumentowania transakcji fakturą. całkowite koszty zmienne wielkość produkcji
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Kwotę podatku oblicza się w następujący sposób: Cena netto × stawka podatku VAT = kwota podatku Cena netto + kwota podatku = cena brutto Jeśli przedsiębiorca przewiduje, że jego przychody roczne uzyskane ze świadczenia usług nie przekroczą określonej w ustawie wysokości, może ubiegać się o zwolnienie z płacenia podatku od towarów i usług. Ustawa o podatku od towarów i usług nie określa jednolitego wzoru faktury, jednak powinny na niej figurować następujące pozycje: − imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy, − numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy, − data dokonania sprzedaży oraz data wystawienia i numer kolejny faktury oznaczonej jako „FAKTURA VAT”, − nazwa towaru lub usługi, − jednostka miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług, − cena jednostkowa towaru lub usługi bez kwoty podatku (cena jednostkowa netto), − wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto), − stawki podatku, − suma wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług, − kwota podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), − wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), − kwota należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażona cyframi i słownie. Przykład wyliczania kwoty faktury przedstawia rysunek 4. Rys. 4. Wyliczanie kwoty faktury. Podejmowanie działalności gospodarczej Pierwszym krokiem prowadzącym do podjęcia działalności gospodarczej jest wygenerowanie pomysłu na rodzaj i zakres działalności. Powinna temu towarzyszyć wnikliwa analiza sytuacji i potrzeb na rynku w danej branży. Krawiec chcący prowadzić działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług krawieckich powinien pomyśleć o odpowiednio wyposażonym lokalu (własnym lub wynajętym) Warto rozważyć, czy konieczny jest oddzielny lokal czy można ją prowadzić w mieszkaniu. Konieczne będzie również nawiązanie współpracy z dostawcami materiałów – hurtownikami lub producentami. Coraz więcej firm nie poprzestaje na jednym tylko rodzaju działalności – łączą produkcję z handlem, handel z usługami, produkcję z usługami lub produkcję z handlem i usługami. Krawiec może w zakładzie szyć ubrania, sprzedawać je klientom a przy okazji naprawiać
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 odzież. Zwiększa to szansę utrzymania się na rynku. Krawiec produkujący, sprzedający i naprawiający odzież może z czasem rozwinąć działalność na taką skalę, ze będzie zmuszony zatrudnić jednego lub kilku pracowników, zwiększyć produkcję i nawiązać nowe kontakty handlowe. Sukces firmy zależy w dużej mierze od miejsca prowadzonej działalności. Konieczne jest zatem rozpoznanie, ile firm z danej branży działa na wybranym terenie, czy rynek jest nasycony, a więc czy klienci potrzebują tego, co nowy przedsiębiorca chce im zaoferować. Wskazane jest też śledzenie prasy branżowej i tematycznej, tematycznych stron internetowych czy telewizyjnych programów gospodarczych. Dobrze jest zastanowić się również na ile produkt czy usługa jaką będę świadczył może zaspokoić potrzeby potencjalnych klientów. Następnym ważnym, krokiem jest ustalenie, kim są potencjalni klienci – czym się zajmują, w jakim są wieku, jakiej płci, jak wygląda ich sytuacja finansowa, gdzie mieszkają i jakie są ich zwyczaje dotyczące zakupów. Badając rynek należy również przeanalizować, ilu nabywców mają firmy konkurencyjne, oferujące podobne produkty, usługi. Oceniając konkurencję powinno się najpierw ustalić, gdzie mieszczą się najbliżsi i najwięksi konkurenci oraz w jakim stopniu zaspokajają oni potrzeby lokalnego rynku. Ważne jest określenie i zestawienie podobieństw oraz różnic między twoją firmą, a firmami konkurencyjnymi. Kiedy poznasz już teren na którym chcesz działać, rynek, klientów, a także konkurencję, należy zastanowić się nas podażą, popytem oraz ceną. Podsumowaniem wyników badań rynku powinno być ustalenie wysokości własnych obrotów oraz określenie efektywności planowanej działalności czyli ile chcesz zarobić na swojej działalności. Nie należy zapominać o kosztach bieżącego funkcjonowania (wynajem pomieszczeń, opłaty za media itp.), usług obcych (księgowość, obsługa prawna, konsultanci specjalistyczni itp.) oraz innych wydatkach, zależnych od specyfikacji branży, w której przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą. Decyzję o podjęciu samodzielnej działalności warto poprzedzić zapoznaniem się z przepisami dotyczącymi podatków, ubezpieczeń, zatrudniania pracowników oraz ewidencji działalności. Potrzebne informacje można znaleźć np. w poradnikach wydawanych przez Polską Agencję Rozwoju i Przedsiębiorczości i inne organizacje wspierające rozwój przedsiębiorczości, lub na stronach internetowych: − www.parp.gov.pl − www.firma.onet.pl/poradnik.html − www.prawo.interia.pl/abc/firma − www.biznespartner.pl − www.fiskus.com.pl/fir.htm − www.twoja-firma.pl. Następnie należy się zastanowić nad wyborem formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca musi też zdecydować, w jakiej formie chce płacić podatek dochodowy. Może on być odprowadzany na zasadach karty podatkowej, ryczałtu ewidencjonowanego lub na zasadach ogólnych. Osoby prawne są zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości i płacenia podatku dochodowego od osób prawnych. Przy stawianiu pierwszych kroków na rynku najbardziej odpowiednie są najprostsze formy przedsiębiorstw czyli przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną osoby fizycznej, spółka cywilna, spółka jawna lub spółka partnerska. Prowadzenie własnej firmy jest zawsze związane z ryzykiem. Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je zmniejszyć przez odpowiednie zaplanowanie przedsięwzięcia. Jasno sprecyzowany plan działalności pomoże przedsiębiorcy w znalezieniu ewentualnych wspólników lub w pozyskaniu dodatkowego kapitału. Przyszłe działania gospodarcze muszą
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 wynikać z przyjętego planu. Nie mogą być chaotyczne czy spontaniczne. Dobrze jest przygotować różne warianty działania: najbardziej optymistyczny, najbardziej prawdopodobny i ostrożny – zazwyczaj jeden z nich okazuje się trafny [2, s. 81]. Biznesplan jest to dokument wyznaczający cele firmy oraz określający sposób ich realizacji. Jest to swoisty plan gospodarczy firmy, przedstawiający koncepcję jej rozwoju oraz wynik końcowy. Często jest to pierwszy dokument wspierający wniosek do banku przy ubieganiu się o kredyt. Biznesplan składa się z następujących elementów: − Streszczenie, − Opis produktu lub usługi, cel firmy, − Zespół zarządzający, − Rynek i konkurencja, − Plan marketingowy, − System biznesowy i organizacja, − Harmonogram realizacji, − Możliwości i zagrożenia, − Plany finansowe i finansowanie [8, s. 7]. Dobrze napisany biznesplan to dokument zwięzły i konkretny, zawierający najczęściej od 20 do 40 stron w zależności od rodzaju działalności. Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym Każdy podmiot może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zasady wpisu zostały określone w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym, który zaczął funkcjonować od 01.01.2001 r. Rejestr przedsiębiorców prowadzą sądy rejonowe mające siedzibę w miastach będących siedzibą wojewody. Wpis dokonywany jest na podstawie wniosku złożonego do właściwego sądu rejestrowego na urzędowym formularzu wraz z wymaganymi dokumentami. Jeżeli przedsiębiorca jest osobą fizyczną, to w rejestrze będzie umieszczone między innymi: imię i nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania, nazwa firmy i przedmiot działalności. Rejestracja w systemie REGON Po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (i uzyskaniu koncesji lub zezwolenia, o ile wymagają tego obowiązujące przepisy), przedsiębiorca powinien zgłosić się do urzędu statystycznego, aby uzyskać numer identyfikacyjny REGON. REGON jest to dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny podmiotu gospodarczego w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej. Do prowadzenia rejestru zobowiązany jest Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Numer taki otrzymuje od urzędu statystycznego każde przedsiębiorstwo. Wpis do rejestru następuje na podstawie wniosku złożonego przez przedsiębiorcę. Przy rejestracji wymagane są następujące dokumenty: – zaświadczenie o dokonanym wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego, – wypełniony wniosek RG-1. Podmioty, które podlegają wpisowi do rejestru, mają obowiązek posługiwania się numerem REGON w obrocie gospodarczym. Wykonanie pieczątki firmowej Obowiązek posiadania pieczątki nie wynika z żadnych przepisów prawnych, jednak pieczątka firmowa jest potrzebna przy zakładaniu przez firmę rachunku bankowego. Należy mieć przy sobie zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 Otwieranie rachunku bankowego Ustawa (Prawo działalności gospodarczej) zobowiązuje przedsiębiorcę do założenia rachunku w banku i powiadomienia o tym fakcie urzędu skarbowego. Rachunek bieżący służy przede wszystkim do gromadzenia środków pieniężnych oraz przeprowadzania rozliczeń. Posiadanie rachunku umożliwia zaciąganie kredytów na sfinansowanie zobowiązań. W celu otwarcia rachunku bankowego należy złożyć w oddziale danego banku ofertę zawarcia rachunku wraz z kartą wzorów podpisów. Ofertę stanowi wypełniony formularz umowy. Wymagane dokumenty: – dokumenty potwierdzające rejestrację działalności, – dokumenty wskazujące osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych, – zaświadczenie o nadanym numerze REGON. Zgodnie z obowiązującymi przepisami przedsiębiorca ma obowiązek za pośrednictwem banku: – płacić należne podatki do urzędu skarbowego, – regulować składki wobec ZUS, – przyjmować należności i regulować zobowiązania, jeżeli wartość transakcji przekracza określoną przepisami kwotę. Zgłoszenie do celów podatkowych W urzędzie skarbowym przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć wniosek o nadanie numeru identyfikacji podatkowej NIP. NIP to dziesięciocyfrowy numer, który otrzymuje każda osoba i przedsiębiorstwo rozliczające się z urzędem skarbowym, ułatwiający identyfikację podatników. Obowiązkowi temu podlegają wszyscy przedsiębiorcy bez względu na formę organizacyjno- prawną, rodzaj i liczbę płaconych podatków, formę opodatkowania oraz liczbę prowadzonych zakładów. Po uzyskaniu numeru identyfikacji podatkowej przedsiębiorca powinien podjąć decyzję dotyczącą płacenia lub nie podatku od towarów i usług VAT. Opodatkowaniu tym podatkiem podlega między innymi odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatnikami są: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne wykonujące we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu. Zarejestrowany podatnik VAT ma ustawowy obowiązek: – prowadzić wymagane ewidencje, – składać w określonym przepisami terminie deklarację podatkową, – wpłacać na rachunek urzędu skarbowego należny podatek, którego wysokość wynika ze złożonych deklaracji. Zgłoszenie obowiązku w zakresie ubezpieczeń Następnym krokiem przedsiębiorcy, który rozpoczyna działalność gospodarczą, jest zgłoszenie się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z ustawą (O systemie ubezpieczeń społecznych i powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym), osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (także w formie spółek, które nie posiadają osobowości prawnej) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W związku z powyższym przedsiębiorca dokonuje zgłoszenia w ZUS-ie i opłaca składki na: – obowiązkowe ubezpieczenie społeczne, emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz dobrowolne chorobowe, – ubezpieczenie zdrowotne, – Fundusz Pracy (wynika z ustawy o zatrudnieniu i instytucjach rynku pracy).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 Jeżeli przedsiębiorca jest jednocześnie pracodawcą (co oznacza, że zatrudnia pracowników w ramach stosunku pracy), podlega obowiązkowemu zgłoszeniu jako płatnik składek na ubezpieczenie od zatrudnionych pracowników oraz składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Rozliczenia z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych dokonuje się w każdym miesiącu, składając odpowiednią deklarację i opłacając składki w ustalonych terminach. Osoba zakładająca przedsiębiorstwo powinna wypełnić następujące formularze: – ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek, – ZUS ZUA – formularz zgłoszeniowy, (gdy podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu). Zgłoszenie do organów kontroli Jeżeli przedsiębiorca zostaje pracodawcą, (co oznacza, że zawarł co najmniej jedną umowę o pracę) jest zobowiązany w terminie 14 dni od daty zatrudnienia pracownika zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną w formie pisemnej o rodzaju działalności, przewidywanej liczbie pracowników oraz przedstawić informacje o podjętych środkach, niezbędnych do zapewnienia warunków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są kapitały własne i obce przedsiębiorstw? 2. Co to są kapitały wewnętrzne i zewnętrzne przedsiębiorstw? 3. Co to jest kredyt? 4. W jaki sposób obliczamy wysokość stałych rat kredytu? 5. Na czym polega różnica pomiędzy kredytem a leasingiem? 6. Co to jest i z jakich elementów składa się biznesplan? 7. Podaj procedurę postępowania konieczną do uruchomienia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne? 8. Co to jest REGON? 9. Co to jest NIP? 10. Jakie składki opłacane są przez przedsiębiorcę w ZUS? 11. Co to jest próg rentowności? 12. Jakie rodzaje kosztów zaliczamy do kosztów stałych a jakie do zmiennych? 13. Jakie elementy uwzględnia się przy sporządzaniu kalkulacji ceny usługi? 14. Na jakie elementy zwrócisz uwagę dokonując analizy rynku lokalnego w celu prowadzenia działalności krawieckiej?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sporządź kalkulację ceny koszuli męskiej. Tabela do ćwiczenia 1. Arkusz kalkulacji usługowej Ilość × cena Wartość Koszt materiałów Koszt dodatków Cena robocizny Razem Podatek VAT Razem Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) ustalić normę zużycia tkaniny i dodatków, 3) obliczyć wartość materiałów i dodatków na podstawie podanych cen, 4) ustalić według cennika cenę robocizny, 5) do ceny netto doliczyć wartość podatku VAT, 6) obliczenia umieścić w tabeli, 7) porównać i zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – wzór tabeli do ćwiczenia 1 – arkusz kalkulacji usługowej, – przybory do pisania, – kalkulator, – cennik materiałów i dodatków, – normy zużycia materiałów i dodatków, – plansze dydaktyczne, – wzory dokumentów. Ćwiczenie 2 Otrzymałeś w banku kredyt w wysokości 20 000 zł. Ratę będziesz spłacał w comiesięcznych odstępach czasu. Oblicz ratę spłaty kredytu, wiedząc, że w całym okresie spłaty jej wysokość jest stała. Obliczeń dokonaj dla: a) okresu spłaty wynoszącego 3 lata przy rocznej stopie procentowej 19%; b) okresu spłaty wynoszącym 2 lata przy rocznej stopie procentowej 16%.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) zidentyfikować wzór, 4) wypisać dane, 5) dokonać obliczeń wg wzoru: A = S⋅q n ⋅ 1 1 − − n q q , 6) zaprezentować i porównać wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator. Ćwiczenie 3 Wykorzystując informacje zawarte w materiale nauczania oraz inne źródła informacji, wypisz nazwy urzędów, w których należy dokonać rejestracji działalności gospodarczej i przyporządkuj im odpowiednie dokumenty. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wpisać nazwy urzędów, w których dokonuje się rejestracji działalności gospodarczej, 4) wybrać odpowiedni rodzaj dokumentów, 5) przyporządkować dokumenty do urzędów, 6) porównać i zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − komputer z dostępem do Internetu, − wzory dokumentów z różnych urzędów, − literatura. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) sporządzić kalkulację ceny usługi krawieckiej?   2) obliczyć ratę spłaty kredytu?   3) podać procedurę postępowania konieczną przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej?  
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 4.3. Prawa klienta. Etyka zawodu 4.3.1. Materiał nauczania Prawa klienta Wszyscy ludzie uczestniczą w życiu gospodarczym pełniąc różne funkcje. Gdy dokonują zakupu, są konsumentami. Zakładając własną firmę i zatrudniając innych ludzi, stają się przedsiębiorcami i pracodawcami. Z kolei osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie to pracownicy. Funkcje przyjmowane przez obywateli kształtują życie gospodarcze państwa. Wszystkie te działania ludzi są podporządkowane normom postępowania ustanowionym przez prawo obowiązujące w państwie. Konsument to osoba kupująca dobra i usługi. Dokonuje wyboru, z których dóbr i usług skorzysta. Subiektywne decyzje konsumentów wpływają na kształtowanie się rynku, który reaguje na zmiany upodobań konsumentów: przedsiębiorcy dążą do pozyskania jak największej liczby osób korzystających z ich produktów. Jednym z elementów mających nakłonić konsumenta do skorzystania z oferty (oprócz jakości i ceny) jest reklama. Niektóre reklamy wprowadzają klientów w błąd. Za nieuczciwą reklamę można uznać przekaz, w którym dużymi czcionkami zachwala się pewną usługę, a dokładne warunki korzystania z niej podane są małą czcionką na dole ogłoszenia. Nieuczciwe jest również reklamowanie ceny, która nie uwzględnia wszystkich opłat. W reklamie nie powinno się też dyskredytować konkurencyjnej firmy. Ochrona konsumentów polega na promowaniu bezpiecznych towarów i usług oraz dążenia do poprawy ich jakości. Konsumenci mają prawo do: − bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, czyli wyłączenia ze sprzedaży towarów zagrażających zdrowiu konsumentów, − dostępu do informacji o produkcie, jego cenie, przeznaczeniu, warunkach gwarancji, − dochodzenia swoich roszczeń w razie reklamacji nabytego towaru. Dla ochrony praw konsumentów powołane zostały następujące instytucje: − Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji to instytucja państwowa, której celem jest ochrona konsumentów oraz przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami, − Inspekcja Handlowa zajmuje się kontrolą jakości towarów i rzetelnością świadczonych usług, − Państwowa Inspekcja Sanitarna za pośrednictwem placówek terenowych kontroluje jakość sprzedawanej żywności oraz warunki jej transportu i przechowywania, − Federacja Konsumentów i Stowarzyszenie Konsumentów Polskich są organizacjami pozarządowymi o zasięgu ogólnokrajowym, pomagającymi klientom egzekwować prawa konsumenckie w wypadku zaistnienia sporów między sprzedawcą lub producentem a konsumentem. Pokrzywdzony może za pośrednictwem tych instytucji dochodzić swoich praw. W polskim systemie prawnym konsumentem (klientem) jest każdy, kto nabywa towar dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą. W Polsce system ochrony konsumentów tworzą następujące akty prawne: – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – art. 76 nakłada na wszystkie władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 – Ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego – dostosowuje polskie prawo do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej, zawartych zwłaszcza w dyrektywie 99/44/WE z 25 maja 1999 r. – Kodeks cywilny – nadal obowiązuje w zakresie spraw, które nie zostały uregulowane ustawą z 27 lipca 2002 r. – Ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – szczególnie ważna dla ochrony konsumentów, ponieważ określa listę czynów uznawanych za przejaw nieuczciwej konkurencji, na straży przestrzegania przepisów prawa stoją liczne instytucje, których zadaniem jest prowadzenie nadzoru i kontroli, karanie lub kierowanie do sądu przedsiębiorców nieprzestrzegających prawa, udzielanie pomocy konsumentom w rozstrzyganiu spraw spornych z przedsiębiorcami lub w załatwianiu spraw, z którymi nie są w stanie sobie poradzić. Przepisy prawne kodeksu cywilnego regulują odpowiedzialność w ramach rękojmi i gwarancji za wady ukryte towarów (wady, które ujawniają się w trakcie użytkowania towarów). Rękojmia jest to odpowiedzialność sprzedającego wobec kupującego za wady produktu, który był przedmiotem transakcji. W ramach rękojmi sprzedawca ma obowiązek: − usunięcia wady zakupionego towaru lub jego wymiany na inny, niewadliwy towar; − obniżenia ceny wadliwego towaru lub zwrotu pieniędzy w wypadku, gdy zakupionego towaru nie można naprawić. Rękojmia obejmuje tylko transakcje między firmami oraz transakcje między osobami fizycznymi. Nie obejmuje relacji między firmą a osobą fizyczną, w tym wypadku bowiem obowiązuje ustawa o sprzedaży konsumenckiej ograniczająca nieco prawa klienta, ale wydłużająca z jednego roku do dwóch lat okres dochodzenia roszczeń. Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2002 r., Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.) wprowadza pojęcie zgodności zakupu towaru z umową. Konsument dokonując zakupu, zawiera w świetle prawa umowę, z której wynikają jego prawa. Zawarta jest w niej odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego w przypadku, gdy towar nie nadaje się do celu, w jakim jest zwykle używany oraz nie odpowiada właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Odpowiedzialność sprzedawcy dotyczy również wszystkich informacji o towarze zamieszczonych na opakowaniu, ulotkach informacyjnych oraz zapewnień znajdujących się na reklamach. W wypadku wykrycia wad towaru konsument ma prawo żądać jego wymiany, naprawy lub obniżenia ceny, a także może odstąpić od umowy zakupu w wypadku nieskutecznej i długotrwałej naprawy. Gwarancja jest dobrowolną deklaracją sprzedawcy lub producenta, potwierdzającą jakość produktu. Określa ona warunki i okres, w jakim możemy dochodzić zobowiązań sprzedawcy lub producenta. Podstawowym dokumentem potrzebnym przy dochodzeniu praw wynikających z rękojmi jest dowód zakupu, a wypadku gwarancji karta gwarancyjna. Etyka biznesu Etyka obejmuje ogół ocen i norm moralnych ogólnie akceptowanych w danym społeczeństwie. Zadaniem etyki zawodowej jest przede wszystkim: – regulowanie wzajemnych stosunków wewnątrz grup zawodowych, wzajemna pomoc, przekazywanie wiadomości, solidarność zawodowa, – określenie reguł postępowania przedstawicieli zawodu w stosunku do przedmiotu działalności zawodowej, dbałość o maszyny i urządzenia, poszanowanie godności klienta. Analizując etykę zachowań w miejscu pracy, należy rozważyć relacje:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 – między pracodawcą a przełożonymi, – między pracownikami. Etyka biznesu w gospodarce rynkowej odnosi się natomiast do relacji pomiędzy przedsiębiorstwem a jego klientami, partnerami handlowymi, pracownikami oraz przedsiębiorstwami konkurencyjnymi. Relacje te muszą być zgodne z obowiązującym prawem oraz przyjętymi regułami postępowania przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Ponieważ prawo nie jest w stanie regulować wszystkich zachowań ludzi, konieczne staje się przestrzeganie norm ustalonych przez społeczeństwo, które są weryfikowane przez opinię publiczną. We wszystkich tych relacjach powinny dominować uczciwość, odpowiedzialność, rzetelność, takt, poszanowanie godności drugiej osoby, poszanowanie mienia. Firma, która chce długo działać na rynku, nie może ignorować zasad etycznego postępowania w stosunku do swoich klientów. Przedsiębiorcy, którzy planują działalność swojej firmy na długo, muszą jej renomę oprzeć na uczciwości i trosce o klienta. Cechą gospodarki rynkowej jest wolność gospodarcza rozumiana jako swoboda podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa korzystając z zasad wolności, dążą do osiągnięcia jak najwyższego zysku, minimalizując koszty. Prowadzi to często do podejmowania przez właścicieli lub dyrektorów kontrowersyjnych decyzji, stojących w sprzeczności z normami współżycia społecznego. Decyzje te dotyczą konsumentów, partnerów handlowych, pracowników oraz firm konkurencyjnych. Konsument może być narażony na nieuczciwość producentów i sprzedawców dotyczącą ceny lub jakości oferowanych produktów i usług. Oszukany w ten sposób konsument w przyszłości nie skorzysta z oferty firmy, która wobec niego zachowała się w sposób nieetyczny. To oznacza, że po pewnym czasie taka firma będzie miała mniejszą liczbę klientów, a tym samym obniżą się jej dochody. Partner handlowy, wobec którego nie dotrzymano wcześniej złożonych obietnic, zrezygnuje ze współpracy z niewiarygodnym przedsiębiorstwem. Zwróci się do firm konkurencyjnych, obniżając pozycję rynku poprzedniego partnera. Pracownik, który zauważa nieetyczne działania pracodawców nie tylko wobec pracowników, ale również w odniesieniu do konkurencji lub kontrahentów, straci zaufanie do własnego zakładu pracy. Może to spowodować poszukiwanie innej pracy i odejście z firmy. Firmy konkurencyjne, narażone na nieetyczne postępowanie innego przedsiębiorstwa polegające np. na nieuczciwej konkurencji, mogą wystąpić na drogę prawną lub w porozumieniu z innymi firmami z branży dążyć do całkowitego wyeliminowania takiego przedsiębiorstwa z rynku. Na liście nieetycznych zachowań w biznesie znajdują się: zatruwanie środowiska naturalnego, oszukiwanie własnych akcjonariuszy i pracowników, dyskryminacja kobiet i mniejszości narodowych, zwalnianie bez zasadnych powodów pracowników, produkowanie niebezpiecznych wyrobów oraz dbanie tylko i wyłącznie o warunku finansowe. Obecnie jednak w dużych firmach tworzy się kodeksy etyczne, które ustalają standardy postępowania w biznesie. Najczęściej regulują one problemy dotyczące: − dostarczania klientom wartościowych wyrobów i usług; − zapewnienia inwestorom zasadnego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego; − tworzenia nowych miejsc pracy; − tworzenia warunków awansu pracownikom oraz należytego ich wynagradzania za dobra pracę, talenty i poświecenie firmie; − promowania wynalazczości, pomysłowości; − dbałości o środowisko naturalne; − wspomagania i sponsorowania działań społecznie użytecznych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 Istnieją również zasady etyczne dotyczące poszczególnych zawodów. Tworzą one etykę zawodową, czyli zespół norm wyznaczających określone obowiązki moralne związane z wykonywanym zawodem. Przykładami etyki zawodowej są; etyka lekarska, prawnicza, nauczycielska. W etyce biznesu ważne jest, aby unikać wyłącznie postrzegania wszystkiego w kategoriach zysku. Pieniądze to tylko część sukcesu firmy. Ważniejszy powinien być klient, bo jego postępowanie zdecyduje, czy firma utrzyma się na rynku, czy też zbankrutuje. Dlatego etyczne zachowania muszą być celem, ponieważ dzięki nim zyskują wszyscy: klienci, pracownicy, współpracujące przedsiębiorstwa i sami przedsiębiorcy. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie prawa ma konsument? 2. Jakie znasz instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta w Polsce? 3. Co to jest rękojmia i czym różni się od gwarancji? 4. Co to jest etyka zawodowa? 5. W jakich działaniach przejawiają się nieetyczne zachowania przedsiębiorstw? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie artykułów, wycinków prasowych oraz innych informacji znalezionych w gazetach, czasopismach oraz w Internecie opisz 3 przykłady nieetycznych zachowań przedsiębiorców, które miały miejsce w rzeczywistości. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wybrać oraz przeszukać wskazane źródła pod kątem odpowiednich informacji, 4) na forum grupy zaprezentować wyniki swojej pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − gazety i czasopisma, − komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2 Wyjaśnij dlaczego w biznesie występują nieetyczne zachowania. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) zastanowić się i wypisać odpowiedzi, 4) na forum grupy zaprezentować wyniki i przedyskutować odpowiedzi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) podać przykłady nieetycznych zachowań przedsiębiorców?   2) wyjaśnić przyczyny nieetycznych zachowań w biznesie?  
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 4.4. Zarządzanie przez jakość w zakładzie usługowym. Promocja usług 4.4.1. Materiał nauczania Zarządzanie definiowane jest jako zestaw działań (obejmujący funkcje kierowania np. planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenia tj. kierowanie ludźmi kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny [3, s. 63]. Struktura organizacyjna to ogół ustalonych zależności funkcjonalnych i hierarchicznych między elementami organizacji, zgrupowanymi w komórki i jednostki organizacyjne w sposób umożliwiający osiąganie celów całości. Ze względu na dużą różnorodność jednostek organizacyjnych trudno mówić o konkretnej strukturze organizacyjnej dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Struktura organizacyjna determinowana jest przez szereg różnych, niekiedy sprzecznych ze sobą czynników i okoliczności. Do najważniejszych wyznaczników struktury organizacyjnej należą: − Strategia – misja oraz wyznaczone cele strategiczne. Strategia określa, w jaki sposób przebiegają linie podporządkowania i kanały komunikacji między poszczególnymi kierownikami i komórkami organizacyjnymi; − Technologia – stosowana w organizacji do wytwarzania jej wyrobów również wpływa na sposób ukształtowania organizacji np. technologie stosowane w produkcji masowej odznaczają się znacznym stopniem normalizacji i specjalizacji czynności; technologia wywiera również wpływ na mechanizmy koordynacji, na poziom na którym podejmuje się decyzje, na wielkość komórek organizacyjnych; − Ludzie – związani z jej działalnością wpływają na jej strukturę; kierownicy podejmują decyzje dotyczące kanałów komunikacji i linii podporządkowania oraz stosunków między komórkami organizacyjnymi; podejmując decyzje tworzenia komórek oraz przydziału zadań, muszą uwzględniać także uzdolnienia i postawy podwładnych; na strukturę oddziałują również ludzie spoza organizacji, struktura musi bowiem uwzględniać współdziałanie z klientami i odbiorcami, dostawcami i innymi osobami z zewnątrz; − Wielkość organizacji – na strukturę wpływa zarówno wielkość całej organizacji, jak i poszczególnych komórek organizacyjnych; większe organizacje odznaczają się na ogół wyższą specjalizacją czynności i bardziej sformalizowanymi procedurami; − Otoczenie organizacji – na strukturę wpływa potencjał otoczenia, pozwalający organizacji na trwanie i regularny wzrost, złożoność otoczenia tzn. określenie z jak wielu elementów się ono składa oraz niepewność otoczenia wynikająca z jego dynamiki i niestabilności; zadaniem organizacji jest selekcjonowanie i kodowanie danych napływających z otoczenia w celu przetworzenia ich w informacje, które z kolei służą do podejmowania decyzji wywierających zwrotny wpływ na otoczenie [3, s. 36]. Przedsiębiorstwa, by skutecznie funkcjonować czy też rozwijać się, muszą dokonywać ciągłych zmian. Pozyskanie załogi i jej przychylności może ułatwić przygotowanie i wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i co za tym idzie uzyskanie lepszych wyników pracy. Obecnie coraz więcej zakładów odzieżowych w celu podwyższenia poziomu jakości produkcji wprowadza kompleksowe zarządzanie przez jakość TQM, które łączy się z nowymi zasadami organizacji zarządzania przedsiębiorstwem oraz z organizacją przygotowania i przepływu produkcji. Total Quality Mangement (TQM) jest systemem zarządzania, który
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 obejmuje sposób myślenia całego personelu. Osiągniecie celu wymaga uświadomienia sobie konieczności poprawy jakości w całym przedsiębiorstwie zarówno wśród kierownictwa, jak i wszystkich pracowników. Pojęcie jakości obejmuje osiągnięcie wszystkich celów zarządzania oraz spełnienie wymagań społecznych. Przestrzeganie i egzekwowanie nowoczesnych zasad organizacyjnych sterowania jakością produkcji stanowi podstawowy warunek osiągania właściwych wyników pracy załogi. W Polsce najważniejszymi standardami wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa odzieżowe są normy ISO serii 9000. Normy te z jednej strony stanowią doskonałe wytyczne do budowania systemów jakości przedsiębiorstwa, z drugiej zaś stanowią podstawę do certyfikacji takich systemów. Certyfikacja – to działanie trzeciej strony (jednostki niezależnej od dostawcy i odbiorcy) zmierzające do wykazania, że zapewniono odpowiedni stopień zaufania, iż dany wyrób, proces lub usługa są zgodne z wymaganiami (określoną normą) lub z właściwymi przepisami prawnymi. Certyfikacja może odnosić się do: systemu jakości, wyrobu, ludzi. Idea koncepcji zarządzania jakością zawarta w normach ISO serii 9000 opiera się na dwóch podstawowych zasadach: 1) Zapobieganie przyczynom powstawania wad jest lepsze niż ich wykrywanie i korekta. 2) Obszarem stwarzającym największe możliwości oddziaływania na jakość jest organizacja, rozumiana jako system zarządzania przedsiębiorstwem. Normy ISO 9000 dotyczą systemów zarządzania jakością, jakie stosują przedsiębiorstwa w procesach projektowania, produkcji, dostarczania wyrobów i obsługiwania swoich klientów. Podstawową normą ISO serii 9000 jest norma ISO 9001:2000. To właśnie w niej zawarty jest zbiór minimalnych wymagań, które należy spełnić, by uzyskać potwierdzenie (certyfikat), że system zarządzania jakością jest ustanowiony, udokumentowany, wdrożony, utrzymywany i że jego skuteczność podlega ciągłemu doskonaleniu. W normie ISO 9000:2000 zawarto pewne zasady zarządzania jakością ukierunkowujące zarządzanie organizacją (przedsiębiorstwem) w sposób systematyczny i przejrzysty. Zasady te zawarte są w następujących hasłach: 1) Orientacja na klienta. 2) Przywództwo. 3) Zaangażowanie ludzi. 4) Podejście procesowe. 5) Podejście systemowe do zarządzania. 6) Ciągłe doskonalenie. 7) Podejmowanie decyzji opartych na faktach. 8) Wzajemne korzystne powiązania z dostawcami. [6, s. 45] Promocja usług Nowo utworzona firma, chcąc zarobkować i prosperować w dłuższym czasie z perspektywą rozwoju, musi najpierw wejść na rynek, utrzymać się na nim i poszerzać swój udział w rynku. Nie jest to łatwe, przede wszystkim ze względu na istnienie licznej konkurencji. W procesie zdobywania klienteli, poza odpowiednią ceną i jakością wyrobów lub usług istotne znaczenie ma także marketing. Marketing jest definiowany jako dostarczenie właściwego produktu właściwemu konsumentowi, w odpowiednim miejscu i czasie, za odpowiednią, akceptowaną cenę. [9] Można go również określić jako zespół działań, które mają na celu kształtowanie produkcji oraz zwiększenie sprzedaży określonych towarów i usług (poprawa jakości wyrobów, reklama towarów i usług, pobudzanie zainteresowania wybranymi towarami).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Marketing mix tworzą takie elementy (instrumenty) za pomocą których możemy oddziaływać na rynek. Najbardziej popularna koncepcja marketingu mix to tzw. "4p" czyli z ang.: product, price, place, promotion. − product (produkt). Mówiąc o produkcie omawiamy m.in: asortyment, jakość, markę, opakowanie, usługi. Współcześnie mówiąc o cechach produktu koncentrujemy się na potrzebach docelowych klientów, jakie produkt ma zaspokajać; − price (cena). Cenę charakteryzuje się za pomocą: polityki cenowej, rabatów, warunków płatności; − place (strategia dystrybucji). Omawia zarówno kanały dystrybucji, jak rozwiązania logistyczne; − promotion (promocja, promotion mix): promocja osobista, reklama, promocja dodatkowa (inaczej: promocja uzupełniająca, promocja sprzedaży), zaliczamy tu także: merchandising, public relations, zaliczamy do niego także: sponsoring . Usługi są specyficznym rodzajem produktów. Specyfika usług spowodowała rozwinięcie tradycyjnego "4p" do "7p". Do już istniejących elementów zostały dołączone: − people - ludzie. Personel obsługujący, klient, inni nabywcy; − process - proces. Przebieg świadczenia usługi od zainteresowania klienta, poprzez informację, sprzedaż i obsługę posprzedażową; − physical evidence - świadectwo materialne. Są to wszystkie wizualne i materialne elementy (budynki, logo, meble, wyposażenie techniczne, ulotki itp.), które dla klientów są dowodem jakości danej usługi. [12] Specyfika marketingu usług nie jest związana z odmiennością potrzeb i zachowań nabywców, lecz z naturą samych usług jako podstawowego elementu usługowej kompozycji instrumentów marketingowych. Naturę ta określają następujące ogólne cechy usług tj.: niematerialny charakter produktu usługowego, niemożność ich magazynowania, przemieszczania w przestrzeni, zindywidualizowany charakter i trudność ich standaryzacji, ścisłe ich powiązanie z osobą konkretnego wykonawcy. Ze względu na te cechy usług w strategiach marketingowych kładzie się szczególny nacisk na wypracowanie korzystnego wizerunku firmy i pozyskanie zaufania potencjalnego klienta. W celu wyróżnienia własnej oferty dużą wagę powinno się przywiązywać do technicznej i wizualnej oprawy działalności usługowej. W szerokim zakresie wykorzystuje się segmentację (zróżnicowanie wg określonych cech konsumentów) rynku w celu dostosowania oferty do zindywidualizowanych potrzeb i wymagań nabywców. Istotną rolę odgrywa również lokalizacja placówki usługowej jako miejsca wytwarzania i dystrybucji usług [1, s. 41]. Ważnym elementem jest reklama, której działaniem jest przyciąganie uwagi potencjalnego nabywcy oraz wzbudzenie chęci i wskazanie sposobów nabycia reklamowanych towarów i usług. Niektóre sposoby reklamowania towarów i usług: – umieszczanie reklam w mediach (kampanie reklamowe w radiu, telewizji, Internecie, prasie), – specjalne publikacje (bilbordy, ulotki, foldery), – akcje promocyjno-informacyjne (prowadzone w miejscach sprzedaży towarów i usług, połączone z konkursami), – merchandising (ang. Merchant- kupiec, handlowiec; merchandise – towar) działania promocyjne w miejscach sprzedaży towaru: opakowanie i prezentacje towarów, rozplanowanie sali sprzedażowej i rozmieszczenie w niej asortymentu,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 – sponsoring – wspieranie przez producentów imprez sportowych, kulturowych, charytatywnych, odpłatne publikowanie w mediach materiałów na określony temat wykonanych na zamówienie, wywiadów. Wprowadzanie nowych wyrobów oraz podtrzymywanie wielkości sprzedaży produktów obecnych na rynku wymaga dużych nakładów finansowych na reklamę. W przygotowaniu kampanii reklamowych biorą udział specjaliści z dziedzin socjologii, psychologii i marketingu. Reklama jest poważną, wyspecjalizowaną gałęzią działalności gospodarczej. Firmy wydają na nią do 40% pieniędzy ze swoich budżetów. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest zarządzanie? 2. Co to jest struktura organizacyjna? 3. Jakie czynniki wpływają na kształt struktury organizacyjnej? 4. Co to jest TQM? 5. Co to są normy ISO 9000? 6. Co to jest marketing? 7. Z jakich elementów składa się marketing mix? 8. Jakie cechy decydują o specyfice usług? 9. W jaki sposób można reklamować towary i usługi? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie dostępnych źródeł literaturowych i internetowych wyjaśnij na czym polega 8 zasad zarządzania jakością. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wybrać oraz przeszukać wskazane źródła pod kątem odpowiednich informacji, 4) na forum grupy zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − literatura, czasopisma, − komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2 Wzorując się na dostępnych z różnych źródeł materiałach reklamowych, przygotuj projekt ulotki promującej twój własny zakład usług krawieckich. Zastanów się nad zakresem działalności, ceną, ewentualnymi rabatami, promocjami – czyli elementami marketingu mix.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) zgromadzić przykładowe ulotki informacyjne, 4) zastanowić się nad informacjami i rodzajami zachęt dla klientów, które umieszczone zostaną w ulotce, 5) rozplanować rozmieszczenie poszczególnych elementów ulotki, 6) zaprezentować projekt ulotki. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania i rysowania, − komputer. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wytłumaczyć na czym polega 8 zasad zarządzania jakością?   2) przygotować materiały promujące własną działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług krawieckich?  
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 4.5. Kodeks Pracy. Aktywne Poszukiwanie Pracy. Rozmowy kwalifikacyjne 4.5.1. Materiał nauczania Kodeks pracy Praca pozwala na zaspokajanie ekonomicznych i społecznych potrzeb człowieka. Jej wykonywanie stanowi źródło dochodu. Jest ona również ważnym miernikiem wartości człowieka i jego pozycji w społeczeństwie. Dzięki niej możliwa jest samorealizacja, rozwijanie umiejętności czy nawet kształtowanie własnej osobowości. Kwestię wykonywania pracy w Polsce reguluje kodeks pracy. Zgodnie z zapisami kodeksu do obowiązków pracownika należy m.in.: − sumienne i staranne wykonywanie pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonych; − przestrzeganie ustalonego w zakładzie czasu pracy oraz regulaminu; − przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych; − dbanie o dobro zakładu, ochrona jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę. Czas pracy w pełnym wymiarze godzin wynosi 8 godzin dziennie i średnio 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym 4 miesięcy. Prawa pracownika obejmują m.in. − prawo do terminowego otrzymywania wynagrodzenia; − równe traktowanie kobiet i mężczyzn; − prawo do bezpłatnego urlopu w wymiarze uzależnionym od stażu pracy; − tworzenie organizacji powołanych w celu ochrony praw pracowniczych (związków zawodowych) i przynależności do nich; − prawo do świadczeń socjalnych i do ubezpieczenia (emerytalnego i zdrowotnego) . Obowiązkiem pracodawcy jest m.in.: − poszanowanie godności i dóbr osobistych pracownika; − jednakowe traktowanie pracowników bez względu na płeć, wiek, narodowość, przekonania, zwłaszcza polityczne i religijne; − zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; − ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji; − w wypadku wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę wydanie świadectwa pracy zawierającego informacje dotyczące okresu, rodzaju pracy, zajmowanego stanowiska. Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją zawodową jest zobowiązany do stworzenia wewnętrznego regulaminu pracy, który stanowi uszczegółowienie praw i obowiązków pracodawcy i pracowników wynikających z kodeksu pracy. Regulamin ustala organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy oraz szczegółowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca ma również prawo wypowiedzieć umowę o pracę. Okres wypowiedzenia (czas między poinformowaniem pracownika a rozwiązaniem umowy o pracę) uzależniony jest od rodzaju zawartej umowy i czasu zatrudnienia pracownika, na przykład wynosi 3 mies. w wypadku umowy na czas nieokreślony, gdy pracownik był zatrudniony przez co najmniej 3 lata. Rozróżniamy 3 rodzaje umów: umowa o pracę, umowa zlecenia oraz umowa o dzieło. Kodeks pracy reguluje jedynie kwestię umowy o pracę. Praca na zasadach umowy zlecenia i umowy o dzieło jest uregulowana przepisami kodeksu cywilnego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną. W wyniku jej zawarcia pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. [10] Umowa o pracę jest zawierana w formie pisemnej określającej: − rodzaj pracy, miejsce jej wykonania oraz termin rozpoczęcia; − wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy. Rodzaje umów o pracę są następujące: − na czas nieokreślony, − na czas określony, − na okres próbny, − na czas wykonania określonej pracy, − na zastępstwo. Umowę o pracę można zawrzeć w formie ustnej, jednak w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy należy ją potwierdzić na piśmie. Umowa o pracę może być zawarta na czas określony, traktowany jako okres próbny – najczęściej jest to okres 3 miesięcy lub roku, w trakcie którego pracodawca ocenia przydatność pracownika do realizacji powierzonych mu zadań. Pracownik objęty jest pełnym zakresem ubezpieczeń społecznych. Pracownik nie może zlecić wykonania pracy innej osobie. Na podstawie prawa cywilnego można zawrzeć umowę zlecenie lub umowę o dzieło, które dotyczą wykonania określonego zadania i nie mają charakteru umowy stałej. Dają one większą swobodę w wykonywaniu zadań osobom przyjmującym zlecenie czy określone dzieło do wykonania, ale nie dają najczęściej stałości zatrudnienia. Umowa zlecenie jest jedną z umów zawieranych na czas określony, które dodatkowo oznaczają produkt czy usługę, którą pracownik musi wykonać. Umowa zlecenie polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności dla dającego zlecenie, za których ostatecznie efekt nie jest odpowiedzialny (odmiennie od umowy o dzieło, która jest tzw. umową rezultatu). W przypadku umowy zlecenia zleceniobiorca i zleceniodawca są równorzędnymi podmiotami. Umowa zlecenie może być umową odpłatną lub nieodpłatną. Może się tak zdarzyć, iż ani z umowy, ani z okoliczności nie będzie jasno wynikało, że przyjmujący zlecenie ma je wykonać nieodpłatnie, wobec takiej sytuacji za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Zazwyczaj przyjmuje się, że wykonawca zlecenia musi wykonać czynność, do której się zobowiązał, osobiście. Jednakże tu, w odróżnieniu od umowy o pracę, dopuszcza się wykonania zlecenia przez osobę trzecią – zastępcę. Umowa zlecenia może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron. Jeżeli czyni to dający zlecenie, powinien zwrócić poniesione przez drugą stronę wydatki, a w razie odpłatnego zlecenia uiścić odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę wypowiada przyjmujący zlecenie odpłatne, bez ważnego powodu, odpowiada wobec drugiej strony za powstałą z tego tytułu szkodę. [10] Aktywne poszukiwanie pracy Trudna sytuacja na rynku pracy sprawia, że dotarcie do pracodawcy wymaga zazwyczaj sporego wysiłku. Z tego powodu osoby poszukujące pracy muszą się wykazać coraz większą pomysłowością. Wiele osób stara się w jakiś oryginalny sposób przyciągnąć uwagę pracodawcy (np. poprzez niebanalne podanie o pracę). Zadanie to nie jest łatwe, ponieważ liczący się pracodawca otrzymuje mnóstwo ofert od osób poszukujących zatrudnienia. Szukając pracy należy uzbroić się w cierpliwość i nie zrażać się pierwszymi niepowodzeniami.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 Już przy wyborze kierunku kształcenia powinno się uwzględnić sytuację na rynku pracy w miejscu zamieszkania i okolicy. Ważne jest również studiowanie tej dziedziny, która budzi nasze zainteresowanie, aby później móc czerpać satysfakcję z wykonywanego zawodu. Poszukując pracy można wykazać się inicjatywą, stosując aktywne metody lub pasywnie tylko odpowiadać na oferty pracodawców. Metody aktywne to takie, w których sami docieramy bezpośrednio do pracodawców i przedstawiamy im własną ofertę. Do aktywnych metod należy zaliczyć również wykorzystanie sieci kontaktów nieformalnych, czyli wśród znajomych i rodziny. Mogą oni również polecić przyszłemu pracodawcy znajomego lub krewnego, poręczając tym samym jego uczciwość, co zwiększa szanse na zatrudnienie. Należy postępować wg zasady, że im więcej osób wie, iż dana osoba poszukuje pracy, tym większe są szanse na jej znalezienie. Do metod pasywnych zalicza się odpowiadanie na ogłoszenia zamieszczane w prasie, Internecie oraz urzędach pracy. Można również skorzystać z prywatnych agencji pośrednictwa pracy. Skuteczność pasywnych metod poszukiwania pracy jest z reguły mniejsza niż aktywne działania osób poszukujących pracy. W większości popularnych dzienników ogólnopolskich publikowane są ogłoszenia zawierające oferty pracy, najczęściej z całego kraju. Przede wszystkim warto jednak sięgnąć do miejscowych dzienników i lokalnych dodatków prasy ogólnopolskiej. Do ogłoszeń w prasie należy podchodzić krytycznie, bowiem ich analiza wymaga pewnych umiejętności. Z dużą rezerwą należy odnieść się do ogłoszeń o bardzo atrakcyjnej treści np. „Wysokie zarobki, praca natychmiast”. Takie ogłoszenie jest najczęściej mało rzetelne, może się za nim kryć konieczność wniesienia opłaty manipulacyjnej, zakupu informatora lub odbycia kosztownego szkolenia, co zresztą wcale nie gwarantuje zatrudnienia. Rys 5. Przykład ogłoszenia o pracę Ogłoszenia internetowe są mniej popularne od prasowych ze względu na wciąż jeszcze dość ograniczony dostęp. Jednak stale zyskują na znaczeniu, przede wszystkim ze względu na dużą szybkość przepływu informacji. Najpopularniejsze adresy internetowe, w których można znaleźć oferty pracy to: − www.praca.gov.pl − www.pracuj.pl − www.abc.praca.pl − www.gazeta.pl/praca − www.cvonline.pl − www.jobaid.pl − www.jobs.pl − www.topjobs.pl − www.ohp.pl − www.praca.interia.pl Zakład krawiectwa „Mirage” zatrudni krawcową lub absolwentkę szkoły skórzanej do szycia oraz projektowania odzieży skórzanej. Aplikacje należy kierować na adres: ul. Krawiecka 6, 26-600 Radom Tel. 285 -35- 21
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 − www.praca.onet.pl − www.praca.wp.pl Przygotowanie aplikacji W odpowiedzi na ofertę pracy należy przygotować aplikację. Składa się ona z życiorysu, listu motywacyjnego oraz załączników potwierdzających wykształcenie. Wcześniej warto zebrać informacje i dokumenty dotyczące: − wykształcenia – czas i miejsce ukończenia szkoły, olimpiady przedmiotowe; − szkoleń – na przykład szkolenia zawodowe, certyfikaty językowe; − umiejętności – np. prawo jazdy, obsługa komputera, znajomość języków; − zainteresowań – hobby, uczestnictwo w organizacjach, klubach, stowarzyszeniach; − doświadczenia zawodowego – historia zatrudnienia. Życiorys (curriculum vitae) to dokument zawierający uporządkowane informacje o kandydacie na stanowisko pracy. Zawarte w nim fakty, ujęte chronologicznie, powinny być zgodne z prawdą i odpowiadać oczekiwaniom pracodawcy. W postępowaniu rekrutacyjnym życiorys często decyduje o przyjęciu lub odrzuceniu danej oferty. Życiorys składa się z następujących elementów: − Imię i nazwisko. − Aktualny adres zamieszkania, numer telefonu. − Adres internetowy (e-mail). Jego podanie jest wskazane pod warunkiem regularnego odbierania wiadomości. − Wykształcenie. Dane powinny być umieszczone w porządku odwrotnym do kolejności chronologicznej. Na początku należy wskazać ostatnio ukończoną lub obecną szkołę. Opisy powinny być zwięzłe i zawierać tylko najważniejsze informacje. − Doświadczenie zawodowe. Podobnie jak przebieg wykształcenia powinno się zaczynać od ostatniego miejsca pracy. W przypadku niewielkiego doświadczenia zawodowego należy uwzględnić prace dorywcze lub sezonowe, praktyki lub staże w czasie trwania nauki. − Szkolenia. Należy wymienić tylko bezpośrednio lub pośrednio związane ze stanowiskiem pracy, o które ubiega się kandydat. − Znajomość języków obcych i obsługi komputera. Należy wymienić, jakimi językami i w jakim stopniu kandydat się posługuje, podobnie jak w przypadku umiejętności obsługi komputera, przy czym należy podać, jakich programów ona dotyczy. Jeżeli kandydat dysponuje certyfikatami dokumentującymi posiadane umiejętności, powinien je wymienić. − Inne umiejętności. Warto tu umieścić obsługę urządzeń biurowych, podać kategorię prawa jazdy. − Zainteresowania. Ich uwzględnienie jest dobrowolne, mogą one jednak zwiększyć szanse zaproszenia na rozmowę kwalifikacyjną. − Zgoda na przetwarzanie danych osobowych. Jest to wymóg wynikający z obowiązującego prawa o ochronie danych osobowych, dlatego koniecznie trzeba ja umieścić w zakończeniu życiorysu. Najczęstszymi błędami popełnianymi przy sporządzaniu życiorysu są: niska estetyka, brak podstawowych danych, niekonsekwencja w chronologii, nadmiar prezentowanych informacji, brak odniesienia do konkretnej oferty pracy. List motywacyjny jest rodzajem podania o pracę. Jest on swoistym uzasadnieniem wyboru danej oferty pracy. Kandydat opisuje motywacje, którymi się kierował, składając aplikację do wybranego przedsiębiorstwa. List motywacyjny zawiera podane w formie opisowej wybrane fakty z życiorysu, które mogą wpłynąć na wybór kandydata. Jeżeli aplikacja jest odpowiedzią na ogłoszenie, to w liście powinny się znaleźć elementy bezpośrednio odnoszące się do oczekiwań pracodawcy. Dobrze napisany list motywacyjny w umiejętny
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 sposób przekazuje informacje dotyczące charakteru osoby oraz inne, które trudno by było umieścić w życiorysie. List powinien być napisany zwięźle, ale bez ogólników, i dotyczyć tylko osoby kandydata. Opis zatrudnienia podobnie jak w życiorysie, przedstawiamy w odwrotnym porządku, wraz z podaniem stanowiska, działu, firmy. List motywacyjny jest rozwinięciem i uzupełnieniem życiorysu. Składa się z kilku części. Część wstępna zawiera informacje na temat stanowiska, o które ubiega się kandydat, w niej także należy odwołać się do ogłoszenia. W kolejnej części kandydat powinien podkreślić i rozwinąć najważniejsze fakty życiorysu, wymienić swoje umiejętności, dobrze jest też podać konkretne sytuacje, w których zostały nabyte. W tej części listu pisze się również o kwalifikacjach, które wpłynęły na złożenie aplikacji do konkretnej firmy. Zakończenie powinno zawierać propozycje kontaktu, na przykład telefonicznego. W ostatnim akapicie należy podziękować za poświęconą uwagę i wyrazić nadzieję spotkania na rozmowie kwalifikacyjnej. Wielu kandydatów nie zdaje sobie sprawy, jak duże znaczenie podczas rekrutacji ma prawidłowo napisany list motywacyjny. Nie należy przepisywać listu motywacyjnego słowo w słowo z gotowego już schematu wzorcowego. Osoba prowadząca rekrutację może zetknąć się z setkami podobnych listów, zmniejszając tym samym prawdopodobieństwo zaproszenia ich autorów na kolejny etap rekrutacji. Rozmowy kwalifikacyjne Gdy aplikacja wzbudzi zainteresowanie, kandydat zapraszany jest na rozmowę kwalifikacyjną z przyszłym pracodawcą. Do rozmowy należy się przygotować, a więc zebrać jak najwięcej informacji o firmie do której aplikujemy. Należy pamiętać o następujących zasadach: 1. Ubiór powinien być dyskretny i elegancki. Kobieta w garsonce, żakiecie w stonowanej kolorystyce, mężczyzna w garniturze i krawacie. Strój nie może szokować, to osobowość kandydata ma być atutem. 2. Na rozmowę należy przybyć punktualnie, a nawet kilka minut wcześniej. W żadnym wypadku nie można się spóźniać, gdyż świadczy to o braku szacunku do rozmówcy. 3. W trakcie rozmowy należy zachowywać się naturalnie, unikać nerwowych zachowań, być pogodnym i pozytywnie nastawionym do życia. 4. Należy uważnie słuchać rozmówcy, nie przerywać mu oraz nie unikać odpowiedzi na stawiane mu pytania. Gdy pewne kwestie są niejasne dla kandydata również może stawiać pytania np. dotyczące przyszłego zakresu obowiązków czy wynagrodzenia. Nie ma gotowej recepty gwarantującej pomyślne przejście rozmowy kwalifikacyjnej. Dobrze jest zastanowić się przed rozmową nad odpowiedzią na mogące się pojawić pytania. Trzeba pamiętać, że celem rozmowy kwalifikacyjnej jest poznanie charakteru i osobowości przyszłego pracownika oraz ocena jego przydatności dla przyszłego pracodawcy.
Z5.03
Z5.03
Z5.03
Z5.03
Z5.03
Z5.03
Z5.03
Z5.03

Recommended

Z1.05
Z1.05Z1.05
Z1.05kamil ciężar
 
Z2.01
Z2.01Z2.01
Z2.01kamil ciężar
 
Z3.01
Z3.01Z3.01
Z3.01kamil ciężar
 
Z5.02
Z5.02Z5.02
Z5.02kamil ciężar
 
Z4.03
Z4.03Z4.03
Z4.03kamil ciężar
 
Z1.03
Z1.03Z1.03
Z1.03kamil ciężar
 
Z5.01
Z5.01Z5.01
Z5.01kamil ciężar
 
Z4.02
Z4.02Z4.02
Z4.02kamil ciężar
 

Recommended

Z1.05
Z1.05Z1.05
Z1.05kamil ciężar
 
Z2.01
Z2.01Z2.01
Z2.01kamil ciężar
 
Z3.01
Z3.01Z3.01
Z3.01kamil ciężar
 
Z5.02
Z5.02Z5.02
Z5.02kamil ciężar
 
Z4.03
Z4.03Z4.03
Z4.03kamil ciężar
 
Z1.03
Z1.03Z1.03
Z1.03kamil ciężar
 
Z5.01
Z5.01Z5.01
Z5.01kamil ciężar
 
Z4.02
Z4.02Z4.02
Z4.02kamil ciężar
 
Z4.01
Z4.01Z4.01
Z4.01kamil ciężar
 
Z2.02
Z2.02Z2.02
Z2.02kamil ciężar
 
O1.04
O1.04O1.04
O1.04kamil ciężar
 
O1.01
O1.01O1.01
O1.01kamil ciężar
 
Z2.03
Z2.03Z2.03
Z2.03kamil ciężar
 
Z1.02
Z1.02Z1.02
Z1.02kamil ciężar
 
Z3.02
Z3.02Z3.02
Z3.02kamil ciężar
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02kamil ciężar
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04kamil ciężar
 
Z3.03
Z3.03Z3.03
Z3.03kamil ciężar
 
Z1.01
Z1.01Z1.01
Z1.01kamil ciężar
 
Z1.04
Z1.04Z1.04
Z1.04kamil ciężar
 
O1.03
O1.03O1.03
O1.03kamil ciężar
 
10
1010
10Dorota
 
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowejObsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowejMichał Siwiec
 
Przemiany piękna w XX wieku
Przemiany piękna w XX wiekuPrzemiany piękna w XX wieku
Przemiany piękna w XX wiekuBusiness-school
 
Tapicer 743[03] z3.02_u
Tapicer 743[03] z3.02_uTapicer 743[03] z3.02_u
Tapicer 743[03] z3.02_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Introligator 734[02] z1.04_u
Introligator 734[02] z1.04_uIntroligator 734[02] z1.04_u
Introligator 734[02] z1.04_uSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
1
11
1Dorota
 
9
99
9Dorotazzz
 
17
1717
17Dorota
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02Kasia Stachura
 

More Related Content

What's hot

Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowejObsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowejMichał Siwiec
 
Przemiany piękna w XX wieku
Przemiany piękna w XX wiekuPrzemiany piękna w XX wieku
Przemiany piękna w XX wiekuBusiness-school
 

What's hot (20)

Z4.01
Z4.01Z4.01
Z4.01
 
Z2.02
Z2.02Z2.02
Z2.02
 
O1.04
O1.04O1.04
O1.04
 
O1.01
O1.01O1.01
O1.01
 
Z2.03
Z2.03Z2.03
Z2.03
 
Z1.02
Z1.02Z1.02
Z1.02
 
Z3.02
Z3.02Z3.02
Z3.02
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02
 
Z2.04
Z2.04Z2.04
Z2.04
 
Z3.03
Z3.03Z3.03
Z3.03
 
Z1.01
Z1.01Z1.01
Z1.01
 
Z1.04
Z1.04Z1.04
Z1.04
 
O1.03
O1.03O1.03
O1.03
 
10
1010
10
 
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowejObsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
Obsługiwanie urządzeń chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej
 
Przemiany piękna w XX wieku
Przemiany piękna w XX wiekuPrzemiany piękna w XX wieku
Przemiany piękna w XX wieku
 
Tapicer 743[03] z3.02_u
Tapicer 743[03] z3.02_uTapicer 743[03] z3.02_u
Tapicer 743[03] z3.02_u
 
Introligator 734[02] z1.04_u
Introligator 734[02] z1.04_uIntroligator 734[02] z1.04_u
Introligator 734[02] z1.04_u
 
1
11
1
 
9
99
9
 

Similar to Z5.03

17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...
17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...
17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...Beata Piekielko
 
5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia
5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia
5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowiaKamil Kiełczewski
 
Scalone dokumenty (19)
Scalone dokumenty (19)Scalone dokumenty (19)
Scalone dokumenty (19)Darek Simka
 
Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_uTechnik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_uRzeźnik Sebastian
 
Kelner 4.05
Kelner 4.05Kelner 4.05
Kelner 4.05sadset33
 
1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu
1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu
1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniuLukas Pobocha
 
6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego 6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego Lukas Pobocha
 
Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego
Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczegoOkreślanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego
Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczegoMichał Siwiec
 
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowymLukas Pobocha
 

Similar to Z5.03 (20)

17
1717
17
 
O1.02
O1.02O1.02
O1.02
 
17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...
17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...
17 Podejmowanie działalności gospodarczej w zakresie usług poligraficzny...
 
5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia
5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia
5. Przestrzeganie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia
 
2.01
2.012.01
2.01
 
2
2 2
2
 
Technik.transportu.kolejowego 311[38] o1.03_u
Technik.transportu.kolejowego 311[38] o1.03_uTechnik.transportu.kolejowego 311[38] o1.03_u
Technik.transportu.kolejowego 311[38] o1.03_u
 
405
405405
405
 
Scalone dokumenty (19)
Scalone dokumenty (19)Scalone dokumenty (19)
Scalone dokumenty (19)
 
Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_uTechnik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z4.02_u
 
7
77
7
 
Technik.elektryk 311[08] z5.01_u
Technik.elektryk 311[08] z5.01_uTechnik.elektryk 311[08] z5.01_u
Technik.elektryk 311[08] z5.01_u
 
8
88
8
 
Kelner 4.05
Kelner 4.05Kelner 4.05
Kelner 4.05
 
5
55
5
 
1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu
1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu
1. Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu
 
6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego 6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
6. Określenie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
 
Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego
Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczegoOkreślanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego
Określanie zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego
 
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
9. Współpraca z otoczeniem rynkowym
 
14
1414
14
 

Z5.03

  • 1.
  • 2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Karolina Maleńczak Prowadzenie działalności gospodarczej 743[01].Z5.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
  • 3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr inż. Jadwiga Płuska mgr Janina Szeliga-Szafrańska Opracowanie redakcyjne: mgr Karolina Maleńczak Konsultacja: mgr Ewa Figura Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z5.03 Prowadzenie działalności gospodarczej, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
  • 4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6 4.1. Prawne i ekonomiczne podstawy prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich. Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 13 4.1.3. Ćwiczenia 13 4.1.4. Sprawdzian postępów 14 4.2. Podstawy działalności usługowej 15 4.2.1. Materiał nauczania 15 4.2.2. Pytania sprawdzające 22 4.2.3. Ćwiczenia 23 4.2.4. Sprawdzian postępów 24 4.3. Prawa klienta. Etyka zawodu 25 4.3.1. Materiał nauczania 25 4.3.2. Pytania sprawdzające 28 4.3.3. Ćwiczenia 28 4.3.4. Sprawdzian postępów 29 4.4. Zarządzanie przez jakość w zakładzie usługowym. Promocja usług 30 4.4.1. Materiał nauczania 31 4.4.2. Pytania sprawdzające 33 4.4.3. Ćwiczenia 33 4.4.4. Sprawdzian postępów 34 4.5. Kodeks pracy. Aktywne poszukiwanie pracy. Rozmowy kwalifikacyjne 35 4.5.1. Materiał nauczania 35 4.5.2. Pytania sprawdzające 40 4.5.3. Ćwiczenia 40 4.5.4. Sprawdzian postępów 41 5. Sprawdzian osiągnięć 42 6. Literatura 47
  • 5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach i warunkach prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej, − cele kształcenia jednostki modułowej, − materiał nauczania, umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonywania ćwiczeń oraz zaliczenie sprawdzianu. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji, − pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, − ćwiczenia, w których uwzględniono wykaz materiałów, przyborów i urządzeń potrzebnych do realizacji ćwiczenia, − sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś zakreślać kwadrat tak lub nie, co pozwoli ci się zorientować, czy w pełni opanowałeś zakres materiału. Jeśli masz trudność ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela o wyjaśnienie, − sprawdzian osiągnięć, składający się z zestawu zadań sprawdzających przyswojenie wiedzy i umiejętności z zakresu materiału całej jednostki modułowej, − wykaz literatury. Jednostka modułowa „Prowadzenie działalności gospodarczej”, której treść zaraz poznasz, wchodzi w skład modułu „Usługi krawieckie”. Układ jednostek modułowych przedstawia poniższy schemat. Schemat układu jednostek modułowych 743[01].Z5 Usługi krawieckie 743[01].Z5.01 Organizowanie pracy w krawieckim zakładzie usługowym 743[01].Z5.02 Wytwarzanie odzieży miarowej 743[01].Z5.03 Prowadzenie działalności gospodarczej
  • 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − charakteryzować ogólne zasady organizacji pracy w zakładzie krawieckim, − organizować proces wytwarzania odzieży w zakładach miarowo-usługowych, − wyróżniać kolejne etapy wytwarzania odzieży miarowej, − charakteryzować operacje technologiczne w procesie wytwarzania wyrobu odzieżowego na miarę. − dobierać materiały i dodatki krawieckie niezbędne do wykonania określonego wyrobu odzieżowego, − organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii. − korzystać z różnych źródeł informacji, − obsługiwać komputer oraz Internet, − pracować w zespole.
  • 7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: − posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, − wyjaśnić istotę mechanizmów rynkowych, − określić relację między popytem, podażą a ceną, − zastosować zasady obliczania progu rentowności wyroby odzieżowego i jego ceny, − wyjaśnić pojęcia: podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza, − sklasyfikować podmioty gospodarcze wg formy prawnej, − określić różnice między odzieżowym przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią a spółkami prawa handlowego, − scharakteryzować podstawowe systemy zarządzania, − scharakteryzować czynniki wpływające na strukturę organizacyjną podmiotu gospodarczego, − zastosować zasady podejmowania działalności gospodarczej i prowadzenia własnego zakładu usług krawieckich, − określić prawa klienta, − zastosować zasady etyki i kultury zawodu, − zastosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy, − określić prawa i obowiązki pracownika zawierającego umowę o pracę i umowę zlecenie, − rozpoznać lokalny rynek w celu prowadzenia działalności gospodarczej świadczącej usługi krawieckie, − wyjaśnić różnice między leasingiem i kredytem, − przeprowadzić prostą kalkulację kosztów usług krawieckich, − obliczyć cenę sprzedaży wyrobu odzieżowego, − sporządzić fakturę, − dokonać analizy jakości świadczonych usług krawieckich, − przygotować materiały promujące własną działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług krawieckich, − określić formy aktywnego poszukiwania pracy.
  • 8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Prawne i ekonomiczne podstawy prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich. Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza 4.1.1. Materiał nauczania Wszystkie społeczeństwa stoją w obliczu problemu ekonomicznego, polegającego na tym, że mając ograniczone zasoby ziemi, surowców, pracowników i kapitału (czynników wytwórczych), nie mogą wyprodukować dostatecznej ilości dóbr i usług, aby zaspokoić swoje potrzeby. Działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb nazywamy gospodarką. Chcąc zaspokoić swoje potrzeby, człowiek podejmuje działania konieczne do osiągnięcia danego celu – w sensie ekonomicznym podejmuje działalność gospodarczą. Obejmuje ona cztery fazy: produkcję, dystrybucję, wymianę (czyli handel) oraz konsumpcję. Proces gospodarowania charakteryzuje się ciągłością oraz społecznym charakterem – wymaga wzajemnej współpracy ludzi w realizacji każdej z czterech faz. Społeczeństwa muszą zdecydować, w jaki sposób wykorzystać swoje ograniczone zasoby. W tym celu organizują życie gospodarcze tworząc systemy ekonomiczne. System ekonomiczny to zbiór praw, instytucji, działań, wartości i ludzkich motywacji, które łącznie tworzą podstawy podejmowania decyzji ekonomicznych. Podstawowego podziału systemów ekonomicznych dokonano ze względu na sposoby podejmowania decyzji ekonomicznych. I tak rozróżniamy system ekonomiczny rynkowy oraz kierowany. System rynkowy opiera się na własności prywatnej i działaniu mechanizmu rynkowego, regulującego ceny towarów. System kierowany opiera się na własności państwowej, wszystkie decyzje ekonomiczne podejmowane są przez władze danego kraju. Obecnie jednak systemy te nie występują w czystej formie w żadnym z krajów świata. W większości obserwuje się system mieszany, w którym decyzje ekonomiczne wynikają z praw działania rynku, ale jednocześnie państwo stosując określone mechanizmy ingeruje w gospodarkę kraju. [2, s. 43] Rynek jest podstawowym pojęciem związanym z gospodarką rynkową. Oznacza instytucję lub mechanizm, umożliwiające kontakt osób posiadających dobra lub świadczących usługi z chętnymi do ich zakupu. Istotnym zjawiskiem w gospodarce rynkowej jest konkurencja. Każdy przedsiębiorca dąży do tego, by osiągnąć jak największe zyski i sprzedać jak najwięcej wyrobów. Przedsiębiorcy konkurują między sobą o klienta, oferując różne wyroby, obniżając ceny, podwyższając jakość swoich wyrobów czy usług. Nabywca może wybierać z bogatej oferty dostępnej na rynku, wpływając swoimi decyzjami na kształtowanie się sytuacji rynkowej. Warunkiem zawarcia transakcji jest uzgodnieni przez obie strony odpowiadającej im ceny. Dążenia producentów i konsumentów są przeciwstawne – producenci chcą sprzedać swoje wyroby po jak najwyższej cenie, nabywcy chcą je kupić po jak najniższej. W gospodarce rynkowej mechanizm rynkowy ustala optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość sprzedawanych towarów. Aby zrozumieć działanie mechanizmu rynkowego, należy zapoznać się z pojęciami popytu i podaży.
  • 9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 Popyt to ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie za określoną cenę. Przy określonych stałych zasobach finansowych, którymi dysponują kupujący, im wyższa cena towaru, tym mniejszą jego ilość można nabyć. Prawo popytu mówi o tym, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra zapotrzebowanie na to dobro się zmniejsza, natomiast gdy cena spadnie, zapotrzebowanie wzrośnie. Krzywa popytu ma w związku z powyższym kształt zbliżony do tego, jak na rysunku 1. Zależność wielkości popytu od ceny 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 20 30 40 50 60 liczba wyrobów cenawyrobu Serie1 Rys. 1. Zależność wielkości popytu od ceny [2, s. 51]. Na poziom popytu mają jednak wpływ, poza ceną także inne czynniki tj. zmiana dochodów konsumentów, ceny innych towarów, oczekiwania konsumentów co do zmian cen (czekają na ich spadek lub obawiają się ich wzrostu). Ponadto na wielkość popytu mają też wpływ ich preferencje nabywców, moda, zwyczaje, tradycja a także reklama. Im większa liczba konsumentów na rynku, tym większy popyt. Podaż – ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie i po określonej cenie. Im bardziej wzrasta cena towaru, tym większa jest jego oferta na rynku, gdyż sprzedający, chcąc zarobić jak najwięcej, stara się zwiększyć dostawy. Na rynek wchodzą też nowi producenci zachęceni rosnącymi cenami towarów i możliwością osiągania większych zysków. Prawo podaży głosi, ze przy niezmienności innych warunków rynkowych podaż danego towaru się zwiększa, gdy zwiększa się jego cena. Natomiast gdy cena maleje, spada również ilość oferowanych towarów (rys. 2).
  • 10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 Zależnośc wielkości podaży od ceny 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 20 30 40 50 60 liczba wyrobów cenawyrobu Serie1 Rys. 2. Zależność wielkości podaży od ceny [2 s. 51]. Poziom podaży nie zależy jednak wyłącznie od ceny. Producenci biorą pod uwagę także zmiany cen czynników wytwórczych. Stosują różne technologie, dążąc do zmniejszenia kosztów produkcji. Niższe koszty produkcji powodują wyższą podaż danego produktu i odwrotnie. Wielkość podaży zależy od liczby producentów/usługodawców na rynku. Wyższa liczba przedsiębiorstw oznacza większą podaż. [2, s. 52] Równowaga między podażą a popytem (rys. 3) Wysokość ceny na rynku zostaje ustalona samoczynnie w momencie wymiany informacji między producentami i konsumentami. Porównanie popytu i podaży na jednym wykresie daje obraz rynku, na którym spotkali się sprzedający i kupujący. Cena równowagi rynkowej 0 1 2 3 4 5 6 7 8 10 20 30 40 50 60 Liczba wyrobów cenawyrobu popyt podaż Rys. 3. Cena równowagi rynkowej [2, s.51]. Miejscem przecięcia się krzywych jest cena 4 zł. Oznacza to, że w tej cenie zwarto najwięcej transakcji – sprzedano 40 szt. wyrobu. Jest to cena równowagi rynkowej, przy której wielkość popytu i podaży są równe. Dla każdej innej ceny wyrobu różnica między ofertą kupowanych i sprzedawanych wyrobów jest większa. Na przykład za 3 zł znajdzie nabywców
  • 11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 60 szt. wyrobów, ale producenci oferują po tej cenie tylko 30 szt. wyrobów, zatem zawarto by jedynie 30 transakcji. W tym przypadku mamy do czynienia z przewagą popytu nad podażą, czyli niedoborem towaru na rynku. Sytuacja odwrotna (przewaga podaży nad popytem) oznacza nadprodukcję towaru – nadwyżkę rynkową. Samoistne ustalenie się ceny na rynku przez zrównanie wielkości podaży i popytu to mechanizm rynkowy, nazywany równowagą rynkową. Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży to punkt równowagi rynkowej. W gospodarce stan równowagi rynkowej występuje w gospodarce bardzo rzadko. Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza Podstawowym aktem regulującym funkcjonowanie przedsiębiorstw w Polsce jest Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj Dz. U. Nr 173, poz. 1808 z późn. zm.). Ustawa określa zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce. Działalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa (kodeks spółek handlowych) przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Wszystkie przedsiębiorstwa charakteryzują się: − samodzielnością prowadzenia działalności gospodarczej, − równością wobec prawa, − zarobkowym i rentownym celem swojej działalności, − posiadaniem bazy materialnej niezbędnej do prowadzenia działalności, − zarządzaniem przez uprawnione osoby i organy. Formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej Według systematyki opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny podstawowe formy organizacyjno prawne przedsiębiorstw to: − osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, − osoby prawne, − jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej. Osobą fizyczną jest, w obowiązującym prawie, każdy człowiek. Osobą prawną natomiast nie jest człowiek, ale założona przez niego instytucja, organizacja lub spółka. Osobami prawnymi są m.in. przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje. Osoba prawna działa przez swoje organy wewnętrzne czyli wewnętrzne władze, np. dyrektora, zarząd. Różnicą pomiędzy osobami prawnymi i pozostałymi formami przedsiębiorstw jest sposób opodatkowania działalności gospodarczej. Poza podstawowymi formami organizacyjno-prawnymi wyróżnia się także szczególne formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw. Są to: − przedsiębiorstwa będące własnością jednej osoby fizycznej, − spółki, − spółdzielnie, − przedsiębiorstwa państwowe, − fundacje, − stowarzyszenia.
  • 12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 Najprostszą formą przedsiębiorstwa jest przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną osoby fizycznej. Nie potrzeba dużych nakładów na rozpoczęcie działalności w tej formie, ponieważ nie wymaga się do tego posiadania określonego kapitału założycielskiego. Przedsiębiorca, jako jedyny właściciel, odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wobec wierzycieli. Może wybrać dowolną formę opodatkowania. Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, posiadającym własne fundusze. Członkowie spółdzielni prowadzą wspólną działalność gospodarczą we własnym interesie. Spółdzielnia może też prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i środowiska. Wyróżniamy spółdzielnie pracowników, które świadczą usługi na rzecz swoich członków, oraz spółdzielnie wytwórcze, które zatrudniają swoich członków zarobkowo. Spółdzielnię może założyć 10 osób fizycznych lub mogą to zrobić 3 osoby prawne. Najważniejszym organem spółdzielni jest walne zgromadzenie członków. Po uchwaleniu statutu i wyborach do organów spółdzielni, którymi są rada nadzorcza i zarząd następuje zgłoszenie spółdzielni do rejestru. Po uzyskaniu wpisu do rejestru spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym się podmiotem mającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwo to działa w określonym celu, np. wydobywania konkretnego surowca lub produkcji maszyn i urządzeń. Przedsiębiorstwo ma majątek, w który zostało wyposażone przez swoich założycieli w trakcie organizowania. Założycielem przedsiębiorstwa państwowego są naczelne lub terenowe organy administracji państwowej. Podlega ono wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Jego organami są: ogólne zebranie pracowników, rada pracownicza oraz dyrektor. Spółka jest umownym związkiem osób i ich kapitałów stworzonym w celu prowadzenia działalności gospodarczej. W zależności od przepisów prawnych jakim podlegają dzielą się one na spółki cywilne i handlowe [2, s. 72]. Spółki cywilne podlegają postanowieniom kodeksu cywilnego i nie mają osobowości prawnej. Do założenia wystarczy zawarcie pisemnej umowy między wspólnikami. Kodeks nie określa wysokości kapitału własnego spółki. Od 1 stycznia 2001 r. spółka cywilna nie może istnieć jako samodzielne przedsiębiorstwo, można jednak zawiązywać spółki cywilne dla realizacji celów gospodarczych. Poszczególni wspólnicy spółki muszą wtedy zarejestrować się jako osoby samodzielnie prowadzące działalność gospodarczą, zaznaczając we wniosku, że działalność prowadzić będą w formie spółki cywilnej. W nazwie spółki muszą być ujawnione nazwiska wszystkich wspólników i wszyscy muszą zarejestrować taką samą nazwę spółki. Każdy wspólnik jest odrębnym przedsiębiorcą, zawiera umowy z kontrahentami i odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa stanowi inaczej. Spółka cywilna musi być według przepisów prawa przekształcona w spółkę jawną, jeżeli przez dwa kolejne lata osiągnie przychody w wysokości będącej równowartością co najmniej 400 000 euro [2, s. 73]. Spółki handlowe podlegają przepisom Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 nr 94 poz. 1037 z późn. zm.). Reguluje ona tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek. Podpisując umowę spółki handlowej, wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów finansowych oraz, jeżeli umowa lub statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Spółki handlowe dzielą się na osobowe oraz kapitałowe. Spółki osobowe mogą we własnym imieniu prowadzić przedsiębiorstwo, nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać do sądu i być do niego pozywane. Podstawą ich istnienia jest wspólne działanie osób
  • 13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 uczestniczących w spółce. Do spółek osobowych zalicza się: spółkę jawną, spółkę partnerską, spółkę komandytową oraz komandytowo-akcyjną. Spółki kapitałowe mają osobowość prawną, którą uzyskują wraz z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców. Spółkę kapitałową może założyć jedna lub więcej osób w każdym prawnie dopuszczalnym celu. Podstawą jej działania jest zgromadzony przez wspólników lub akcjonariuszy kapitał. Członkowie spółki kapitałowej muszą powoływać odpowiednie organy, które nią zarządzają i ją reprezentują. Do spółek kapitałowych zaliczają się spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Tabela 1. Charakterystyka spółek handlowych [2, s. 76]. Charakterystyka spółek handlowych Typ spółki Dokumenty założycielskie Minimalna wysokość kapitału zakładowego Odpowiedzialność za zobowiązania Organy spółki Wynagrodzenie Jawna umowa spółki na piśmie nieokreślona każdy wspólnik odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką nie powołuje się; sprawy spółki może prowadzić jeden, kilku lub wszyscy wspólnicy zgodnie z umową spółki wspólnicy mają prawo do równego udziału w zyskach oraz corocznie do 5% odsetek od swojego kapitału udziałowego Partnerska umowa w formie aktu notarialnego, określająca wolny zawód wykonywany przez partnerów nieokreślona partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem zawodu przez pozostałych partnerów można powołać zarząd. Spółkę może też reprezentować jeden partner, kilku lub wszyscy – zgodnie z umową spółki partnerzy mają prawo do wypracowanych przez siebie zysków po uwzględnieniu wspólnych kosztów spółki Komandytowa umowa w formie aktu notarialnego nieokreślona co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz – odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika – komandytariusza – jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej spółkę reprezentują komplementariusze, a po uzyskaniu pełnomocnictw mogą ją reprezentować także komandytariusze komplementariusze i komandytariusze uczestniczą w zyskach proporcjonalnie do wniesionego do spółki wkładu
  • 14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 Komandytowo- -akcyjna statut w formie aktu notarialnego 50 000zł co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz – odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania spółki: akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki w spółce może działać walne zgromadzenie i rada nadzorcza (gdy liczba akcjonariuszy przekroczy 25 osób, powołuje się ją obowiązkowo) Komplementariusze oraz akcjonariusze uczestniczą w zyskach spółki proporcjonalnie do wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej. Zograniczoną odpowiedzialnością umowa w formie aktu notarialnego 50 000 zł, jeden udział to minimum 500 zł Za zobowiązania spółki odpowiadają: spółka i osoby, które działały w jej imieniu. Wspólnik odpowiada solidarnie ze spółką za jej zobowiązania do wartości wniesionego wkładu, określonego w umowie spółki Zgromadzenie wspólników, zarząd, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna są wymagane obowiązkowo, gdy kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż 25 Wspólnicy mają prawo do udziału w zysku przeznaczonym do podziału; spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przyszłego zysku Akcyjna statut w formie aktu notarialnego 500 000zł akcje o równej wartości nominalnej nie niższej niż 1 zł Za zobowiązania spółki odpowiadają: spółka i osoby, które działają w jej imieniu. Akcjonariusz odpowiada solidarnie ze spółką za jej zobowiązania do wartości wniesionego wkładu, określonego w statucie spółki Walne zgromadzenie akcjonariuszy – organ uchwałodawczy, rada nadzorcza – organ nadzorujący, zarząd – organ zarządzający Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku przeznaczonym do podziału, proporcjonalnie do ilości posiadanych akcji. Fakt posiadania lub nieposiadania przez jednostkę organizacyjną osobowości prawnej wynika z przepisów prawa. Jednostka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania jej do odpowiedniego rejestru. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych osobami prawnymi są spółki kapitałowe, a ustawa o przedsiębiorstwach państwowych określa przedsiębiorstwo państwowe jako osobę prawną. Osobowość prawną posiadają także przedsiębiorstwa komunalne i spółdzielnie. Skutkiem posiadania osobowości prawnej jest między innymi to, że przedsiębiorca będący osobą prawną odpowiada za wszystkie zobowiązania (długi) do wysokości posiadanego majątku. Wyłączona jest osobista odpowiedzialność właścicieli, współwłaścicieli, wspólników. Natomiast w tych jednostkach, które nie posiadają osobowości prawnej, za wszystkie zobowiązania (długi) odpowiada właściciel (współwłaściciele), także majątkiem osobistym. Ustawa (Prawo działalności gospodarczej) wprowadza także podział przedsiębiorców na małych, średnich i dużych. Podział ten jest istotny z tego względu, że państwo ma obowiązek stworzenia korzystnych warunków do prowadzenia i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Małe przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz osiąga roczny przychód ze sprzedaży nieprzekraczający równowartości w złotych 7 milionów euro lub suma wartości jego majątku nie przekracza równowartości w złotych 5 milionów euro. Średnie
  • 15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz osiąga roczny przychód ze sprzedaży nieprzekraczający równowartości w złotych 40 milionów euro lub suma wartości jego majątku nie przekracza równowartości w złotych 27 milionów euro. Duże przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia 250 i więcej pracowników lub osiąga przychód ze sprzedaży przekraczający równowartość w złotych 40 milionów euro lub suma wartości jego majątku przekracza równowartość w złotych 27 milionów euro. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest system ekonomiczny? 2. Co to jest rynek? 3. Co to jest popyt? 4. O czym mówi prawo popytu? 5. Co to jest podaż? 6. O czym mówi prawo podaży? 7. Co to jest cena równowagi rynkowej? 8. W jaki sposób definiowane jest pojęcie przedsiębiorcy? 9. Jakie znasz formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej? 10. Na czym polegają różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią a spółkami prawa handlowego? 11. Jakie znasz rodzaje spółek prawa handlowego i czym się one charakteryzują? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 W tabeli podane są wielkości popytu i podaży usługi uszycia bluzki damskiej w zależności od jej ceny. a) Przedstaw na wykresie krzywe popytu i podaży usługi wykonania bluzki damskiej oraz wskaż cenę równowagi b) Na podstawie przygotowanego wykresu odpowiedz, jaka będzie wielkość popytu i podaży przy cenie usługi wykonania bluzki damskiej wynoszącej: − 35 zł oraz czy wystąpi niedobór czy nadwyżka usługi na rynku, − 15 zł oraz czy wystąpi niedobór czy nadwyżka usługi na rynku. Tabela do ćwiczenia 1 [2] Cena (zł) 10 15 20 30 35 40 50 Popyt na usługę 100 85 70 60 50 35 20 Podaż na usługę 20 30 45 60 70 80 100 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wskazać cenę równowagi,
  • 16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 4) na podstawie rysunku określić wielkość popytu i podaży przy podanych cenach i zinterpretować wynik, 5) zaprezentować i porównać wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − wzór tabeli do ćwiczenia 1. Ćwiczenie 2 Na podstawie wiadomości przekazanych przez nauczyciela w trakcie zajęć oraz źródeł internetowych wskaż różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią a spółkami prawa handlowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wyszukać źródła literaturowe i internetowe, na których można się oprzeć podczas rozwiązywania ćwiczenia, 4) wypisać różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią oraz spółkami prawa handlowego, 5) zaprezentować i porównać wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − komputer z dostępem do Internetu, − literatura. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić relacje między popytem i podażą?   2) określić czynniki wpływające na popyt i podaż usług krawieckich?   3) wymienić i scharakteryzować formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej?  
  • 17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 4.2. Podstawy działalności usługowej 4.2.1. Materiał nauczania Źródła finansowania przedsiębiorstw Kapitał, czyli pewna suma pieniędzy stanowi podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz umożliwia jego funkcjonowanie. Wysokość kapitału zależy w dużej mierze od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. Decyduje ona o dostępności i szybkości zgromadzenia i powiększenia kapitału. Kapitał niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej można rozpatrywać w kilku aspektach, a mianowicie: skąd pochodzi, do kogo należy, jak długo można z niego korzystać. Kapitały zewnętrzne pochodzą spoza przedsiębiorstwa. Należy do nich kapitał własny podstawowy oraz kapitał obcy. Kapitał podstawowy wnoszą założyciele przedsiębiorstwa. Kapitały wewnętrzne powstają w przedsiębiorstwie i pochodzą z zysków, czyli nadwyżek przychodów nad poniesionymi kosztami. Kapitały długoterminowe (powyżej jednego roku) wykorzystywane są przy inwestycjach, a kapitały krótkoterminowe (do 1 roku) służą do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Kapitały własne składają się z kapitału podstawowego oraz wypracowanego zysku. Stanowią one własność przedsiębiorstwa. Kapitały obce to środki pieniężne, które przedsiębiorstwo musi zwrócić właścicielom w uzgodnionym terminie. Za ich wykorzystanie płaci im wynagrodzenie w formie odsetek. Kapitały obce mogą przyjąć formę kredytów bankowych lub kupieckich, emisji obligacji i innych dłużnych papierów wartościowych [2, s. 76]. Kredyt bankowy – operacja polegająca na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony określonej kwoty środków pieniężnych, z przeznaczeniem na określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystywanego kredytu wraz z odsetkami w określonym terminie spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu [12]. Kredyt inwestycyjny – jest kredytem udzielanym na dłuższy okres czasu. Jest przeznaczony na sfinansowanie wydatków związanych z prowadzeniem oraz rozwojem działalności gospodarczej. Służy do sfinansowania przedsięwzięć inwestycyjnych mających na celu budowę lub rozbudowę istniejących już środków trwałych. Mogą być to inwestycje zarówno finansowe, materialne jak i niematerialne. Środki mogą być wykorzystane na wyposażenie, restrukturyzację, zakup lub budowę obiektów. Warunkiem uzyskania tego rodzaju kredytu jest udokumentowanie efektywności ekonomicznej, słuszności inwestycji, przewidywanych zysków, amortyzacji gwarancji bankowych oraz dobrze przygotowanych kosztorysów, planów i innych kalkulacji [9]. Wzór na obliczanie wysokości raty równej kredytu: A = S⋅q n ⋅ 1 1 − − n q q gdzie: A – wysokość raty stałej, S – wysokość kredytu, n – ilość rat, q – współczynnik obliczany ze wzoru: q = 1 + (r / m), gdzie "r" to oprocentowanie nominalne,
  • 18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 a litera "m" oznacza ilość rat/kapitalizacji w okresie stopy procentowej. Ponieważ w zdecydowanej większości jest podawane oprocentowanie roczne, a raty płacimy co miesiąc, więc "m" najczęściej jest równe 12. „Zatem przedsiębiorca, któremu bank przyznał kredyt w wysokości 30 000 zł, okres spłaty kredytu to 2 lata, roczne oprocentowanie nominalne wynosi 24%, a raty płacone są co miesiąc, obliczy wysokość raty w następujący sposób: q= 1+r/m = 1+ 0,24/12 = 1,02 n = 12 ⋅ 2 =24 Wysokość raty wyniesie zatem: A = S⋅q n ⋅ 1 1 − − n q q = 30 000 ⋅ 1,02 24 ⋅ 102,1 102,1 24 − − =30 000 ⋅1,608 ⋅ 608,0 02,0 = 1591,92 zł + uwzględnić uwagi recenzenta oraz dopisek Kz – koszt jednostkowy zmienny = całkowite koszty zmienne/wielkość produkcji Zamiast kupować składniki majątku na własność przedsiębiorca może korzystać z leasingu. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonego dobra materialnego (np. maszyny) na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe). Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease oznaczającego nająć, wydzierżawić [12]. Emitować obligacje mogą tylko osoby prawne, po uzyskaniu specjalnego zezwolenia. Dostęp do różnych form finansowania obcego jest uzależniony od kapitału, jakim dysponuje przedsiębiorstwo, a pośrednio od jego formy organizacyjno-prawnej. Koszty i przychody. Próg rentowności. Koszty to wartość zużycia składników majątku, pracy ludzkiej i zakupionych towarów i usług oraz innych wydatków związanych z prowadzeniem działalności przez przedsiębiorstwo. W analizie działalności przedsiębiorstwa istotne znaczenie ma podział kosztów na stałe i zmienne. Poziom kosztów stałych jest niezależny od wielkości produkcji, ich przykładem może być amortyzacja (wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego), płace administracji, koszty konserwacji urządzeń. Koszty, które wzrastają w miarę zwiększania rozmiarów produkcji, nazywane są kosztami zmiennymi. Mogą to być na przykład płace pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji oraz wartość zużytych materiałów i surowców. Przychody to należności uzyskane ze sprzedaży wyrobów i usług. Przedsiębiorstwo może również uzyskiwać przychody z tytułu odsetek za środki zgromadzone w banku i udzielone pożyczki. Przychodami są też kwoty uzyskane za sprzedane składniki majątku przedsiębiorstwa. Zestawienie kosztów i przychodów to zadanie księgowości przedsiębiorstwa. Umożliwia ono kalkulację ceny wytwarzanych produktów i świadczonych usług [2, s.91]. Próg rentowności obrazuje sytuację, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe i koszty zmienne przedsiębiorstwa. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentowności jest podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty stałe (np. amortyzacja jest kosztem stałym) i koszty zmienne (np. energia wykorzystywana w produkcji, materiały, czy też wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, o ile rosną one w miarę wzrostu produkcji).
  • 19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Próg rentowności można wyrazić ilościowo (tzn. ile sztuk produktu trzeba sprzedać) lub wartościowo (tj. jaką wartość musi osiągnąć ta sprzedaż). W progu rentowności firma nie ponosi straty ani też nie osiąga zysku, wynik finansowy jest równy 0. Ale co ważne, w progu rentowności przepływy pieniężne są równe amortyzacji, gdyż jest ona kosztem niepieniężnym (nie wiąże się z nią wypływ gotówki z firmy). Próg rentowności oblicza się wg poniższych wzorów: Próg rentowności ilościowy: PRi = Ks/p- Kz gdzie: PRi – ilościowy próg rentowności Ks – koszty stałe p – cena Kz – koszt jednostkowy zmienny = Próg rentowności wartościowy: PRw = (Ks)/((p – kjz)/p), gdzie: kjz – koszty jednostkowe zmienne. Krawiec obliczający próg rentowności (ilościowy) dla danego wyrobu (np. spodni męskich), którego działalność generuje koszty stałe w wysokości 1500 zł miesięcznie, koszt jednostkowy zmienny wytworzenia produktu (wartość otrzymana z kalkulacji danego wyrobu) wynosi 50 zł, a jego cena 70 zł, wykorzysta wzór: Pri = Kz/p-Kz. Zatem krawiec, aby mu się to opłacało, powinien sprzedać miesięcznie Pri = 5070 1500 − = 75 szt. danego wyrobu. Na etapie prowadzeni krawieckiej działalności usługowej ważnym elementem działalności wpływającym na zyskowność przedsiębiorstwa jest cena wyrobu gotowego. Cenę ustala się na podstawie kalkulacji. Kalkulacja może być sporządzona przez zakłady usługowe na potrzeby rachunku kosztów, obliczenia oferowanej ceny. Składa się ona z następujących pozycji (składników kalkulacji): – koszty bezpośrednie, koszty materiałów i dodatków oraz robocizny, – koszty pośrednie, związane z obsługą administracyjną i zarządzaniem punktem usługowym. Świadczenie usług w zakładzie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług VAT. VAT jest podatkiem powszechnym, co oznacza, że opodatkowane jest świadczenie usług, które znajdują się na rynku i w ostatecznym rachunku obciąża konsumentów danego kraju. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 22%. Podatek ten jest obliczany jako narzut do ustalonej ceny, zwanej ceną netto, i wykazany w dokumencie faktura VAT. Prawo do wystawiania faktur mają wyłącznie zarejestrowani podatnicy podatku od towarów i usług VAT, którzy posiadają numer identyfikacji podatkowej NIP i nie korzystają z żadnych zwolnień z tego podatku. Obowiązek dokumentowania obrotu dla potrzeb podatku VAT fakturami VAT przez podatników tego podatku określony został w Ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 z późn. zmianami). Podatnicy nie mają obowiązku wystawiania faktur VAT osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej, chyba że osoby te zażądają udokumentowania transakcji fakturą. całkowite koszty zmienne wielkość produkcji
  • 20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Kwotę podatku oblicza się w następujący sposób: Cena netto × stawka podatku VAT = kwota podatku Cena netto + kwota podatku = cena brutto Jeśli przedsiębiorca przewiduje, że jego przychody roczne uzyskane ze świadczenia usług nie przekroczą określonej w ustawie wysokości, może ubiegać się o zwolnienie z płacenia podatku od towarów i usług. Ustawa o podatku od towarów i usług nie określa jednolitego wzoru faktury, jednak powinny na niej figurować następujące pozycje: − imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy, − numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy, − data dokonania sprzedaży oraz data wystawienia i numer kolejny faktury oznaczonej jako „FAKTURA VAT”, − nazwa towaru lub usługi, − jednostka miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług, − cena jednostkowa towaru lub usługi bez kwoty podatku (cena jednostkowa netto), − wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto), − stawki podatku, − suma wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług, − kwota podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług), − wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), − kwota należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażona cyframi i słownie. Przykład wyliczania kwoty faktury przedstawia rysunek 4. Rys. 4. Wyliczanie kwoty faktury. Podejmowanie działalności gospodarczej Pierwszym krokiem prowadzącym do podjęcia działalności gospodarczej jest wygenerowanie pomysłu na rodzaj i zakres działalności. Powinna temu towarzyszyć wnikliwa analiza sytuacji i potrzeb na rynku w danej branży. Krawiec chcący prowadzić działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług krawieckich powinien pomyśleć o odpowiednio wyposażonym lokalu (własnym lub wynajętym) Warto rozważyć, czy konieczny jest oddzielny lokal czy można ją prowadzić w mieszkaniu. Konieczne będzie również nawiązanie współpracy z dostawcami materiałów – hurtownikami lub producentami. Coraz więcej firm nie poprzestaje na jednym tylko rodzaju działalności – łączą produkcję z handlem, handel z usługami, produkcję z usługami lub produkcję z handlem i usługami. Krawiec może w zakładzie szyć ubrania, sprzedawać je klientom a przy okazji naprawiać
  • 21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 odzież. Zwiększa to szansę utrzymania się na rynku. Krawiec produkujący, sprzedający i naprawiający odzież może z czasem rozwinąć działalność na taką skalę, ze będzie zmuszony zatrudnić jednego lub kilku pracowników, zwiększyć produkcję i nawiązać nowe kontakty handlowe. Sukces firmy zależy w dużej mierze od miejsca prowadzonej działalności. Konieczne jest zatem rozpoznanie, ile firm z danej branży działa na wybranym terenie, czy rynek jest nasycony, a więc czy klienci potrzebują tego, co nowy przedsiębiorca chce im zaoferować. Wskazane jest też śledzenie prasy branżowej i tematycznej, tematycznych stron internetowych czy telewizyjnych programów gospodarczych. Dobrze jest zastanowić się również na ile produkt czy usługa jaką będę świadczył może zaspokoić potrzeby potencjalnych klientów. Następnym ważnym, krokiem jest ustalenie, kim są potencjalni klienci – czym się zajmują, w jakim są wieku, jakiej płci, jak wygląda ich sytuacja finansowa, gdzie mieszkają i jakie są ich zwyczaje dotyczące zakupów. Badając rynek należy również przeanalizować, ilu nabywców mają firmy konkurencyjne, oferujące podobne produkty, usługi. Oceniając konkurencję powinno się najpierw ustalić, gdzie mieszczą się najbliżsi i najwięksi konkurenci oraz w jakim stopniu zaspokajają oni potrzeby lokalnego rynku. Ważne jest określenie i zestawienie podobieństw oraz różnic między twoją firmą, a firmami konkurencyjnymi. Kiedy poznasz już teren na którym chcesz działać, rynek, klientów, a także konkurencję, należy zastanowić się nas podażą, popytem oraz ceną. Podsumowaniem wyników badań rynku powinno być ustalenie wysokości własnych obrotów oraz określenie efektywności planowanej działalności czyli ile chcesz zarobić na swojej działalności. Nie należy zapominać o kosztach bieżącego funkcjonowania (wynajem pomieszczeń, opłaty za media itp.), usług obcych (księgowość, obsługa prawna, konsultanci specjalistyczni itp.) oraz innych wydatkach, zależnych od specyfikacji branży, w której przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą. Decyzję o podjęciu samodzielnej działalności warto poprzedzić zapoznaniem się z przepisami dotyczącymi podatków, ubezpieczeń, zatrudniania pracowników oraz ewidencji działalności. Potrzebne informacje można znaleźć np. w poradnikach wydawanych przez Polską Agencję Rozwoju i Przedsiębiorczości i inne organizacje wspierające rozwój przedsiębiorczości, lub na stronach internetowych: − www.parp.gov.pl − www.firma.onet.pl/poradnik.html − www.prawo.interia.pl/abc/firma − www.biznespartner.pl − www.fiskus.com.pl/fir.htm − www.twoja-firma.pl. Następnie należy się zastanowić nad wyborem formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca musi też zdecydować, w jakiej formie chce płacić podatek dochodowy. Może on być odprowadzany na zasadach karty podatkowej, ryczałtu ewidencjonowanego lub na zasadach ogólnych. Osoby prawne są zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości i płacenia podatku dochodowego od osób prawnych. Przy stawianiu pierwszych kroków na rynku najbardziej odpowiednie są najprostsze formy przedsiębiorstw czyli przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną osoby fizycznej, spółka cywilna, spółka jawna lub spółka partnerska. Prowadzenie własnej firmy jest zawsze związane z ryzykiem. Ryzyka nie można wyeliminować, ale można je zmniejszyć przez odpowiednie zaplanowanie przedsięwzięcia. Jasno sprecyzowany plan działalności pomoże przedsiębiorcy w znalezieniu ewentualnych wspólników lub w pozyskaniu dodatkowego kapitału. Przyszłe działania gospodarcze muszą
  • 22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 wynikać z przyjętego planu. Nie mogą być chaotyczne czy spontaniczne. Dobrze jest przygotować różne warianty działania: najbardziej optymistyczny, najbardziej prawdopodobny i ostrożny – zazwyczaj jeden z nich okazuje się trafny [2, s. 81]. Biznesplan jest to dokument wyznaczający cele firmy oraz określający sposób ich realizacji. Jest to swoisty plan gospodarczy firmy, przedstawiający koncepcję jej rozwoju oraz wynik końcowy. Często jest to pierwszy dokument wspierający wniosek do banku przy ubieganiu się o kredyt. Biznesplan składa się z następujących elementów: − Streszczenie, − Opis produktu lub usługi, cel firmy, − Zespół zarządzający, − Rynek i konkurencja, − Plan marketingowy, − System biznesowy i organizacja, − Harmonogram realizacji, − Możliwości i zagrożenia, − Plany finansowe i finansowanie [8, s. 7]. Dobrze napisany biznesplan to dokument zwięzły i konkretny, zawierający najczęściej od 20 do 40 stron w zależności od rodzaju działalności. Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym Każdy podmiot może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zasady wpisu zostały określone w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym, który zaczął funkcjonować od 01.01.2001 r. Rejestr przedsiębiorców prowadzą sądy rejonowe mające siedzibę w miastach będących siedzibą wojewody. Wpis dokonywany jest na podstawie wniosku złożonego do właściwego sądu rejestrowego na urzędowym formularzu wraz z wymaganymi dokumentami. Jeżeli przedsiębiorca jest osobą fizyczną, to w rejestrze będzie umieszczone między innymi: imię i nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania, nazwa firmy i przedmiot działalności. Rejestracja w systemie REGON Po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (i uzyskaniu koncesji lub zezwolenia, o ile wymagają tego obowiązujące przepisy), przedsiębiorca powinien zgłosić się do urzędu statystycznego, aby uzyskać numer identyfikacyjny REGON. REGON jest to dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny podmiotu gospodarczego w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej. Do prowadzenia rejestru zobowiązany jest Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Numer taki otrzymuje od urzędu statystycznego każde przedsiębiorstwo. Wpis do rejestru następuje na podstawie wniosku złożonego przez przedsiębiorcę. Przy rejestracji wymagane są następujące dokumenty: – zaświadczenie o dokonanym wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego, – wypełniony wniosek RG-1. Podmioty, które podlegają wpisowi do rejestru, mają obowiązek posługiwania się numerem REGON w obrocie gospodarczym. Wykonanie pieczątki firmowej Obowiązek posiadania pieczątki nie wynika z żadnych przepisów prawnych, jednak pieczątka firmowa jest potrzebna przy zakładaniu przez firmę rachunku bankowego. Należy mieć przy sobie zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej.
  • 23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 Otwieranie rachunku bankowego Ustawa (Prawo działalności gospodarczej) zobowiązuje przedsiębiorcę do założenia rachunku w banku i powiadomienia o tym fakcie urzędu skarbowego. Rachunek bieżący służy przede wszystkim do gromadzenia środków pieniężnych oraz przeprowadzania rozliczeń. Posiadanie rachunku umożliwia zaciąganie kredytów na sfinansowanie zobowiązań. W celu otwarcia rachunku bankowego należy złożyć w oddziale danego banku ofertę zawarcia rachunku wraz z kartą wzorów podpisów. Ofertę stanowi wypełniony formularz umowy. Wymagane dokumenty: – dokumenty potwierdzające rejestrację działalności, – dokumenty wskazujące osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych, – zaświadczenie o nadanym numerze REGON. Zgodnie z obowiązującymi przepisami przedsiębiorca ma obowiązek za pośrednictwem banku: – płacić należne podatki do urzędu skarbowego, – regulować składki wobec ZUS, – przyjmować należności i regulować zobowiązania, jeżeli wartość transakcji przekracza określoną przepisami kwotę. Zgłoszenie do celów podatkowych W urzędzie skarbowym przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć wniosek o nadanie numeru identyfikacji podatkowej NIP. NIP to dziesięciocyfrowy numer, który otrzymuje każda osoba i przedsiębiorstwo rozliczające się z urzędem skarbowym, ułatwiający identyfikację podatników. Obowiązkowi temu podlegają wszyscy przedsiębiorcy bez względu na formę organizacyjno- prawną, rodzaj i liczbę płaconych podatków, formę opodatkowania oraz liczbę prowadzonych zakładów. Po uzyskaniu numeru identyfikacji podatkowej przedsiębiorca powinien podjąć decyzję dotyczącą płacenia lub nie podatku od towarów i usług VAT. Opodatkowaniu tym podatkiem podlega między innymi odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatnikami są: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne wykonujące we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu. Zarejestrowany podatnik VAT ma ustawowy obowiązek: – prowadzić wymagane ewidencje, – składać w określonym przepisami terminie deklarację podatkową, – wpłacać na rachunek urzędu skarbowego należny podatek, którego wysokość wynika ze złożonych deklaracji. Zgłoszenie obowiązku w zakresie ubezpieczeń Następnym krokiem przedsiębiorcy, który rozpoczyna działalność gospodarczą, jest zgłoszenie się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z ustawą (O systemie ubezpieczeń społecznych i powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym), osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (także w formie spółek, które nie posiadają osobowości prawnej) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W związku z powyższym przedsiębiorca dokonuje zgłoszenia w ZUS-ie i opłaca składki na: – obowiązkowe ubezpieczenie społeczne, emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz dobrowolne chorobowe, – ubezpieczenie zdrowotne, – Fundusz Pracy (wynika z ustawy o zatrudnieniu i instytucjach rynku pracy).
  • 24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 Jeżeli przedsiębiorca jest jednocześnie pracodawcą (co oznacza, że zatrudnia pracowników w ramach stosunku pracy), podlega obowiązkowemu zgłoszeniu jako płatnik składek na ubezpieczenie od zatrudnionych pracowników oraz składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Rozliczenia z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych dokonuje się w każdym miesiącu, składając odpowiednią deklarację i opłacając składki w ustalonych terminach. Osoba zakładająca przedsiębiorstwo powinna wypełnić następujące formularze: – ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek, – ZUS ZUA – formularz zgłoszeniowy, (gdy podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu). Zgłoszenie do organów kontroli Jeżeli przedsiębiorca zostaje pracodawcą, (co oznacza, że zawarł co najmniej jedną umowę o pracę) jest zobowiązany w terminie 14 dni od daty zatrudnienia pracownika zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną w formie pisemnej o rodzaju działalności, przewidywanej liczbie pracowników oraz przedstawić informacje o podjętych środkach, niezbędnych do zapewnienia warunków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są kapitały własne i obce przedsiębiorstw? 2. Co to są kapitały wewnętrzne i zewnętrzne przedsiębiorstw? 3. Co to jest kredyt? 4. W jaki sposób obliczamy wysokość stałych rat kredytu? 5. Na czym polega różnica pomiędzy kredytem a leasingiem? 6. Co to jest i z jakich elementów składa się biznesplan? 7. Podaj procedurę postępowania konieczną do uruchomienia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne? 8. Co to jest REGON? 9. Co to jest NIP? 10. Jakie składki opłacane są przez przedsiębiorcę w ZUS? 11. Co to jest próg rentowności? 12. Jakie rodzaje kosztów zaliczamy do kosztów stałych a jakie do zmiennych? 13. Jakie elementy uwzględnia się przy sporządzaniu kalkulacji ceny usługi? 14. Na jakie elementy zwrócisz uwagę dokonując analizy rynku lokalnego w celu prowadzenia działalności krawieckiej?
  • 25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sporządź kalkulację ceny koszuli męskiej. Tabela do ćwiczenia 1. Arkusz kalkulacji usługowej Ilość × cena Wartość Koszt materiałów Koszt dodatków Cena robocizny Razem Podatek VAT Razem Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) ustalić normę zużycia tkaniny i dodatków, 3) obliczyć wartość materiałów i dodatków na podstawie podanych cen, 4) ustalić według cennika cenę robocizny, 5) do ceny netto doliczyć wartość podatku VAT, 6) obliczenia umieścić w tabeli, 7) porównać i zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – wzór tabeli do ćwiczenia 1 – arkusz kalkulacji usługowej, – przybory do pisania, – kalkulator, – cennik materiałów i dodatków, – normy zużycia materiałów i dodatków, – plansze dydaktyczne, – wzory dokumentów. Ćwiczenie 2 Otrzymałeś w banku kredyt w wysokości 20 000 zł. Ratę będziesz spłacał w comiesięcznych odstępach czasu. Oblicz ratę spłaty kredytu, wiedząc, że w całym okresie spłaty jej wysokość jest stała. Obliczeń dokonaj dla: a) okresu spłaty wynoszącego 3 lata przy rocznej stopie procentowej 19%; b) okresu spłaty wynoszącym 2 lata przy rocznej stopie procentowej 16%.
  • 26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) zidentyfikować wzór, 4) wypisać dane, 5) dokonać obliczeń wg wzoru: A = S⋅q n ⋅ 1 1 − − n q q , 6) zaprezentować i porównać wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − kalkulator. Ćwiczenie 3 Wykorzystując informacje zawarte w materiale nauczania oraz inne źródła informacji, wypisz nazwy urzędów, w których należy dokonać rejestracji działalności gospodarczej i przyporządkuj im odpowiednie dokumenty. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wpisać nazwy urzędów, w których dokonuje się rejestracji działalności gospodarczej, 4) wybrać odpowiedni rodzaj dokumentów, 5) przyporządkować dokumenty do urzędów, 6) porównać i zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − komputer z dostępem do Internetu, − wzory dokumentów z różnych urzędów, − literatura. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) sporządzić kalkulację ceny usługi krawieckiej?   2) obliczyć ratę spłaty kredytu?   3) podać procedurę postępowania konieczną przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej?  
  • 27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 4.3. Prawa klienta. Etyka zawodu 4.3.1. Materiał nauczania Prawa klienta Wszyscy ludzie uczestniczą w życiu gospodarczym pełniąc różne funkcje. Gdy dokonują zakupu, są konsumentami. Zakładając własną firmę i zatrudniając innych ludzi, stają się przedsiębiorcami i pracodawcami. Z kolei osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie to pracownicy. Funkcje przyjmowane przez obywateli kształtują życie gospodarcze państwa. Wszystkie te działania ludzi są podporządkowane normom postępowania ustanowionym przez prawo obowiązujące w państwie. Konsument to osoba kupująca dobra i usługi. Dokonuje wyboru, z których dóbr i usług skorzysta. Subiektywne decyzje konsumentów wpływają na kształtowanie się rynku, który reaguje na zmiany upodobań konsumentów: przedsiębiorcy dążą do pozyskania jak największej liczby osób korzystających z ich produktów. Jednym z elementów mających nakłonić konsumenta do skorzystania z oferty (oprócz jakości i ceny) jest reklama. Niektóre reklamy wprowadzają klientów w błąd. Za nieuczciwą reklamę można uznać przekaz, w którym dużymi czcionkami zachwala się pewną usługę, a dokładne warunki korzystania z niej podane są małą czcionką na dole ogłoszenia. Nieuczciwe jest również reklamowanie ceny, która nie uwzględnia wszystkich opłat. W reklamie nie powinno się też dyskredytować konkurencyjnej firmy. Ochrona konsumentów polega na promowaniu bezpiecznych towarów i usług oraz dążenia do poprawy ich jakości. Konsumenci mają prawo do: − bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, czyli wyłączenia ze sprzedaży towarów zagrażających zdrowiu konsumentów, − dostępu do informacji o produkcie, jego cenie, przeznaczeniu, warunkach gwarancji, − dochodzenia swoich roszczeń w razie reklamacji nabytego towaru. Dla ochrony praw konsumentów powołane zostały następujące instytucje: − Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji to instytucja państwowa, której celem jest ochrona konsumentów oraz przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami, − Inspekcja Handlowa zajmuje się kontrolą jakości towarów i rzetelnością świadczonych usług, − Państwowa Inspekcja Sanitarna za pośrednictwem placówek terenowych kontroluje jakość sprzedawanej żywności oraz warunki jej transportu i przechowywania, − Federacja Konsumentów i Stowarzyszenie Konsumentów Polskich są organizacjami pozarządowymi o zasięgu ogólnokrajowym, pomagającymi klientom egzekwować prawa konsumenckie w wypadku zaistnienia sporów między sprzedawcą lub producentem a konsumentem. Pokrzywdzony może za pośrednictwem tych instytucji dochodzić swoich praw. W polskim systemie prawnym konsumentem (klientem) jest każdy, kto nabywa towar dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą. W Polsce system ochrony konsumentów tworzą następujące akty prawne: – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – art. 76 nakłada na wszystkie władze publiczne obowiązek ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
  • 28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 – Ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego – dostosowuje polskie prawo do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej, zawartych zwłaszcza w dyrektywie 99/44/WE z 25 maja 1999 r. – Kodeks cywilny – nadal obowiązuje w zakresie spraw, które nie zostały uregulowane ustawą z 27 lipca 2002 r. – Ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – szczególnie ważna dla ochrony konsumentów, ponieważ określa listę czynów uznawanych za przejaw nieuczciwej konkurencji, na straży przestrzegania przepisów prawa stoją liczne instytucje, których zadaniem jest prowadzenie nadzoru i kontroli, karanie lub kierowanie do sądu przedsiębiorców nieprzestrzegających prawa, udzielanie pomocy konsumentom w rozstrzyganiu spraw spornych z przedsiębiorcami lub w załatwianiu spraw, z którymi nie są w stanie sobie poradzić. Przepisy prawne kodeksu cywilnego regulują odpowiedzialność w ramach rękojmi i gwarancji za wady ukryte towarów (wady, które ujawniają się w trakcie użytkowania towarów). Rękojmia jest to odpowiedzialność sprzedającego wobec kupującego za wady produktu, który był przedmiotem transakcji. W ramach rękojmi sprzedawca ma obowiązek: − usunięcia wady zakupionego towaru lub jego wymiany na inny, niewadliwy towar; − obniżenia ceny wadliwego towaru lub zwrotu pieniędzy w wypadku, gdy zakupionego towaru nie można naprawić. Rękojmia obejmuje tylko transakcje między firmami oraz transakcje między osobami fizycznymi. Nie obejmuje relacji między firmą a osobą fizyczną, w tym wypadku bowiem obowiązuje ustawa o sprzedaży konsumenckiej ograniczająca nieco prawa klienta, ale wydłużająca z jednego roku do dwóch lat okres dochodzenia roszczeń. Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2002 r., Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.) wprowadza pojęcie zgodności zakupu towaru z umową. Konsument dokonując zakupu, zawiera w świetle prawa umowę, z której wynikają jego prawa. Zawarta jest w niej odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego w przypadku, gdy towar nie nadaje się do celu, w jakim jest zwykle używany oraz nie odpowiada właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Odpowiedzialność sprzedawcy dotyczy również wszystkich informacji o towarze zamieszczonych na opakowaniu, ulotkach informacyjnych oraz zapewnień znajdujących się na reklamach. W wypadku wykrycia wad towaru konsument ma prawo żądać jego wymiany, naprawy lub obniżenia ceny, a także może odstąpić od umowy zakupu w wypadku nieskutecznej i długotrwałej naprawy. Gwarancja jest dobrowolną deklaracją sprzedawcy lub producenta, potwierdzającą jakość produktu. Określa ona warunki i okres, w jakim możemy dochodzić zobowiązań sprzedawcy lub producenta. Podstawowym dokumentem potrzebnym przy dochodzeniu praw wynikających z rękojmi jest dowód zakupu, a wypadku gwarancji karta gwarancyjna. Etyka biznesu Etyka obejmuje ogół ocen i norm moralnych ogólnie akceptowanych w danym społeczeństwie. Zadaniem etyki zawodowej jest przede wszystkim: – regulowanie wzajemnych stosunków wewnątrz grup zawodowych, wzajemna pomoc, przekazywanie wiadomości, solidarność zawodowa, – określenie reguł postępowania przedstawicieli zawodu w stosunku do przedmiotu działalności zawodowej, dbałość o maszyny i urządzenia, poszanowanie godności klienta. Analizując etykę zachowań w miejscu pracy, należy rozważyć relacje:
  • 29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 – między pracodawcą a przełożonymi, – między pracownikami. Etyka biznesu w gospodarce rynkowej odnosi się natomiast do relacji pomiędzy przedsiębiorstwem a jego klientami, partnerami handlowymi, pracownikami oraz przedsiębiorstwami konkurencyjnymi. Relacje te muszą być zgodne z obowiązującym prawem oraz przyjętymi regułami postępowania przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Ponieważ prawo nie jest w stanie regulować wszystkich zachowań ludzi, konieczne staje się przestrzeganie norm ustalonych przez społeczeństwo, które są weryfikowane przez opinię publiczną. We wszystkich tych relacjach powinny dominować uczciwość, odpowiedzialność, rzetelność, takt, poszanowanie godności drugiej osoby, poszanowanie mienia. Firma, która chce długo działać na rynku, nie może ignorować zasad etycznego postępowania w stosunku do swoich klientów. Przedsiębiorcy, którzy planują działalność swojej firmy na długo, muszą jej renomę oprzeć na uczciwości i trosce o klienta. Cechą gospodarki rynkowej jest wolność gospodarcza rozumiana jako swoboda podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa korzystając z zasad wolności, dążą do osiągnięcia jak najwyższego zysku, minimalizując koszty. Prowadzi to często do podejmowania przez właścicieli lub dyrektorów kontrowersyjnych decyzji, stojących w sprzeczności z normami współżycia społecznego. Decyzje te dotyczą konsumentów, partnerów handlowych, pracowników oraz firm konkurencyjnych. Konsument może być narażony na nieuczciwość producentów i sprzedawców dotyczącą ceny lub jakości oferowanych produktów i usług. Oszukany w ten sposób konsument w przyszłości nie skorzysta z oferty firmy, która wobec niego zachowała się w sposób nieetyczny. To oznacza, że po pewnym czasie taka firma będzie miała mniejszą liczbę klientów, a tym samym obniżą się jej dochody. Partner handlowy, wobec którego nie dotrzymano wcześniej złożonych obietnic, zrezygnuje ze współpracy z niewiarygodnym przedsiębiorstwem. Zwróci się do firm konkurencyjnych, obniżając pozycję rynku poprzedniego partnera. Pracownik, który zauważa nieetyczne działania pracodawców nie tylko wobec pracowników, ale również w odniesieniu do konkurencji lub kontrahentów, straci zaufanie do własnego zakładu pracy. Może to spowodować poszukiwanie innej pracy i odejście z firmy. Firmy konkurencyjne, narażone na nieetyczne postępowanie innego przedsiębiorstwa polegające np. na nieuczciwej konkurencji, mogą wystąpić na drogę prawną lub w porozumieniu z innymi firmami z branży dążyć do całkowitego wyeliminowania takiego przedsiębiorstwa z rynku. Na liście nieetycznych zachowań w biznesie znajdują się: zatruwanie środowiska naturalnego, oszukiwanie własnych akcjonariuszy i pracowników, dyskryminacja kobiet i mniejszości narodowych, zwalnianie bez zasadnych powodów pracowników, produkowanie niebezpiecznych wyrobów oraz dbanie tylko i wyłącznie o warunku finansowe. Obecnie jednak w dużych firmach tworzy się kodeksy etyczne, które ustalają standardy postępowania w biznesie. Najczęściej regulują one problemy dotyczące: − dostarczania klientom wartościowych wyrobów i usług; − zapewnienia inwestorom zasadnego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego; − tworzenia nowych miejsc pracy; − tworzenia warunków awansu pracownikom oraz należytego ich wynagradzania za dobra pracę, talenty i poświecenie firmie; − promowania wynalazczości, pomysłowości; − dbałości o środowisko naturalne; − wspomagania i sponsorowania działań społecznie użytecznych.
  • 30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 Istnieją również zasady etyczne dotyczące poszczególnych zawodów. Tworzą one etykę zawodową, czyli zespół norm wyznaczających określone obowiązki moralne związane z wykonywanym zawodem. Przykładami etyki zawodowej są; etyka lekarska, prawnicza, nauczycielska. W etyce biznesu ważne jest, aby unikać wyłącznie postrzegania wszystkiego w kategoriach zysku. Pieniądze to tylko część sukcesu firmy. Ważniejszy powinien być klient, bo jego postępowanie zdecyduje, czy firma utrzyma się na rynku, czy też zbankrutuje. Dlatego etyczne zachowania muszą być celem, ponieważ dzięki nim zyskują wszyscy: klienci, pracownicy, współpracujące przedsiębiorstwa i sami przedsiębiorcy. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie prawa ma konsument? 2. Jakie znasz instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta w Polsce? 3. Co to jest rękojmia i czym różni się od gwarancji? 4. Co to jest etyka zawodowa? 5. W jakich działaniach przejawiają się nieetyczne zachowania przedsiębiorstw? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie artykułów, wycinków prasowych oraz innych informacji znalezionych w gazetach, czasopismach oraz w Internecie opisz 3 przykłady nieetycznych zachowań przedsiębiorców, które miały miejsce w rzeczywistości. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wybrać oraz przeszukać wskazane źródła pod kątem odpowiednich informacji, 4) na forum grupy zaprezentować wyniki swojej pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − gazety i czasopisma, − komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2 Wyjaśnij dlaczego w biznesie występują nieetyczne zachowania. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) zastanowić się i wypisać odpowiedzi, 4) na forum grupy zaprezentować wyniki i przedyskutować odpowiedzi.
  • 31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) podać przykłady nieetycznych zachowań przedsiębiorców?   2) wyjaśnić przyczyny nieetycznych zachowań w biznesie?  
  • 32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 4.4. Zarządzanie przez jakość w zakładzie usługowym. Promocja usług 4.4.1. Materiał nauczania Zarządzanie definiowane jest jako zestaw działań (obejmujący funkcje kierowania np. planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenia tj. kierowanie ludźmi kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny [3, s. 63]. Struktura organizacyjna to ogół ustalonych zależności funkcjonalnych i hierarchicznych między elementami organizacji, zgrupowanymi w komórki i jednostki organizacyjne w sposób umożliwiający osiąganie celów całości. Ze względu na dużą różnorodność jednostek organizacyjnych trudno mówić o konkretnej strukturze organizacyjnej dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Struktura organizacyjna determinowana jest przez szereg różnych, niekiedy sprzecznych ze sobą czynników i okoliczności. Do najważniejszych wyznaczników struktury organizacyjnej należą: − Strategia – misja oraz wyznaczone cele strategiczne. Strategia określa, w jaki sposób przebiegają linie podporządkowania i kanały komunikacji między poszczególnymi kierownikami i komórkami organizacyjnymi; − Technologia – stosowana w organizacji do wytwarzania jej wyrobów również wpływa na sposób ukształtowania organizacji np. technologie stosowane w produkcji masowej odznaczają się znacznym stopniem normalizacji i specjalizacji czynności; technologia wywiera również wpływ na mechanizmy koordynacji, na poziom na którym podejmuje się decyzje, na wielkość komórek organizacyjnych; − Ludzie – związani z jej działalnością wpływają na jej strukturę; kierownicy podejmują decyzje dotyczące kanałów komunikacji i linii podporządkowania oraz stosunków między komórkami organizacyjnymi; podejmując decyzje tworzenia komórek oraz przydziału zadań, muszą uwzględniać także uzdolnienia i postawy podwładnych; na strukturę oddziałują również ludzie spoza organizacji, struktura musi bowiem uwzględniać współdziałanie z klientami i odbiorcami, dostawcami i innymi osobami z zewnątrz; − Wielkość organizacji – na strukturę wpływa zarówno wielkość całej organizacji, jak i poszczególnych komórek organizacyjnych; większe organizacje odznaczają się na ogół wyższą specjalizacją czynności i bardziej sformalizowanymi procedurami; − Otoczenie organizacji – na strukturę wpływa potencjał otoczenia, pozwalający organizacji na trwanie i regularny wzrost, złożoność otoczenia tzn. określenie z jak wielu elementów się ono składa oraz niepewność otoczenia wynikająca z jego dynamiki i niestabilności; zadaniem organizacji jest selekcjonowanie i kodowanie danych napływających z otoczenia w celu przetworzenia ich w informacje, które z kolei służą do podejmowania decyzji wywierających zwrotny wpływ na otoczenie [3, s. 36]. Przedsiębiorstwa, by skutecznie funkcjonować czy też rozwijać się, muszą dokonywać ciągłych zmian. Pozyskanie załogi i jej przychylności może ułatwić przygotowanie i wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i co za tym idzie uzyskanie lepszych wyników pracy. Obecnie coraz więcej zakładów odzieżowych w celu podwyższenia poziomu jakości produkcji wprowadza kompleksowe zarządzanie przez jakość TQM, które łączy się z nowymi zasadami organizacji zarządzania przedsiębiorstwem oraz z organizacją przygotowania i przepływu produkcji. Total Quality Mangement (TQM) jest systemem zarządzania, który
  • 33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 obejmuje sposób myślenia całego personelu. Osiągniecie celu wymaga uświadomienia sobie konieczności poprawy jakości w całym przedsiębiorstwie zarówno wśród kierownictwa, jak i wszystkich pracowników. Pojęcie jakości obejmuje osiągnięcie wszystkich celów zarządzania oraz spełnienie wymagań społecznych. Przestrzeganie i egzekwowanie nowoczesnych zasad organizacyjnych sterowania jakością produkcji stanowi podstawowy warunek osiągania właściwych wyników pracy załogi. W Polsce najważniejszymi standardami wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa odzieżowe są normy ISO serii 9000. Normy te z jednej strony stanowią doskonałe wytyczne do budowania systemów jakości przedsiębiorstwa, z drugiej zaś stanowią podstawę do certyfikacji takich systemów. Certyfikacja – to działanie trzeciej strony (jednostki niezależnej od dostawcy i odbiorcy) zmierzające do wykazania, że zapewniono odpowiedni stopień zaufania, iż dany wyrób, proces lub usługa są zgodne z wymaganiami (określoną normą) lub z właściwymi przepisami prawnymi. Certyfikacja może odnosić się do: systemu jakości, wyrobu, ludzi. Idea koncepcji zarządzania jakością zawarta w normach ISO serii 9000 opiera się na dwóch podstawowych zasadach: 1) Zapobieganie przyczynom powstawania wad jest lepsze niż ich wykrywanie i korekta. 2) Obszarem stwarzającym największe możliwości oddziaływania na jakość jest organizacja, rozumiana jako system zarządzania przedsiębiorstwem. Normy ISO 9000 dotyczą systemów zarządzania jakością, jakie stosują przedsiębiorstwa w procesach projektowania, produkcji, dostarczania wyrobów i obsługiwania swoich klientów. Podstawową normą ISO serii 9000 jest norma ISO 9001:2000. To właśnie w niej zawarty jest zbiór minimalnych wymagań, które należy spełnić, by uzyskać potwierdzenie (certyfikat), że system zarządzania jakością jest ustanowiony, udokumentowany, wdrożony, utrzymywany i że jego skuteczność podlega ciągłemu doskonaleniu. W normie ISO 9000:2000 zawarto pewne zasady zarządzania jakością ukierunkowujące zarządzanie organizacją (przedsiębiorstwem) w sposób systematyczny i przejrzysty. Zasady te zawarte są w następujących hasłach: 1) Orientacja na klienta. 2) Przywództwo. 3) Zaangażowanie ludzi. 4) Podejście procesowe. 5) Podejście systemowe do zarządzania. 6) Ciągłe doskonalenie. 7) Podejmowanie decyzji opartych na faktach. 8) Wzajemne korzystne powiązania z dostawcami. [6, s. 45] Promocja usług Nowo utworzona firma, chcąc zarobkować i prosperować w dłuższym czasie z perspektywą rozwoju, musi najpierw wejść na rynek, utrzymać się na nim i poszerzać swój udział w rynku. Nie jest to łatwe, przede wszystkim ze względu na istnienie licznej konkurencji. W procesie zdobywania klienteli, poza odpowiednią ceną i jakością wyrobów lub usług istotne znaczenie ma także marketing. Marketing jest definiowany jako dostarczenie właściwego produktu właściwemu konsumentowi, w odpowiednim miejscu i czasie, za odpowiednią, akceptowaną cenę. [9] Można go również określić jako zespół działań, które mają na celu kształtowanie produkcji oraz zwiększenie sprzedaży określonych towarów i usług (poprawa jakości wyrobów, reklama towarów i usług, pobudzanie zainteresowania wybranymi towarami).
  • 34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 Marketing mix tworzą takie elementy (instrumenty) za pomocą których możemy oddziaływać na rynek. Najbardziej popularna koncepcja marketingu mix to tzw. "4p" czyli z ang.: product, price, place, promotion. − product (produkt). Mówiąc o produkcie omawiamy m.in: asortyment, jakość, markę, opakowanie, usługi. Współcześnie mówiąc o cechach produktu koncentrujemy się na potrzebach docelowych klientów, jakie produkt ma zaspokajać; − price (cena). Cenę charakteryzuje się za pomocą: polityki cenowej, rabatów, warunków płatności; − place (strategia dystrybucji). Omawia zarówno kanały dystrybucji, jak rozwiązania logistyczne; − promotion (promocja, promotion mix): promocja osobista, reklama, promocja dodatkowa (inaczej: promocja uzupełniająca, promocja sprzedaży), zaliczamy tu także: merchandising, public relations, zaliczamy do niego także: sponsoring . Usługi są specyficznym rodzajem produktów. Specyfika usług spowodowała rozwinięcie tradycyjnego "4p" do "7p". Do już istniejących elementów zostały dołączone: − people - ludzie. Personel obsługujący, klient, inni nabywcy; − process - proces. Przebieg świadczenia usługi od zainteresowania klienta, poprzez informację, sprzedaż i obsługę posprzedażową; − physical evidence - świadectwo materialne. Są to wszystkie wizualne i materialne elementy (budynki, logo, meble, wyposażenie techniczne, ulotki itp.), które dla klientów są dowodem jakości danej usługi. [12] Specyfika marketingu usług nie jest związana z odmiennością potrzeb i zachowań nabywców, lecz z naturą samych usług jako podstawowego elementu usługowej kompozycji instrumentów marketingowych. Naturę ta określają następujące ogólne cechy usług tj.: niematerialny charakter produktu usługowego, niemożność ich magazynowania, przemieszczania w przestrzeni, zindywidualizowany charakter i trudność ich standaryzacji, ścisłe ich powiązanie z osobą konkretnego wykonawcy. Ze względu na te cechy usług w strategiach marketingowych kładzie się szczególny nacisk na wypracowanie korzystnego wizerunku firmy i pozyskanie zaufania potencjalnego klienta. W celu wyróżnienia własnej oferty dużą wagę powinno się przywiązywać do technicznej i wizualnej oprawy działalności usługowej. W szerokim zakresie wykorzystuje się segmentację (zróżnicowanie wg określonych cech konsumentów) rynku w celu dostosowania oferty do zindywidualizowanych potrzeb i wymagań nabywców. Istotną rolę odgrywa również lokalizacja placówki usługowej jako miejsca wytwarzania i dystrybucji usług [1, s. 41]. Ważnym elementem jest reklama, której działaniem jest przyciąganie uwagi potencjalnego nabywcy oraz wzbudzenie chęci i wskazanie sposobów nabycia reklamowanych towarów i usług. Niektóre sposoby reklamowania towarów i usług: – umieszczanie reklam w mediach (kampanie reklamowe w radiu, telewizji, Internecie, prasie), – specjalne publikacje (bilbordy, ulotki, foldery), – akcje promocyjno-informacyjne (prowadzone w miejscach sprzedaży towarów i usług, połączone z konkursami), – merchandising (ang. Merchant- kupiec, handlowiec; merchandise – towar) działania promocyjne w miejscach sprzedaży towaru: opakowanie i prezentacje towarów, rozplanowanie sali sprzedażowej i rozmieszczenie w niej asortymentu,
  • 35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 – sponsoring – wspieranie przez producentów imprez sportowych, kulturowych, charytatywnych, odpłatne publikowanie w mediach materiałów na określony temat wykonanych na zamówienie, wywiadów. Wprowadzanie nowych wyrobów oraz podtrzymywanie wielkości sprzedaży produktów obecnych na rynku wymaga dużych nakładów finansowych na reklamę. W przygotowaniu kampanii reklamowych biorą udział specjaliści z dziedzin socjologii, psychologii i marketingu. Reklama jest poważną, wyspecjalizowaną gałęzią działalności gospodarczej. Firmy wydają na nią do 40% pieniędzy ze swoich budżetów. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest zarządzanie? 2. Co to jest struktura organizacyjna? 3. Jakie czynniki wpływają na kształt struktury organizacyjnej? 4. Co to jest TQM? 5. Co to są normy ISO 9000? 6. Co to jest marketing? 7. Z jakich elementów składa się marketing mix? 8. Jakie cechy decydują o specyfice usług? 9. W jaki sposób można reklamować towary i usługi? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie dostępnych źródeł literaturowych i internetowych wyjaśnij na czym polega 8 zasad zarządzania jakością. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) wybrać oraz przeszukać wskazane źródła pod kątem odpowiednich informacji, 4) na forum grupy zaprezentować wyniki pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania, − literatura, czasopisma, − komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2 Wzorując się na dostępnych z różnych źródeł materiałach reklamowych, przygotuj projekt ulotki promującej twój własny zakład usług krawieckich. Zastanów się nad zakresem działalności, ceną, ewentualnymi rabatami, promocjami – czyli elementami marketingu mix.
  • 36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 3) zgromadzić przykładowe ulotki informacyjne, 4) zastanowić się nad informacjami i rodzajami zachęt dla klientów, które umieszczone zostaną w ulotce, 5) rozplanować rozmieszczenie poszczególnych elementów ulotki, 6) zaprezentować projekt ulotki. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusz papieru formatu A4, − przybory do pisania i rysowania, − komputer. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wytłumaczyć na czym polega 8 zasad zarządzania jakością?   2) przygotować materiały promujące własną działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług krawieckich?  
  • 37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 4.5. Kodeks Pracy. Aktywne Poszukiwanie Pracy. Rozmowy kwalifikacyjne 4.5.1. Materiał nauczania Kodeks pracy Praca pozwala na zaspokajanie ekonomicznych i społecznych potrzeb człowieka. Jej wykonywanie stanowi źródło dochodu. Jest ona również ważnym miernikiem wartości człowieka i jego pozycji w społeczeństwie. Dzięki niej możliwa jest samorealizacja, rozwijanie umiejętności czy nawet kształtowanie własnej osobowości. Kwestię wykonywania pracy w Polsce reguluje kodeks pracy. Zgodnie z zapisami kodeksu do obowiązków pracownika należy m.in.: − sumienne i staranne wykonywanie pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonych; − przestrzeganie ustalonego w zakładzie czasu pracy oraz regulaminu; − przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych; − dbanie o dobro zakładu, ochrona jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę. Czas pracy w pełnym wymiarze godzin wynosi 8 godzin dziennie i średnio 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym 4 miesięcy. Prawa pracownika obejmują m.in. − prawo do terminowego otrzymywania wynagrodzenia; − równe traktowanie kobiet i mężczyzn; − prawo do bezpłatnego urlopu w wymiarze uzależnionym od stażu pracy; − tworzenie organizacji powołanych w celu ochrony praw pracowniczych (związków zawodowych) i przynależności do nich; − prawo do świadczeń socjalnych i do ubezpieczenia (emerytalnego i zdrowotnego) . Obowiązkiem pracodawcy jest m.in.: − poszanowanie godności i dóbr osobistych pracownika; − jednakowe traktowanie pracowników bez względu na płeć, wiek, narodowość, przekonania, zwłaszcza polityczne i religijne; − zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; − ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji; − w wypadku wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę wydanie świadectwa pracy zawierającego informacje dotyczące okresu, rodzaju pracy, zajmowanego stanowiska. Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją zawodową jest zobowiązany do stworzenia wewnętrznego regulaminu pracy, który stanowi uszczegółowienie praw i obowiązków pracodawcy i pracowników wynikających z kodeksu pracy. Regulamin ustala organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy oraz szczegółowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca ma również prawo wypowiedzieć umowę o pracę. Okres wypowiedzenia (czas między poinformowaniem pracownika a rozwiązaniem umowy o pracę) uzależniony jest od rodzaju zawartej umowy i czasu zatrudnienia pracownika, na przykład wynosi 3 mies. w wypadku umowy na czas nieokreślony, gdy pracownik był zatrudniony przez co najmniej 3 lata. Rozróżniamy 3 rodzaje umów: umowa o pracę, umowa zlecenia oraz umowa o dzieło. Kodeks pracy reguluje jedynie kwestię umowy o pracę. Praca na zasadach umowy zlecenia i umowy o dzieło jest uregulowana przepisami kodeksu cywilnego.
  • 38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną. W wyniku jej zawarcia pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. [10] Umowa o pracę jest zawierana w formie pisemnej określającej: − rodzaj pracy, miejsce jej wykonania oraz termin rozpoczęcia; − wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy. Rodzaje umów o pracę są następujące: − na czas nieokreślony, − na czas określony, − na okres próbny, − na czas wykonania określonej pracy, − na zastępstwo. Umowę o pracę można zawrzeć w formie ustnej, jednak w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy należy ją potwierdzić na piśmie. Umowa o pracę może być zawarta na czas określony, traktowany jako okres próbny – najczęściej jest to okres 3 miesięcy lub roku, w trakcie którego pracodawca ocenia przydatność pracownika do realizacji powierzonych mu zadań. Pracownik objęty jest pełnym zakresem ubezpieczeń społecznych. Pracownik nie może zlecić wykonania pracy innej osobie. Na podstawie prawa cywilnego można zawrzeć umowę zlecenie lub umowę o dzieło, które dotyczą wykonania określonego zadania i nie mają charakteru umowy stałej. Dają one większą swobodę w wykonywaniu zadań osobom przyjmującym zlecenie czy określone dzieło do wykonania, ale nie dają najczęściej stałości zatrudnienia. Umowa zlecenie jest jedną z umów zawieranych na czas określony, które dodatkowo oznaczają produkt czy usługę, którą pracownik musi wykonać. Umowa zlecenie polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności dla dającego zlecenie, za których ostatecznie efekt nie jest odpowiedzialny (odmiennie od umowy o dzieło, która jest tzw. umową rezultatu). W przypadku umowy zlecenia zleceniobiorca i zleceniodawca są równorzędnymi podmiotami. Umowa zlecenie może być umową odpłatną lub nieodpłatną. Może się tak zdarzyć, iż ani z umowy, ani z okoliczności nie będzie jasno wynikało, że przyjmujący zlecenie ma je wykonać nieodpłatnie, wobec takiej sytuacji za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Zazwyczaj przyjmuje się, że wykonawca zlecenia musi wykonać czynność, do której się zobowiązał, osobiście. Jednakże tu, w odróżnieniu od umowy o pracę, dopuszcza się wykonania zlecenia przez osobę trzecią – zastępcę. Umowa zlecenia może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron. Jeżeli czyni to dający zlecenie, powinien zwrócić poniesione przez drugą stronę wydatki, a w razie odpłatnego zlecenia uiścić odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę wypowiada przyjmujący zlecenie odpłatne, bez ważnego powodu, odpowiada wobec drugiej strony za powstałą z tego tytułu szkodę. [10] Aktywne poszukiwanie pracy Trudna sytuacja na rynku pracy sprawia, że dotarcie do pracodawcy wymaga zazwyczaj sporego wysiłku. Z tego powodu osoby poszukujące pracy muszą się wykazać coraz większą pomysłowością. Wiele osób stara się w jakiś oryginalny sposób przyciągnąć uwagę pracodawcy (np. poprzez niebanalne podanie o pracę). Zadanie to nie jest łatwe, ponieważ liczący się pracodawca otrzymuje mnóstwo ofert od osób poszukujących zatrudnienia. Szukając pracy należy uzbroić się w cierpliwość i nie zrażać się pierwszymi niepowodzeniami.
  • 39. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 37 Już przy wyborze kierunku kształcenia powinno się uwzględnić sytuację na rynku pracy w miejscu zamieszkania i okolicy. Ważne jest również studiowanie tej dziedziny, która budzi nasze zainteresowanie, aby później móc czerpać satysfakcję z wykonywanego zawodu. Poszukując pracy można wykazać się inicjatywą, stosując aktywne metody lub pasywnie tylko odpowiadać na oferty pracodawców. Metody aktywne to takie, w których sami docieramy bezpośrednio do pracodawców i przedstawiamy im własną ofertę. Do aktywnych metod należy zaliczyć również wykorzystanie sieci kontaktów nieformalnych, czyli wśród znajomych i rodziny. Mogą oni również polecić przyszłemu pracodawcy znajomego lub krewnego, poręczając tym samym jego uczciwość, co zwiększa szanse na zatrudnienie. Należy postępować wg zasady, że im więcej osób wie, iż dana osoba poszukuje pracy, tym większe są szanse na jej znalezienie. Do metod pasywnych zalicza się odpowiadanie na ogłoszenia zamieszczane w prasie, Internecie oraz urzędach pracy. Można również skorzystać z prywatnych agencji pośrednictwa pracy. Skuteczność pasywnych metod poszukiwania pracy jest z reguły mniejsza niż aktywne działania osób poszukujących pracy. W większości popularnych dzienników ogólnopolskich publikowane są ogłoszenia zawierające oferty pracy, najczęściej z całego kraju. Przede wszystkim warto jednak sięgnąć do miejscowych dzienników i lokalnych dodatków prasy ogólnopolskiej. Do ogłoszeń w prasie należy podchodzić krytycznie, bowiem ich analiza wymaga pewnych umiejętności. Z dużą rezerwą należy odnieść się do ogłoszeń o bardzo atrakcyjnej treści np. „Wysokie zarobki, praca natychmiast”. Takie ogłoszenie jest najczęściej mało rzetelne, może się za nim kryć konieczność wniesienia opłaty manipulacyjnej, zakupu informatora lub odbycia kosztownego szkolenia, co zresztą wcale nie gwarantuje zatrudnienia. Rys 5. Przykład ogłoszenia o pracę Ogłoszenia internetowe są mniej popularne od prasowych ze względu na wciąż jeszcze dość ograniczony dostęp. Jednak stale zyskują na znaczeniu, przede wszystkim ze względu na dużą szybkość przepływu informacji. Najpopularniejsze adresy internetowe, w których można znaleźć oferty pracy to: − www.praca.gov.pl − www.pracuj.pl − www.abc.praca.pl − www.gazeta.pl/praca − www.cvonline.pl − www.jobaid.pl − www.jobs.pl − www.topjobs.pl − www.ohp.pl − www.praca.interia.pl Zakład krawiectwa „Mirage” zatrudni krawcową lub absolwentkę szkoły skórzanej do szycia oraz projektowania odzieży skórzanej. Aplikacje należy kierować na adres: ul. Krawiecka 6, 26-600 Radom Tel. 285 -35- 21
  • 40. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 38 − www.praca.onet.pl − www.praca.wp.pl Przygotowanie aplikacji W odpowiedzi na ofertę pracy należy przygotować aplikację. Składa się ona z życiorysu, listu motywacyjnego oraz załączników potwierdzających wykształcenie. Wcześniej warto zebrać informacje i dokumenty dotyczące: − wykształcenia – czas i miejsce ukończenia szkoły, olimpiady przedmiotowe; − szkoleń – na przykład szkolenia zawodowe, certyfikaty językowe; − umiejętności – np. prawo jazdy, obsługa komputera, znajomość języków; − zainteresowań – hobby, uczestnictwo w organizacjach, klubach, stowarzyszeniach; − doświadczenia zawodowego – historia zatrudnienia. Życiorys (curriculum vitae) to dokument zawierający uporządkowane informacje o kandydacie na stanowisko pracy. Zawarte w nim fakty, ujęte chronologicznie, powinny być zgodne z prawdą i odpowiadać oczekiwaniom pracodawcy. W postępowaniu rekrutacyjnym życiorys często decyduje o przyjęciu lub odrzuceniu danej oferty. Życiorys składa się z następujących elementów: − Imię i nazwisko. − Aktualny adres zamieszkania, numer telefonu. − Adres internetowy (e-mail). Jego podanie jest wskazane pod warunkiem regularnego odbierania wiadomości. − Wykształcenie. Dane powinny być umieszczone w porządku odwrotnym do kolejności chronologicznej. Na początku należy wskazać ostatnio ukończoną lub obecną szkołę. Opisy powinny być zwięzłe i zawierać tylko najważniejsze informacje. − Doświadczenie zawodowe. Podobnie jak przebieg wykształcenia powinno się zaczynać od ostatniego miejsca pracy. W przypadku niewielkiego doświadczenia zawodowego należy uwzględnić prace dorywcze lub sezonowe, praktyki lub staże w czasie trwania nauki. − Szkolenia. Należy wymienić tylko bezpośrednio lub pośrednio związane ze stanowiskiem pracy, o które ubiega się kandydat. − Znajomość języków obcych i obsługi komputera. Należy wymienić, jakimi językami i w jakim stopniu kandydat się posługuje, podobnie jak w przypadku umiejętności obsługi komputera, przy czym należy podać, jakich programów ona dotyczy. Jeżeli kandydat dysponuje certyfikatami dokumentującymi posiadane umiejętności, powinien je wymienić. − Inne umiejętności. Warto tu umieścić obsługę urządzeń biurowych, podać kategorię prawa jazdy. − Zainteresowania. Ich uwzględnienie jest dobrowolne, mogą one jednak zwiększyć szanse zaproszenia na rozmowę kwalifikacyjną. − Zgoda na przetwarzanie danych osobowych. Jest to wymóg wynikający z obowiązującego prawa o ochronie danych osobowych, dlatego koniecznie trzeba ja umieścić w zakończeniu życiorysu. Najczęstszymi błędami popełnianymi przy sporządzaniu życiorysu są: niska estetyka, brak podstawowych danych, niekonsekwencja w chronologii, nadmiar prezentowanych informacji, brak odniesienia do konkretnej oferty pracy. List motywacyjny jest rodzajem podania o pracę. Jest on swoistym uzasadnieniem wyboru danej oferty pracy. Kandydat opisuje motywacje, którymi się kierował, składając aplikację do wybranego przedsiębiorstwa. List motywacyjny zawiera podane w formie opisowej wybrane fakty z życiorysu, które mogą wpłynąć na wybór kandydata. Jeżeli aplikacja jest odpowiedzią na ogłoszenie, to w liście powinny się znaleźć elementy bezpośrednio odnoszące się do oczekiwań pracodawcy. Dobrze napisany list motywacyjny w umiejętny
  • 41. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 sposób przekazuje informacje dotyczące charakteru osoby oraz inne, które trudno by było umieścić w życiorysie. List powinien być napisany zwięźle, ale bez ogólników, i dotyczyć tylko osoby kandydata. Opis zatrudnienia podobnie jak w życiorysie, przedstawiamy w odwrotnym porządku, wraz z podaniem stanowiska, działu, firmy. List motywacyjny jest rozwinięciem i uzupełnieniem życiorysu. Składa się z kilku części. Część wstępna zawiera informacje na temat stanowiska, o które ubiega się kandydat, w niej także należy odwołać się do ogłoszenia. W kolejnej części kandydat powinien podkreślić i rozwinąć najważniejsze fakty życiorysu, wymienić swoje umiejętności, dobrze jest też podać konkretne sytuacje, w których zostały nabyte. W tej części listu pisze się również o kwalifikacjach, które wpłynęły na złożenie aplikacji do konkretnej firmy. Zakończenie powinno zawierać propozycje kontaktu, na przykład telefonicznego. W ostatnim akapicie należy podziękować za poświęconą uwagę i wyrazić nadzieję spotkania na rozmowie kwalifikacyjnej. Wielu kandydatów nie zdaje sobie sprawy, jak duże znaczenie podczas rekrutacji ma prawidłowo napisany list motywacyjny. Nie należy przepisywać listu motywacyjnego słowo w słowo z gotowego już schematu wzorcowego. Osoba prowadząca rekrutację może zetknąć się z setkami podobnych listów, zmniejszając tym samym prawdopodobieństwo zaproszenia ich autorów na kolejny etap rekrutacji. Rozmowy kwalifikacyjne Gdy aplikacja wzbudzi zainteresowanie, kandydat zapraszany jest na rozmowę kwalifikacyjną z przyszłym pracodawcą. Do rozmowy należy się przygotować, a więc zebrać jak najwięcej informacji o firmie do której aplikujemy. Należy pamiętać o następujących zasadach: 1. Ubiór powinien być dyskretny i elegancki. Kobieta w garsonce, żakiecie w stonowanej kolorystyce, mężczyzna w garniturze i krawacie. Strój nie może szokować, to osobowość kandydata ma być atutem. 2. Na rozmowę należy przybyć punktualnie, a nawet kilka minut wcześniej. W żadnym wypadku nie można się spóźniać, gdyż świadczy to o braku szacunku do rozmówcy. 3. W trakcie rozmowy należy zachowywać się naturalnie, unikać nerwowych zachowań, być pogodnym i pozytywnie nastawionym do życia. 4. Należy uważnie słuchać rozmówcy, nie przerywać mu oraz nie unikać odpowiedzi na stawiane mu pytania. Gdy pewne kwestie są niejasne dla kandydata również może stawiać pytania np. dotyczące przyszłego zakresu obowiązków czy wynagrodzenia. Nie ma gotowej recepty gwarantującej pomyślne przejście rozmowy kwalifikacyjnej. Dobrze jest zastanowić się przed rozmową nad odpowiedzią na mogące się pojawić pytania. Trzeba pamiętać, że celem rozmowy kwalifikacyjnej jest poznanie charakteru i osobowości przyszłego pracownika oraz ocena jego przydatności dla przyszłego pracodawcy.