Technik.rolnik 321[05] o1.02_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anita Bogdan
Zarządzanie przedsiębiorstwem 321[05].O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr inŜ. Maria Majewska
mgr inŜ. Barbara Sternal
Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Anita Bogdan
Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[05].O1.02,
„Zarządzanie przedsiębiorstwem”, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik
rolnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Podejmowanie działalności gospodarczej 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Prowadzenie działalności gospodarczej 17
4.3. Elementy rachunkowości 32
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 50
6. Literatura 55

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zarządzaniu
przedsiębiorstwem.
W poradniku znajdziesz:
− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
− materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
− zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów,
− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
− wykaz literatury uzupełniającej.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Schemat układu jednostek modułowych
321[05].O1.01
Organizowanie działalności
przedsiębiorstwa
321[05].O1.02
Zarządzanie przedsiębiorstwem
Moduł 321[05].O1
Podstawy działalności
przedsiębiorstwa
w agrobiznesie
321[05].O1.03
Prowadzenie działalności
marketingowej

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posłuŜyć się podstawowymi kategoriami ekonomicznymi i rolniczymi,
− identyfikować przedsiębiorstwa funkcjonujące w systemie agrobiznesu,
− korzystać z usług instytucji i organizacji działających na rzecz wsi i rolnictwa,
− określać zadania instytucji wspomagających działalność gospodarczą,
− charakteryzować podstawowe czynniki produkcji,
− określać warunki i moŜliwości uzyskania kredytów,
− korzystać z róŜnych źródeł informacji,
− uŜytkować komputer,
− współpracować w grupie.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– określić cele i funkcje przedsiębiorstwa,
– scharakteryzować strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa,
– zastosować przepisy prawa cywilnego i handlowego,
– przygotować dokumentację związaną z podejmowaniem działalności gospodarczej,
– zaprojektować obsługę handlową przedsiębiorstwa,
– określić potrzeby zaopatrzeniowe przedsiębiorstwa,
– zaplanować gospodarkę zapasami,
– dokonać wyboru dostawców,
– określić strategie przedsiębiorstwa,
– opracować strategie przedsiębiorstwa dotyczące obsługi handlowej, wytwórczej
i zaopatrzeniowej,
– zastosować zasady komunikowania się ze współpracownikami,
– przeprowadzić negocjacje,
– określić funkcje kierownictwa przedsiębiorstwa,
– określić style pracy kierownictwa,
– określić strukturę zatrudnienia,
– przygotować dokumenty związane z zatrudnieniem pracowników,
– przeprowadzić rozmowę kwalifikacyjną,
– zastosować zasady rachunkowości,
– scharakteryzować majątek trwały i obrotowy,
– określić źródła majątku przedsiębiorstwa,
– scharakteryzować formy opodatkowania przedsiębiorstwa,
– zarejestrować przychody w ewidencji przychodów,
– dokonać ewidencji zakupów i sprzedaŜy w odpowiednich rejestrach,
– zaewidencjonować przychody i rozchody w ksiąŜce przychodów i rozchodów,
– wypełnić deklaracje podatkowe,
– sklasyfikować koszty,
– sporządzić rachunek kosztów stałych i zmiennych,
– obliczyć próg rentowności,
– sporządzić zestawienie przepływów pienięŜnych.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Podejmowanie działalności gospodarczej
4.1.1. Materiał nauczania
Przedsiębiorstwo jest to podmiot gospodarczy prowadzący działalność na własny rachunek
w celu osiągnięcia określonych korzyści.
Przedsiębiorca to osoba fizyczna, prawna, a takŜe nieposiadająca osobowości prawnej spółka
prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność
gospodarczą.
Działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, usługowa,
handlowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych w sposób
zorganizowany i ciągły.
Przedsiębiorstwa moŜna klasyfikować według róŜnych kryteriów. Z punktu widzenia
form własności moŜna wyróŜnić przedsiębiorstwa:
− prywatne osób fizycznych i spółki,
− spółdzielcze,
− państwowe.
Indywidualna działalność gospodarcza jest podejmowana na podstawie ustawy
o działalności gospodarczej. Prowadzenie tej działalności podlega wpisowi do ewidencji,
którego dokonuje właściwy terenowo organ administracji państwowej.
Spółka jest formą prawną przedsiębiorstwa. Jest umową, na mocy, której wspólnicy
zobowiązują się dąŜyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz jeśli
umowa lub statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny, określony sposób.
Spółki dzieli się na:
− spółki handlowe, których funkcjonowanie reguluje Kodeks Spółek Handlowych:
− jawna,
− partnerska,
− komandytowa,
− komandytowo-akcyjna,
− z ograniczoną odpowiedzialnością,
− akcyjna,
− spółki cywilne, których funkcjonowanie reguluje Kodeks Cywilny:
− cywilna.
MoŜna je teŜ podzielić na:
− spółki kapitałowe:
− z o.o.,
− akcyjna,
− spółki osobowe – pozostałe.
Spółka cywilna (s.c.) powstaje w wyniku zawarcia umowy między przynajmniej dwoma
wspólnikami, którzy są zobowiązani dąŜyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego
przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności poprzez wniesienie umownych
wkładów. Cel zawiązania spółki moŜe być jednorazowy lub ciągły. Umowa spółki powinna
być zawarta na piśmie i powinna zawierać:
− oświadczenie o utworzeniu spółki,

7
− przedmiot działania i cel gospodarczy,
− określenie wspólników,
− zobowiązanie do oznaczonych działań i wniesienie wkładów.
W umowie mogą się równieŜ znaleźć uregulowania:
− sposób obliczania zysków i strat,
− sposób podziału zysków i strat,
− zasady prowadzenia spółki,
− zasady udzielania zaliczek i zwrotu wydatków,
− zasady udzielania pełnomocnictw lub prokury na prowadzenie spraw spółki,
− zasady wypowiadania udziałów w spółce,
− zasady rozliczeń po zakończeniu działalności spółki.
Od 1 stycznia 2001 roku spółka cywilna w myśl prawa o działalności gospodarczej nie
jest przedsiębiorcą, a działalność gospodarczą prowadzą wspólnicy na podstawie umowy,
a nie spółka jako jednostka organizacyjna. Wspólnikami w spółce cywilnej mogą być
zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, takŜe jednostki organizacyjne nie posiadające
osobowości prawnej, niemniej dopuszczone do udziału w obrocie cywilnoprawnym i mające
zdolność nabywania praw. Jeśli przychody netto ze sprzedaŜy towarów lub świadczonych
usług przez spółkę cywilną w kaŜdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły
równowartość w walucie polskiej, co najmniej 400 000 euro, powstaje obowiązek
przekształcenia spółki w spółkę jawną.
Spółki handlowe prowadzą działalność jako wspólne firmy produkcyjne, usługowe
i handlowe. Są zawiązywane na czas nieokreślony lub oznaczony. Umowa spółki musi być
zawarta na piśmie w formie aktu notarialnego. Akt notarialny nie jest wymagany dla spółki
jawnej. Spółki prawa handlowego dzieli się na spółki osobowe i kapitałowe.
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, mogą jednak nabywać prawa i zaciągać
zobowiązania. Ich cechą charakterystyczną jest to, Ŝe biorą w niej udział osoby, które się
znają i mają do siebie zaufanie, jak równieŜ świadczą pracę na rzecz spółki. Spółka osobowa
prowadzi przedsiębiorstwo pod własną nazwą.
Spółka jawna (sp.j.) jest najbardziej typową spółka osobową. Odpowiedzialność za wyniki
spółki ponoszą wszyscy wspólnicy solidarnie i w sposób nieograniczony. Mimo, iŜ nie
posiada osobowości prawnej, moŜe jednak nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać
i być pozwana. Umowa winna być sporządzona na piśmie i zawierać:
− firmę i siedzibę spółki,
− określenie wkładów wnoszonych przez kaŜdego wspólnika i ich wartość,
− przedmiot działalności spółki,
− czas trwania spółki, jeśli jest oznaczony.
Wszyscy wspólnicy mają te same prawa i obowiązki. Obowiązki polegają na wniesieniu
wkładów i świadczeniu pracy własnej.
Spółka partnerska (sp.p.) jest spółką tworzoną przez wspólników – partnerów w celu
wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania tzw. wolnych
zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego,
doradcy podatkowego, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarza,
notariusza, pielęgniarki, połoŜnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy
majątkowego, tłumacza przysięgłego. Umowa spółki powinna być zawarta w postaci aktu
notarialnego. Spółka powstaje z chwilą wpisania jej do rejestru w sądzie rejestrowym.
Spółka komandytowa (sp.k.) jest spółką osobową, w której część wspólników –
komplementariusze odpowiadają całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, a część
udziałowców – komandytariuszy, tylko do wysokości wniesionych wkładów. Umowa spółki

8
powinna być zawarta w postaci aktu notarialnego. Spółka powstaje z chwilą wpisania jej do
rejestru w sądzie rejestrowym.
Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A) jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie
przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki
odpowiada, co najmniej jeden wspólnik bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej
jeden wspólnik jest akcjonariuszem i nie odpowiada za zobowiązania spółki. Kapitał
zakładowy powinien wynosić, co najmniej 50000zł. Spółka powstaje na podstawie statutu,
sporządzonego w formie aktu notarialnego i wpisu jej do rejestru. KaŜdy
z komplementariuszy ma prawo i obowiązek reprezentowania spraw spółki. W spółce
przekraczającej 25 akcjonariuszy obowiązkowo powołuje się radę nadzorczą.
Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną. NaleŜą do nich spółka z o.o. i spółka
akcyjna (S.A.). Spółki te zawierane są na podstawie aktów załoŜycielskich sporządzonych
w formie aktów notarialnych, do których zalicza się:
− umowę spółki z o.o.,
− statut spółki akcyjnej,
− akt przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną.
Podstawą prawną rozpoczęcia działalności jest wpis do rejestru sądowego. W spółkach
kapitałowych wspólnicy odpowiadają tylko do wysokości wniesionych udziałów, które mogą
być wnoszone w postaci gotówki lub wkładów rzeczowych.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) moŜe być utworzona przez jedną lub
więcej osób. Zakładając spółkę, naleŜy zgromadzić kapitał zakładowy w wysokości co najmniej
50000 zł w postaci udziałów o równej lub nierównej wartości nominalnej. Wartość jednego
udziału nie moŜe być niŜsza niŜ 500 zł. Sprawy spółki reprezentuje zarząd, składający się
z jednego lub więcej członków. W przypadku większej liczby wspólników (powyŜej 25) lub,
jeśli kapitał zakładowy przekracza 500000 zł, naleŜy powołać radę nadzorczą. Organami
sp. z o.o. są: Zarząd Spółki, Rada Nadzorcza, Zgromadzenie Wspólników.
Spółka akcyjna (S.A.) moŜe być tworzona przez jedną lub więcej osób. Wymagany jest
kapitał zakładowy min. 500000 zł. Dzieli się go na akcje o równej wartości nominalnej. Cena
jednej akcji nie moŜe być mniejsza niŜ 1 zł. Organami S.A. są: Zarząd, Rada Nadzorcza,
Walne Zgromadzenie. Akcje dają prawo głosu na walnym zgromadzeniu i prawo do udziału
w zysku (dywidenda).
Spółdzielnie powstają jako dobrowolne i samorządne zrzeszenie o nieograniczonej liczbie
osób (członków) prowadzących wspólną działalność gospodarczą w interesie swoich
członków, w celu zaspokojenia ich potrzeb. Podstawą tworzenia i działania spółdzielni
w Polsce jest Prawo Spółdzielcze. ZałoŜycielami spółdzielni moŜe być 10 osób fizycznych
lub 3 osoby prawne. KaŜdy członek spółdzielni niezaleŜnie od zajmowanego stanowiska
i wysokości udziału w spółdzielni, dysponuje tylko jednym głosem.
Przedsiębiorstwa państwowe to samodzielne, samorządne i samofinansujące się podmioty,
posiadające osobowość prawną. Właścicielem przedsiębiorstwa jest Skarb Państwa,
w imieniu, którego działa właściwy minister. Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r.
o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych przewiduje dwa sposoby
przeprowadzenia prywatyzacji. Prywatyzacja bezpośrednia polega na zmianie właściciela
poprzez likwidację przedsiębiorstwa w drodze sprzedaŜy, oddanie do odpłatnego korzystania,
wniesienie do spółki. Ten sposób stosuje się dla przedsiębiorstw zatrudniających do 500 osób.
Prywatyzacja pośrednia odbywa się przez komercjalizację przedsiębiorstwa, czyli
przekształcenie w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Minister Skarbu następnie zbywa
akcje lub udziały naleŜące do Skarbu Państwa innym właścicielom w drodze oferty
publicznej, przetargu publicznego, rokowań na podstawie zaproszeń lub nieodpłatnego
przekazania do 15% akcji osobom uprawnionym, najczęściej pracownikom.

9
Cele przedsiębiorstwa
Podstawowym celem przedsiębiorstwa jest trwanie i rozwój. Realizując ten cel
przedsiębiorstwo realizuje równieŜ inne cele:
− społeczne – tworzenie miejsc pracy, pomnaŜanie majątku narodowego, zasilanie budŜetu
państwa przez płacenie podatków,
− własne cele przedsiębiorstwa – zdobywanie nowych rynków, poprawa rentowności,
zwiększenie sprzedaŜy, ugruntowanie pozycji na rynku,
− indywidualne cele pracowników przedsiębiorstwa – wzrost wynagrodzenia, poprawa
warunków pracy, udział w zyskach, utrzymanie miejsca pracy, korzyści dodatkowe.
Cele przedsiębiorstwa wynikają z jego misji i wizji. Misja jest celem ogólnym opartym na
przyjętych załoŜeniach dotyczących jego zamierzeń, które chce osiągnąć w przyszłości.
Wizja to obraz przyszłości firmy, czyli miejsce docelowe, do którego dąŜy przedsiębiorstwo,
wyraŜone najczęściej pozycją lub udziałem w rynku. Hierarchię celów przedsiębiorstwa
przedstawia rysunek 1.
Rys. 1. Hierarchiczna struktura celów przedsiębiorstwa [2, s. 40]
Funkcje przedsiębiorstwa moŜna podzielić na podstawowe i pomocnicze
(wspomagające). Funkcje podstawowe stanowią główny przedmiot działalności firmy
i obejmują fizyczne wytwarzanie (produkcja), sprzedaŜ (handel), dostarczanie oraz obsługę
produktu (usługi). Funkcje pomocnicze obejmują działania zapewniające realizację działań
podstawowych i mają wpływ na ich efektywność. NaleŜą do nich infrastruktura firmy,
zarządzanie zasobami ludzkimi, badanie i rozwój, zaopatrzenie surowce i materiały,
zarządzanie finansami.
Struktury organizacyjne przedsiębiorstwa
Stanowisko pracy to odpowiednio wyposaŜone miejsce pracy, w którym pracownicy
wykonują określone zadania. WyróŜnia się stanowiska pracy umysłowej i fizycznej.
Komórka organizacyjna to zespół ludzi i środków, kierowany przez jednego
zwierzchnika, wykonujący określone, wyodrębnione jednorodne lub pokrewne działania.
Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa jest to układ i system wzajemnych zaleŜności
i powiązań między komórkami organizacyjnymi. W strukturze organizacyjnej występują
więzi:
− hierarchiczne – słuŜbowe, uwzględniające zaleŜności podwładny – przełoŜony,
Misja
Cele
strategiczne
Cele operacyjne
Cele
taktyczne
Zadania

10
− funkcjonalne – specjalistyczne, wynikające z podziału pracy i funkcji pełnionych przez
poszczególne stanowiska i komórki organizacyjne,
− technologiczne, wynikające z przedmiotu działania przedsiębiorstwa, zapewniające
sprawny przebieg procesów,
− informacyjne, wynikające z obowiązku wzajemnego informowania się, zapewniając
w ten sposób przepływ informacji między pracownikami i komórkami organizacyjnymi.
W zaleŜności od ilości szczebli zarządzania i liczby podwładnych podległych
bezpośrednio jednemu przełoŜonemu, wyróŜniamy struktury smukłe i płaskie.
Struktura smukła charakteryzuje się duŜą liczbą szczebli zarządzania i małą rozpiętością
kierowania. Struktura płaska charakteryzuje się małą liczbą szczebli zarządzania, duŜą
rozpiętością kierowania, duŜymi komórkami organizacyjnymi.
W zaleŜności od dominującej więzi organizacyjnej wyróŜnia się trzy podstawowe
struktury organizacyjne:
− liniową,
− funkcjonalną,
− sztabowo-liniową.
Rys. 2. Struktura liniowa [15, s. 11]
Istotą struktury liniowej (rys. 2) jest zasada jedności rozkazodawstwa. KaŜdy podwładny
ma tylko jednego przełoŜonego. Struktura ta moŜe być stosowana w małych firmach, o mało
zróŜnicowanej produkcji, w wojsku. Zalety to prostota i zrozumiałość zaleŜności
organizacyjnych, łatwość utrzymania dyscypliny, moŜliwość udzielania jasnych poleceń,
jasno wyznaczone kompetencje i odpowiedzialność. Wady to: mała elastyczność, szerokie
kompetencje zarządzających we wszystkich dziedzinach.
Kierownik naczelny
Kierownik 1 Kierownik 2 Kierownik 3
P P P P P PP P P

11
Rys. 3. Struktura funkcjonalna przedsiębiorstwa [15, s. 11]
Struktura funkcjonalna (rys. 3) oparta jest na zasadzie specjalizacji w zakresie funkcji
kierowniczych. KaŜdy podwładny ma wielu przełoŜonych, z których kaŜdy jest
wyspecjalizowany w określonych czynnościach i w tym zakresie wydaje pracownikowi
polecenia. Stosowana jest przez małe przedsiębiorstwa o ograniczonym zakresie wyrobów
czy usług. Zalety tej struktury to: fachowość w podejmowaniu decyzji, krótka droga
przekazywania informacji i decyzji, łatwość przystosowania się do zmian otoczenia. Wadami
tej struktury są: nakładanie się i krzyŜowanie uprawnień decyzyjnych, bardzo częste sytuacje
konfliktowe, poczucie niepewności i brak stabilizacji u podwładnych i przełoŜonych,
manipulowanie poleceniami przez podwładnych.
Strukturą, która próbuje skomasować zalety i wyeliminować wady dwóch poprzednich
struktur jest struktura sztabowo-liniowa (rys. 4). Zachowuje zasadę podporządkowania tylko
jednemu kierownikowi i zapewnia fachowość decyzji. Specjaliści tworzą komórki sztabowe
pełniące funkcje doradcze, wspomagające kierowników liniowych. Komórki te nie mają
uprawnień decyzyjnych.
Rys. 4. Struktura sztabowo-liniowa [15, s. 12]
Kierownik naczelny
Kierownik ds. Kierownik ds.
Kierownik
zakładu
Kierownik
zakładu
Kierownik
zakładu
Kierownik ds.
P P P P PP P P P
Kierownik
naczelny
sztab
Kierownik 1 Kierownik 3
sztab
P P P P P P PP P
Kierownik 2
sztab

12
W duŜych przedsiębiorstwach, wielozakładowych lub międzynarodowych, czy
globalnych występują struktury macierzowa i dywizjonalna. W strukturze macierzowej
występuje podwójna zaleŜność: hierarchiczna pozioma i funkcjonalna pionowa. Kierownik
ds. produkcji podlega kierownikowi zakładu (zaleŜność hierarchiczna) i kierownikowi
ds. produkcji w centrali. W strukturze dywizjonalnej występuje wyodrębnienie, pogrupowanie
zakładów bądź to według kryterium geograficznego (np. Europa południowo-wschodnia),
bądź przedmiotowego (gips, cement).
Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej
Krok 1
Na początku szereg pytań „do siebie”:
− Czy posiadam cechy przedsiębiorcy?
− Jaki jest mój pomysł na firmę?
− Co, komu, gdzie i za ile będę sprzedawał?
− Jaki jest popyt na mój produkt?
− Jakie nakłady mogę ponieść i jaki dochód planuję uzyskać?
− Jakie są zagroŜenia i konkurencja?
− Jakie są źródła finansowania?
Krok 2
Wybór formy prawnej i rejestracja firmy
Wybór formy działalności gospodarczej dla kaŜdego przedsięwzięcia wymaga
indywidualnego podejścia, ale zawsze naleŜy odpowiedzieć sobie na pytanie:
− W jakim celu chcemy załoŜyć spółkę?
− Czy znajdą się wspólnicy, jeśli tak to ilu?
− Czy przedsięwzięcie dotyczy rozległej działalności gospodarczej, a tym samym czy rodzi
duŜe ryzyko i konieczność zaangaŜowania wysokiego kapitału,
− Czy zamierzamy prowadzić mały zakład, angaŜując niewielki kapitał,
a odpowiedzialność majątkową ograniczymy do minimum?
WaŜnym czynnikiem wyboru jest czas, w którym moŜemy prawnie usankcjonować naszą
działalność gospodarczą oraz moŜliwość ponoszenia kosztów związanych z działalnością firmy.
Rejestracja firmy
Proces rejestracji jest uzaleŜniony od wybranej formy prawnej.
Ewidencjonowana działalność gospodarcza
Wpis do ewidencji działalności gospodarczej w Urzędzie Gminy.
Spółka cywilna
1. Podpisanie umowy spółki między wspólnikami.
2. Wniesienie opłaty skarbowej od umowy spółki w Urzędzie Skarbowym.
3. Wpis do ewidencji działalności gospodarczej w Urzędzie Gminy.
Spółka jawna
1. Podpisanie umowy spółki miedzy wspólnikami.
2. Wpis do rejestru handlowego w Sądzie Gospodarczym.
Spółka komandytowa
1. Podpisanie umowy spółki między wspólnikami (w formie aktu notarialnego).
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
1. Podpisanie umowy spółki między wspólnikami (w formie aktu notarialnego).
2. Ustanowienie władz spółki.
3. Wniesienie kapitału.

13
Krok 3
Zgłoszenie firmy w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym – otrzymanie numeru
identyfikacyjnego w systemie REGON. Aby uzyskać numer statystyczny REGON naleŜy
wypełnić „Wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki
Narodowej lub o zmianę cech objętych wpisem”. Jest to formularz RG-1.
Jeśli ktoś chce zaniechać działalności gospodarczej – wypełnia formularz RG-2
„Wniosek o skreślenie podmiotu z Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki
Narodowej”.
Krok 4
Otwarcie konta bankowego:
− wyrobienie pieczątki firmy,
− załoŜenie konta rachunkowego w banku,
− złoŜenie wzorów podpisów osób uprawnionych do dysponowania środkami pienięŜnymi
na rachunku.
Krok 5
Rejestracja firmy w Urzędzie Skarbowym – zgłoszenie obowiązku podatkowego:
− przedłoŜenie we właściwym terytorialnie Urzędzie Skarbowym następujących
dokumentów: umowa spółki, odpis z rejestru handlowego, zaświadczenie o nadaniu
numeru REGON, informacja o rachunku bankowym,
− wybór formy opodatkowania i sposobu prowadzenia ewidencji podatkowej,
− rejestracja w zakresie podatku od towarów i usług VAT i podatku akcyzowego.
Krok 6
Zgłoszenie do ZUS obowiązku ubezpieczenia – zgłoszenie osoby prowadzącej działalność
gospodarczą, osoby współpracującej z rodziny, osób zatrudnionych w firmie do
ubezpieczenia we właściwym terytorialnie oddziale ZUS.
Krok 7
Zawiadomienie innych instytucji w zaleŜności od potrzeb:
− Państwowa Inspekcja Sanitarno-Epidemiologiczna, gdy działalność jest związana
z produktem spoŜywczym.
− Państwowa Inspekcja Pracy,
− Państwowa Inspekcja Handlowa,
− Komenda StraŜy PoŜarnej,
− Inspektorat Ochrony Środowiska,
− Inspektor Nadzoru Budowlanego /państwowy/,
− Zakład Gazowniczy, Energetyczny, Wodociągi i Kanalizacja, Telekomunikacja,
− Towarzystwo Ubezpieczeniowe.
Mała firma na rynku
Wśród ok. 2,5 mln. podmiotów gospodarczych działających w kraju znakomitą większość
(ok. 90%) stanowią przedsiębiorstwa zaliczane do małych i średnich. Podobny jest udział
drobnych przedsiębiorstw w rozwiniętych gospodarczo krajach europejskich [14, s. 81]. Na
podstawie Ustawy prawo o działalności gospodarczej, za małego przedsiębiorcę uwaŜa się
takiego, który w poprzednim roku obrachunkowym:
− zatrudniał średniorocznie mniej niŜ 50 pracowników,
− osiągnął przychód netto ze sprzedaŜy towarów, wyrobów i usług nie przekraczający
równowartości 7 milionów euro lub suma aktywów jego bilansu nie przekroczyła
równowartości w złotych 5 milionów euro.
Specyfika małych firm:
− mały udział w rynku,
− bezpośrednie zarządzanie firmą przez właściciela lub właścicieli,

14
− uproszczona struktura organizacyjna,
− brak dostępu do rynku kapitałowego,
− ograniczony dostęp do źródeł zaopatrzenia i gotówki,
− duŜa podatność na wpływy otoczenia,
− ograniczone moŜliwości badań i rozwoju,
− kłopot z zatrudnieniem wysoko wykwalifikowanej siły roboczej,
− krótki proces decyzyjny,
− wyŜsza intensyfikacja pracy,
− lepsza znajomość moŜliwości zatrudnionych pracowników,
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest przedsiębiorstwo?
2. Co to jest działalność gospodarcza?
3. Jakie są etapy zakładania firmy w formie spółki jawnej, a jakie ewidencjonowanej
działalności gospodarczej?
4. Jakie spółki zalicza się do osobowych a jakie do kapitałowych?
5. Jakie informacje powinna zawierać umowa spółki cywilnej?
6. Na czym polega specyfika spółki komandytowej, a na czym partnerskiej?
7. Co to jest spółdzielnia?
8. Jakie są wady, a jakie zalety struktury liniowej?
9. Czym róŜni się struktura liniowa od funkcjonalnej?
10. Jakie są cele przedsiębiorstwa?
11. Jakie są podstawowe a jakie pomocnicze funkcje przedsiębiorstwa?
12. Na czym polega specyfika małych firm?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Chcesz załoŜyć własną firmę. Dokonaj analizy mocnych i słabych stron prowadzenia
działalności gospodarczej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić mocne strony prowadzenia działalności gospodarczej,
2) określić ograniczenia wynikające z prowadzenia własnej firmy,
3) wymienić cechy, jakie powinien posiadać przedsiębiorca,
4) ocenić siebie jako potencjalnego przedsiębiorcę.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− arkusze papieru formatu A4, flamastry,
− poradnik dla ucznia.

15
Ćwiczenie 2
Przygotuj dokumentację potrzebną do załoŜenia własnej firmy.
1) odszukać informacje na temat procedury rejestracji firmy,
2) podjąć decyzję o rodzaju działalności,
3) dobrać odpowiednią dokumentację,
4) wypełnić wnioski:
– wpis do ewidencji producentów,
– o nadanie numeru REGON – RG-1,
– zgłoszenie do ZUS,
– wnioski do urzędu skarbowego.
− arkusze papieru formatu A4,
− przykładowe dokumenty( wniosek o wpis do ewidencji producentów, wniosek o nadanie
numeru REGON – RG-1, zgłoszenie do ubezpieczeń – ZUS ZUA, zgłoszenie płatnika
składek ZUS ZFA, NIP-1 zgłoszenie o nadanie numeru NIP, przykładowy wniosek
o załoŜenie rachunku bankowego),
− komputer z dostępem do Internetu,
− Polska Klasyfikacja Działalności (PKD),
Ćwiczenie 3
Chcesz razem z kolegą prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej.
Sporządź umowę.
1) odszukać informacje na temat spółki cywilnej,
2) podjąć decyzję o rodzaju działalności,
3) określić przedmiot działania i cel gospodarczy, wysokość wkładów i inne warunki
(lokalizacja, podział zysków, sposób reprezentowania spółki),
4) spisać umowę ze wspólnikiem (wspólnikami).
− przykładowe wzory umów,

16
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować podmioty gospodarcze?
2) porównać spółki osobowe i kapitałowe?
3) rozróŜnić spółkę jawną i cywilną?
4) rozróŜnić spółkę z o.o. i S.A.?
5) sporządzić umowę spółki cywilnej?
6) określić cele przedsiębiorstwa?
7) określić funkcje podstawowe i pomocnicze przedsiębiorstwa?
8) rozróŜnić struktury organizacyjne przedsiębiorstw?
9) przygotować dokumentację związaną z podejmowaniem działalności
gospodarczej?
10) określić etapy zakładania firmy?
11) scharakteryzować dobrego przedsiębiorcę?
12) wymienić najwaŜniejsze organa spółki z o.o., S.A., spółdzielni?
13) określić specyfikę małych firm?

17
4.2. Prowadzenie działalności gospodarczej
Rola rynku w działalności handlowej, zaopatrzeniowej, produkcyjnej
Rynek powstaje w wyniku społecznego podziału pracy oraz jego pogłębiania
w procesach gospodarowania. Podstawowym warunkiem funkcjonowania rynku jest
wyodrębnienie sprzedających i kupujących, stanowiących podmioty rynku, którzy
reprezentują oraz kształtują popyt (kupujący) i podaŜ (sprzedający) a takŜe wzajemne relacje
między kupującymi i sprzedającymi. Przedmiotami rynku są towary i usługi.
Podmiotami rynku są:
− gospodarstwa domowe,
− przedsiębiorstwa produkcyjne (przemysłowe i gospodarstwa rolne),
− przedsiębiorstwa handlowe,
− przedsiębiorstwa usługowe (transportowe, ubezpieczeniowe, itd.),
− banki,
− państwo.
Przedmioty rynku to:
− produkty,
− usługi,
− praca,
− finanse.
Rynek moŜna klasyfikować według róŜnych kryteriów:
− przedmiotowego,
− geograficznego (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy),
− dominującego podmiotu rynku (nabywcy – konsumenta, sprzedawcy – producenta),
− liczby sprzedawców i nabywców działających na rynku (tabela 1).
Tabela 1. Formy rynku [2, s. 45]
Nabywcy
Wielu małych Kilku średnich Jeden duŜy
Wielu małych Polipol Oligopson Monopson
Kilku średnich Oligopol Oligopol bilateralny Monopson bilateralny
Sprzedawcy
Jeden duŜy Monopol Monopol ograniczony Monopol bilateralny
Działalność handlowa
Działalność handlową firma moŜe realizować jako:
− sprzedaŜ hurtową,
− sprzedaŜ detaliczną,
− sprzedaŜ poprzez działalność agenta.
Działalność hurtowa polega na zakupie duŜych, jednorodnych partii towarów oraz
kompletowaniu dostaw, w celu dalszej ich sprzedaŜy nabywcom instytucjonalnym, rzadko
indywidualnym. Do podstawowych funkcji hurtowników naleŜy:
− planowanie i negocjowanie warunków dostaw oraz dokonywanie zakupów,
− gromadzenie i przechowywanie zapasów produktów,

18
− przekształcanie asortymentu produkcyjnego w handlowy,
− organizowanie przebiegów towarów,
− finansowanie procesów wymiany,
− badanie rynku i przekazywanie informacji rynkowych producentom i detalistom,
− promocja towarów,
− ustalanie cen hurtowych towarów (marŜa hurtowa),
− prowadzenie działalności szkoleniowej, instruktaŜowej, doradczej dla detalistów,
− ponoszenie ryzyka handlowego.
Działalność agentów
Agent to osoba fizyczna prowadząca w imieniu zleceniodawcy, lecz na własny rachunek
działalność gospodarczą. W handlu zagranicznym to pośrednik, który w zamian za prowizję
prowadzi w imieniu zleceniodawcy i na jego rachunek transakcje handlowe [10, s. 5].
Handel detaliczny to ostatnie ogniwo dystrybucji, za pośrednictwem którego produkty
docierają do ostatecznego nabywcy. Detalista to pośrednik między konsumentem
a producentem lub hurtownikiem. Detalista ma bezpośredni kontakt z klientem, dzięki czemu
moŜe dostarczać swoim partnerom rynkowym cennych informacji. Do podstawowych funkcji
detalistów zaliczamy:
− zbieranie i gromadzenie informacji o popycie,
− zakup produktów i dobór asortymentu (asortyment to celowo dobrany zestaw towarów
oferowanych konsumentom w danym punkcie sprzedaŜy detalicznej),
− magazynowanie zapasów, promocja i oferowani produktów do sprzedaŜy,
− dostarczanie informacji o produkcie konsumentowi,
− ponoszenie ryzyka handlowego,
− świadczenie usług posprzedaŜnych.
Tabela 2. RóŜnice między hurtem a detalem [opracowanie własne]
Handel hurtowy Handel detaliczny
Ograniczona ilość klientów (instytucjonalni) DuŜa liczba klientów
Terminy płatności Bezzwłoczna zapłata za zakupione towary
Większe partie sprzedawanych produktów Niewielka ilość sprzedawanych jednorazowo
produktów
Brak bezpośredniego kontaktu z konsumentem Bezpośredni kontakt z konsumentem
Cena producenta powiększona o marŜę hurtową Cena najwyŜsza, powiększona o marŜę hurtową
i detaliczną
Działalność zaopatrzeniowa
Zaopatrzenie ma na celu zaspokojenie potrzeb produkcyjnych przedsiębiorstwa i dotyczy
głównie materiałów. Polega zatem na zakupie niezbędnych przedsiębiorstwu środków
produkcji, np. maszyn i urządzeń, nasion, nawozów. Etapy zaopatrzenia:
− oszacowanie własnych potrzeb,
− wybór dostawcy,
− negocjowanie warunków zakupu,
− zapewnienie dostawy.
Przy planowaniu własnych potrzeb w zakresie zaopatrzenia powinniśmy brać pod uwagę
następujące elementy:
− zapotrzebowanie na materiały, surowce i towary,
− właściwą jakość materiałów, surowców i towarów,
− czas dostawy,
− rodzaj dostawcy,
− cenę materiałów, surowców i towarów [2, s. 65].

19
Czynniki decydujące o wyborze danego dostawcy:
− cena materiałów, surowców i towarów,
− termin dostawy,
− wiarygodność i solidność dostawców,
− liczba dostawców,
− czas dostaw, zgodny z planem produkcji lub sprzedaŜy,
− okres i sposób zapłaty,
− stosowane upusty, rabaty,
− dodatkowe usługi,
− koszty dostawy,
− moŜliwości zwrotów,
− reklamacje.
Ograniczenie liczby dostawców do jednego lub kilku moŜe być korzystne, poniewaŜ
obniŜa koszty zaopatrzenia i daje moŜliwość wynegocjowania lepszych warunków umowy.
Z drugiej strony następuje silne uzaleŜnienie przedsiębiorstwa od dostawcy. Większa liczba
dostawców zmniejsza ryzyko uzaleŜnienia, ale zwiększa koszty i utrudnia organizację
zaopatrzenia.
Warunki zakupów z dostawcami mogą mieć charakter umów o dostawę, kooperacyjnych
lub kontraktacyjnych. Umowy o dostawę powinny zawierać przedmiot dostawy
i szczegółowe warunki płatności i dostawy. Umowy kooperacyjne zawierane są z reguły na
dłuŜszy okres czasu pomiędzy zainteresowanymi przedsiębiorstwami. Obejmują one z reguły
indywidualnie zamawiane elementy kooperacyjne (części, zespoły, materiały) lub
świadczenie usług niezbędnych do wyprodukowania wyrobu finalnego. Umowy
kontraktacyjne są rodzajem umów kooperacyjnych i mogą być np. zawierane przez rolników
z zakładami przetwórstwa rolno-spoŜywczego na przyszłe dostawy produktów rolniczych
w określonej ilości, terminie i cenie.
Zapasy to dobra, które nie są uŜywane w danej chwili, a będą uŜyte w przyszłości.
Poziom zapasów zaleŜy od:
− cyklu dostaw, czyli czasu pomiędzy dostawami,
− regularności transportu,
− wielkości zuŜycia,
− sezonowości zaopatrzenia i produkcji.
Zapasy mogą być prawidłowe lub nieprawidłowe. Wśród zapasów prawidłowych moŜna
wyróŜnić:
− bieŜące, inaczej produkcyjne – ilość materiałów niezbędnych do produkcji w czasie od
jednej do drugiej dostawy; największe są w dniu dostawy, najmniejsze w dniu
poprzedzającym kolejną dostawę,
− minimalne – ilość materiałów niezbędnych do produkcji na wypadek zakłócenia
terminowości dostaw,
− maksymalne – suma zapasu produkcyjnego i minimalnego; w pełnej wysokości
występuje tylko w dniu dostawy (rys. 5).
Zapasy sezonowe są wynikiem dostaw w określonym czasie i wynikają z sezonowej
produkcji (zaopatrzenie zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego).
Zapasy nieprawidłowe są wynikiem niewłaściwej gospodarki. Mogą być nadmierne lub
zbędne. Nadmierne są rezultatem złej organizacji dostaw lub przerw w produkcji (mogą być
zuŜyte w dłuŜszym okresie czasu). Zbędne, powstają wówczas, gdy nastąpiła zmiana profilu
produkcji, mogą teŜ wynikać z niewłaściwej jakości.

20
Rys. 5. Kształtowanie się zapasów [2, s. 70]
Kalkulacja kosztów zapasów
Koszty uzupełniania (odnawiania) zapasu:
− koszty stałe (niezaleŜne od wielkości pojedynczej dostawy): koszty działu zakupów,
utrzymania własnego taboru samochodowego,
− koszty zmienne (zaleŜne od wielkości pojedynczej dostawy): koszt złoŜenia zamówienia,
koszty zmienne transportu, koszty ubezpieczenia, opłaty celne, badania laboratoryjne
dostawy.
Koszty utrzymania zapasu:
− koszty stałe (niezaleŜne od wielkości zapasu): amortyzacja budowli magazynowych,
amortyzacja wyposaŜenia magazynowego, koszty personelu magazynowego,
− koszty zmienne (zaleŜne od wielkości zapasu): zamroŜonego kapitału, naturalnych strat
i ubytków magazynowych, kradzieŜy i innych strat, ubezpieczenia zapasu.
Koszty braku zapasu:
− koszty stałe (niezaleŜne od wielkości braku): koszty awaryjnego zakupu, przestawienia
linii produkcyjnej, postoju linii (brak surowca do produkcji), utrata klienta,
− koszty zmienne (zaleŜne od wielkości braku): koszty awaryjnego zakupu (np. wyŜsza
cena zakupu), utracona marŜa od niesprzedanej pozycji.
Działalność wytwórcza polega na celowym i świadomym działaniu człowieka skierowanym
na wytworzenie oraz pomnaŜanie ilości określonych dóbr (produktów). Prowadzona w sposób
zorganizowany i ciągły nazywania jest procesem produkcyjnym. Wytworzone produkty mogą
słuŜyć do zaspokajania bezpośrednich potrzeb konsumentów (dobra konsumpcyjne) lub do
wytwarzania innych dóbr (produkcyjne). W kaŜdym procesie produkcyjnym moŜna wyróŜnić
proces technologiczny – podstawowy do wytwarzania danego dobra i pomocnicze –
wspomagające lub warunkujące prawidłowy przebieg procesu technologicznego. Proces
technologiczny dzieli się na fazy technologiczne, a te z kolei na mniejsze elementy (rys. 6).

21
konserwacje i remonty
maszyn i urządzeń
gospodarka transportowa
magazynowanie
gospodarka wodna
gospodarka paliwami
i energią
oczyszczanie ścieków
kontrola jakości
inne
Rys. 6. Struktura procesu produkcyjnego [15, s. 13]
W zaleŜności od rodzaju produkcji, asortymencie i ich pracochłonności moŜna wyróŜnić
trzy podstawowe typy produkcji:
− jednostkowa – wytwarza się pojedyncze produkty lub ich niewielką ilość (statki, cięŜkie
maszyny, torty weselne),
− seryjna – wytwarza się partie produktów, składające się z ich większej liczby
(samochody, odzieŜ),
− masowa – wytwarza się duŜą liczbę jednorodnych wyrobów (produkcja stali, cementu,
cukru).
W zaleŜności od powiązania ze sobą poszczególnych stanowisk roboczych, rozróŜnia się
produkcję:
− potokową – ściśle powiązane stanowiska pracy, wyraźne określenie trasy i kierunku
przebiegu przedmiotu produkcji, stanowiska rozmieszczone zgodnie z kolejnością
przebiegu procesu, proces przebiega równomiernie, bez przerw,
− niepotokową – kierunek przemieszczani przedmiotu produkcji moŜe być zmienny, więzi
pomiędzy poszczególnymi stanowiskami nie są ściśle określone.
Produkcję moŜna równieŜ klasyfikować według dominujących nakładów na
pracochłonną, kapitałochłonną i materiałochłonną. Ze względu natomiast na organizację
procesu produkcyjnego pod względem powiązania ze sobą poszczególnych procesów
i operacji, wyróŜniamy organizację szeregową (kaŜda następna operacja, obejmująca całą
partię wyrobów odbywa się po zakończeniu poprzedniej) i równoległą (kaŜda następna
PROCES
PRODUKCYJNY
Fazy obróbki
technologicznej
Operacje
technologiczne
Zabiegi
technologiczne
Czynności
Ruchy robocze
Ruchy
elementarne
Procesy
pomocnicze
Proces
technologiczny

22
operacja obejmująca jednostki wyrobu odbywa się po zakończeniu poprzedniej
i przekazywane są pojedyncze wyroby).
Cykl produkcyjny to czas, jaki upływa od momentu pobrania surowca lub materiału do
produkcji, do momentu przekazania wyrobu do magazynu wyrobów gotowych.
W kaŜdym procesie produkcyjnym powinna być prowadzona kontrola jakości procesów
produkcji. Jakość jest, bowiem, czynnikiem określającym konkurencyjność wyrobów. Jakość
jest to pojęcie złoŜone i trudne do zdefiniowania. MoŜna ja określić jako:
− ogół cech produktu lub usługi decydujący o zdolności do zaspokajania stwierdzonych lub
przewidywanych potrzeb konsumenta,
− skupianie się na wytwarzaniu coraz lepszych produktów i sług po coraz korzystniejszych
cenach,
− coś, czego klient pragnie, oczekuje, kupuje z uwzględnieniem ceny i czasu dostawy.
Znanych jest wiele systemów zapewnienia jakości, róŜniących się między sobą przede
wszystkim celem działania, zbiorem wymagań i zasadami funkcjonowania. W produkcji
i przetwarzaniu Ŝywności wdraŜane są najczęściej takie systemy i metody zapewnienia
jakości jak:
− Dobra Praktyka Produkcyjna GMP/ Dobra Praktyka Higieniczna GHP,
− system zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego Ŝywności – Analiza ZagroŜeń
i Krytyczne Punkty Kontroli HACCP,
− systemy oparte na normach ISO serii 9000 i 14000,
− systemy zgodne z zasadami Kompleksowego Zarządzania Jakością TQM.
Systemy te są ze sobą powiązane i powinny być kolejno wdraŜane (rys. 7)
Rys. 7. ZaleŜności systemów zapewnienia jakości – powiązania i kolejność wdraŜania [4, s. 314]
Strategię przedsiębiorstwa moŜna definiować jako:
− plan, który określa sposób rozwoju firmy w przyszłości,
− formułowanie celów oraz sposobów ich osiągania,
− proces przygotowania i prowadzenia działalności zmierzającej do osiągnięcia
poŜądanego celu,
− koncepcję dostosowania firmy do zmian w otoczeniu,
− sposób urzeczywistniania misji firmy, czyli proces osiągania sukcesu,
− proces określania podstawowych, długoterminowych celów przedsiębiorstwa [2, s. 259].
Strategia to plan działania przedsiębiorstwa związany z jego pozycją w otoczeniu (teraźniejszą
i przyszłą) oraz pewien względnie trwały i konkretny sposób działania [2, s. 259].
Podstawą konstruowania strategii jest analiza jego otoczenia oraz moŜliwości wewnętrznych,
czyli wykorzystania potencjału ziemi, kapitału, pracy oraz informacji. Na podstawie
dokonanej analizy mogą zostać określone główne cele działalności oraz sposoby poprawy
TQM TQM
Normy ISO
serii 9000
HACCPP
HACCPGMP/GHP

23
wykorzystania podstawowych zasobów. Przy opracowywaniu strategii chodzi przede
wszystkim o to, aby dopasować atuty przedsiębiorstwa do moŜliwości, które stwarza
otoczenie, a jednocześnie zminimalizowanie zagroŜeń wewnętrznych i zewnętrznych
[8, s. 229]. Na analizę strategiczną przedsiębiorstwa składają się analiza makrootoczenia,
otoczenia konkurencyjnego oraz analiza zasobów przedsiębiorstwa.
Do podstawowych metod analizy strategicznej zaliczamy analizę SWOT. Polega ona na
określeniu słabych i mocnych stron przedsiębiorstwa (czynniki wewnętrzne) oraz
pojawiających się szans i zagroŜeń (czynniki zewnętrzne), opisaniu ich wpływu na rozwój
organizacji, a takŜe moŜliwości osłabiania lub wzmacniania siły ich oddziaływania. Zderzenie
ze sobą szans i zagroŜeń z mocnymi i słabymi stronami firmy pozwala na określenie jej
pozycji strategicznej. W analizie SWOT nie jest konieczne systematyczne wyodrębnianie
i opisywanie wszystkich czynników, ale zidentyfikowanie czynników kluczowych, które
mogą mieć decydujący wpływ na przyszłość przedsiębiorstwa. KaŜde przedsiębiorstwo,
niezaleŜnie od specyfiki powinno:
− maksymalnie wykorzystać mocne strony,
− słabe strony spróbować przekształcić w mocne,
− maksymalnie wykorzystać szanse,
− unikać zagroŜeń.
Do mocnych stron firmy moŜna zaliczyć:
− wysoki poziom badań rozwojowych i technologicznych,
− dobre powiązania z dostawcami i odbiorcami,
− „przebojowy produkt”,
− nowoczesna technologia,
− dobrze przygotowana kadra,
− nowoczesna struktura organizacyjna.
Do słabych stron zalicza się:
− słabo rozwinięta sieć dystrybucji,
− silne uzaleŜnienie od jednego produktu,
− relatywnie niska jakość usług,
− brak nadań rynku i skutecznego marketingu,
− niesprawny system komunikacji.
Szanse to:
− stabilizacja gospodarcza kraju,
− stabilizacja pieniądza,
− otwarcie rynków zagranicznych na polskie towary,
− tanie kredyty,
− dopływ nowoczesnej technologii,
− wysoka siła nabywcza społeczeństwa.
ZagroŜenia:
− rosnąca konkurencja,
− wzrost stopy inflacji,
− wzrost cen paliw i energii,
− niska siła nabywcza społeczeństwa,
− słaba infrastruktura,
− zwiększone wymagania konsumentów,
− wzrost rygorów ochrony środowiska.
Zarządzanie to proces polegający na planowaniu i podejmowaniu decyzji dotyczących
wykorzystania zasobów ludzkich rzeczowych, finansowych, a takŜe informacyjnych oraz

24
koordynacja działań ludzkich dla osiągnięcia załoŜonych celów w sposób najbardziej
efektywny [16, s. 91]. Zarządzanie moŜna rozpatrywać jako proces realizacji funkcji:
− planowania (projektowanie stanu wymaganego),
− organizowania (tworzenie zbioru określonych działań),
− motywowania (obsadzanie stanowisk, stosowanie bodźców),
− kontroli (porównanie stanu wymaganego z faktycznym).
Zarządzanie jest działalnością celową i kreatywną, a wymienione funkcje naleŜy
realizować aby osiągnąć wytyczone cele (rys. 7).
Rys. 7. Elementy składowe zarządzania [15, s. 92].
Zasoby finansowe – pieniądze w gotówce, wkłady bankowe, zyski, dotacje.
Zasoby rzeczowe – budynki, wyposaŜenie techniczne, maszyny i urządzenia, komputery.
Zasoby ludzkie – pracownicy przedsiębiorstwa.
Zasoby informacyjne – sprawozdania, prognozy, informacje rynkowe, bazy danych.
Planowanie jest czynnością, której celem jest przygotowanie przyszłych działań. Dzięki
planowaniu minimalizuje się ryzyko niepowodzenia.
Organizowanie jest to efektywne i racjonalne realizowanie wytyczonych celów
przedsiębiorstwa przy optymalnym wykorzystaniu zasobów. Polega na dostosowaniu struktur
przedsiębiorstwa do jego celów, zasobów, otoczenia. Podstawą jest zatem stworzenie
właściwej struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa.
Motywowanie to pobudzanie ludzi do działania, stosowanie róŜnych środków w celu
harmonizowania celów pracowników z celami przedsiębiorstwa (m.in. system nagród i kar).
Kontrolowanie polega na porównywaniu stanu rzeczywistego z zaplanowanym
standardem, na sprawdzaniu i korygowaniu wykonywanej pracy. Celem nadrzędnym kontroli
jest eliminacja niedociągnięć i błędów.
Kierownicy i kierowanie
Praca kierownicza obejmuje wszystkie wyŜej wymienione funkcje zarządzania.
Kierowanie polega na wywoływaniu aktywności podwładnych zgodnie z celami firmy.
Określenia kierownik uŜywa się, niezaleŜnie od jego faktycznego tytułu, w odniesieniu do
wszystkich osób, które mają władzę w firmie, czyli mają moŜność wpływania na działalność
innych osób w firmie. Wśród kierowników moŜna wyróŜnić kierowników bezpośredniego
nadzoru (najniŜszego szczebla), szczebli pośrednich i naczelnych (najwyŜszego szczebla).
stanowiska kierowników róŜnią się umiejscowieniem ich w hierarchii organizacyjnej
PRZEDSIĘBIORSTWO
Zasoby
finansowe
Zasoby
rzeczowe
Zasoby ludzkie
Zasoby
informacyjne
Decyzje
w zakresie:
Planowania
Organizowania
Motywowania
Kontrolowania
Działania
nakierowane
na
osiągnięcie
celów firmy
Cele
firmy

25
przedsiębiorstwa, pełnionymi funkcjami i niezbędnymi umiejętnościami. Do funkcji
kierowniczych zaliczamy:
− interpersonalne – reprezentant, lider, łącznik,
− informacyjne – odbiorca, nadawca, rzecznik,
− decyzyjne – innowator, rozwiązujący problemy, alokator zasobów, negocjator.
Do pełnienia tych funkcji potrzebne są następujące umiejętności:
− koncepcyjne – analizowania, interpretowania, przewidywania,
− społeczne – motywowania, kształtowani klimatu organizacyjnego,
− techniczne – organizowanie procesów i pracy.
W sposobie pełnienia funkcji kierowniczych moŜna wyróŜnić róŜne wzorce
postępowania kierownika w stosunku do grupy, zwane stylami kierowania. RozróŜniamy
następujące style kierowania:
− autokratyczny – kierownik sam wyznacza cele, dokonuje podziału zadań i określa sposób
ich wykonania, sam podejmuje decyzje, duŜą wagę przywiązuje do kontroli,
− demokratyczny – kierownik wspólnie z grupą ustala cele, szanuje autonomię grupy
w zakresie podziału zadań i przyjęcia sposobów ich wykonywania, rozwiązywanie
problemów i podejmowanie decyzji odbywa się przy współudziale członków grupy,
− nie ingerujący – kierownik piastujący stanowisko, mało interesuje się wykonywaniem
zadań i problemami podwładnych; moŜe to oznaczać brak kompetencji lub podwładni
mają bardzo wysokie kwalifikacje, duŜe doświadczenie i wykonują prace wymagające
duŜej samodzielności, lub zespół składa się ze specjalistów reprezentujących róŜne
dziedziny.
W zaleŜności od typu pracowników, którymi kieruje moŜna wyróŜnić cztery style kierowania
– przywództwa.
1. Instruowanie – przełoŜony udziela podwładnemu wyraźnych wskazówek dotyczących
sposobu, miejsca i czasu wykonania pracy. Szczegółowo nadzoruje i kontroluje jego
pracę.
2. Inspirowanie – kierownik podsuwa pomysły, wyjaśnia wątpliwości, wysłuchuje
zastrzeŜeń i komentarzy pracownika, odwołuje się do dobrej woli i poczucia obowiązku
pracownika.
3. Współuczestnictwo – przełoŜony docenia kompetencje pracownika i daje mu dość duŜy
zakres autonomii. Stawia mu wyzwania, aby pobudzić jego motywację. Odwołuje się do
ambicji i aspiracji. Okazuje mu zaufanie i docenia wkład w nowe rozwiązania.
4. Delegowanie – kierownik daje podwładnemu pełną autonomię. Wyznacza cele, ale
sposób ich osiągania pozostawia pracownikowi. Pozwala w pełni decydować o sposobie,
miejscu i czasie wykonywani pracy. Docenia samodzielność i kreatywność.
Pozyskiwanie odpowiednich ludzi do firmy nie jest rzeczą łatwą, poniewaŜ to
pracownicy są głównym czynnikiem decydującym o przewadze konkurencyjnej współczesnej
firmy na rynku.
Zarządzanie zasobami ludzkimi, czyli pracownikami przedsiębiorstwa to proces, na
który składa się:
− ustalenie zapotrzebowania na pracowników,
− pozyskiwanie pracowników o właściwych kwalifikacjach,
− utrzymywania niezbędnych i poŜądanych pracowników,
− motywowania pracowników do pracy,
− przestrzegania zobowiązań prawnych wobec pracowników.

26
Główne cele zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL) to:
− zapewnienie organizacji właściwych ludzi na właściwych stanowiskach, wtedy kiedy są
potrzebni,
− efektywne wykorzystanie pracowników,
− utrzymanie najlepszych pracowników w firmie,
− motywowanie pracowników do wydajniejszej pracy [15, s. 131].
Tak więc zadania działu ZZL to:
− planowanie personelu (zatrudnienia, sposobów oceniania, systemu wynagrodzeń,
szkoleń i karier),
− dobór personelu (rekrutacja, selekcja, wprowadzenie do nowej pracy),
− ocenianie personelu (ocenianie bieŜące, okresowe, samoocena),
− wynagradzanie personelu (płace, wynagrodzenia materialne w formie pienięŜnej,
wynagrodzenia niematerialne – status, uznanie, samorealizacja),
− rozwój personelu (kształcenie, doskonalenie, planowanie karier).
Etapy zatrudnienia [17, s. 369]
1. Planowanie zasobów ludzkich – ma na celu zaspokajanie przyszłych potrzeb kadrowych
organizacji z uwzględnieniem zarówno czynników wewnętrznych jak i czynników
otoczenia (rynek pracy).
2. Rekrutacja – zebranie dostatecznej liczby kandydatów, spośród których kierownicy będą
mogli wybrać potrzebnych im wykwalifikowanych pracowników. Metody rekrutacji to:
ogłoszenia na tablicach ogłoszeń, prasowe, internetowe, radiowe, telewizyjne.
3. Selekcja – dwukierunkowy proces, w którym organizacja podejmuje decyzję, czy
zaoferować kandydatowi pracę, a kandydat podejmuje decyzję, czy tę pracę przyjąć.
Etapy procesu zatrudnienia:
− wypełnienie podania o pracę,
− wstępna rozmowa kwalifikacyjna,
− testy,
− sprawdzenie dotychczasowych doświadczeń i referencji,
− pogłębiona rozmowa kwalifikacyjna,
− badania lekarskie,
− oferta pracy.
Wprowadzenie do pracy – dostarczenie nowym pracownikom potrzebnych im informacji, aby
mogli bezkonfliktowo i skutecznie w niej działać. Przekazywane informacje powinny zawierać:
− informacje ogólne,
− przegląd historii firmy, jej dąŜeń, operacji, celów,
− szczegółowe zasady polityki organizacji, regulaminu pracy, świadczeń.
Ocena efektywności – oceny nieformalne – ocena na bieŜąco, dobrze lub źle wykonana praca
(relacja kierownik – podwładny) i oceny sformalizowane – sformalizowana procedura oceny
efektywności pracy, w wyniku której ustala się kto z pracowników zasługuje na podwyŜkę
lub awans, a komu potrzebne jest dodatkowe przeszkolenie. Cele oceniania:
− oficjalne powiadomienie pracowników o tym, jak się ocenia ich bieŜącą efektywność,
− wyróŜnienie pracowników zasługujących na podwyŜki, związane z osiągnięciami
w pracy,
− ustalenie, którym pracownikom są potrzebne dodatkowe szkolenia,
− wyróŜnienie kandydatów do awansu.
Ocenianie jest równieŜ podstawą do wynagradzania. Spotyka się systemy tradycyjne
wynagradzania – powiązane z określonym stanowiskiem lub opisem stanowiska pracy, np. na
podstawie ilości podwładnych, szczebla w hierarchii słuŜbowej i nowy system – wiąŜący je

27
z ustalaniem i osiąganiem celów organizacji, zwany równieŜ nową płacą lub płacą
strategiczną.
Szkolenie i doskonalenie – procesy słuŜące do utrzymania lub podwyŜszania wydajności
pracy na aktualnie zajmowanym stanowisku (szkolenie) lub do rozwijania umiejętności
potrzebnych w przyszłej pracy (doskonalenie).
Awanse, przeniesienia, kary
Awans to przejście na wyŜszy poziom w hierarchii słuŜbowej (awans pionowy). Istotne
jest aby był zasłuŜony – oparty na względach merytorycznych, a nie na protekcji.
Celem przeniesienia pracowników jest:
− zdobycie nowego doświadczenia,
− obsadzenie pojawiających się nowych miejsc,
− otworzenie ścieŜek awansu,
− utrzymanie zainteresowania pracą.
Kary – ostrzeŜenie, nagana, okres próbny, zawieszenie, dyscyplinarne przeniesienie,
degradacja, zwolnienie z pracy.
Komunikacja werbalna i niewerbalna
Komunikacja niewerbalna to „język ciała”. Bardzo istotne są w niej takie czynniki, jak:
− przestrzeń społeczna (dystans) – według teoretyków istnieją 4 rodzaje dystansu (intymny,
osobisty, społeczny i publiczny) – jest to wyraz uczuć lub władzy, choć róŜni się
w zaleŜności od wzorców kulturowych,
− symbole – równieŜ podkreślają dystans, władzę, zajmowane stanowisko,
− wyraz twarzy, mimika,
− kontakt wzrokowy.
Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. DuŜą rolę
odgrywają tu takie czynniki, jak:
− akcent (badania dowiodły, Ŝe jest waŜniejszy niŜ treść wiadomości),
− stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji i odpowiedzialności),
− zawartość (treść) wypowiedzi, jest onauzaleŜniona od władzy oraz związków
międzyludzkich, uzaleŜnionych od przyjętego systemu kulturowego.
Negocjacje w biznesie
Negocjacje to proces porozumiewania się, zazwyczaj dwóch stron, prowadzony po to,
aby osiągnąć porozumienie w jakiejś sprawie. Mają duŜe znaczenie w pracy ludzi
zajmujących się działalnością gospodarczą, bowiem oznacza ona konieczność ciągłego
uzgadniania warunków współpracy, przy czym kaŜda ze stron zainteresowana jest
osiągnięciem (wynegocjowaniem) takich warunków, które będą korzystne dla tej właśnie
strony. Warunkiem osiągnięcia porozumienia (skuteczności negocjacji) jest szukanie takich
rozwiązań, które pozwalają na zaakceptowanie ich przez dwie negocjujące strony, co jest
moŜliwe, gdy strony widzą konflikt i mają wolę jego rozwiązania [11, s. 58].
Konflikty są czymś naturalnym i nieuniknionym w postępowaniu ludzi. Nie wszystkie
muszą być destruktywne, wręcz przeciwnie mogą być twórcze i innowacyjne. Konflikty
w firmie oznaczają spór dwóch lub więcej osób albo grup, wynikający z konieczności
dzielenia się ograniczonymi zasobami albo pracami lub zajmowania odmiennej pozycji,
róŜnych celów, wartości albo spostrzeŜeń. W rozwiązywaniu konfliktów kierownicy mogą
posługiwać się dominacją albo przymusem, jednakŜe najskuteczniejszym sposobem są
właśnie negocjacje. Prowadząc je naleŜy kierować się następującymi zasadami:
− ustalić jasne cele i wyjaśnić z czego one wynikają,
− nie spieszyć się, w razie wątpliwości, naradzić się z kimś,
− być dobrze przygotowanym, opierać się na sprawdzonych danych,
− zachować elastyczność stanowiska,

28
− dowiedzieć się, jaka jest motywacja drugiej strony,
− w razie braku postępu w jednym punkcie przejść do następnego,
− nauczyć się słuchać,
− być stanowczym, ale sprawiedliwym,
− panować nad swoimi emocjami,
− nauczyć się rozumieć innych,
− ocenić kaŜde posunięcie w aspekcie realizowanych celów firmy,
− brać pod uwagę wpływ obecnych negocjacji na przyszłe.
Do prowadzenia negocjacji naleŜy się dobrze przygotować i prowadzić je posługując się
uprzednio opracowanym arkuszem negocjacji, według następującego schematu:
1. określ strony negocjacji,
2. określ przedmiot negocjacji,
3. ustal składy zespołów negocjacyjnych,
4. zdefiniuj główny cel negocjacji i cele dodatkowe,
5. spróbuj ustalić cel główny i dodatkowy przeciwnika,
6. oszacuj koszt negocjacji,
7. opracuj taktykę wyjściową,
8. przygotuj wstępne porozumienie.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są podmioty funkcjonujące na rynku?
2. Czym róŜni się monopol od monopsonu?
3. Co to jest rynek?
4. Jak dzieli się rynek według kryterium przedmiotowego a jak według geograficznego?
5. Czym róŜni się sprzedaŜ hurtowa od detalicznej?
6. Jakie funkcje pełnią hurtownicy?
7. Jakie są podstawowe funkcje handlu detalicznego?
8. Na czym polega organizacja zaopatrzenia?
9. Jakie czynniki decydują o wyborze dostawcy?
10. Czym róŜni się umowa o dostawę od umowy kontraktacyjnej?
11. Od czego zaleŜy poziom zapasów?
12. Co to są zapasy minimalne i maksymalne?
13. Co to są zapasy nieprawidłowe?
14. Jakie są koszty braku zapasów?
15. Na czym polega analiza SWOT?
16. Co zalicza się do mocnych, a co do słabych stron firmy?
17. Jakie funkcje składają się na proces zarządzania?
18. Na czym polega zarządzanie przez delegowanie?
19. Czym róŜni się styl zarządzania demokratyczny od nieingerującego?
20. Jaki jest cel zarządzania zasobami ludzkimi?
21. Na czym polega rekrutacja, a na czym selekcja?
22. Jakie są zasady pisania CV i listu motywacyjnego?
23. Jakie informacje powinna zawierać umowa o pracę?
24. Na czym polega komunikacja werbalna a na czym niewerbalna?
25. Co to są konflikty i jak oddziałują na funkcjonowanie przedsiębiorstwa?
26. Co to są negocjacje?
27. Jak naleŜy się przygotować do negocjacji?

29
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządź kontrakt na dostawę warzyw (pomidorów) do zakładu przetwórstwa
owocowo-warzywnego.
1) określić dostawców i odbiorców,
2) określić cenę i ilość kontraktowanych warzyw,
3) określić termin i warunki dostaw,
4) określić wymagania zakładu odnośnie jakości, sposobu uprawy,
5) określić kary z tytułu nie wywiązania się z umowy,
6) sporządzić umowę.
− wzory umów kontraktacyjnych,
Ćwiczenie 2
Wykonaj analizę SWOT określonego przedsiębiorstwa.
1) dokonać wyboru analizowanego przedsiębiorstwa,
2) wyszukać mocne i słabe strony przedsiębiorstwa,
3) ocenić szanse i zagroŜenia dla analizowanego przedsiębiorstwa,
4) sformułować wnioski.
− przykłady analizy SWOT,
Ćwiczenie 3
Jesteś właścicielem małej firmy. Przeprowadź rozmowę kwalifikacyjną z kandydatami do
pracy. Sporządź umowę o pracę z wybranym kandydatem.
1) określić stanowisko pracy, na które poszukujesz pracownika,
2) określić wymagania, jakie musi spełnić kandydat na stanowisko,
3) zaplanować przebieg rozmowy,
4) zaplanować pytania, jakie postawisz kandydatowi,
5) określić, jakie pytania moŜe on tobie zadać jako przyszłemu pracodawcy,
6) zainscenizować z kolegą lub koleŜanką rozmowę kwalifikacyjną,
7) sporządzić umowę o pracę z wybranym kandydatem.

30
− biurko, krzesło dla właściciela firmy i kandydata,
− przykładowe wzory umów o pracę,
Ćwiczenie 4
Jesteś właścicielem małej firmy. Pracownicy Ŝądają podwyŜek płac o 15%. W obecnej
sytuacji nie jesteś w stanie spełnić ich Ŝądań. MoŜesz z zaoferować im najwyŜej 5%. RozwiąŜ
konflikt prowadząc negocjacje.
1) ustalić zespól negocjacyjny,
2) ustalić miejsce negocjacji,
3) ocenić swoje moŜliwości w zakresie spełnienia roszczeń pracowników,
4) zaplanować przebieg negocjacji,
5) opracować scenariusz negocjacji,
6) zainscenizować negocjacje.
− biurko, krzesła dla właściciela firmy i pracowników,
Ćwiczenie 5
W lokalnej gazecie znalazłeś ogłoszenie o pracę, które cię zainteresowało. Przygotuj
niezbędne dokumenty aplikacyjne.
Uczeń powinien:
1) zapoznać się szczegółowo z wymaganiami na dane stanowisko,
2) określić własne zasoby (umiejętności, wykształcenie, doświadczenie),
3) przygotować CV,
4) przygotować list motywacyjny.
Środki dydaktyczne:
− przykładowe ogłoszenia o pracę,
− schematy CV (np. foliogramy),

31
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić podmioty i przedmioty rynku?
2) porównać wolną konkurencję i monopol?
3) sklasyfikować rynek według róŜnych kryteriów?
4) rozróŜnić zapasy?
5) określić celowość magazynowania?
6) porównać koszty utrzymywania i braku zapasów?
7) określić cele sprzedaŜy hurtowej i detalicznej?
8) określić czynniki decydujące o wyborze dostawcy?
9) wymienić etapy procesu produkcyjnego?
10) sporządzić analizę SWOT wybranego przedsiębiorstwa?
11) określić funkcje zarządzania przedsiębiorstwem?
12) określić funkcje kierownicze?
13) rozróŜnić kierowników według szczebla zarządzania?
14) porównać styl demokratyczny i nieingerujący?
15) określić warunki delegowania zadań przez kierownika?
16) określić zadania działów personalnych firmy?
17) określić sposoby pozyskiwania pracowników?
18) porównać rekrutację i selekcję?
19) sporządzić CV i list motywacyjny?
20) sporządzić umowę o pracę?
21) porównać komunikację werbalną i niewerbalną?
22) określić źródła konfliktów w firmie?
23) przeprowadzić skuteczne negocjacje?

32
4.3. Elementy rachunkowości
Podstawy rachunkowości
Rachunkowość to system ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie pienięŜnej
zjawiska i procesy gospodarcze oraz sytuację majątkową i wyniki działalności podmiotów
gospodarczych [2, s. 98]. Zgodnie z ustawą o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku
i zmianami obowiązującymi od 1 stycznia 2002 r. jednostki gospodarcze są zobowiązane do
stosowania zasad rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową
i finansową oraz wynik finansowy. Rachunkowość danej jednostki obejmuje:
− przyjęte zasady rachunkowości,
− prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmując zapisy
zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
− okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów,
− wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
− sporządzanie sprawozdań finansowych (bilans, rachunek zysków i strat, informacje
dodatkowe),
− gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji
zgodnie z ustawą o rachunkowości,
− poddanie badaniu i publicznemu ogłaszaniu sprawozdań finansowych w wypadkach
przewidzianych ustawą o rachunkowości.
Rachunkowość w firmie pełni funkcję:
− kontrolną – ochrona mienia i jego racjonalne wykorzystanie,
− informacyjną – tworzenie zbiorów danych i informacji niezbędnych do zarządzania
danym przedsiębiorstwem,
− decyzyjną – na podstawie analizy danych ujętych w urządzeniach księgowych
i sprawozdaniach, moŜliwe jest podejmowanie decyzji dotyczących działalności
przedsiębiorstwa.
Rachunkowość powinna być prowadzona w sposób rzetelny, prawidłowy i jasny. Jest to
moŜliwe dzięki stosowaniu zasad rachunkowości, do których naleŜą:
− zasada memoriałowa – ujęcie w księgach ogółu operacji, wpływających na wynik
finansowy roku obrotowego; niezaleŜnie od terminu ich zapłaty czy stopnia uregulowania
rozrachunków; przeciwieństwem zasady memoriałowej, stosowanej w polskiej
rachunkowości, jest zasada kasowa,
− zasada współmierności, mówi o powiązaniu przychodów i kosztów z okresem, którego
dotyczą (tzn. powiązanie przychodów z kosztami ich uzyskania w danym okresie itd.),
− zasada kontynuacji działalności – jest to domniemanie, Ŝe jednostka będzie kontynuować
działalność w nie zmniejszonym istotnie zakresie w przyszłości,
− zasada ostroŜnej wyceny – zakłada taką bieŜącą wycenę majątku i kapitału, która nie
zniekształca wyniku finansowego; z zasady tej wynika nakaz aktualizacji (to znaczy
obniŜenia cen faktycznie zapłaconych lub poniesionych kosztów do ich wartości
rynkowej lub moŜliwej do uzyskania),
− zasada istotności – zakłada takie zorganizowanie ewidencji, aby zapewniała
wyodrębnienie operacji, które waŜą przy ocenie sytuacji firmy, wyniku finansowego
i rentowności. Oznacza to, Ŝe jeśli wartość operacji jest nieznaczna, wówczas moŜemy
stosować ujęcie uproszczone,

33
− zasada ciągłości (porównywalności) – zakłada stałe stosowanie z okresu na okres raz
przyjętych zasad i rozwiązań, w celu zapewnienia porównywalności danych,
− zasada periodyzacji, polega na podziale zdarzeń gospodarczych na okresy i ujmowaniu
wyników działalności za te okresy,
− zasada wyŜszości treści nad formą – jednostki gospodarujące zobowiązane są do
stosowania zasad rachunkowości zapewniających rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji
majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego.
Majątek podmiotów gospodarczych
Podmiot gospodarczy do realizacji swoich działań wykorzystuje środki gospodarcze,
będące składnikami jego majątku, czyli aktywami. Ze względu na długość okresu, przez jaki
uczestniczą w działalności firmy, aktywa dzieli się na trwałe i obrotowe.
Aktywa
Aktywa trwałe (występują w wielu zdarzeniach gospodarczych i są zdolne
do zachowania swojej postaci przez okres dłuŜszy niŜ 12 miesięcy).
− wartości niematerialne i prawne,
− rzeczowe aktywa trwałe,
− naleŜności długoterminowe,
− inwestycje długoterminowe.
Wartości niematerialne i prawne:
− nabyte przez firmę prawa autorskie, patenty, licencje, koncesje,
− wartość firmy, koszty organizacji poniesione przy załoŜeniu lub rozszerzaniu spółki
akcyjnej,
− prawo wieczystego uŜytkowania gruntów, spółdzielcze prawo do lokalu.
Rzeczowe aktywa trwałe:
− środki trwałe – grunty własne, budynki i budowle, urządzenia techniczne i maszyny,
środki transportu, inne – zdatne do uŜytku w momencie przyjęcia do uŜywania,
− inwestycje rozpoczęte – ogół kosztów poniesionych w związku z trwającą budową,
montaŜem lub przekazaniem do uŜywania nowego albo ulepszeniem juŜ istniejącego
środka trwałego.
NaleŜności długoterminowe – okres spłaty wynosi powyŜej roku.
Inwestycje długoterminowe:
− udziały i akcje,
− pozostałe długoterminowe papiery wartościowe,
− udzielone długoterminowe poŜyczki.
Aktywa obrotowe:
− zapasy,
− naleŜności i roszczenia krótkoterminowe,
− środki pienięŜne.
Zapasy:
− zakupione surowce do produkcji,
− półprodukty i produkcja w toku,
− produkty gotowe,
− towary handlowe.
NaleŜności – sumy pienięŜne naleŜne danej firmie od innych osób za wcześniej wykonane dla
nich świadczenia:
− z tytułu dostaw i usług,
− publicznoprawne z tytułu podatków, składek ubezpieczeń społecznych, dotacji,
− od pracowników z tytułu pranych zaliczek.

34
Środki pienięŜne:
− znajdujące się w kasie,
− zgromadzone w banku na rachunku bieŜącym i innych rachunkach bankowych,
− inne środki pienięŜne.
Źródła pochodzenia majątku – pasywa – wskazują, kto wyposaŜył daną jednostkę
gospodarczą w środki odpowiedniej wartości i na jakich warunkach. MoŜna je podzielić na
kapitały własne, zobowiązania długoterminowe, krótkoterminowe i fundusze specjalne.
Pasywa
Kapitały (fundusze własne)
Kapitał podstawowy:
− kapitał akcyjny w spółkach akcyjnych,
− kapitał udziałowy w spółkach z o.o.,
− kapitał wspólników w spółce jawnej,
− fundusz udziałowy w spółdzielniach,
− fundusz załoŜycielski w przedsiębiorstwach państwowych.
Kapitał (fundusz) zapasowy – tworzony ustawowo lub zgodnie ze statutem lub umową spółki.
W spółdzielniach określany jest jako fundusz zasobowy.
Kapitał (fundusz) rezerwowy – jego utworzenie moŜe być zapisane w statucie lub umowie.
Wynik finansowy netto – wynik ten moŜe być dodatni, (zysk), lub ujemny (strata).
Kapitały obce
Zobowiązania długoterminowe – okres spłaty przypada po upływie roku:
− długoterminowe poŜyczki, obligacje, inne papiery wartościowe,
− długoterminowe kredyty bankowe,
− pozostałe zobowiązania długoterminowe.
Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne – okres spłaty przypada w ciągu roku od
dnia bilansowego – z tytułu:
− zaciągniętych poŜyczek,
− zaciągniętych kredytów bankowych,
− dostaw i usług wykonanych na rzecz danej firmy przez jej kontrahentów,
− podatków, ceł oraz składek ubezpieczenia społecznego,
− wynagrodzeń wobec pracowników,
− pozostałe zobowiązania wobec innych jednostek i osób (PZU, związków zawodowych).
Bilans majątkowy jest to dwustronne zestawienie wartości środków
gospodarczych – aktywów i źródeł ich pochodzenia – pasywów, sporządzane na określony
dzień i w określonej formie (tabela 3). Jest to podstawowe sprawozdanie przedsiębiorstwa,
prezentujące jego statyczny obraz. Bilans sporządzany jest, według określonego
znormalizowanego wzoru opublikowanego w załączniku ustawy o rachunkowości, na koniec
kaŜdego roku obrachunkowego, który z reguły pokrywa się z rokiem kalendarzowym.
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:
− dokładne oznaczenie podmiotu dla którego jest sporządzany,
− momentu bilansowego, czyli daty, na którą jest sporządzany,
− wyszczególnienie nazw i wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów,
− sumy pośrednie aktywów i pasywów oraz sumy ogólne,
− podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową jednostki,
− datę sporządzenia bilansu.

35
Przy sporządzaniu bilansu naleŜy przestrzegać następujących zasad:
− zasada równości finansowej – suma aktywów musi być równa sumie pasywów;
w bilansie te same składniki majątkowe są ujęte z dwóch punktów widzenia, rodzaju
środka i źródeł finansowania, (aktywa = pasywa),
− zasada ciągłości bilansowej – bilans zamknięcia jednego roku jest jednocześnie bilansem
otwarcia roku następnego,
− zasada rzetelnej wyceny – wykazane w bilansie składniki winny być zgodne ze stanem
faktycznym i odpowiednio rzetelnie wycenione,
− zasada ostroŜnej wyceny – naleŜy uwzględnić np. zmniejszenie wartości uŜytkowej lub
handlowej poszczególnych składników, wyceny dokonywać tak, aby nie zawyŜać ich
wartości,
− zasada wyceny według kosztu historycznego – składniki wyceniane są w cenie nabycia
lub koszcie ich wytworzenia.
Wzór bilansu
Nazwa i adres podmiotu
Regon
Bilans
Sporządzony na dzień …………….
Tabela 3. Wzór bilansu [2, s. 112]
Lp. AKTYWA Suma Lp. PASYWA Suma
A Aktywa trwałe A Kapitał (fundusz) własny
I Wartości niematerialne
i prawne
I Kapitał (fundusz) podstawowy
II Rzeczowe aktywa trwałe II Kapitał (fundusz) zapasowy
1. Środki trwałe III Pozostałe kapitały (fundusze)
rezerwowe
a. grunty IV Zysk (strata) z lat ubiegłych
b. budynki, lokale V Zysk (strata) netto
c. urządzenia techniczne
i maszyny
B Zobowiązania i rezerwy
na zobowiązania
d. Środki transportu I Rezerwy na zobowiązania
III NaleŜności długoterminowe II Zobowiązania długoterminowe
IV Inwestycje długoterminowe III Zobowiązania krótkoterminowe
B Aktywa obrotowe
I Zapasy
1. materiały
2. półprodukty i produkty
w toku
3. produkty gotowe
4. towary
II NaleŜności
III Inwestycje krótkoterminowe
SUMA AKTYWÓW SUMA PASYWÓW
Data i miejsce sporządzenia bilansu Podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę
Podpis osoby sporządzającej bilans finansową jednostki

36
Sprawozdanie z przepływów pienięŜnych umoŜliwia dokonanie oceny kondycji finansowej
przedsiębiorstwa. WyróŜnia się trzy typy strumieni pienięŜnych:
− z działalności operacyjnej (podstawowej),
− z działalności inwestycyjnej (operacje gotówkowe dotyczące zakupu lub sprzedaŜy
składników majątku trwałego),
− z działalności finansowej (dywidendy, odsetki).
Do sporządzenia sprawozdania wykorzystuje się informacje z bilansu, rachunku zysków
i strat i inne. Przykładowy wzór sprawozdania zawiera tabela 4.
Tabela 4. Sprawozdanie z przepływów pienięŜnych [8, s. 109]
Treść Wartość
A. Przepływy środków pienięŜnych z działalności operacyjnej
I. Wynik finansowy netto (zysk)
II. Korekty o pozycje:
1. amortyzacja
2. podatek dochodowy
3. zmiana stanu zapasów
4. zmiana stanu naleŜności
5. zmiana stanu zobowiązań
III. Środki pienięŜne netto z działalności operacyjnej (I + II)
B. Przepływy środków pienięŜnych z działalności inwestycyjnej
I. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych
II. Nabycie rzeczowych składników majątku trwałego
III. Środki pienięŜne netto z działalności inwestycyjnej (I + II)
C. Przepływy środków pienięŜnych z działalności finansowej
I. Zaciągnięcie długoterminowego kredytu bankowego
II. Spłata poŜyczki
III. Środki pienięŜne netto z działalności finansowej (I + II)
D. Zmiana stanu środków pienięŜnych netto (A + B + C)
E. Środki pienięŜne na początek roku obrotowego
F. Środki pienięŜne na koniec roku obrotowego
Dowody księgowe są to dokumenty stanowiące podstawę do stwierdzenia dokonanej
określonej operacji gospodarczej i zaewidencjonowania jej w prowadzonych przez jednostkę
gospodarczą księgach rachunkowych. Klasyfikację dowodów księgowych przedstawia
tabela 5.
Tabela 5. Klasyfikacja dowodów księgowych [2, s. 123]
Kryterium podziału Rodzaj dowodu księgowego Charakterystyka
Obce zewnętrzne
Otrzymane od kontrahentów, np.
faktury dostawców
Zewnętrzne Przekazane w oryginale
kontrahentom, np. faktury
wystawione odbiorcom
Wystawca dowodu
Własne
Wewnętrzne Dotyczą operacji dokonywanej
wewnątrz jednostki, karty pracy,
dowody wydania
Pierwotne (źródłowe) Stwierdzają dokonanie operacji
gospodarczej, np. faktury, dowody
wpłat.
Podstawa ich
sporządzenia
Wtórne Zbiorcze Stanowią podstawę
do dokonania łącznych zapisów, np.
raport kasowy

37
Korygujące Korygują poprzednie zapisy, np.
faktura korygująca VAT.
Zastępcze Wystawiane do czasu otrzymania
obcego dowodu pierwotnego
Rozliczeniowe Ujmują dokonane zapisy według
nowych kryteriów klasyfikacyjnych.
Dowód księgowy powinien być sporządzony w języku polskim, a jego treść powinna być
pełna i zrozumiała, dopuszcza się stosowanie skrótów ogólnie przyjętych. Dowody księgowe
powinny być rzetelne, kompletne oraz wolne od błędów rachunkowych. Niedopuszczalne jest
dokonywanie przeróbek i wymazywanie błędnych zapisów. Błędy w dowodach własnych
moŜna poprawiać wyłącznie przez skreślenie niewłaściwego zapisu i wpisanie właściwego.
Dowody obce oraz dowody własne zewnętrzne, przesłane uprzednio odbiorcy mogą być
poprawione przez wystawienie i przesłanie dokumentów korygujących.
Uproszczone formy rachunkowości w przedsiębiorstwie
Podatek jest to przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie materialne pobierane
przez państwo (urząd skarbowy) lub inny związek publiczny (terytorialny). WyróŜniamy
podatki bezpośrednie – płacone od dochodów przedsiębiorstw (CIT) i dochodów
indywidualnych ludności (PIT) oraz pośrednie – płacone za pośrednictwem cen przy
nabywaniu towarów i usług (VAT, podatek akcyzowy).
W polskim podatku dochodowym od osób fizycznych wyróŜniamy dwie formy
opodatkowania:
− zasady ogólne – oznacza dla podatnika opłacanie podatku dochodowego od dochodów
faktycznie osiągniętych, czyli od przychodów pomniejszonych o koszty ich uzyskania;
podstawą jest prowadzona księga przychodów i rozchodów; dochód podlega
progresywnemu opodatkowaniu według określonych przepisami stawek,
− ryczałty – przedmiotem opodatkowania są osiągane przychody; w tej formie są do
wyboru karta podatkowa i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Do 20 stycznia podatnik musi złoŜyć oświadczenie o wyborze formy opodatkowania, od
której jest uzaleŜniona forma ewidencji:
− opodatkowanie na zasadach ogólnych – podatkowa księga przychodów i rozchodów,
− ryczałt ewidencjonowany – ewidencja przychodów,
− karta podatkowa – brak obowiązku prowadzenia ewidencji.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – podatek płacony jest w formie
zryczałtowanych stawek od 3% do 20%, który pobiera się bez pomniejszenia przychodu
o koszty uzyskania. Opodatkowaniu w tej formie podlegają przychody:
− z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej przez osoby fizyczne, spółki
jawne osób fizycznych, spółki partnerskie,
− osób fizycznych, nie prowadzących pozarolniczej działalności gospodarczej, osiągane
z tytułu najmu, podnajmu, dzierŜawy, poddzierŜawy,
− osób duchownych.
Podatnicy mogą opłacać w roku podatkowym ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
jeŜeli w roku poprzedzającym rok podatkowy:
− uzyskali przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości
nie przekraczającej 250 000 euro, lub
− uzyskali przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie w formie spółki, a suma
przychodów wspólników nie przekroczyła kwoty 250000 euro.
Decydując się na ryczałt ewidencjonowany naleŜy prowadzić ewidencję:
− zakupu towarów,
− środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

38
− wyposaŜenia,
− przychodów (odrębnie za kaŜdy rok).
Podatek oblicza się i wpłaca co miesiąc. Od 2007 roku nie trzeba składać deklaracji
miesięcznych. Za kaŜdy miesiąc obliczony ryczałt naleŜy wpłacać na rachunek urzędu
skarbowego w terminie do 20 dnia następnego miesiąca. Za miesiąc grudzień – w terminie
złoŜenia zeznania (PIT-28) – do 31 stycznia następnego roku.
Zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych:
− zamiast opodatkowania stawkami 19%, 30%, 40% – ryczałt według stawek od 3% do
20%,
− mniej skomplikowana księgowość,
− brak deklaracji miesięcznych i moŜliwość zaliczek kwartalnych,
Wady:
− brak moŜliwości rozliczania kosztów,
− utrata prawa do wspólnego rozliczania z małŜonkiem,
− brak moŜliwości zrezygnowania z ryczałtu w trakcie roku.
Przykładowe stawki ryczałtu zawiera tabela 6.
Tabela 6. Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych [21]
Lp. Stawki ryczałtu Wybrane rodzaje przychodu
1. 20%
z tytułu wykonywania wolnego zawodu,
ze świadczenia usług:
− reprodukcji komputerowych nośników informacji,
− pośrednictwa w sprzedaŜy pojazdów mechanicznych,
− pośrednictwa w handlu hurtowym,
− hoteli,
− parkingowych.
2. 17%
z działalności usługowej dotyczącej:
− pilotowania, organizowania i pośrednictwa turystycznego,
− zarządzania nieruchomościami,
− wynajmu samochodów osobowych.
3. 8,5%
z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaŜy napojów
alkoholowych o zawartości powyŜej 1,5%
4.
5,5%
z działalności wytwórczej, robót budowlanych, przewozów ładunków
taborem samochodowym o ładowności powyŜej 2 ton
5.
3%
z działalności gastronomicznej,
z działalności usługowej w zakresie handlu
Ewidencja przychodów
Zapisów dokonujemy na podstawie wystawionych faktur, które są potwierdzeniem
sprzedaŜy produktów lub wykonaniem usług. W przypadku sprzedaŜy bez faktury, wpisu do
ewidencji dokonujemy na podstawie wystawionego na koniec dnia dowodu wewnętrznego.
Zapisów dokonujemy w sposób chronologiczny na podstawie dowodów księgowych,
w czasie zapewniającym terminowe i właściwe rozliczenie zryczałtowanego podatku od
przychodów ewidencjonowanych, nie później jednak niŜ do dnia 20 kaŜdego miesiąca za
miesiąc poprzedni. Po zakończeniu kaŜdego miesiąca zapisy w ewidencji naleŜy podsumować
oraz obliczyć według stawek i wpisać kwotę naleŜnego podatku ryczałtowego, a takŜe
obliczyć kwotę obniŜki podatku.

39
Tabela 7. Ewidencja przychodów [2, s. 146]
miesiąc……… rok …………… strona…………..
Kwota przychodu
opodatkowanego wg
stawki
8,5% 5,5% 3,0%
Ogółem
przychód
(5+6+7)
Lp. Data
wpisu
Data
wystawienia
faktury
Nr dowodu na
podstawie którego
dokonano wpisu
zł gr zł gr zł gr zł gr
Uwagi
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Suma strony
Przeniesienie
ze strony
Razem przychody
za miesiąc
Karta podatkowa daje moŜliwość płacenia podatku w stałej wysokości według odpowiedniej
stawki kwotowej. Podatnik, chcąc skorzystać z tej formy opodatkowania musi złoŜyć wniosek
o zastosowanie tej formy. Przy prowadzeniu działalności nie moŜna korzystać z usług osób
nie zatrudnionych u siebie, nie moŜna teŜ prowadzić innej działalności. Ten wymóg dotyczy
równieŜ małŜonka podatnika. Największą zaletą karty podatkowej obok stałych stawek
kwotowych podatku jest zwolnienie z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań
podatkowych, wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Wysokość stawki podatku zaleŜy
od rodzaju prowadzonej działalności, ilości zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców
i innych czynników, np. liczby godzin przeznaczonych na działalność w przypadku tzw.
wolnych zawodów (lekarza, stomatologa, lekarza weterynarii), zawartych załączniku do
ustawy o podatku dochodowym. Termin płatności podatku do 7 dnia miesiąca za miesiąc
poprzedni, za grudzień do 28 grudnia. Do dnia 31 stycznia roku następującego po roku
podatkowym złoŜenie deklaracji PIT-16A o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne,
zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach roku.
Podstawową formą opodatkowania od 1 stycznia 2003 r. jest opodatkowanie na zasadach
ogólnych, wiąŜące się z obowiązkiem prowadzenia podatkowej księgi przychodów
i rozchodów. Podatnik moŜe jednak, w sytuacjach wymienionych w przepisach, zrezygnować
z opodatkowania na zasadach ogólnych i wybrać opodatkowanie ryczałtem od przychodów
ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej. Podatek płacony jest według stawek
19%, 30%, 40%. Za przychód z działalności gospodarczej uwaŜa się kwoty naleŜne, choćby
nie były faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych
bonifikat i skont. Przychodem są równieŜ m.in.:
− dotacje, subwencje, dopłaty,
− róŜnice kursowe,
− odsetki od środków na rachunkach bankowych,
− wartość otrzymanych świadczeń w naturze.
Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów,
ale takŜe w celu ich zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.
Podatnicy osiągający dochody z działalności gospodarczej muszą bez wezwania wpłacać
w ciągu roku podatkowego zaliczki na podatek dochodowy, do 20 dnia następnego miesiąca.
Od 2007 roku nie muszą składać deklaracji miesięcznych. W terminie do 30 kwietnia
podatnik rozliczający się na zasadach ogólnych ma obowiązek złoŜyć zeznanie roczne na
formularzu PIT-36. Zalety opodatkowania na zasadach ogólnych:

40
− moŜliwość rozliczania kosztów,
− moŜliwość rozliczania strat z lat ubiegłych,
− prawo do ulg i odliczeń,
− prawo do wspólnego rozliczania się z małŜonkiem oraz jako osoba samotnie
wychowująca dziecko,
− moŜliwość korzystania z amortyzacji.
Wady:
− konieczność płacenia podatku według stawek 19%, 30%, 40%,
− konieczność prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest uproszczonym narzędziem księgowym
słuŜącym wyłącznie do celów podatkowych, na podstawie, której dokonuje się ustalenia
podstawy opodatkowania. Księga prowadzona jest w sposób określony w rozporządzeniu
Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 2000 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi
przychodów i rozchodów. Księgę podatnik zakłada sam wg wzoru określonego w załączniku
do wymienionego rozporządzenia. Powinna być prowadzona w sposób rzetelny i niewadliwy,
czyli zgodnie ze stanem rzeczywistym i z przepisami rozporządzenia. Zapisy winny być
dokonywane na podstawie prawidłowych i rzetelnych dowodów księgowych. Przykład księgi
przedstawia tabela 8.
Tabela 8. Wzór podatkowej księgi przychodów i rozchodów [2, s. 153]
Podatkowa księga przychodów i rozchodów
………………………………………………………………
imię i nazwisko (firma)
………………………………………………………………………………………………………
adres
……………………………………………………………………………………………………………
Rodzaj działalności
Uwaga: przed rozpoczęciem zapisów w księdze naleŜy się dokładnie zapoznać z przepisami rozporządzenia
i objaśnieniami zamieszczonymi w załączniku do rozporządzenia
Strona prawa księgi
PrzychódKontrahent
Wartość
sprzedanych
towarów
i usług
Pozostałe
przychody
Razem
przychód
Lp.
Datazdarzenia
Nrdowoduksięgowego
Imię
i nazwisko
Adres
Opis
zdarzenia
gospodarczego
zł gr zł gr zł gr
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Suma strony
Przeniesienie
z poprzedniej
strony
Razem od
początku roku

41
Strona lewa księgi
Wydatki (koszty)
Zakup
towarów
handlowyc
h i
materiałów
wg cen
zakupu
Koszty
uboczne
zakupu Koszty
reprezentacji
reklamy
objęte
limitem
Wynagrodzenia
w gotówce
i naturze
Pozostałe
wydatki
Razem
wydatki
(12+13+14)
Uwagi
zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr
10 11 12 13 14 15 16 1
7
Dochód z działalności
W celu ustalenia dochodu (straty) osiągniętego w roku podatkowym naleŜy na odrębnej
stronie księgi przychodów i rozchodów zestawić:
− przychody osiągnięte w roku podatkowym (kolumna 9),
− (–) minus wysokość kosztów uzyskania przychodów, tzn.:
(+) wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów (kolumna 10),
(+) koszty uboczne (kolumna 11 księgi),
(–) wartość spisu z natury (remanentu końcowego),
(+) łączna kwota wydatków (kolumna 15),
(–) wartość składników wynagrodzeń w naturze, ujętych w innych kolumnach niŜ
kolumna 13.
=Dochód
Od ustalonej podstawy opodatkowania, czyli wszystkich osiągniętych dochodów,
zgodnie z ustawą o podatku dochodowym, przedsiębiorca ma prawo dokonać odliczeń, m.in.
składek na ubezpieczenie społeczne, na rzecz organizacji, do której przynaleŜy, wydatków na
cele rehabilitacyjne i innych. Oprócz odliczeń od dochodu istnieje moŜliwość skorzystania
przez podatnika z ulg podatkowych, czyli dokonania odliczeń od podatku obniŜonego
o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne (7,75%).
Podatek od towarów i usług – VAT, czyli podatek od wartości dodanej – to podatek
pośredni, który z załoŜenia ma w jak najmniejszy sposób oddziaływać na ostateczną cenę
towaru i usługi podlegającej opodatkowaniu. W Polsce został on wprowadzony przez Ustawę
z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U.
nr 11 poz. 50). Jednak konieczność harmonizacji polskiego prawa podatkowego z prawem UE
zmusiła polskiego ustawodawcę do uregulowania tej kwestii w nowej "Ustawie o podatku od
towarów i usług" z dnia 11 marca 2004 roku. Podstawową stawką jest stawka 22%, dla
niektórych towarów i usług przewidziano stawki obniŜone: 7% oraz 3% (stawka 3% obejmuje
nieprzetworzone produkty rolne a 7% m.in.: leki, ksiąŜki, zabawki, Ŝywność itp.). Istnieje
równieŜ stawka 0%, która obowiązuje przy:
− wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów,
− eksporcie towarów.
Przy świadczeniu usług w handlu i gastronomii podatnik moŜe obliczać kwotę VAT od
wartości brutto towaru (art. 85 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług)
stosuje wówczas stawki:
− 18,03% wartości brutto, dla towarów i usług objętych stawką 22%,
− 6,54% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 7%,

42
− 2,91% wartości brutto dla towarów i usług objętych stawką 3%.
Rejestr zakupów i sprzedaŜy
Istnienie i zakres obowiązku ewidencjonowania dla potrzeb podatku VAT, zaleŜy od statusu
podatnika. MoŜe on:
− być całkowicie zwolniony z obowiązku ewidencji – dotyczy podatników wykonujących
czynności zwolnione z podatku VAT,
− mieć obowiązek prowadzenia ewidencji uproszczonej (jeśli wartość sprzedaŜy nie
przekroczyła 80000 zł),
− mieć obowiązek prowadzenia ewidencji pełnej (pozostali podatnicy).
Ewidencję sprzedaŜy naleŜy wypełniać systematycznie i chronologicznie, zgodnie ze
wzorem podanym w tabeli 9. NaleŜy podać numer faktury, datę wystawienia faktury, numer
identyfikacyjny nabywcy i wartość sprzedaŜy z rozbiciem na poszczególne stawki podatkowe
VAT. W ostatniej kolumnie wpisuje się obliczoną kwotę podatku VAT naleŜnego z tytułu
świadczonych usług lub sprzedanych towarów.
Tabela 9. Wzór rejestru sprzedaŜy VAT [2, s. 150]
SprzedaŜ opodatkowana
Stawką
22%
Stawką 7% Stawką 3% Stawką 0%
Lp.
Nrfaktury
Datawystawienia
faktury
Nridentyfikacyjny
nabywcy
WartośćsprzedaŜy
brutto
Wartość
netto
VAT
Wartość
netto
VAT
Wartość
netto
VAT
Wartość
netto
VAT
SprzedaŜwolnaod
podatku
PodateknaleŜny
odsprzedaŜy
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Suma strony:
Przeniesienie ze strony:
Razem:
Ewidencja zakupów umoŜliwia wykazanie podatku VAT naliczonego w zakupionych
materiałach, usługach obcych, którego kwotę potrąca się od podatku naleŜnego i dopiero
róŜnicę pomiędzy podatkiem naleŜnym a naliczonym wpłaca do urzędu skarbowego. JeŜeli
podatek naliczony jest większy od naleŜnego, następuje zwrot podatku z urzędu skarbowego
na konto podatnika. Zwrot nadwyŜki następuje w dwóch formach:
− pośredniej – zmniejszenie podatku w następnym miesiącu (zasada),
− bezpośredniej – uzyskanie tej kwoty nadwyŜki z urzędu skarbowego (wyjątkowo).
Przykładowy wzór ewidencji zakupów przedstawia tabela 10.

43
Tabela 10. Wzór ewidencji zakupów VAT [2, s. 151]
Zakupy opodatkowane słuŜące
sprzedaŜy opodatkowanej
Inwestycyjne Pozostałe
Zakupy
opodatkowane
słuŜące
sprzedaŜy
opodatkowanej
i zwolnionej
Lp.
Nrfaktury
Datawystawienia
faktury
Nridentyfikacyjny
nabywcy
Wartośćzakupubrutto
wartość
netto
VAT wartość
netto
VAT wartość
netto
VAT
Zakupyzaktórenie
przysługujeodliczenie
odpodatku
Zakupynie
opodatkowane
Zakupyobjętestawką
0%
VATpodlegający
odliczeniu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Suma strony:
Przeniesienie ze
strony:
Razem:
Do 25 dnia kaŜdego miesiąca naleŜy złoŜyć deklarację VAT-7. W przypadku rozliczenia
kwartalnego do 25 dnia pierwszego miesiąca następnego kwartału (VAT-7K).
Istota rachunkowości zarządczej
Rachunkowość zarządcza jest działem rachunkowości, który korzystając z danych
pochodzących z róŜnych źródeł, w tym danych dostarczonych przez rachunkowość finansowa
i rachunek kosztów, ma za zadanie dostarczyć informacji niezbędnych do zarządzania
przedsiębiorstwem i podejmowania decyzji gospodarczych.
Koszty, pojęcie, klasyfikacja
Koszt jest to wyraŜona w pieniądzu wartość nakładów, czyli celowo zuŜytych zasobów
rzeczowych, ludzkich i finansowych w związku z określoną działalnością. W rolnictwie
problemem w wycenie kosztów jest brak w rodzinnych gospodarstwach rolnych kategorii
płacy oraz duŜy udział materiałów i surowców wytwarzanych we własnym zakresie, czyli
tzw. samozaopatrzenie produkcyjne. Głównym zadaniem analizy kosztów jest dostarczenie
informacji o kształtowaniu się kosztów w róŜnych przekrojach klasyfikacyjnych.
Klasyfikacja kosztów
Według rodzaju prowadzonej działalności:
− koszty działalności operacyjnej, ponoszone na realizację podstawowych zadań
przedsiębiorstwa:
− działalności produkcyjnej,
− handlowej,
− usługowej,
− koszty działalności inwestycyjnej, ponoszone w celu stworzenia nowych lub
powiększenia wartości istniejących środków trwałych,
− koszty działalności finansowej, związane z operacjami finansowymi prowadzonymi przez
przedsiębiorstwo,
− koszty działalności związane z funduszami celowymi (np. zakładowy fundusz świadczeń
socjalnych).
Według struktury wewnętrznej:
− koszty proste, o jednorodnej treści ekonomicznej, nie dające się rozłoŜyć na elementy
prostsze (wynagrodzenie, amortyzacja),

Technik.rolnik 321[05] o1.02_u

Technik.rolnik 321[05] o1.02_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Technik.rolnik 321[05] o1.02_u

Similar to Technik.rolnik 321[05] o1.02_u (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

Technik.rolnik 321[05] o1.02_u