2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Urbańska-Sobczak
Podejmowanie działalności gospodarczej 342[01].Z2.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Krystyna Kielan
mgr Jadwiga Nicińska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Ewa Urbańska-Sobczak
Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[01].Z2.01,
„Podejmowanie działalności gospodarczej”, zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik organizacji reklamy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne a istota gospodarowania 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Charakterystyka rynku, jego uczestników i występujących zaleŜności 13
4.2.3. Ćwiczenia 20
4.3. Tworzenie przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej 26
4.4. Planowanie i organizacja działalności gospodarczej 41
4.5. Analiza ekonomiczna działalności przedsiębiorstwa 47
4.6. Pracownik w przedsiębiorstwie 53
5. Sprawdzian osiągnięć 63
6. Literatura 68

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o planowaniu i podejmowaniu
działalności gospodarczej.
W poradniku znajdziesz:
−−−− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
−−−− cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej. Podzielono go
na 6 tematów, ściśle ze sobą powiązanych i realizowanych w określonej kolejności,
– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
– literaturę uzupełniającą.
Gwiazdką oznaczono ćwiczenia, których rozwiązanie moŜe Ci sprawiać trudności.
W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

4
Schemat układu jednostek modułowych
342[01].Z2.04
Opracowanie
reklamy
342[01].Z2.05
Przygotowanie
reklamy do
publikacji
342[01].Z2
Organizacja działalności
reklamowej
342[01].Z2.01
Podejmowanie
działalności
gospodarczej
342[01].Z2.02
Planowanie
i organizacja pracy
342[01].Z2.03
Kształtowanie postaw
odbiorców reklamy
342[01].Z2.06
Przygotowanie
kampanii reklamowej

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z róŜnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu przedsiębiorczości,
− obliczać i interpretować wskaźniki i miary statystyczne,
− dokonać prostej analizy matematycznej,
− formułować wnioski,
− uŜytkować komputer,
− współpracować w grupie.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
– zidentyfikować podstawowe kategorie ekonomiczne,
– scharakteryzować mechanizm funkcjonowania gospodarki rynkowej,
– określić koszty i korzyści wyborów ekonomicznych,
– zastosować zasady racjonalnego gospodarowania,
– dokonać analizy decyzji konsumenta,
– określić wpływ instrumentów polityki fiskalnej na efektywność działalności
gospodarczej,
– określić wpływ procesów globalizacyjnych na działalność gospodarczą,
– rozróŜnić formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych,
– dokonać analizy potrzeb odbiorców reklamy,
– sporządzić dokumenty niezbędne do podejmowania i prowadzenia działalności
gospodarczej,
– zorganizować działalność firmy z uwzględnieniem przepisów prawa i obowiązujących
dokumentów,
– zaplanować i zorganizować źródła finansowania działalności,
– zaplanować rozwój przedsiębiorstwa,
– dokonać analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa,
– zastosować przepisy prawa dotyczące działalności zawodowej,
– sporządzić dokumenty związane z zatrudnieniem pracowników,
– skomunikować się z uczestnikami procesu pracy,
– rozwiązać problemy w zakresie wykonywanych zadań zawodowych,
– podjąć decyzje w zakresie wykonywanych zadań zawodowych,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska,
– określić wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy,
– zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
– udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,
– zorganizować doskonalenie zawodowe pracowników.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne a istota gospodarowania
4.1.1. Materiał nauczania
W Ŝyciu codziennym człowiek dąŜy do zaspokojenia potrzeb, nabywając róŜne dobra
i usługi. Proces zaspokojenia potrzeb nazywamy konsumpcją. Na poziom konsumpcji mają
wpływ dochody ludzi, ceny dóbr i usług oraz bogactwo oferty rynkowej.
Potrzeba to stan niepokoju, napięcia, które odczuwa człowiek. Potrzeby wynikają
z funkcjonowania organizmu ludzkiego, warunków klimatycznych, kultury danego kraju,
przynaleŜności do określonej grupy społecznej oraz poziomu cywilizacyjnego kraju. Obecnie
w coraz większym stopniu potrzeby człowieka kształtowane są przez media i reklamę.
Ze względu na sposób zaspokojenia potrzeb wyróŜniamy:
– potrzeby ekonomiczne, do zaspokojenia których potrzebna jest działalność gospodarcza
człowieka,
– potrzeby nieekonomiczne, nie związane ze sferą działalności gospodarczej człowieka np.
potrzeba szacunku, miłości.
Ze względu na znaczenie potrzeb w Ŝyciu ludzi moŜna je podzielić na:
– potrzeby niŜszego rzędu, które obejmują potrzeby fizjologiczne i potrzeby
bezpieczeństwa,
– potrzeby wyŜszego rzędu, w skład których wchodzą potrzeby przynaleŜności, miłości,
akceptacji i szacunku oraz samorealizacji.
Do charakterystycznych cech potrzeb zaliczamy:
– zmienność potrzeb w czasie,
– nieograniczoność,
– rozwojowość, która jest konsekwencją postępu cywilizacyjnego,
– kolejność zaspokajania potrzeb czyli potrzeby wyŜszego rzędu zaspokajamy po
zaspokojeniu potrzeb niŜszego rzędu.
Dobra to przedmioty materialne lub mające postać niematerialną, charakteryzujące się
odpowiednią uŜytecznością, czyli zdolnością do zaspokojenia potrzeb człowieka.
WyróŜniamy dobra:
– wolne – stworzone przez naturę, występujące w ilości nieograniczonej i w postaci
nadającej się do bezpośredniego zaspokojenia określonej potrzeby,
– ekonomiczne (gospodarcze, rzadkie) – wytworzone przez człowieka w procesie
produkcyjnym, występują w ilości ograniczonej i łączy się z nimi koszt alternatywny.
Dobra ekonomiczne ze względu na przeznaczenie dzielimy na:
– dobra produkcyjne, które słuŜą do produkcji innych dóbr lub usług,
– dobra konsumpcyjne, które zaspokajają bezpośrednio potrzebę człowieka.
Dobra moŜna podzielić równieŜ na takie, których nabycie związane jest z koniecznością
zapłaty za nie w momencie przeniesienia praw własności (sfera komercyjna) oraz na dobra,
których nabycie nie jest związanie bezpośrednio z zapłatą (sfera niekomercyjna).
Do sfery komercyjnej zaliczamy dobra prywatne, a do sfery niekomercyjnej dobra wolne
i dobra publiczne. Dobra publiczne konsumowane są przez grupy osób lub przez całe
społeczeństwo. Za te dobra płacimy pośrednio poprzez podatki.
Stosunki własnościowe to stosunki powstające miedzy ludźmi w związku z korzystaniem
z dóbr lub usług oraz decydowaniem o nich.

8
Własność to zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień (praw własności), jakimi
właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego przedmiotu własności. Na zbiór
uprawnień składają się:
– faktyczne korzystanie z obiektu własności w celu czerpania dochodów,
– bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu decyzji dotyczących wykorzystania
przedmiotu własności i zarządzanie nim.
Pomiędzy dobrami zachodzą dwa rodzaje związków:
– związek komplementarności, polegający na wzajemnym uzupełnianiu się dóbr, aby
zaspokoić daną potrzebę (dobra komplementarne),
– związek substytucyjności, który polega na tym, Ŝe określoną potrzebę moŜna zaspokoić
przez zastępujące się dobra (dobra substytucyjne).
Usługa to zespół zorganizowanych działań i czynności, w wyniku, których powstają
wartości uŜytkowe zaspokajające potrzeby ludzkie. Usługi dzielimy na:
– materialne, gdy działalność człowieka skierowana jest na przedmiot materialny,
– niematerialne, gdy działamy na drugiego człowieka np. usługi marketingowe, finansowe.
Produkcja to działalność gospodarcza, w wyniku której powstają dobra ekonomiczne
i usługi, zwane produktami. Jest ona moŜliwa dzięki wykorzystaniu zasobów
ekonomicznych (czynników produkcyjnych), które dzielimy na:
– pracę,
– ziemię,
– kapitał,
– przedsiębiorczość.
Praca to zespół świadomych i celowych czynności człowieka, w efekcie, których powstają
produkty. Do wykonywania pracy potrzebne są odpowiednie kwalifikacje. Człowiek wraz
z kwalifikacjami stanowi siłę roboczą.
Ziemia obejmuje zasoby naturalne, czyli ziemię w ścisłym tego słowa znaczeniu, bogactwo
lasów, mórz, jezior, surowce mineralne.
Kapitał to budynki, maszyny, urządzenia, narzędzia, środki transportu, surowce, materiały
oraz środki finansowe.
Przedsiębiorczość przejawia się w podejmowaniu ryzyka prowadzenia działalności
gospodarczej, decydowaniu o wykorzystaniu zasobów ekonomicznych oraz wdraŜaniu
nowych technologii produkcji.
Zasada racjonalnego gospodarowania to zasada gospodarności, której istotą jest
dokonywanie najbardziej optymalnych rozwiązań w procesie gospodarowania. Warianty tej
zasady to:
– zasada największego efektu przy danych nakładach,
– zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu.
Podstawowym problemem ekonomicznym jest zjawisko rzadkości, który wynika z faktu
nieograniczoności ludzkich potrzeb i ograniczoności zasobów, dóbr i usług, którymi
dysponujemy w danym czasie. Rzadkość zmusza ludzi do gospodarowania, czyli uzyskania,
jak najwięcej z tego co posiadają. Gospodarowanie to dokonywanie wyborów w oparciu
o analizę korzyści i kosztów. Dotyczy zarówno konsumenta, jak i producenta. KaŜdemu
wyborowi towarzyszy koszt alternatywny.
Koszt alternatywny – wartość najkorzystniejszej moŜliwości utraconej w wyniku dokonanego
wyboru.
Gospodarowanie nie jest działalnością jednorazową. Wynika to ze stałego odnawiania się
potrzeb ludzkich, których zaspokajanie wymaga ciągłego wytwarzania dóbr i usług.
Proces gospodarowania obejmuje następujące sfery:
– produkcję,
– podział,

9
– wymianę,
– konsumpcję.
Proces gospodarowania odbywa się w określonym systemie ekonomicznym, a podmiotami
tego procesu są przede wszystkim: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i państwo.
W gospodarce rynkowej podstawowe decyzje ekonomiczne są podejmowane przez
poszczególnych ludzi i przedsiębiorstwa. Ich wybory i preferencje spotykają się na rynku
i wpływają na ceny dóbr i usług. Przedsiębiorstwa funkcjonują w warunkach pełnej swobody
prowadzenia działalności gospodarczej. Dominuje w tym systemie własność prywatna,
a zasoby ekonomiczne kierowane są tam, gdzie są najefektywniej wykorzystane.
Granica moŜliwości produkcyjnych określa maksymalną wielkość produkcji, przy
najbardziej efektywnym wykorzystaniu posiadanych zasobów ekonomicznych. Granicę
moŜliwości produkcyjnych moŜna określić dla całej gospodarki i dla konkretnego
przedsiębiorstwa. Graficzną ilustracją optymalnych rozwiązań produkcyjnych jest krzywa
moŜliwości produkcyjnych ( krzywa transformacji).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Czy rozumiesz znaczenie słowa potrzeba?
2. Jakie występują rodzaje potrzeb?
3. Jakie znasz środki zaspokajające potrzeby człowieka?
4. Co oznacza termin własność?
5. Jakie występują rodzaje dóbr ze względu na formę własności?
6. Jak dzielą się zasoby ekonomiczne?
7. Co stanowi istotę podstawowego problemu ekonomicznego?
8. Co oznacza termin koszt alternatywny?
9. Co stanowi istotę gospodarowania?
10. Jakie elementy obejmuje proces gospodarowania?
11. Jakie znasz warianty zasady racjonalnego gospodarowania?
12. Co oznacza termin granica moŜliwości produkcyjnych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz do tabeli dowolne przykłady potrzeb nieekonomicznych i ekonomicznych oraz
wskaŜ dobra ekonomiczne i usługi, za pomocą których zaspokoisz wymienione przez Ciebie
potrzeby.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje potrzeb i sposoby ich zaspokajania,
2) wpisać do arkusza przykłady potrzeb nieekonomicznych i ekonomicznych,
3) wpisać do arkusza ćwiczeniowego dobra ekonomiczne i usługi zaspokajające potrzeby,
4) zaprezentować i przeanalizować efekt pracy w grupie.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− arkusz ćwiczeniowy nr 1,
− poradnik dla ucznia.

10
Arkusz ćwiczeniowy nr 1
Potrzeby nieekonomiczne Potrzeby ekonomiczne Dobra i usługi
Ćwiczenie 2
Zdecyduj, na podstawie analizy korzyści i kosztów, którą moŜliwość zainwestowania
pieniędzy wybierzesz. Jaki będzie koszt alternatywny Twojego wyboru?
Otrzymałeś na prezent urodzinowy 4 000 zł. Podaj trzy moŜliwości zainwestowania tych
pieniędzy. Przeanalizuj kaŜdą z nich formułując kilka korzyści i kosztów, jakie osiągniesz
i poniesiesz, wybierając określony sposób zainwestowania pieniędzy. Określ równieŜ koszt
alternatywny Twojego wyboru.
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat istoty gospodarowania,
2) podać trzy sposoby zainwestowania 4 000 zł,
3) określić koszty i korzyści dla kaŜdej wskazanej moŜliwości,
4) zdecydować, na podstawie analizy korzyści i kosztów, którą moŜliwość wybierzesz,
5) określić koszt alternatywny Twojego wyboru,
6) zaprezentować efekt pracy w grupie i uzasadnić wybór.
− arkusz papieru,
Ćwiczenie 3
Określ, jakie zasoby naturalne, ludzkie i kapitałowe będą Tobie niezbędne do wykonania
wystroju okna sklepowego?
1) wyszukać w materacach dydaktycznych informacje o zasobach ekonomicznych,
2) wymienić potrzebne zasoby naturalne, ludzkie i kapitałowe do wykonania wystroju okna
sklepowego,
3) zanotować efekt pracy,
4) porównać wyniki w grupie.
− arkusz do ćwiczenia,
Ćwiczenie 4
Którą z zasad racjonalnego gospodarowania wybierze Michał, a którą Rafał przy
produkcji ulotek i dlaczego?

11
Michał i Rafał zajmują się wytwarzaniem ulotek reklamowych w celach zarobkowych.
Michał ma zmówienie na 1 000 ulotek reklamowych ze sklepu osiedlowego, a Rafał otrzymał
od zamawiającego 600 zł, za które kupił potrzebne materiały do produkcji ulotek.
1) odszukać informacje na temat zasady racjonalnego gospodarowania,
2) określić, który wariant zasady racjonalnego gospodarowania wybierze Michał,
3) uzasadnić wybór Michała,
4) określić, który wariant zasady racjonalnego gospodarowania wybierze Rafał,
5) uzasadnić wybór Rafała.
Ćwiczenie 5
Przedstaw graficznie moŜliwości produkcyjne agencji reklamowej na podstawie danych
zamieszczonych w tabeli. Jakie są sposoby zwiększenia moŜliwości produkcyjnych tych
dwóch dóbr?
Kombinacje Plakaty reklamowe
w tys. szt.
Szyldy w szt.
A 20 0
B 16 15
C 12 24
D 0 24
1) wykreślić krzywą moŜliwości produkcyjnych na podstawie danych w tabeli,
2) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat zwiększenia moŜliwości
produkcyjnych agencji reklamowej,
3) zapisać sposoby zwiększenia moŜliwości produkcyjnych w arkuszu ćwiczeniowym,
4) zaprezentować graficznie zmianę połoŜenia krzywej moŜliwości produkcyjnych po
zwiększeniu moŜliwości produkcyjnych przedsiębiorstwa,
5) zaprezentować efekt pracy w grupie.
− arkusz do ćwiczenia,
− linijka,
− flamastry,
− poradnik dla ucznia,
− literatura.
Ćwiczenie 6
Wymień kilka przykładów działalności usługowej w Twojej miejscowości. Napisz czy
była to usługa materialna czy niematerialna. WskaŜ lukę rynkową w zakresie oferowanych
usług na lokalnym rynku.

12
1) wypisać na arkuszach papieru przykłady działalności usługowej na podstawie obserwacji
najbliŜszego otoczenia,
2) określić rodzaj usługi (materialna, niematerialna),
3) zaprezentować efekt pracy na forum klasy w formie plakatowej,
4) dokonać analizy usług na lokalnym rynku i wskazać, które rodzaje działalności
usługowej najczęściej powtarzały się w wypowiedziach poszczególnych uczniów,
5) wskazać lukę rynkową w zakresie oferowanych usług na lokalnym rynku.
− arkusz papieru do wykonania plakatu.
− flamastry.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zidentyfikować podstawowe pojęcia ekonomiczne?
2) rozróŜnić dobra i usługi zaspokajające potrzeby człowieka?
3) przygotować zasoby ekonomiczne do wystroju okna sklepowego?
4) określić koszty i korzyści wyborów ekonomicznych?
5) zastosować zasady racjonalnego gospodarowania?
6) wykreślić granicę moŜliwości produkcyjnych dla przedsiębiorstwa
i wskazać sposoby zwiększenia moŜliwości produkcyjnych?
7) rozróŜnić usługi materialne od niematerialnych na lokalnym rynku?
8) wskazać lukę rynkową w zakresie świadczonych usług na lokalnym
rynku?

13
4.2. Charakterystyka rynku, jego uczestników i występujących
zaleŜności
Rynek to ogół transakcji wymiennych zachodzących miedzy sprzedającymi
a kupującymi, po określonej cenie i w określonym czasie.
Rynek pełni rolę regulatora procesów gospodarczych. Kieruje zasoby ekonomiczne do tych
podmiotów, które je najefektywniej wykorzystują, ponadto informuje o zmianie cen
relatywnych dóbr ekonomicznych i usług. Informacje te wykorzystują przedsiębiorcy w celu
przeprowadzenia poprawnego rachunku ekonomicznego, który umoŜliwia podjęcie decyzji:
co, ile, dla kogo i jak produkować oraz konsumenci podejmujący decyzje: co, ile i od kogo
kupować?
Rachunek ekonomiczny – zespół czynności pozwalających na ustalenie opłacalności
podejmowanych działań gospodarczych. Porównuje przewidywane nakłady
z przewidywanymi efektami przedsięwzięcia i przeprowadzany jest dla kilku wariantów
rozwiązań. W zaleŜności od rodzaju przedsięwzięcia przeprowadza się :
– kompleksowy rachunek ekonomiczny,
– uproszczony rachunek ekonomiczny.
Kompleksowy rachunek ekonomiczny obejmuje czynnościami obliczeniowymi
i analitycznymi wszystkie składniki ilościowo-wartościowe składające się na dane
przedsięwzięcie.
Uproszczony rachunek ekonomiczny porównuje nakłady z efektami danego przedsięwzięcia
za pomocą prostych obliczeń arytmetycznych oraz ustala zapotrzebowanie na tego rodzaju
przedsięwzięcie.
Podstawowymi elementami rynku są:
– popyt,
– podaŜ,
– cena.
Popyt (popyt efektywny) oznacza ilość dobra lub usługi, jaką kupujący są w stanie nabyć,
po róŜnych cenach i w określonym czasie.
Popyt potencjalny oznacza chęć nabycia towaru nie popartą moŜliwościami dochodowymi.
Wielkość popytu oznacza ilość dobra lub usługi, jaką kupujący są w stanie nabyć po danej
cenie i w określonym czasie.
PodaŜ to ilość dobra lub usługi zaoferowana przez producentów do sprzedaŜy, przy
róŜnych cenach i w określonym czasie.
Wielkość podaŜy to ilość dobra lub usługi zaoferowana przez producentów do sprzedaŜy, po
danej cenie i w określonym czasie.
Cena to wartość dobra lub usługi wyraŜona w pieniądzu.
Prawo popytu odzwierciedla trwały związek miedzy ceną danego dobra lub usługi
a wielkością popytu na to dobro lub usługę. Wraz ze wzrostem ceny tego dobra lub usługi
maleje wielkość popytu i odwrotnie, przy załoŜeniu ceteris paribus. Graficzną ilustracją
opisanej zaleŜności jest krzywa popytu, którą oznaczamy literą D.
Ceteris paribus oznacza, Ŝe poza badanymi czynnikami inne czynniki są niezmienne.
Wpływ na zaleŜność opisaną prawem popytu mają następujące przyczyny:
– malejąca uŜyteczność krańcowa – konsumenci danego produktu, w określonym czasie,
uzyskują coraz mniejsze zadowolenie z kaŜdej następnej jednostki kupowanego
produktu,

14
– efekt dochodowy – przy cenie niŜszej konsument moŜe kupić więcej dóbr lub usług i nie
musi rezygnować z innych,
– efekt substytucyjny – kupujący zastępują produkty droŜsze tańszymi.
Popyt nie jest wielkością stałą i ulega ciągłym zmianom pod wpływem czynników
pozacenowych (determinant popytu), do których naleŜą między innymi:
– dochód konsumenta,
– liczba konsumentów na rynku,
– ceny dóbr substytucyjnych i ceny dóbr komplementarnych,
– gusta, preferencje konsumenta,
– efekt Veblena – przejawia się w tym, iŜ konsumenci zwani nietypowymi kupują tym
więcej dóbr, im mają one wyŜszą cenę,
– efekt snobizmu – popyt na dobra tzw. snobów przebiega w kierunku odwrotnym niŜ
popyt pozostałych klientów,
– efekt „owczego pędu” – krzywa popytu przebiega powyŜej krzywej popytu typowego
konsumenta,
– reklama,
– przewidywania co do dostępności produktu,
Graficznie zmianę popytu przedstawiamy przesunięciem krzywej popytu w lewo, gdy nastąpi
spadek popytu i w prawo, przy wzroście popytu.
Prawo podaŜy odzwierciedla trwały związek miedzy ceną danego dobra lub usługi
a wielkością podaŜy tego dobra lub usługi. Wraz ze wzrostem ceny dobra lub usługi rośnie
wielkość podaŜy i odwrotnie, ceteris paribus. Graficzną ilustracją opisanej zaleŜności jest
krzywa podaŜy, którą oznaczamy literą S. Wysokość ceny dla producentów jest albo bodźcem
do wzrostu produkcji albo do jej ograniczenia. W praktyce wzrost cen najczęściej
spowodowany jest wzrostem popytu.
Na zmianę podaŜy wpływają następujące czynniki pozacenowe:
– ceny czynników produkcyjnych,
– podatki i subsydia,
– liczba producentów,
– oczekiwania dotyczące przyszłych cen,
– warunki klimatyczne.
Graficznie zmianę podaŜy przedstawiamy przesunięciem całej krzywej podaŜy w lewo, gdy
nastąpi wzrost podaŜy i w prawo, przy spadku podaŜy.
Równowaga rynkowa to sytuacja na rynku, w której siły działające na rynku się
równowaŜą. Oznacza to, ze przy cenie równowagi rynkowej wielkość popytu równa się
wielkości podaŜy. Producenci przy tej cenie będą mogli sprzedać wszystkie zaoferowane
towary na rynku, a konsumentów będzie stać na ich zakup. Graficznie tę sytuację na rynku
danego dobra lub usługi wyznacza punkt przecięcia krzywej popytu z krzywą podaŜy. Zmiany
popytu i podaŜy wpływają na zmianę ceny równowagi rynkowej.
Przejawami nierównowagi na rynku są:
– nadwyŜka rynkowa,
– niedobór rynkowy.
NadwyŜka rynkowa występuje wówczas, gdy wielkość popytu jest mniejsza od wielkości
podaŜy, a cena rynkowa dobra jest wyŜsza od ceny równowagi rynkowej. W określonym
czasie doprowadzi ta sytuacja na rynku do spadku cen, wzrostu siły nabywczej pieniądza
i spadku opłacalności produkcji. Występuje wtedy rynek nabywcy, poniewaŜ kupujący
wybierze tego sprzedawcę, który zaoferuje mu korzystniejsze warunki zakupu, a sprzedający
rywalizują między sobą o jak największą liczbę klientów.
Konkurencja to proces rywalizacji o klienta. MoŜe przybierać formę:
– konkurencji cenowej - sprzedający oferuje atrakcyjniejszą cenę od firm konkurencyjnych,

15
– konkurencji pozacenowej – np. wyŜsza jakość produktu, atrakcyjne opakowanie,
dogodna forma zapłaty.
Niedobór występuje, gdy wielkość popytu przewyŜsza wielkość podaŜy, a cena rynkowa
dobra jest niŜsza od ceny równowagi rynkowej. W wyniku konkurencji miedzy producentami
w określonym czasie doprowadzi ta sytuacja na rynku do wzrostu cen, spadku siły nabywczej
pieniądza i wzrostu opłacalności produkcji. Występuje wtedy rynek sprzedawcy.
Rys. 1. Równowaga, nadwyŜka i niedobór rynkowy [opracowanie własne]
Elastyczność popytu i podaŜy
WyróŜniamy trzy rodzaje elastyczności popytu:
– elastyczność cenową popytu,
– elastyczność dochodową popytu,
– elastyczność mieszaną popytu.
Elastyczność cenowa popytu mierzy stopień reakcji konsumenta na zmianę ceny
i informuje o wpływie zmian cen na gotowość i zdolność konsumentów do zakupu danego
dobra lub usługi. Obliczamy ją według wzoru:
wskaźnik procentowa zmiana wielkości popytu
elastyczności cenowej popytu
=
procentowa zmiana ceny
Wskaźnik elastyczności popytu przybiera wartości ujemne, jednak w praktyce podaje się go
jako wartość dodatnią. Do obliczeń stosuje się najczęściej średnie wartości ceny i wielkości
popytu.
Interpretacja wskaźników elastyczności cenowej popytu:
– wskaźnik elastyczności cenowej popyty > 1 – popyt elastyczny,
– wskaźnik elastyczności cenowej popyty < 1 – popyt nieelastyczny,
– wskaźnik elastyczności cenowej popyty = 1 – popyt proporcjonalny,
– wskaźnik elastyczności cenowej popyty = 0 – popyt doskonale nieelastyczny,
– wskaźnik elastyczności cenowej popyty = ∞ – popyt doskonale elastyczny.
Elastyczność dochodowa popytu mierzy stopień reakcji wielkości popytu przy zmianie
dochodów konsumenta. Wartość wskaźnika elastyczności dochodowej (EDy) popytu
informuje, jakie znaczenie ma dane dobro dla nabywcy. Obliczamy ją według wzoru:
wskaźnik procentowa zmiana wielkości popytu
elastyczności dochodowej popytu
=
procentowa zmiana dochodu
nadwyŜka
cena
wielkość popytu i podaŜy
cena
równowagi
rynkowej
ilość równowagi rynkowej
SD
niedobór

16
Wskaźnik elastyczności dochodowej popytu moŜe przybierać wartości dodatnie i ujemne.
Interpretacja wskaźników elastyczności dochodowej popytu:
– wskaźnik elastyczności dochodowej popyty = 1 – dobra codziennego uŜytku,
– wskaźnik elastyczności dochodowej popyty 0 < EDy < 1 – dobra podstawowe,
– wskaźnik elastyczności dochodowej popyty > 1 – dobra wyŜszego rzędu i luksusowe,
– wskaźnik elastyczności dochodowej popyty = 0 – dobra niezbędne,
– wskaźnik elastyczności dochodowej popyty < 0 – dobra podrzędne.
Dobra normalne (dobra podstawowe, dobra wyŜszego rzędu i dobra luksusowe) – wraz ze
wzrostem dochodu konsument kupuje więcej tych dóbr i odwrotnie.
Dobra podrzędne (niŜszego rzędu, gorsze) – wraz ze spadkiem dochodu konsument więcej
kupuje tych dóbr i odwrotnie.
Elastyczność mieszana popytu określa, w jakim stopniu zmienia się wielkość popytu na
dane dobro pod wpływem zmiany ceny dobra substytucyjnego i komplementarnego.
wskaźnik procentowa zmiana wielkości popytu dobra A
elastyczności mieszanej popytu
=
procentowa zmiana ceny dobra B
Interpretacja wskaźników elastyczności mieszanej popytu:
– wskaźnik elastyczności mieszanej popyty > 0 – dobro B jest substytutem dobra A,
– wskaźnik elastyczności dochodowej popyty < 0 – dobro B jest komplementarne
względem dobra A.
Wskaźniki elastyczności popytu są brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji
ekonomicznych przez przedsiębiorców, poniewaŜ:
– wartość wskaźnika elastyczności cenowej popytu wpływa na przychody całkowite
producenta, przy zmianie ceny dobra. Przychód całkowity stanowi iloczyn ilości
sprzedanej danego produktu i jego ceny,
– wartość wskaźnika elastyczności dochodowej popytu informuje o potrzebie zmiany
asortymentu produkcji.
– wartość wskaźnika elastyczności mieszanej popytu pokazuje, ze ilość nabywana
produktów wytwarzanych przez danego przedsiębiorcę jest zaleŜna od cen innych dóbr
oferowanych do sprzedaŜy na rynku.
Stopień reakcji producenta na zmianę ceny pokazuje elastyczność cenowa podaŜy. Obliczamy
ją według wzoru:
wskaźnik procentowa zmiana wielkości podaŜy
Elastyczności cenowej podaŜy
=
procentowa zmiana ceny
Elastyczność podaŜy zaleŜy od technologii produkcji, moŜliwości i kosztów pozyskiwania
nowych produktów, ale największy wpływ ma czas. W dłuŜszym okresie przedsiębiorstwo
moŜe silniej zareagować na zmianę ceny, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu produkcji.
Elastyczność podaŜy odgrywa znaczącą rolę dla konsumenta przy podejmowaniu decyzji
dotyczących zakupu dóbr, a mianowicie:
– przy podaŜy nieelastycznej lub doskonale nieelastycznej moŜe nastąpić wyczerpanie
oferty rynkowej, gdy konsument będzie odkładał zakup danego dobra w czasie,
– przy podaŜy elastycznej konsument ma moŜliwość wyboru, poniewaŜ istnieje bogata
oferta rynkowa.

17
Konsument (gospodarstwo domowe) podejmując decyzje postępuje zgodnie z zasadą
racjonalnego gospodarowania, to znaczy, Ŝe przy określonym dochodzie i danych cenach
rynkowych dokonuje takich wyborów, które przyniosą mu moŜliwie jak największą
uŜyteczność.
UŜyteczność jest sumą zadowolenia, satysfakcji z konsumowania lub posiadania danego
dobra lub usługi.
Gospodarstwo domowe spełnia następujące funkcje:
– konsumpcyjną – związana jest z zaspokajaniem potrzeb,
– produkcyjną, która związana jest z pozyskiwaniem dochodów z róŜnych źródeł, które
umoŜliwiają zaspokojenie potrzeb.
Podstawowe źródła, z których konsumenci osiągają dochody to:
– dochody z pracy,
– dochody z posiadania majątku – z dzierŜawy, odsetki, dywidendy,
– dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek.
Uzyskany dochód po odjęciu składek na ubezpieczenia społeczne i podatku dochodowego
stanowi dla gospodarstw domowych dyspozycyjny dochód osobisty, który przeznaczają na
konsumpcję lub na oszczędności.
Konsumenci chcąc jak najefektywniej rozdysponować posiadane dochody, które są
ograniczone w stosunku do potrzeb, opracowują budŜet, czyli plan finansowy sporządzony na
określony okres czasu, zawierający zestawienie dochodów i wydatków. Najczęściej
równowaŜenie budŜetu polega na redukcji wydatków, z czym łączą się koszty utraconych
moŜliwości, dlatego warto przeanalizować hierarchię celów. Struktura wydatków zmienia się
wraz ze wzrostem dochodu, poniewaŜ spada udział wydatków na Ŝywność, a rośnie na zakup
dóbr i usług wyŜszego rzędu. Prawidłowość ta nazywana jest prawem Engela.
Przedsiębiorstwo to podmiot, który działa w określonym otoczeniu. Elementami
otoczenia bezpośredniego są: nabywcy, dostawcy, pracownicy, podmioty świadczące na rzecz
przedsiębiorstwa usługi np. banki, agencje doradcze, instytucje ubezpieczeniowe, biura
rachunkowe a takŜe firmy konkurencyjne. Do elementów otoczenia pośredniego zaliczamy:
organy władzy i administracji, kulturę, tradycję i religię społeczeństwa, sytuację polityczną
i ekonomiczną, warunki przyrodniczo-demograficzne oraz postęp naukowo-techniczny.
Dokładne poznanie otoczenia umoŜliwi podejmowanie właściwych decyzji.
Przedsiębiorstwa, angaŜując do produkcji potrzebne zasoby produkcyjne i technologię, dąŜą
do jak najefektywniejszego ich wykorzystania celem maksymalizacji zysku. Zysk jest
szczególnie istotny w działalności gospodarczej, poniewaŜ zachęca ludzi do podejmowania
ryzyka działalności gospodarczej i sprzyja rozwojowi przedsiębiorstwa. Ponadto
przedsiębiorstwa dąŜą do maksymalizacji wartości firmy w długim okresie czasu,
maksymalizacji poziomu sprzedaŜy, osiągnięcia zadawalającej rentowności kapitału,
wysokiej produktywności nakładów, sprawności działania rozumianej jako terminowe
i jakościowe reagowanie na potrzeby klientów oraz przetrwania firmy.
Wydajność jest miarą wykorzystania zasobów ekonomicznych, która jest relacją pomiędzy
wielkością produkcji a wykorzystanymi zasobami. Miarą zbliŜoną do wydajności jest
produktywność, która pokazuje wielkość wytworzonej produkcji na jednostkę czynnika
produkcji. Firmy o niskiej wydajności przegrywają z konkurencją i bankrutują.
W celu dokonania oceny efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie naleŜy
przeprowadzić analizę kosztów. Koszty w przedsiębiorstwie moŜna rozpatrywać według
róŜnych kryteriów klasyfikacji.
Ze względu na okres czasu wyróŜniamy koszty:

18
– stałe, które nie zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji, a wynikają
z zatrudnienia czynnika stałego np. amortyzacja (koszt zuŜycia środka trwałego), koszt
wynajmu budynku, koszty reklamy, wynagrodzenie pracowników zarządu,
– koszty zmienne – ulegają zmianom jak zmienia się wielkość produkcji np. koszty
zuŜycia materiałów i surowców, energii elektrycznej, wynagrodzenia pracowników
bezpośrednio produkcyjnych.
Koszty całkowite są sumą kosztów stałych i zmiennych.
Koszt całkowity przeciętny pokazuje koszt wyprodukowania jednostki produkcji przy
róŜnych poziomach produkcji. Obliczamy go według wzoru:
koszt całkowity koszty całkowite
przeciętny
=
wielkość produkcji
MoŜna równieŜ obliczyć wielkość kosztu stałego i zmiennego na jednostkę produkcji według
podanych wzorów:
koszt stały koszty stałe
przeciętny
=
koszt zmienny koszty zmienne
przeciętny
=
Koszt krańcowy (koszt marginalny) pokazuje przyrost kosztów całkowitych spowodowany
wzrostem produkcji o jednostkę. Obliczamy go według wzoru:
koszt zmiana kosztów całkowitych
krańcowy
=
zmiana wielkość produkcji
Koszty w przedsiębiorstwie wg kategorii dzielimy na:
– koszty rzeczowe,
– koszty osobowe,
– koszty finansowe,
– pozostałe koszty.
Aby ustalić wynik na działalności przedsiębiorstwa (zysk, strata) naleŜy porównać
przychody ze sprzedaŜy z poniesionymi kosztami produkcji. Przychody ze sprzedaŜy zaleŜą od:
– ilości sprzedanego produktu,
– ceny, która zaleŜy od struktury, w której funkcjonuje producent.
Ponadto na przychody producenta mogą wpływać między innymi takie czynniki jak: cechy
i właściwości jakościowe produktu, opakowanie, stosowane akcje marketingowe, faza
rynkowego cyklu Ŝycia produktu.
Nieodłączną częścią prawidłowo funkcjonującego procesu rynkowego jest konkurencja,
która ma róŜny stopień nasilenia w strukturach rynkowych. W teorii ekonomii wyróŜniamy
cztery podstawowe struktury rynkowe, w których działają przedsiębiorstwa:
– konkurencję doskonałą,
– czysty monopol,
– konkurencję monopolistyczną,
– oligopol.
Struktury te róŜnią się między sobą:
– ilością występujących producentów na rynku,
– stopniem sprawowanej przez producentów kontroli cenowej,

19
– stopniem zróŜnicowania produktu,
– swobodą wejścia na rynek,
– promocją.
W kaŜdej strukturze rynku producent dąŜy do osiągnięcia optimum ekonomicznego, czyli
równowagi przedsiębiorstwa.
Optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa to taka sytuacja, w której występuje
maksymalizacja zysku lub minimalizacja strat, przy określonym poziomie produkcji.
W stanie równowagi przedsiębiorstwo osiąga:
– zysk dodatni, gdy cena jest większa od kosztu całkowitego przeciętnego,
– zysk zerowy, gdy cena równa jest kosztowi całkowitemu przeciętnemu. Występuje wtedy
graniczny punkt opłacalności,
– zysk ujemny (stratę), gdy koszt zmienny przeciętny < cena < koszt całkowity przeciętny.
W krótkim okresie czasu przedsiębiorstwo moŜe produkować przy braku zysku, ale musi
pokryć w całości koszty zmienne produkcji i część kosztów stałych. JeŜeli cena jest mniejsza
lub równa kosztowi zmiennemu przeciętnemu to jest to punkt zamknięcia przedsiębiorstwa.
Aby ustalić wielkość produkcji w stanie równowagi, gdy przedsiębiorstwo
maksymalizuje zysk, muszą być spełnione następujące warunki:
– przychód marginalny = koszt marginalny,
– cena jest większa od kosztu całkowitego przeciętnego.
Państwo to podmiot gospodarki, który ingeruje w działalność gospodarczą. Państwo
funkcjonuje dzięki środkom finansowym uzyskiwanym głównie z podatków płaconych przez
przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.
Podatek to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pienięŜne pobierane,
przez państwo na podstawie przepisów prawa. Podatki wpływają na ograniczenie moŜliwości
nabywczych gospodarstw i przedsiębiorstw. Podatki dzielimy na:
– podatki bezpośrednie – np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy
od osób prawnych, podatek od majątku,
– podatki pośrednie – np. podatek od towarów i usług (VAT), akcyza.
Państwo z tych środków dokonuje zakupu dóbr i usług na rynku oraz ponosi wydatki
przeznaczone na płatności transferowe (renty, emerytury, zasiłki, subwencje), co powoduje
zwiększenie popytu w gospodarce. Państwo równieŜ przeznacza środki pienięŜne w postaci
dotacji na rozwój przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich, w ramach programów
pomocowych.
Na funkcjonowanie przedsiębiorstw na rynku wpływa równieŜ globalizacja, czyli swobodny
przepływ produktów, czynników produkcji pomiędzy wszystkimi państwami świata. Do
podstawowych cech procesu globalizacji w sferze ekonomicznej naleŜą:
– integrowanie czyli łączenie w skali międzynarodowej działalności gospodarczej
podmiotów. Powstają podmioty powiązane handlowo, inwestycyjno-produkcyjnie,
korporacyjnie (kartele, syndykaty, konsorcja, trusty, koncerny, holdingi),
– międzynarodowa współzaleŜność, która przejawia się w integracji, umoŜliwiając
koordynowanie pracy w skali globalnej,
– związek z postępem naukowym, technicznym i organizacyjnym,
– skracanie czasu i przestrzeni, jest to moŜliwe dzięki Internetowi, telewizji satelitarnej,
informatycznym systemom sieciowym, transportowym, dystrybucyjnym.
Postępujący proces globalizacji gospodarki prowadzi do rozszerzenia współpracy
gospodarczej w zakresie operacji eksportowych i importowych oraz realizacji wspólnych
przedsięwzięć inwestycyjnych przy udziale kapitału własnego (danego kraju) i kapitału
obcego.

20
1. Jakie funkcje spełnia rynek w gospodarce rynkowej?
2. Co oznaczają pojęcia: popyt i wielkość popytu?
3. Jak działa prawo popytu?
4. Jakie znasz czynniki pozacenowe wpływające na popyt?
5. Co oznaczają pojęcia: podaŜ i wielkość podaŜy?
6. Jak działa prawo podaŜy?
7. Jakie znasz czynniki pozacenowe wpływające na podaŜ?
8. Co oznacza termin równowaga rynkowa?
9. Jakie znasz przejawy nierównowagi rynkowej?
10. Jakie znasz rodzaje elastyczności popytu?
11. W jaki sposób konsument podejmuje decyzje konsumpcyjne?
12. Co stanowi istotę budŜetu gospodarstwa domowego?
13. Jak obliczysz dyspozycyjny dochód osobisty?
14. Jak obliczysz koszty stałe, zmienne, całkowite, przeciętne oraz koszt marginalny?
15. Jak obliczysz przychody producenta?
16. Kiedy przedsiębiorstwo osiąga optimum ekonomiczne?
17. Jak obliczysz zysk przedsiębiorstwa?
18. Jakie znasz podstawowe struktury rynkowe?
19. Co stanowi istotę działalności państwa?
20. Co to jest podatek?
21. Co stanowi istotę globalizacji?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj na wykresie krzywą popyty i podaŜy na podstawie danych zamieszczonych
w tabeli. Wyznacz cenę równowagi rynkowej i ilość równowagi rynkowej. Odpowiedz, kiedy
na rynku farb pojawi się niedobór a kiedy nadwyŜka rynkowa? Jak zmienią się na rynku
parametry równowagi rynkowej, gdy wzrośnie dochód konsumenta „ceteris paribus”?
Cena 1 opakowania farb
zł
Wielkość popytu w szt. Wielkość podaŜy w szt.
10,00 20 40
9,50 25 35
9,00 30 30
8.50 35 25
8,00 40 20
1) narysować na podstawie danych z tabeli krzywą popytu i oznaczyć ją litra D,
2) narysować na podstawie danych z tabeli krzywą podaŜy i oznaczyć ją literą S,
3) odczytać z wykresu cenę i ilość równowagi rynkowej,
4) zaznaczyć na wykresie, kiedy pojawi się niedobór rynkowy,
5) zaznaczyć na wykresie, kiedy pojawi się na rynku farb nadwyŜka,

21
6) przedstawić graficznie zmianę popytu, pod wpływem wzrostu dochodów konsumentów
„ceteris paribus”,
7) wyznaczyć cenę i ilość równowagi po zmianie dochodów konsumenta,
8) zaprezentować i przeanalizować efekty pracy w grupie.
− arkusz ćwiczeniowy,
− linijka, flamastry,
Ćwiczenie 2
Określ rodzaj popytu na chleb i na blok techniczny. Jak zmieni się przychód ze sprzedaŜy
producentów chleba i bloku technicznego? Określ, jaką zaobserwowałeś prawidłowość?
JeŜeli cena chleba zmaleje z 1,20 zł do 1,10 zł, to konsumenci kupią nie 30 szt. a 40 szt.
chleba dziennie. Cena bloku technicznego równieŜ zmaleje z 5,00 zł do 4,80 zł. Konsumenci
na zmianę ceny zareagowali w następujący sposób – ilość nabywana wzrosła z 20 szt. do 22
szt. dziennie.
1) zapisać wzór, według którego obliczysz elastyczność cenową chleba i bloku
technicznego,
2) obliczyć elastyczność cenową chleba,
3) obliczyć elastyczność cenową bloku technicznego,
4) określić rodzaj elastyczności popytu na te dobra,
5) obliczyć przychód ze sprzedaŜy producenta chleba przed zmianą ceny i po zmianie ceny,
6) obliczyć przychód producenta bloku technicznego przed zmianą i po zmianie ceny,
7) dokonać analizy zaleŜności pomiędzy ceną dobra, rodzajem elastyczności cenowej
popytu a przychodami ze sprzedaŜy,
8) sformułować i zapisać wnioski,
9) sprawdzić poprawność odpowiedzi w grupie.
− arkusz papieru,
− kalkulator,
Ćwiczenie 3
Oblicz wskaźnik elastyczności dochodowej popytu i określ, jakie znaczenie ma szynka
dla pana Kowalskiego? Jaką decyzję powinien podjąć producent szynki w zakresie zmiany
wielkości produkcji (zmniejszyć, nie zmieniać, zwiększyć) wiedząc, Ŝe w najbliŜszym czasie
wzrosną dochody konsumentów?
Pan Kowalski otrzymał w pracy podwyŜkę wynagrodzenia o 200 zł. Przed podwyŜką jego
miesięczne wynagrodzenie wynosiło 1.600 zł. Korzystniejsza sytuacja dochodowa
spowodowała, Ŝe pan Kowalski kupuje teraz w miesiącu 10 kg szynki, wcześniej kupował
o 4 kg mniej.

22
1) zapisać wzór, według którego obliczysz elastyczność dochodową popytu,
2) obliczyć wskaźnik elastyczności dochodowej popytu,
3) określić, jakie znaczenie dla pana Kowalskiego mają cytrusy?,
4) odpowiedzieć na pytanie dotyczące zmiany wielkości produkcji szynki przez producenta
w najbliŜszym czasie (po uwzględnieniu wzrostu dochodów konsumentów),
5) porównać wyniki w zespole.
− arkusz papieru ,
− kalkulator,
Ćwiczenie 4
Oblicz wskaźnik elastyczności cenowej podaŜy i dokonaj interpretacji ekonomicznej
otrzymanego wyniku.
Przedsiębiorstwo produkujące komputery zaoferowało do sprzedaŜy w ciągu tygodnia 200 szt.
komputerów po 1.200 zł. Wzrost ceny komputera do 1.300 zł za sztukę spowodował wzrost
podaŜy tego dobra do 220 sztuk na tydzień.
1) zapisać wzór, według którego obliczysz cenową elastyczność podaŜy,
2) obliczyć wskaźnik elastyczności cenowej podaŜy,
3) dokonać interpretacji ekonomicznej otrzymanego wyniku,
4) porównać wyniki w zespole.
− arkusz papieru,
− kalkulator,
Ćwiczenie 5
Opracuj miesięczny budŜet dla Twojego gospodarstwa domowego. Określ równieŜ
strukturę wydatków i odpowiedz, czy w Twoim gospodarstwie domowym stosuje się zasadę
racjonalnego gospodarowania? Uzasadnij odpowiedź.
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje o budŜecie gospodarstwa domowego,
2) zaplanować miesięczne dochody Twojego gospodarstwa domowego,
3) zaplanować miesięczne wydatki Twojego gospodarstwa domowego (stałe i zmienne),
4) zaplanować oszczędności,
5) odpowiedzieć na pytanie – czy budŜet gospodarstwa domowego jest zrównowaŜony,
jeŜeli nie to jak to osiągnąć?

23
6) określić strukturę wymienionych przez Ciebie wydatków budŜetowych, posługując się
wskaźnikami struktury,
7) opowiedzieć, czy w Twoim gospodarstwie domowym przy planowaniu budŜetu
domowego stosuje się zasadę racjonalnego gospodarowania,
8) uzasadnić powyŜszą odpowiedź,
9) zanotować efekt pracy.
− arkusz papieru,
− kalkulator,
Ćwiczenie 6
Oblicz kwotę podatku, jaką będą musiały zapłacić panie: Nowak Anna i Mróz Ewa do
urzędu skarbowego oraz ich dochód po opodatkowaniu. Określ, jaki charakter ma podatek
dochodowy od osób fizycznych i jaki ma wpływ na proces zaspokajania potrzeb człowieka.
Pani Ewa Mróz i Anna Nowak uzyskały w 2007 roku przychody z tytułu umowy o pracę.
Dochód do opodatkowania pani Ewy Mróz wyniósł 38.200 zł a pani Anny Nowak 58.400 zł.
1) wyszukać w Internecie skalę podatkową w 2007 r.,
2) obliczyć kwotę podatku, jaką panie będą musiały na koniec roku odprowadzić do urzędu
skarbowego,
3) obliczyć dochód po opodatkowaniu dla kaŜdej z pań,
4) odpowiedzieć na pytanie: Jaki charakter ma podatek dochodowy i jaki ma wpływ na
proces zaspokajania potrzeb człowieka?,
5) zanotować efekt pracy,
6) porównać wyniki w grupie.
− arkusz papieru,
− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
− Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych,
− kalkulator,
Ćwiczenie 7
Porównaj podstawowe struktury rynkowe według następujących kryteriów klasyfikacji:
ilość producentów, stopień kontroli cen, rodzaj produktu, swoboda wejścia na rynek,
promocja. Zastanów się, w których strukturach rynkowych przedsiębiorstwa dają moŜliwość
pełniejszego zaspokojenia potrzeb konsumentów?
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat podstawowych struktur
rynkowych: konkurencji doskonałej, konkurencji monopolistycznej, oligopolu i czystego
monopolu,

24
2) sporządzić tabelę wpisując kryteria klasyfikacji i rodzaje struktur,
3) wpisać do tabeli charakterystyczne cechy struktur, według podanych kryteriów
klasyfikacji,
4) odpowiedzieć na pytanie: w których strukturach rynkowych przedsiębiorstwa mają
większą moŜliwość pełniejszego zaspokojenia potrzeb konsumentów?,
5) przeanalizować efekt pracy na forum klasy.
− literatura.
Ćwiczenie 8
Wyznacz graficznie wielkość produkcji, przy której przedsiębiorstwo produkujące
kalendarze reklamowe będzie dąŜyło do maksymalizacji zysku ( minimalizacji straty). Oblicz
wielkość zysku (strat) w optimum ekonomicznym producenta. Przedsiębiorstwo działa
w warunkach konkurencji monopolistycznej.
1) odszukać w materiałach dydaktycznych odpowiednie wzory,
2) wypełnić tabelę wpisując odpowiednie wielkości kosztów i przychodów,
3) narysować krzywe: popytu D, przychodu marginalnego Pm, i kosztu marginalnego Km,
4) odczytać z wykresu wielkość produkcji maksymalizującą zysk (minimalizującą stratę)
oraz cenę, po której producent moŜe sprzedawać kalendarze reklamowe,
5) obliczyć zysk przedsiębiorstwa w punkcie równowagi krótkookresowej,
6) obliczyć koszt zmienny przeciętny w punkcie równowagi krótkookresowej i zdecydować
czy przedsiębiorstwo moŜe kontynuować produkcję,
7) porównać poprawność wyników i podjętej decyzji w grupie.
− kalkulator,
− linijka, flamastry,
Wielkość
produkcji
Cena Przychód
całkowity
Przychód
marginalny
Koszty
stałe
Koszty
zmienne
Koszty
całkowite
Koszty
marginalne
w szt. w zł
0 55 90 0
1 50 15
2 45 35
3 40 60
4 35 90
5 30 130
6 25 180

25
Ćwiczenie 9
Ustal róŜnicę kursową wynikającą z odroczonego terminu zapłaty faktury i jak wpłynie
ona na sytuację finansową przedsiębiorstwa? Przedsiębiorstwo „C” importuje towary ze
Szwajcarii i otrzymało fakturę na kwotę 12.000 franków szwajcarskich wraz z dostawą
towarów i z terminem zapłaty w ciągu 60 dni. Kurs kupna 1 CHF w momencie otrzymania
faktury wyniósł 2,45 zł, w dniu jej płatności wg obowiązującego kursu (sprawdź aktualny
kurs CHF w Internecie). Określ, jak procesy globalizacyjne wpływają na działalność
przedsiębiorstwa?
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć kwotę potrzebną do uregulowania faktury w dniu otrzymania faktury,
2) sprawdzić aktualny kurs kupna franka szwajcarskiego w Internecie,
3) obliczyć kwotę potrzebną do uregulowania faktury w dniu płatności faktury (za 60 dni),
4) obliczyć róŜnicę kursową,
5) odpowiedzieć na wcześniej zadane pytanie: Jak róŜnica kursowa wpłynie na sytuację
finansową przedsiębiorstwa?
6) odpowiedzieć na pytanie (pracując w 4-osobowym zespole i korzystając z Internetu
i z literatury): Jak procesy globalizacyjne wpływają na działalność przedsiębiorstwa?
− kalkulator,
− literatura.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować mechanizm funkcjonowania gospodarki?
2) wykreślić krzywą popytu i podaŜy?
3) wyznaczyć równowagę rynkową i jej parametry?
4) obliczać i interpretować wskaźniki elastyczności popytu i podaŜy?
5) dokonać analizy decyzji konsumenta?
6) obliczyć podatek dochodowy do osób fizycznych?
7) określić wpływ podatku dochodowego od osób fizycznych ma proces
zaspokajania potrzeb gospodarstwa domowego?
8) porównać podstawowe struktury rynkowe?
9) obliczyć koszty związane z działalnością gospodarczą?
10) obliczyć przychody całkowite i krańcowe producenta?
11) sporządzić i zinterpretować wykres przedstawiający sytuację
ekonomiczną producenta w określonej strukturze rynkowej?
12) określić wpływ procesów globalizacyjnych na działalność
gospodarczą?

26
4.3. Tworzenie przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej
W Polsce obowiązują następujące ustawy dotyczące działalności gospodarczej:
− ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004 r.,
− kodeks spółek handlowych,
− kodeks cywilny,
− ustawa o rzemiośle,
− ustawa o spółdzielczości,
− ustawa o przedsiębiorstwach państwowych,
− ustawa o Krajowym Rejestrze Sadowym,
− przepisy specjalne.
Działalnością gospodarczą, zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, jest
zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie,
rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych wykonywana zarobkowo, w sposób
zorganizowany i ciągły.
Przedsiębiorcą, zgodnie z ustawą, jest wykonująca we własnym imieniu działalność
gospodarczą osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą
prawną. Za przedsiębiorców uwaŜa się równieŜ wspólników spółki cywilnej w zakresie
wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła podział przedsiębiorców według
kryterium wielkości zatrudnienia i obrotu ze sprzedaŜy lub wartości majątku na:
− mikroprzedsiębiorców,
− małych przedsiębiorców,
− średnich przedsiębiorców.
Przedsiębiorstwo jest jednostką prowadzącą działalność gospodarczą, wyodrębnioną
organizacyjnie, prawnie i finansowo. Odrębność organizacyjna oznacza, Ŝe przedsiębiorstwo
posiada swoją siedzibę, nazwę oraz strukturę organizacyjną. Odrębność prawna związana jest
z odpowiednią formą organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa, natomiast odrębność
finansowa z wydzieleniem majątku i pokrywaniem wydatków z własnych przychodów.
Klasyfikacja przedsiębiorstw z punktu widzenia formy własności:
− przedsiębiorstwa prywatne – właścicielami są osoby fizyczne i osoby prawne,
− przedsiębiorstwa spółdzielcze – stanowią wspólną własność członków spółdzielni,
− przedsiębiorstwa państwowe – naleŜą do państwa,
− przedsiębiorstwa komunalne – stanowią własność gminy,
− przedsiębiorstwa osób zagranicznych – właścicielem jest osoba, która nie posiada
obywatelstwa polskiego.
Klasyfikacja przedsiębiorstw ze względu na formę organizacyjno-prawną:
− przedsiębiorstwa indywidualne osób fizycznych,
− spółki,
− przedsiębiorstwa państwowe,
− przedsiębiorstwa spółdzielcze.
Przedsiębiorstwo indywidualne osób fizycznych (firma jednoosobowa) – jest dogodną
formą prowadzenia działalności gospodarczej dla osób przedsiębiorczych, ceniących sobie
niezaleŜność. Do zalet tej formy zaliczamy: prostą procedurę załoŜenia firmy, duŜą swobodę
działania, nieskomplikowane rozliczenia z urzędem skarbowym.

27
Spółka jest formą organizacyjną przedsiębiorstwa w postaci zrzeszania się osób lub
kapitałów, powołaną do prowadzenia działalności gospodarczej. Dzielimy je na:
− spółki cywilne – podstawą ich funkcjonowania jest kodeks cywilny. Regulacje prawne
zawarte są w kodeksie cywilnym i ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Do
załoŜenia tej spółki potrzebne są przynajmniej dwie osoby, z których kaŜda powinna
zarejestrować się w ewidencji działalności gospodarczej w Urzędzie Miasta, jako
przedsiębiorca indywidualnie prowadzący działalność gospodarczą. JeŜeli przychód
roczny przekroczy 400 000 euro spółka musi się przekształcić w spółkę handlową.
− spółki prawa handlowego – podstawą ich funkcjonowania jest kodeks spółek handlowych
– ustawa z dnia 15 września 2000 r. Podział spółek pokazuje poniŜsza tabela.
Tabela 1. Podział spółek handlowych
Spółki osobowe Spółki kapitałowe
1) spółka jawna (sp.j.) 1) spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością (sp. z o.o.)
2) spółka partnerska (sp.p) 2) spółka akcyjna (S.A.)
3) spółka komandytowa (sp.k.)
4) spółka komandytowo-akcyjna
(S.K.A.)
Spółki osobowe opierają swoją działalność na bezpośredniej pracy wspólników, którzy
ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki. Posiadają tzw. ułomną
osobowość prawną, czyli spółka moŜe we własnym imieniu nabywać prawa, a w tym
nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozwaną.
Spółki kapitałowe posiadają pełną osobowość prawną, sprawy spółki prowadzone są przez
powołane organy. Odpowiedzialność wobec wierzycieli ponosi spółka a nie wspólnicy.
Spółka jawna jest osobową spółką handlową i stanowi „prawie” odpowiednik spółki
cywilnej. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem.
Umowa spółki musi mieć formę pisemną i powinna zawierać: nazwę firmy i siedzibę spółki,
określenie wkładów wnoszonych przez kaŜdego wspólnika i ich wartość oraz przedmiot
działalności spółki. Powstaje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, który
prowadzą sądy gospodarcze. Przepisy nie określają wysokości kapitału niezbędnego do
utworzenia spółki. Podatek dochodowy płaci kaŜdy ze wspólników od przypadającej na niego
części.
Spółka partnerska utworzona jest przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania
wolnego zawodu np. lekarza, adwokata, księgowego, notariusza. Umowa między partnerami
powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zaletą tej spółki jest to, Ŝe kaŜdy
z partnerów ponosi tylko odpowiedzialność za swoje działanie, a nie za błędy wspólników.
Spółka komandytowa jest spółką, w której za zobowiązania spółki, co najmniej jeden ze
wspólników odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność, co
najmniej jednego (komandytariusza) jest ograniczona do sumy komandytowej. Umowa spółki
powinna być zawarta w postaci aktu notarialnego. Powstaje z chwilą wpisania do Krajowego
Rejestru Sądowego. Kodeks nie określa wymagań, co do wysokości wniesionych przez
wspólników wkładów. Komandytariusz nie moŜe prowadzić spraw spółki.
Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką, w której za jej zobowiązania odpowiada, co
najmniej jeden wspólnik bez ograniczeń (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik
jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. ZałoŜyciele spółki
podpisują statut spółki w postaci aktu notarialnego. Kapitał spółki powinien wynosić co
najmniej 50 tys. zł. Powstaje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Spółkę
reprezentują komplementariusze.

28
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością moŜe być utworzona przez jedną lub więcej
osób, w kaŜdym celu prawnie dopuszczonym, przez podpisanie umowy w formie aktu
notarialnego. Warunkiem powstania spółki jest zgromadzenie kapitału zakładowego
w wysokości co najmniej 50 tys. zł. w postaci pienięŜnej bądź rzeczowej.
Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają do wysokości wniesionych udziałów,
osiągnięty zysk jest dzielony proporcjonalnie do wkładów, zaś zysk niepodzielony moŜe
stanowić źródło finansowania działalności spółki. Występuje obowiązek prowadzenia pełnej
księgowości.
Spółka akcyjna moŜe być zawiązana przez jedną lub więcej osób. ZałoŜyciele spółki
podpisują statut w postaci aktu notarialnego. Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co
najmniej 500 tys. zł. i dzielić się na akcje o równej wartości nominalnej. Właściciele spółki
nie zarządzają spółką. Do organów spółki zaliczamy: zarząd, radę nadzorczą i walne
zgromadzenie. Występuje obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.
Przedsiębiorstwo państwowe naleŜy do Skarbu Państwa. Organ załoŜycielski wyposaŜa
przedsiębiorstwo w niezbędne środki do prowadzenia działalności. Przedsiębiorstwa
państwowe są często przekształcane w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, a następnie
prywatyzowane róŜnymi metodami.
Spółdzielnia prowadzi działalność bazując na zasadach rachunku ekonomicznego,
zapewniając korzyści swoim członkom. Spółdzielnie mogą być tworzone przez
nieograniczoną liczbę członków wnoszących udziały, które stanowią majątek spółdzielni.
Spółdzielnia odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem.
Etapy procedury rejestracji przedsiębiorstwa:
− rejestracja działalności gospodarczej – w przypadku osoby fizycznej rejestracji dokonuje
się poprzez wpis do ewidencji działalności gospodarczej w urzędzie gminy, w której jest
zameldowany przedsiębiorca, a nie w gminie, w której prowadzi działalność
gospodarczą. Pozostałe formy organizacyjno-prawne zobowiązane są uzyskać wpis do
rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym,
− uzyskanie zezwolenia lub koncesji - dotyczy to tylko niektórych rodzajów działalności
gospodarczej,
− rejestracja w urzędzie statystycznym – przedsiębiorcy są zobowiązani do posiadania
numeru identyfikacyjnego krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki
narodowej, zwanego REGONEM. Numer ten pozostaje niezmieniony w trakcie istnienia
firmy. Zawiera on zakodowane w dziewięciu cyfrach informacje o rodzaju działalności
gospodarczej, adresie, formie organizacyjno-prawnej oraz sposobie finansowania,
− wyrobienie pieczątki i szyldu – pieczątka powinna zawierać nazwę przedsiębiorcy, adres,
rodzaj działalności, REGON i NIP. Szyld powinien zawierać informacje dotyczące
nazwy i zakresu działania przedsiębiorcy,
− otwarcie rachunku bankowego - przedsiębiorca ma obowiązek posiadać rachunek
bankowy, zgodnie z obowiązującymi przepisami, celem dokonywania rozliczeń
bezgotówkowych, jeŜeli wartość transakcji przekracza określoną przepisami kwotę,
regulowania zobowiązań wobec urzędu skarbowego z tytułu podatków i wobec ZUS-u
z tytułu naleŜnych składek. W celu załoŜenia rachunku bankowego przedsiębiorca
powinien przedstawić dokumenty o rejestracji działalności, nadaniu numeru REGON
oraz dokumenty, które wskazują osoby upowaŜnione do składania dyspozycji w banku.
ZałoŜenie rachunku następuje po podpisaniu umowy z bankiem, do której załącznikiem
jest karta wzorów podpisów osób upowaŜnionych do dysponowania środkami
pienięŜnymi na rachunku,
− zgłoszenie w Urzędzie Skarbowym (właściwym terytorialnie dla siedziby firmy) –
przedsiębiorcy otrzymują numer identyfikacji podatkowej NIP na podstawie dokumentu

29
NIP-1. Numer NIP nadaje urząd skarbowy w ramach Krajowej Ewidencji Podatników
tworzonej przez Ministra Finansów. Podatnicy mają obowiązek aktualizacji informacji,
które zostały podane w zgłoszeniu a nastąpiły zmiany w zakresie danych osobowych
i wykonywanej działalności. Po uzyskaniu numeru NIP przedsiębiorca powinien podjąć
decyzję dotyczącą formy opodatkowania. Ponadto przedsiębiorcy dokonują zgłoszenia
w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego na formularzu VAT-R.
JeŜeli przedsiębiorca będzie dokonywał transakcji wewnatrzwspólnotowych jest
zobowiązany do złoŜenia druku VAT-R/UE. Przedsiębiorca moŜe skorzystać ze
zwolnienia z tego podatku, jeŜeli w danym roku wartość sprzedaŜy nie przekroczyła
kwoty 10 000 euro. Do podstawowych obowiązków podatnika VAT na zasadach
ogólnych naleŜą: prowadzenie ewidencji sprzedaŜy i zakupów, wystawianie faktur VAT,
terminowe wpłacanie podatku do urzędu skarbowego (róŜnicy pomiędzy podatkiem
naleŜnym a naliczonym) i sporządzanie deklaracji VAT 7.
− zgłoszenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (we właściwym terytorialnie oddziale)
– w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej naleŜy dokonać
zgłoszenia podatnika w zakresie opłacania składek na ubezpieczenie społeczne
(emerytalne, rentowe, chorobowe) i zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Do dokumentów, które naleŜy złoŜyć
w ZUS-ie naleŜą: formularz ZUS ZFA, na którym następuje zgłoszenie obowiązku
opłacania składek. NaleŜy do niego dołączyć kopię decyzji urzędu skarbowego o nadaniu
NIP i zaświadczenie z urzędu statystycznego o nadaniu numeru REGON. Ponadto
składamy ZUS ZUA, gdy podlegamy ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu i ZUS
ZZA, gdy podlegamy wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązkiem
ubezpieczenia jest objęty przedsiębiorca i zatrudnieni pracownicy. Rozliczeń
dokonujemy kaŜdego miesiąca wypełniając deklaracje i opłacając składki w określonych
terminach.
− zawiadomienie innych instytucji takich jak: Państwowej Inspekcji Pracy (w ciągu 14 dni
od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej przedsiębiorca powinien pisemnie
zawiadomić o rodzaju, zakresie prowadzonej działalności oraz przewidywanej liczbie
pracowników), Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, Komendy StraŜy PoŜarnej, Inspekcji
Nadzoru Budowlanego oraz Inspektorat Ochrony Środowiska.
Formy opodatkowania i podstawy prawne.
Osoby fizyczne rozpoczynające lub prowadzące działalność gospodarczą mają do wyboru
następujące formy opodatkowania przychodów i dochodów:
1. Zasady ogólne według skali podatkowej są podstawową formą opodatkowania, reguluje
je Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych i Rozporządzenie Ministra
Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Podatnicy opodatkowani na zasadach ogólnych mają obowiązek prowadzić:
− podatkową księgę przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe,
− ewidencję środków trwałych,
− ewidencję wyposaŜenia,
− ewidencje przebiegu pojazdów dla samochodów, których dopuszczalna ładowność nie
przekracza 3,5 tony,
− listy płac w przypadku zatrudnienia pracowników,
− indywidualne karty przychodów pracowników dla osób zatrudnionych na umowę o pracę.
Wysokość podatku dochodowego zaleŜy rzeczywiście od uzyskanych dochodów i płaci
podatnik według obowiązującej skali podatkowej. Podstawę opodatkowania stanowi
nadwyŜka sumy przychodów nad kosztami uzyskania. Wybierając tę formę opodatkowania
naleŜy obliczać, co miesięczne zaliczki na podatek i wpłacić je na rachunek Urzędu

30
Skarbowego w terminie do 30 kwietnia następnego roku podatnik jest zobowiązany złoŜyć
PIT-36 i wpłacić róŜnicę pomiędzy podatkiem naleŜnym od dochodu wynikającego
z zeznania, a sumą zapłaconych za dany rok zaliczek.
2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest uproszczoną formą opodatkowania
w stosunków do zasad ogólnych. Podatek w tej formie opłaca się od uzyskanego
przychodu. Obowiązujące stawki ryczałtu to 3%, 5,5%, 8,5%, 17%, 20%. Nie odlicza się
kosztów uzyskania przychodu, natomiast podatnicy opłacający składki określone
w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych mają prawo do pomniejszenia
przychodu o kwoty wpłacane w danym miesiącu. Podstawą prawną jest Ustawa
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez
osoby fizyczne. Ewidencję przychodów dokonuje się na podstawie następujących
dokumentów:
− faktury i rachunki dokumentujące sprzedaŜ,
− dzienne zestawienie faktur i rachunków,
− wyciągi bankowe i inne.
Podatnik wybierając tę formę opodatkowania oblicza co miesiąc wysokość podatku i do 20
dnia kaŜdego miesiąca dokonuje jego wpłaty, a do dnia 31 stycznia złoŜy zeznanie PIT-28.
3. Karta podatkowa to forma opodatkowania obejmująca osoby fizyczne prowadzące
indywidualnie lub w formie spółki cywilnej działalność:
− usługową lub wytwórczo usługową,
− usługową w zakresie handlu detalicznego Ŝywnością, napoje, wyroby tytoniowe,
wyjątkiem napojów powyŜej 1,5% zawartości alkoholu,
− gastronomiczną.
Podatnicy prowadzących działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni
z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości
uzyskanego dochodu oraz wpłacania składek na podatek dochodowy. Stawki podatku
określone są kwotowo i zaleŜą od rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych
osób i liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność. Podatek
ustalany jest przez naczelnika Urzędu Skarbowego w decyzji wydanej odrębnie na kaŜdy rok
podatkowy, według ustawowych składek miesięcznych.
4. Osoby prowadzące działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem dochodowym od
osób fizycznych mogą opłacać podatek według jednej stawki w wysokości 19% bez
względu na wysokość osiąganego dochodu. Miesięczne zaliczki podatku dochodowego
płaci się do dnia 20 kaŜdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień w wysokości
naleŜnej zaliczki za listopad w terminie do 20 grudnia. Po zakończeniu roku
podatkowego naleŜy złoŜyć zeznanie roczne do 30 kwietnia.
Przedsiębiorstwa posiadające osobowość prawną płacą 19 % podatek dochodowy od
osób prawnych na podstawie Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W ramach
poboru podatku podatnicy uiszczają zaliczki w wysokości róŜnicy miedzy podatkiem
naleŜnym od osiągniętego dochodu od początku roku podatkowego, a sumą zaliczek
naleŜnych za poprzednie miesiące.
Źródła finansowania działalności gospodarczej
Działalność bieŜąca i inwestycyjna przedsiębiorstwa uzaleŜniona jest od zgromadzonych
kapitałów. Wysokość kapitałów zaleŜy od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa.
Większe moŜliwości dostępu do kapitału mają spółki akcyjne, poniewaŜ kapitał moŜe być
pozyskiwany na rynku kapitałowym, mniejsze moŜliwości mają jednoosobowe
przedsiębiorstwa prywatne, czy spółki takie jak: spółka partnerska, czy cywilna.

31
Sposób pozyskiwania kapitałów umoŜliwiających realizację określonych celów
przedsiębiorstwa i finansujących majątek przedstawia poniŜszy rysunek.
Rys. 2. Finansowanie majątku przedsiębiorstwa [3, s. 100]
Finansowanie zewnętrzne - kapitał potrzebny przedsiębiorcy do działalności pochodzi
z zewnątrz. W zaleŜności od formy własności przedsiębiorstwa przybiera róŜne nazwy:
− fundusz załoŜycielski występuje w przedsiębiorstwie państwowym,
− fundusz udziałowy występuje w spółdzielniach,
− kapitał zakładowy w spółkach akcyjnych,
− kapitał właścicieli występuje w spółkach jawnych, partnerskich, komandytowych,
− kapitał właściciela występuje w przedsiębiorstwie prywatnym.
Finansowanie wewnętrzne, czyli samofinansowanie jest moŜliwe wówczas, gdy
przedsiębiorstwo osiąga dodatni wynik finansowy, czyli nadwyŜkę przychodów nad
poniesionym kosztami. Finansowanie wewnętrzne związane moŜe być równieŜ ze sprzedaŜą
zbędnych składników majątkowych oraz ze środkami pochodzącymi z amortyzacji.
Finansowanie długoterminowe związane jest z zaangaŜowaniem środków
w przedsiębiorstwie na stałe lub długofalowo, dotyczy działalności inwestycyjnej
przedsiębiorstwa. Okres zwrotu zaangaŜowanych środków jest dłuŜszy niŜ 1 rok. Kapitały
pochodzą od właścicieli oraz kredytodawców.
Finansowanie krótkoterminowe związane jest z działalnością bieŜącą przedsiębiorstwa.
Dotyczy pozyskania środków, których okres zwrotu jest krótszy niŜ 1 rok. Środki te
przeznaczone są na uregulowanie bieŜących zobowiązań.
Do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się zobowiązania wobec:
− dostawców – za zakupione materiały, usługi obce,
Finansowanie majątku
przedsiębiorstwa
zewnętrzne wewnętrzne
długoterminowe krótkoterminowe
obce własne
ze względu na dostęp
do kapitału
ze względu na czas
korzystania
z kapitału
ze względu na
źródło pochodzenia
kapitału

32
− budŜetów – z tytułu niezapłaconych podatków,
− Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – za naleŜne składki,
− banków i instytucji pozabankowych – za zaciągnięte kredyty i poŜyczki, których termin
płatności nie przekracza 1 roku,
− pracowników – z tytułu naliczonych i niewypłaconych wynagrodzeń.
Kapitał własny wnosi do przedsiębiorstwa właściciel lub współwłaściciele, którzy tym
samym nabywają prawo do uczestniczenia w podziale zysku, decydują o jego wykorzystaniu.
MoŜe przybierać postać pienięŜną lub rzeczową (aport). W przypadku duŜych strat kapitał
własny ulega zmniejszeniu i moŜe być zwrócony tylko w części w momencie likwidacji lub
nawet utracony w całości. Z tego powodu przedsiębiorstwa wnoszące kapitał własny są
zainteresowane efektywnością i rentownością przedsiębiorstwa. Kapitał własny powinien
odpowiadać, co najmniej wartości aktywów trwałych firmy. Im wyŜszy jest udział kapitału
własnego w całym kapitale, tym mniejsza zaleŜność przedsiębiorstwa od innych instytucji
i kontrahentów. Kapitały własne są fundamentem kaŜdej działalności gospodarczej, ale mają
one ograniczone rozmiary i dlatego prawie kaŜde przedsiębiorstwo poszukuje dodatkowych,
obcych źródeł finansowania.
Formy finansowania obcego przestawia poniŜszy rysunek.
Rys. 3. Formy finansowania obcego [opracowanie własne]
Prawo bankowe określa kredyt bankowy jako stosunek ekonomiczny wynikający
z odstąpienia przez bank dłuŜnikowi określonej wartości pienięŜnej na warunkach zwrotu tej
wartości w określonym terminie wraz z wynagrodzeniem (odsetki, prowizje, opłaty).
Kredytobiorca (przedsiębiorstwo) przed otrzymaniem kredytu negocjuje z bankiem warunki
otrzymania kredytu. Przedmiotem negocjacji prowadzonych przez bank i kredytobiorcę są:
wnioskowana kwota kredytu, udział środków własnych w planowanym przedsięwzięciu
(dotyczy kredytu inwestycyjnego), okres spłaty, wysokość oprocentowania, wysokość
prowizji bankowej oraz forma prawnego zabezpieczenia kredytu. Koszt kredytu obejmuje:
prowizję, oprocentowanie nominalne i marŜę banku.
Prowizja to jednorazowa opłata ustalona, jako określony procent od kwoty przyznanego
kredytu i pobierana jest z chwilą uruchomienia kredytu.
MarŜa banku zaleŜy od stopnia ryzyka ponoszonego przez bank, kwoty kredytu, oraz
przedstawionego zabezpieczenia.
Podstawowymi dokumentami związanymi z udzielaniem kredytu przez bank są: wniosek
kredytowy i umowa o kredyt bankowy.
Warunkiem otrzymania przez przedsiębiorstwo kredytu bankowego jest posiadanie przez
przedsiębiorstwo zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz
z odsetkami w ustalonych z bankiem terminach.
Formy finansowania
obcego
kredyty
bankowe
pozabankowe
kredyty
leasing faktoring forfaitingfranchising
venture
capital

33
Klasyfikacji kredytów dokonujemy według róŜnych kryteriów.
Ze względu na przedmiot wyróŜniamy kredyty obrotowe i inwestycyjne. Kredyty
obrotowe udzielane są firmom na sfinansowanie bieŜących potrzeb związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej, w szczególności z finansowaniem środków
obrotowych. Są to z reguły kredyty krótkoterminowe i średnioterminowe. Mogą być
udzielone przedsiębiorstwu w rachunku bieŜącym lub kredytowym. Kredyty inwestycyjne
udzielane są firmom na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych – powiększenie środków
trwałych firm np. zakup maszyn i urządzeń, budowę i rozbudowę nowych obiektów
produkcyjnych, zakup patentów, prowadzenie badań naukowych. Środki pienięŜne
pochodzące z tych kredytów mogą być równieŜ przeznaczone na zakup akcji
i udziałów. Są to najczęściej kredyty długoterminowe, rzadziej średnioterminowe. Kredyty
inwestycyjne są kredytami o znacznie wysokim stopniu ryzyka. Przedsiębiorstwa
korzystające z tego kredytu zobowiązane są do dostarczenia szczegółowych informacji
bankowi na temat sytuacji majątkowej i finansowej w zakresie przewidzianej umową.
Leasing – jest to usługa finansowa stanowiąca w istocie alternatywną do kredytu
bankowego formę finansowania zakupów majątku trwałego. Polega na przekazaniu przez
finansującego środka trwałego (przedmiotu leasingu) do wykorzystania w określonym czasie
korzystającemu, który z kolei zobowiązuje się do dokonywania w regularnych odstępach
czasu płatności (tzw. rat leasingowych) na rzecz finansującego.
Finansującym moŜe być np. producent oddający swoje wyroby w uŜytkowanie innym
przedsiębiorstwom (leasing bezpośredni) lub pośrednik, np. bank lub wyspecjalizowana firma
leasingowa (leasing pośredni).
Faktoring – jest to forma finansowania przedsiębiorstw polegająca na wykupie przez
faktora po określonej cenie nieprzeterminowanych wierzytelności faktoranta w połączeniu ze
świadczeniem na jego rzecz dodatkowych usług. Przedmiotem faktoranta są zazwyczaj
wierzytelności krótkoterminowe, głównie z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług.
Faktor skupuje naleŜności faktoranta przed terminem ich wymagalności, a tym samym
finansuje swego klienta. Zaletą factoringu jest to, Ŝe faktorant dość szybko ma dostęp do
gotówki, co skraca cykl inkasa naleŜności i wpływa pozytywnie na płynność finansową
przedsiębiorstwa. WyróŜniamy factoring pełny (właściwy), niepełny (niewłaściwy)
i mieszany.
Za usługi faktor pobiera opłaty: odsetki, prowizje w wysokości obliczonej od wartości brutto
faktury oraz opłaty za dodatkowe usługi.
Franchising polega na ścisłej współpracy dwóch niezaleŜnych przedsiębiorstw (pod
względem prawnym i finansowym) w zakresie zbytu umoŜliwiającym dystrybucje towarów,
usług i technologii. Franchisingodawca udziela franchisingobiorcy prawa do korzystania ze
swojego znaku i sposobu prowadzenia działalności gospodarczej. Do zalet franchisingu dla
franchisingobiorcy naleŜą: mniejsze środki finansowe na stworzenie przedsiębiorstwa,
renoma firmy eliminuje ryzyko niepowodzenia, uniknięcie kosztów dotyczących promocji
oraz reklamy. Do wad zaliczyć naleŜy: ograniczenie prawa własności i opłaty franchisingowe.
Dla właścicieli małych i średnich firm skierowana jest oferta krajowa i zagraniczna
funduszy poŜyczkowych, przy niŜszym oprocentowaniu od ofert banków. Przedsiębiorcy
mogą równieŜ korzystać z dofinansowania z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
Rozpoczynający działalność gospodarczą mogą skorzystać z dotacji z Urzędu Pracy.

34
1. Co to jest działalność gospodarcza?
2. Jakie znasz podstawowe ustawy dotyczące działalności gospodarczej?
3. Kim jest przedsiębiorca?
4. Jak zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej dzielimy przedsiębiorstwa?
5. Jakie są formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw?
6. Czym charakteryzuje się przedsiębiorstwo indywidualne osób fizycznych?
7. Co to jest spółka?
8. Jakie są rodzaje spółek?
9. Czym charakteryzują się przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie?
10. Jaka jest procedura rejestracji działalności gospodarczej?
11. Jakie znasz formy opodatkowania osoby fizycznej i prawnej?
12. Jakie ustawy regulują formy opodatkowania osoby fizycznej i prawnej?
13. Czym charakteryzują się formy opodatkowania dochodu osoby fizycznej?
14. Jakie znasz źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa?
15. Jakie są róŜnice między kapitałami własnymi a obcymi?
16. Jakie znasz formy finansowania obcego?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij tabelę, korzystając z Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia
2 lipca 2004 r., wpisując odpowiednie kryteria klasyfikacji podanych przedsiębiorstw.
1) odszukać w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004
odpowiedni artykuł dotyczący klasyfikacji przedsiębiorstw,
2) wpisać do tabeli odpowiednie kryteria klasyfikacji podanych przedsiębiorstw,
3) zaprezentować efekt pracy na forum klasy.
− Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r.,
− arkusz ćwiczeniowy nr 3.
Warunki Mikroprzędsiębiorca Mały przedsiębiorca Średni
przedsiębiorca
średnioroczne
zatrudnienie
obrót ze
sprzedaŜy
towarów,
wyrobów i usług
lub
wartość majątku
przedsiębiorstwa

35
Ćwiczenie 2
RozróŜnij formę organizacyjno-prawną na podstawie podanych charakterystycznych cech
i wpisz nazwę odpowiedniej formy organizacyjno-prawnej do tabeli. Porównaj warunki
prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i w Unii Europejskiej.
1) odszukać informacje w materiałach dydaktycznych i w Internecie na temat form prawno-
organizacyjnych oraz warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce
i w UE,
2) rozpoznać na podstawie przykładowych charakterystycznych cech formę organizacyjno-
prawną przedsiębiorstwa i wpisać jej nazwę do tabeli,
3) dokonać analizy prowadzenia działalności gospodarczej w Unii Europejskiej,
4) porównać warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i w UE (w zespole),
5) porównać efekt pracy poszczególnych zespołów i zaprezentować na forum klasy.
Charakterystyczne cechy Forma organizacyjno-prawna
1. Partnerami mogą być osoby fizyczne uprawnione
do wykonywania wolnego zawodu.
2. Jest spółką kapitałową a jej minimalny kapitał
zakładowy wynosi 500 tys. zł.
3. Organem załoŜycielskim jest Skarb Państwa.
4. Wspólnikami spółki są komplementariusze
i komandytariusze.
5. Podstawą jej funkcjonowania jest kodeks
cywilny.
6. MoŜe być utworzona przez jedną lub więcej osób,
warunkiem jej powstania jest zgromadzenie
kapitału w wysokości 50 tys. zł.
7. Jego utworzenie związane jest z utworzeniem dla
siebie miejsca pracy.
Ćwiczenie 3
Dokonaj rejestracji dowolnie wybranej działalności gospodarczej zgodnie z przepisami
prawa, odwiedzając odpowiednie urzędy, w których dokonasz czynności rejestracyjnych.
Pobierz potrzebne druki zgłoszeniowe do załoŜenia firmy i prawidłowo je uzupełnij.
1) odszukać w materiałach dydaktycznych procedurę rejestracji działalności gospodarczej,
2) wybrać formę organizacyjno-prawną działalności gospodarczej,

36
3) odszukać w Internecie adresy instytucji, które musisz odwiedzić celem zarejestrowania
działalności gospodarczej,
4) odwiedzić urzędy, w których dokonasz czynności rejestracyjnych i pobrać potrzebne
druki zgłoszeniowe,
5) wypełnić prawidłowo pobrane druki zgłoszeniowe,
6) skorzystać z pomocy pracowników urzędów, gdy wystąpią problemy z wypełnieniem
druków zgłoszeniowych,
7) obliczyć koszty finansowe związane z rejestracją działalności gospodarczej,
8) zaprezentować efekt pracy na forum klasy.
− druki zgłoszeniowe związane z rejestracją działalności gospodarczej,
− stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 4
Dokonaj analizy samozatrudnienia, określając jego plusy i minusy, poniewaŜ wahasz się
z podjęciem decyzji załoŜenia własnej agencji reklamowej. Uzasadnij odpowiedź.
1) dokonać analizy korzyści wynikających z samozatrudnienia dla człowieka
przedsiębiorczego, jego rodziny i otoczenia,
2) dokonać analizy kosztów związanych z samozatrudnieniem,
3) zapisać efekt pracy,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum klasy.
− arkusz papieru,
− flamastry.
Ćwiczenie 5
Wybierz najkorzystniejszą formę opodatkowania dla Twojej agencji reklamowej z punktu
widzenia wysokości zobowiązania podatkowego i rodzaju ewidencji, którą naleŜy prowadzić
w zaleŜności od formy opodatkowania. Uzasadnij dokonany wybór. Planowane przychody
w ciągu miesiąca wynoszą 3270 zł a koszty 1760 zł.
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje o formach opodatkowania osoby
fizycznej,
2) obliczyć planowany roczny przychód i planowane roczne koszty,
3) obliczyć zobowiązanie podatkowe przy róŜnych formach opodatkowania,
4) wypisać, jakiego rodzaju ewidencję naleŜy prowadzić w zaleŜności od formy
opodatkowania,
5) uzasadnić dokonany wybór,
6) zaprezentować wyniki pracy na forum klasy.

37
− arkusz papieru,
− flamastry,
− Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych,
Ćwiczenie 6
Zaklasyfikuj podane przykłady kapitałów, występujących w przedsiębiorstwie
prowadzącym usługi reklamowe, do kapitałów własnych lub obcych.
1) zapoznać się z przykładami kapitałów w przedsiębiorstwie ,
2) zaklasyfikować podane przykłady kapitałów do kapitałów własnych lub obcych,
3) sprawdzić poprawność rozwiązania w grupie.
Przykłady kapitałów
w przedsiębiorstwie „B”
Kapitał
własny
Kapitał obcy
Zobowiązania wobec ZUS
Z wygospodarowanego zysku zakupiono komputer
Przedsiębiorstwo zakupiło materiały do produkcji na kredyt
Przedsiębiorstwo sprzedało firmie faktoringowej
wierzytelność
Pozyskano nowy samochód w drodze leasingu
Odbiorca dokonał przedpłaty na zakup szyldu reklamowego
Ćwiczenie 7
Oceń, która forma finansowania zakupu samochodu będzie bardziej opłacalna dla firmy:
czy kredyt czy leasing? Uzasadnij swój wybór.
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje o kredycie i leasingu,
2) porównać wady i zalety obu form finansowania zakupu samochodu dla firmy,
3) przedstawić ocenę opłacalności kredytu i leasingu, wykorzystując przykładowy wykaz rat
kredytowych i rat leasingowych (z banku),
4) dokonać wyboru korzystniejszego sposobu finansowania zakupu samochodu,
5) uzasadnić dokonany wybór,
6) zweryfikować ocenę opłacalności w grupie.

38
− przykładowy wykaz rat kredytowych i rat leasingowych (z banku),
Ćwiczenie 8
Ustal wysokość podatku dochodowego za dany rok podatkowy dla podatnika według
następujących zapisów księgi przychodów i rozchodów i wypełnij PIT 36.
przychód 155.634,34
wartość spisu z natury na początek roku podatkowego 25.673,77
wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów 88.736,90
wydatki na koszty uboczne zakupu 4.987,13
wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego 16.675,33
pozostałe wydatki 6.482,34
wartość wynagrodzeń w naturze 2284,0
1) wpisać dane z księgi przychodów i rozchodów do arkusza ćwiczeniowego,
2) ustalić dochód osiągnięty w roku podatkowym do opodatkowania,
3) obliczyć podatek według skali podatkowej na rok podatkowy,
4) wypełnić PIT 36 i ustalić termin, w którym trzeba rozliczyć się urzędem skarbowym,
5) sprawdzić poprawność obliczeń i sporządzonej deklaracji podatkowej PIT 36 w grupie.
− deklaracja podatkowa PIT 36,
1 Przychód
2 Wysokość kosztów uzyskania przychodów w roku podatkowym
Wartość spisu z natury na początek roku podatkowego
+ wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów
+ wydatki na koszty uboczne zakupu
- wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego
+ kwota pozostałych wydatków
- wartość wynagrodzeń w naturze
Razem koszty uzyskania przychodu
3 Ustalenie dochodu osiągniętego w roku podatkowym:
przychód
- koszty uzyskania przychodu
dochód
4 Obliczony podatek według skali podatkowej na rok podatkowy

39
Ćwiczenie 9
Oblicz wartość podatku VAT, kwotę brutto zakupu i sprzedaŜy oraz dokonaj rozliczenia
podatnika z urzędem skarbowym na podstawie danych z tabeli.
SprzedaŜ według raportów kas fiskalnych
sprzedaŜ oprocentowana stawka 22% wartość netto 54.000,00
sprzedaŜ oprocentowana stawką 7% wartość netto 32.000.00
Zakup według faktur VAT
zakup oprocentowany stawką 22% wartość netto 18.600,00
zakup oprocentowany stawka 7% wartość netto 13.600,00
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych i w Internecie informacje na temat podatku
VAT,
2) obliczyć kwotę podatku VAT wg stawki 22 % i 7 %,
3) obliczyć wartość sprzedaŜy i wartość zakupu brutto,
4) obliczyć wartość zobowiązania z tytułu podatku VAT wobec Urzędu Skarbowego,
5) sporządzić deklarację VAT 7 i ustalić termin rozliczenia się z Urzędem Skarbowym,
6) zweryfikować poprawność obliczeń i sporządzenia deklaracji podatkowej VAT 7
w grupie.
− Ustawa o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym,
− deklaracja podatkowa VAT 7,
− kalkulator,
Ćwiczenie 10
Oblicz zobowiązanie wobec ZUS-u za bieŜący miesiąc i sporządź deklarację DRA, raport
imienny oraz deklarację RCA. Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia
pracownika na umowę o pracę. Pracodawca oblicza składki na ubezpieczenia społeczne wg
stawek podstawowych. Podstawą obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne dla
pracownika jest 1560 zł. Kody zatrudnienia dla osoby fizycznej prowadzącej działalność
gospodarczą – 051000 a dla pracownika – 011000.
1) wyszukać w materiałach dydaktycznych lub w Internecie informacje na temat
ubezpieczeń społecznych, ich wymiaru oraz podstawy wymiaru,
2) wyszukać informacje na temat deklaracji RCA, DRA, raportów imiennych,
3) obliczyć wartość zobowiązania wobec ZUS,
4) wypełnić deklarację DRA, raporty imienne, deklarację RCA,
5) zweryfikować poprawność obliczeń i sporządzenia deklaracji w grupie.

40
− Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych,
− deklaracje: DRA, RCA, raporty imienne,
− kalkulator,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić podstawowe ustawy dotyczące działalności gospodarczej?
2) zdefiniować działalność gospodarczą i przedsiębiorcę?
3) scharakteryzować formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw?
4) rozróŜnić formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw?
5) zorganizować działalność gospodarczą z uwzględnieniem przepisów
prawa?
6) sporządzić dokumenty niezbędne do podejmowania działalności
gospodarczej?
7) wybrać formę opodatkowania?
8) określić koszty i korzyści samozatrudnienia?
9) sporządzić dokumenty i rozliczyć się z urzędem skarbowym?
10) sporządzić dokumenty i rozliczyć się z ZUS-em?
11) rozróŜnić kapitały własne i obce w przedsiębiorstwie?
12) dokonać wyboru źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa?
13) dokonać analizy prowadzenia działalności gospodarczej w Unii
Europejskiej?
14) porównać warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce
i w Unii Europejskiej?

41
4.4. Planowanie i organizacja działalności gospodarczej
Planowanie to przewidywanie warunków działania w czasie, wyznaczanie celów i zadań
oraz środków i sposobów najefektywniejszej ich realizacji. Dokumentem umoŜliwiającym
właściwe planowanie działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej jest
biznesplan.
Funkcje biznesplanu:
− wewnętrzna – przeznaczona dla właścicieli i kadry kierowniczej w celu właściwego
zarządzania przedsiębiorstwem,
− zewnętrzna – związana głównie z pozyskiwaniem obcego kapitału.
Kiedy tworzymy biznesplan?
− przed rozpoczęciem działalności gospodarczej,
− w trakcie działalności przedsiębiorstwa, gdy planujemy jego rozwój,
− w celu pozyskania obcych źródeł dofinansowania działalności gospodarczej.
Podstawowe pytania, na które musi dać odpowiedź biznesplan:
− na którym etapie działalności się znajdujesz?
− co chcesz osiągnąć?
− jakie propozycje zaoferujesz inwestorom, akcjonariuszom, współpracownikom, bankom?
− jakimi metodami, strategiami chcesz to osiągnąć?
Zawartość biznesplanu będzie róŜna i zaleŜy od:
− rodzaju działalności gospodarczej,
− wielkości planowanego przedsięwzięcia,
− adresata biznesplanu.
Struktura biznesplanu:
− streszczenie,
− opis firmy,
− zarządzanie,
− plan marketingowy,
− plan organizacyjny,
− harmonogram realizacji przedsięwzięcia,
− analiza ryzyka,
− plan finansowy.
Streszczenie biznesplanu powinno obejmować: cel sporządzenia biznesplanu,
charakterystykę dobra lub usługi określając korzyści dla klientów oraz atrakcyjność
i konkurencyjność oferty, potrzeby finansowe i ich strukturę, przewidywane dochody i ich
strukturę.
Opis firmy obejmuje przedmiot działalności firmy, formę organizacyjno-prawną, misje
firmy, czyli jej hasło przewodnie, konkurencyjność oferty, określenie słabych i mocnych stron
konkurencji.
Zarządzanie, czyli przedstawienie profilu organizacyjnego przedsiębiorstwa. NaleŜy
ukazać charakterystykę osób zarządzających i ich kwalifikacje, doświadczenie zawodowe
oraz znaczące osiągnięcia w karierze zawodowej. Ponadto naleŜy określić stosunki
własnościowe oraz sposób ich podziału, role osób w zespole.
Plan marketingowy zawiera analizę rynku, identyfikację klientów, lokalizację, czyli
określenie planowanego obszaru geograficznego funkcjonowania przedsiębiorstwa,
dystrybucję (sposób dostarczenia produktu do odbiorcy, wybór kanałów dystrybucji),

2.01

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 2.01

Similar to 2.01 (20)

2.01