Technik.elektryk 311[08] z5.01_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
0
MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Zofia Sepkowska
Planowanie własnej firmy w regionie
311[08].Z5.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

1
Recenzenci:
dr Paweł Alberciak
mgr Anna Mozalewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr Bożena Zając
Korekta:
mgr inż. Jarosław Sitek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[08].Z5.01
Planowanie własnej firmy w regionie zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu: technik elektryk.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Analiza lokalnego rynku pracy 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Rodzaj, zakres i miejsce działalności gospodarczej 12
4.3. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorcy 17
4.4. Analiza lokalnego rynku pracy w zakresie możliwości
samozatrudnienia 25
4.5. Marketingowe planowanie działalności gospodarczej 33
4.6. Finansowe planowanie działalności gospodarczej 39
4.7. Opracowanie biznesplanu 48
5. Sprawdzian osiągnięć 52
6. Literatura 57

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i kształtowaniu umiejętności
z zakresu planowania własnej działalności gospodarczej na lokalnym rynku, abyś po
ukończeniu szkoły łatwiej pokonał bariery związane z zatrudnieniem i miał odwagę zaistnieć
na rynku pracy jako przedsiębiorca.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,
− cele kształcenia, które wskazują umiejętności, jakie będziesz kształtował w procesie
nauczania–uczenia się w niniejszej jednostce modułowej,
− materiał nauczania, podzielony na 7 tematów – ściśle z sobą powiązanych
i pozostających względem siebie w logicznym układzie, w którym wyodrębnione zostały
następujące elementy:
• treści kształcenia, mające na celu poszerzenie Twoich wiadomości i stanowiące
podstawę do kształtowania określonych umiejętności,
• pytania sprawdzające, które umożliwią Ci samoocenę w zakresie przygotowania do
wykonania ćwiczeń,
• wykaz ćwiczeń ułatwiających kształtowanie planowanych umiejętności,
• sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających, dzięki którym
będziesz miał możliwość dokonania samooceny, czy wszystko dobrze zrozumiałeś
i możesz kontynuować proces nauczania–uczenia się,
− sprawdzian osiągnięć, który pozwoli ocenić poziom ukształtowanych przez Ciebie
umiejętności w całej jednostce modułowej,
− wykaz literatury, który ułatwi Ci pogłębianie wiedzy z zakresu jednostki modułowej oraz
doskonalenie umiejętności.
Przechodząc przez kolejne etapy uczenia się, zwróć szczególną uwagę na:
− możliwości samozatrudnienia na lokalnym rynku,
− znaczenie marketingowego planowania działalności gospodarczej,
− możliwości pozyskiwania funduszy niezbędnych do uruchomienia i prowadzenia
działalności gospodarczej,
− znaczenie poprawnego sporządzenia biznesplanu nie tylko na etapie planowania
działalności gospodarczej, ale również dla zmniejszania ryzyka w późniejszym jej
prowadzeniu.

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− charakteryzować zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej,
− wyjaśniać działanie mechanizmu rynkowego, ze szczególnym uwzględnieniem rynku
pracy,
− identyfikować swoje mocne i słabe strony,
− unikać konfliktów i dokonywać samooceny,
− dokonywać autoprezentacji,
− komunikować się z innymi z wykorzystaniem wiedzy o mowie ciała i komunikacji
werbalnej,
− pracować w zespole,
− formułować swoje cele i zadania,
− poszukiwać informacji z różnych źródeł, w tym również z zastosowaniem Internetu,
− wykorzystywać edytor tekstu oraz inne programy w środowisku Windows.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji jednostki modułowej powinieneś umieć:
− rozróżnić podmioty występujące na rynku pracy,
− zanalizować rynek pracy branży elektrycznej,
− znaleźć niszę rynkową w swoim regionie dla prowadzenia działalności gospodarczej
w branży elektrycznej,
− wybrać formę organizacyjno-prawną powoływanego do życia przedsiębiorstwa,
− opracować plan marketingowy planowanej działalności gospodarczej,
− zaplanować zasoby potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej,
− zaplanować wydatki związane z uruchomieniem własnej firmy,
− zaplanować źródła pozyskania zasobów obcych,
− scharakteryzować fundusze i instytucje wspomagające działalność małych i średnich
przedsiębiorstw w środowisku lokalnym, w Polsce i w Unii Europejskiej,
− zaplanować działania mające na celu dostosowanie firmy do standardów Unii
Europejskiej w zakresie produkcji i usług w branży elektrycznej,
− opracować biznesplan firmy branży elektrycznej.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Analiza lokalnego rynku pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Rynek pracy stanowi nieodłączny element gospodarki rynkowej i oznacza wzajemne
relacje zachodzące między poszczególnymi podmiotami tego rynku.
Na rynku pracy można wyróżnić cztery grupy podmiotów. Są to:
− pracodawcy,
− pracobiorcy,
− samozatrudnieni,
− bezrobotni.
Pracodawcą na rynku pracy może być osoba prawna lub fizyczna, która zatrudnia inne
osoby. Zatem, pracodawca występuje na rynku pracy po stronie popytowej. Prowadząc
określony rodzaj działalności, tworzy miejsca pracy i poszukuje pracowników
z odpowiednimi kwalifikacjami i predyspozycjami do wykonywania powierzonych zadań.
Pracobiorcą jest każda osoba podejmująca pracę na podstawie umowy z pracodawcą.
Wszystkich pracobiorców łączy wspólna cecha, jaką jest pewien układ zadań, który mają
wykonać na rzecz swoich pracodawców, zgodnie z obustronnym porozumieniem. Różni ich
sposób, w jaki zostali zatrudnieni oraz warunki tego zatrudnienia.
Samozatrudnionym jest indywidualny przedsiębiorca, czyli osoba prowadząca
działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek. O tym, że
samozatrudniony stanowi odrębny, swoisty podmiot rynku pracy decydują następujące cechy:
− łączy w sobie obydwie strony rynku pracy – popytową i podażową,
− sam sobie tworzy miejsce pracy i sam siebie zatrudnia.
Na rynku pracy, tak, jak na rynku towarów, również oddziałuje prawo popytu i podaży.
Stroną zgłaszającą popyt na usługi pracy są pracodawcy tworzący miejsca pracy
i zatrudniający pracowników. Natomiast stronę podażową stanowią osoby zatrudnione (w tym
również samozatrudnieni) oraz te, które mogą i chcą podjąć pracę, ale z różnych przyczyn nie
mogą znaleźć odpowiedniego dla siebie miejsca zatrudnienia. Cała strona podażowa rynku
pracy stanowi zasoby siły roboczej.
Idealna sytuacja na rynku pracy zachodziłaby wówczas, gdyby wszystkie osoby
poszukujące pracy zostały zatrudnione. Na rynku pracy wystąpiłby wówczas stan równowagi.
Nie ma jednak takiego kraju, aby taka idealna sytuacja miała miejsce.
Z różnych przyczyn na rynku pracy zawsze pozostaje pewna liczba wolnych miejsc pracy
oraz pewna grupa osób, które nie mogą znaleźć pracy. Gdy popyt przewyższa podaż na rynku
pracy występuje zjawisko niedoboru zasobów siły roboczej. Wszyscy poszukujący pracy
zazwyczaj ją znajdują, a pracodawcy nie stawiają szczególnych wymagań przy zatrudnianiu
nowych pracowników. Gdy natomiast wielkość podaży przewyższa wielkość popytu na rynku
pracy, wytwarza się zjawisko nadmiaru zasobów siły roboczej, które w decydujący sposób
utrudnia znalezienie miejsca pracy i zawsze powoduje, że pewna grupa osób pozostaje bez
pracy. Część z tych osób dokonuje próby podejmowania działalności gospodarczej na własny
rachunek (samozatrudnienia), pozostałe – stanowią grupę osób bezrobotnych.

7
Rys. 1. Równowaga na rynku pracy
Źródło: Opracowanie własne
Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy1
, za bezrobotnego
uważa się osobę niezatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową
do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie
lub służbie albo innej pracy zarobkowej, bądź, jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną
i gotową do podjęcia zatrudnienia, co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nie
uczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie
wieczorowym albo zaocznym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania
stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej
pracy zarobkowej, jeżeli:
− ukończyła 18 lat,
− nie ukończyła 60 lat – kobieta lub 65 lat – mężczyzna,
− nie nabyła prawa do emerytury lub renty,
− nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia
rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego,
− nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków
rolnych przekraczającej 2 ha,
− nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym
z działów specjalnych produkcji rolnej,
− nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do
dnia wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega na podstawie odrębnych przepisów
obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego
rolników,
− nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,
− nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego
wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub
innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
− nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego,
− nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia
pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania
1
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001)
.
Poziom
płac
Zasoby siły roboczej
podaż
nadmiar zasobów siły
roboczej
niedobór zasobów siły
roboczej
p
q popyt

8
dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu
jego pobierania,
− nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego.
Liczbę bezrobotnych stanowi różnica między zasobami siły roboczej a liczbą osób
zatrudnionych. Jest to tzw. stan bezrobocia. Jeżeli liczbę bezrobotnych odniesiemy
do wielkości zasobów siły roboczej, to uzyskamy tzw. stopę bezrobocia, która wskazuje ile
procent w zasobach siły roboczej stanowią osoby bezrobotne.
ZATRUDNIENI BEZROBOTNI
Rys. 2. Struktura zasobów siły roboczej
Zjawisko bezrobocia można też przedstawić w ujęciu matematycznym:
BEZROBOCIE = Zasoby siły roboczej (podaż) – Liczba miejsc pracy (popyt)
Jeżeli ludzie nie podejmują pracy z powodu niskiego poziomu płac, to bezrobocie
powstające w wyniku takich decyzji nazywane jest bezrobociem dobrowolnym. Skoro
osoby poszukujące pracy nie chcą się zgodzić na proponowane warunki płacowe, zostają
bezrobotnymi niejako z własnego wyboru.
Najczęściej jednak bezrobocie powstaje w wyniku przewyższającej liczby osób
aktywnych zawodowo i poszukujących pracy w stosunku do proponowanej przez
pracodawców liczby miejsc pracy. Tak powstałe bezrobocie nosi nazwę bezrobocia
przymusowego. W zależności od przyczyny powstawania, wyróżnia się następujące jego
rodzaje:
− bezrobocie frykcyjne – najczęściej ma charakter krótkotrwały i związany jest,
na przykład, ze zmianą miejsca zamieszkania lub chęcią poprawy warunków pracy,
− bezrobocie strukturalne – wynikające z przeobrażeń gospodarczych w kraju lub w danym
regionie, np. po zastąpieniu starych technologii nowymi, bardziej wydajnymi, które
powodują w konsekwencji rozbieżność między wielkością pobytu i podaży na rynku
pracy,
− bezrobocie koniunkturalne (zwane też cyklicznym) – wywołane jest przez wahania
gospodarcze, spowodowane najczęściej spadkiem popytu globalnego,
− bezrobocie sezonowe – związane jest najczęściej z porą roku i regionalnymi tradycjami
gospodarczymi, np. związanymi z ruchem turystycznym lub pracą w rolnictwie.
Zjawisko bezrobocia na lokalnym rynku pracy zależy najczęściej od jego struktury
gospodarczej oraz od przyjętej strategii rozwoju całego regionu, województwa, powiatu lub
gminy. Zdarza się i tak, że poziom i przeciętna stopa bezrobocia w danym województwie są
wysokie, natomiast w wybranym powiecie lub gminie zjawisko to może w ogóle nie wystąpić
ZASOBY
SIŁY
ROBOCZEJ

9
lub występuje w niewielkim stopniu. Inaczej może ono również dotyczyć kobiet i mężczyzn
lub osób z różnym poziomem wykształcenia, w zależności od branży i specyfiki lokalnego
rynku pracy.
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu czerwca 2005 r.
wyniosła 2827,4 tys. osób (w tym 1509,6 tys. kobiet) i była niższa o 243,8 tys. (o 7,9%) od
liczby bezrobotnych zarejestrowanych przed rokiem (w czerwcu 2004 r. Z ogólnej liczby
bezrobotnych 41,5% mieszkało na wsi2
.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania
przebiegu ćwiczeń i ich wykonania.
1. Co należy rozumieć przez pojęcie „rynek pracy”?
2. Jakie podmioty występują na rynku pracy?
3. Jaka jest różnica miedzy pracodawcą a pracobiorcą?
4. Kogo nazywamy osobą samozatrudnioną?
5. Kogo nazywamy osobą bezrobotną?
6. Kto stanowi stronę popytową, a kto stronę podażową na rynku pracy?
7. Co zaliczamy do zasobów siły roboczej?
8. W jakiej sytuacji mówimy o stanie równowagi na rynku pracy?
9. Jakie zjawiska związane są z brakiem równowagi na rynku pracy?
10. Co oznacza stan, a co stopa bezrobocia?
11. Kiedy mamy do czynienia z bezrobociem dobrowolnym?
12. Jakie znasz rodzaje bezrobocia przymusowego?
13. Co stanowi przyczynę poszczególnych rodzajów bezrobocia?
14. Od czego zależy poziom bezrobocia na lokalnym rynku pracy?
2
Bezrobocie on line, www.bezrobocie.net

10
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Analizowanie poziomu i struktury bezrobocia na lokalnym rynku pracy.
Średnia stopa bezrobocia w Polsce: 17,9 %
Rys. 3. Stopa bezrobocia na dzień 31 lipca 2005 r.
Źródło: Bezrobocie on line, www.bezrobocie.net
Dokonaj analizy stopy bezrobocia na załączonej powyżej mapie Polski, a następnie
korzystając z dostępnych, aktualnych danych statystycznych na temat bezrobocia na Twoim
lokalnym rynku pracy:
− porównaj stopę bezrobocia, jaka aktualnie występuje w Twoim województwie i ustal, jak
się zmieniła w stosunku do sytuacji z lipca 2005 roku,
− odszukaj dane dotyczące stanu i stopy bezrobocia na Twoim lokalnym rynku pracy,
− ustal strukturę bezrobocia ze względu na płeć, wiek oraz poziom wykształcenia,
− pozyskaj informacje dotyczące bezrobocia w branży elektrycznej i porównaj ją,
np. z branżą mechaniczną, budowlaną lub inną, charakterystyczną dla Twojego regionu.

11
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) pozyskać dane statystyczne dotyczące aktualnego stanu i stopy bezrobocia:
a) w Polsce ogółem oraz z uwzględnieniem województw,
b) na lokalnym rynku pracy (w mieście, gminie, lub w powiecie),
2) dokonać analizy pozyskanych wielkości statystycznych,
3) narysować wykres kołowy, pokazujący strukturę zatrudnienia według płci, wieku
i poziomu wykształcenia,
4) ustalić poziom bezrobocia w branży elektrycznej,
5) podjąć dyskusję z kolegami w zespole na temat głównych przyczyn i rodzajów bezrobocia
na lokalnym rynku pracy,
6) wymienić główne kierunki i strategie rozwoju regionalnego, mające wpływ na
ograniczanie bezrobocia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
– Rocznik Statystyczny GUS,
– Rocznik Statystyczny WUS,
– informacje z powiatowego urzędu pracy (lub gminy) dotyczące bezrobocia na lokalnym
rynku pracy, z uwzględnieniem osób posiadających kwalifikacje technika elektryka,
– artykuły (lub informatory) zawierające informacje o planach i strategiach rozwoju
gospodarczego w regionie,
– stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić podmioty rynku pracy?
2) wyjaśnić, jakie relacje zachodzą między stroną popytową,
a podażową na rynku pracy?
3) wskazać miejsce (stronę) osoby samozatrudnionej na rynku
pracy?
4) ustalić strukturę zasobów siły roboczej?
5) scharakteryzować sytuację niedoboru zasobów siły roboczej
na rynku pracy?
6) wymienić rodzaje bezrobocia na lokalnym rynku pracy,
w zależności od przyczyn ich powstania?
7) wyjaśnić, co oznacza stan, a co stopa bezrobocia?
8) podać aktualne wskaźniki bezrobocia (stan i poziom stopy)
dla Polski, województwa i lokalnego rynku pracy?
9) scharakteryzować bezrobocie na lokalnym rynku pracy, biorąc
pod uwagę kryterium płci, wieku i poziomu wykształcenia?
10) wskazać główne strategie rozwoju regionalnego, mające
wpływ na ograniczanie bezrobocia?

12
4.2. Rodzaj, zakres i miejsce działalności gospodarczej
Działalnością gospodarczą nazywamy zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną,
handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,
a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.
Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi zasady prowadzenia działalności
gospodarczej są:
− ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. – O swobodzie działalności gospodarczej
(Dz. U. z 2004 r., Nr 174, poz. 1807);
− ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101,
z 1999 r., poz. 1178, z późniejszymi zmianami) – przepisy dotyczące ewidencji
działalności gospodarczej;
− ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym
(Dz. U. Nr 17 z 2001 r., poz. 209, z późniejszymi zmianami) – przepisy dotyczące tego
rejestru.
Swoboda gospodarcza oznacza, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie
działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem
warunków określonych przepisami prawa. Organy administracji publicznej są zobowiązane
do rozpatrywania spraw przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki.
Wyróżnia się następujące rodzaje działalności gospodarczej:
− działalność produkcyjna,
− działalność handlowa,
− działalność budowlana,
− działalność usługowa,
− poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja złóż zasobów naturalnych.
Działalność produkcyjna polega na celowym i świadomym działaniu człowieka w celu
wytworzenia i pomnażania określonych dóbr konsumpcyjnych (gdy bezpośrednio służą do
zaspokojenia ludzkich potrzeb) lub produkcyjnych (gdy używane są do produkcji).
Do podstawowych czynników warunkujących właściwy przebieg procesu produkcyjnego
zaliczamy:
− pracę ludzką, przez którą należy rozumieć świadomą i celową działalność człowieka,
polegającą na przekształcaniu lub wykorzystaniu dóbr przyrody w celu zaspokajania
potrzeb; może mieć charakter indywidualny lub zespołowy;
− przedmioty pracy – stanowiące wszelkie surowce i materiały, na które skierowana jest
praca ludzka; ich główną cechą jest to, że w procesie przetwarzania zmieniają one swoją
postać lub cechy fizyczne;
− środki pracy, służące do oddziaływania na przedmioty pracy, do których zaliczamy m.in.
wszelkie maszyny i urządzenia, przyrządy i aparaty.

13
Rys. 4. Rodzaje działalności gospodarczej
Ostatnie dwie grupy czynników produkcji (czyli przedmioty pracy i środki pracy)
stanowią łącznie środki produkcji. Od ich doboru i zastosowania w procesie produkcji
zależy sposób przetwarzania przedmiotów pracy w określone dobra, zwany procesem
technologicznym lub technologią wytwarzania. Jest to podstawowy element procesu
produkcyjnego. Towarzyszy mu jednak wiele procesów pomocniczych, do których zaliczamy,
między innymi: konserwacje i remonty, transport wewnętrzny i zewnętrzny, magazynowanie
(materiałów i wyrobów gotowych), gospodarkę wodną i energetyczną, oczyszczanie ścieków,
kontrolę jakości i inne.
Działalność handlowa to całokształt działalności związanej z przemieszczaniem
produktów od ich wytwórców (producentów) do odbiorców (konsumentów i producentów).
Podstawę tej działalności gospodarczej stanowi obrót towarowy. Przedmiotem obrotu są
towary, do których zaliczamy wszelkie zakupione produkty, przeznaczone do dalszej
sprzedaży. W znaczeniu ogólnoekonomicznym, zbiór wszystkich towarów znajdujących się
na rynku w danym czasie stanowi podaż rynkową, natomiast w języku handlowym
nazywany on jest masą towarową.
Zestaw towarów, jaki jest oferowany do sprzedaży w danym miejscu przez określony
podmiot, prowadzący działalność handlową nazywany jest asortymentem handlowym.
Asortyment może tworzyć jedna grupa towarów, charakteryzująca się najczęściej tym
samym lub podobnym ich przeznaczeniem lub sposobem wytworzenia, albo też kilka, a nawet
bardzo wiele grup towarowych. Liczba i zakres grup towarowych pozwalają wyróżnić kilka
rodzajów asortymentu handlowego. Obrazuje to tabela 1.
D
Z
I
A
Ł
A
L
N
O
Ś
Ć
G
O
S
P
O
D
A
R
C
Z
A
DZIAŁALNOŚĆ PRODUKCYJNA
POSZUKIWANIE, ROZPOZNAWANIE
I EKSPLOATACJA ZŁÓŻ ZASOBÓW
NATURALNYCH
DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA
DZIAŁALNOŚĆ BUDOWLANA
DZIAŁALNOŚĆ HANDLOWA

14
Tabela 1. Rodzaje i charakterystyka asortymentu handlowego
Lp. Rodzaj asortymentu Cechy charakterystyczne Przykłady
1. podstawowy
typowy dla prowadzenia
działalności handlowej
w danym punkcie sprzedaży
akcesoria elektryczne
w sklepie z takimi
artykułami
2. uzupełniający
rozszerzony asortyment
podstawowy o dodatkowe
towary
środki czyszczące
do niektórych urządzeń
elektrycznych w sklepie
z artykułami elektrycznymi
3. wąski
zazwyczaj jedna lub kilka
grup towarowych
artykuły oświetleniowe
4. szeroki duża liczba grup towarowych np. w super marketach
5. płytki
mała liczba towarów do
wyboru w jednej grupie
towarowej
jednego lub kilku
producentów
6. głęboki
zróżnicowany, szeroki wybór
towarów (odmiany, gatunki,
kolory itp.)
różnego typu (np. do użytku
domowego i w przemyśle)
Źródło: opracowanie własne
Działalność handlowa może być prowadzona w różnych formach organizacyjnych. Do
podstawowych form organizacyjnych tej działalności zaliczamy:
– sprzedaż detaliczną – gdy zdecydowana większość towarów sprzedawana jest
konsumentom indywidualnym i służy bezpośrednio do zaspokajania potrzeb
(np. żyrandole, żarówki);
– sprzedaż hurtową, która najczęściej sprowadza się do zakupu towarów bezpośrednio
u producentów (krajowych bądź zagranicznych) i zaopatrywania w nie (odsprzedaży)
punktów sprzedaży detalicznej, konsumentów zbiorowych (np. szpitale, szkoły),
producentów lub innych odbiorców; charakterystyczną cechą sprzedaży hurtowej jest
kupno-sprzedaż dużej ilości towarów danej grupy towarowej;
– przedstawicielstwo i pośrednictwo handlowe – charakteryzuje się tym, że producenci
prowadzą sprzedaż swoich wyrobów głównie przez przedstawicieli lub konsultantów
handlowych, z pominięciem handlu detalicznego i hurtowego; korzysta z niej wielu
producentów i handlowców ze względu na mniejsze koszty magazynowania, typowy
sklep zastępowany jest przez salon wystawienniczy, gdzie rola sprzedawcy
(przedstawiciela handlowego) ogranicza się do zaprezentowania oferty handlowej oraz
spisania umowy kupna-sprzedaży; towar może być dostarczony bezpośrednio do klienta
lub do określonego miejsca (np. salonu wystawienniczego); przedstawiciele handlowi
mogą również kontaktować się z potencjalnymi klientami podczas targów, wystaw lub
spotkań o charakterze promocyjnym;
– sprzedaż wysyłkowa – dokonywana zazwyczaj na podstawie zamówień klientów,
dokonywanych na podstawie katalogów lub innych materiałów reklamowych
(np. reklamy w telewizji); towar dostarczany jest bezpośrednio do domu kupującego;
– sprzedaż internetowa – jest to nowa na naszym rynku forma sprzedaży, ciesząca się
coraz to większym zainteresowaniem. Osoba, która dokonuje sprzedaży nazywa się
organizatorem sprzedaży internetowej. Jej zadania są zbliżone do zadań

15
przedstawiciela handlowego, z tą różnicą, że kontakt z klientem odbywa się drogą
internetową.
Działalność budowlana polega na prowadzeniu działań w następujących zakresach:
– projektowanie obiektów budowlanych,
– wznoszenie (budowy) różnego typu obiektów budowlanych,
– utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych,
– prace konserwatorskie i remontowe obiektów budowlanych,
– rekonstrukcje budowlane.
W działalności budowlanej można wyróżnić następujące obszary:
– budownictwo ogólne (mieszkaniowe oraz użyteczności publicznej),
– budownictwo przemysłowe (dotyczy budynków przeznaczonych do prowadzenia
działalności gospodarczej),
– budownictwo komunikacyjne (drogowe i kolejowe),
– budownictwo sanitarne,
– budownictwo wiejskie,
– budownictwo sakralne,
– budownictwo obronne.
Każdemu obszarowi budownictwa towarzyszą prace o charakterze elektrycznym
w postaci przeprowadzenia instalacji, zamontowania punktów (gniazd) elektrycznych lub
specjalistycznych urządzeń.
Działalność usługowa polega na wykonywaniu zespołu działań i czynności, które
doprowadzają do zaspokojenia potrzeb, ale jej efektem nie są żadne nowe dobra materialne.
Wyróżniamy dwie podstawowe grupy usług:
a) usługi materialne – dotyczą działalności człowieka skierowanej na konkretne dobro
(czyszczenie garderoby, naprawa urządzeń elektrycznych, lakierowanie samochodu itp.),
b) usługi niematerialne – gdy działalność skierowana jest na człowieka, jego emocje, rozwój
fizyczny oraz intelektualny, relacje intelektualne (praca aktora, lekarza, nauczyciela,
kelnera itp.).
Działalność usługową charakteryzują następujące cechy:
− niematerialny charakter, co oznacza, że usługi nie można dokładnie opisać lub pokazać,
jak można to uczynić w odniesieniu do wszystkich dóbr,
− ulotność, która oznacza, że nie można ich gromadzić, albo wykonywać na poczet
przyszłych okresów,
− jednoczesność oznacza, że usługi są najczęściej wykonywane (świadczone)
i konsumowane w tym samym czasie,
− zmienność (zwana też różnorodnością), która oznacza zróżnicowane odczucia klientów
w odniesieniu do tych samych usług.
W trosce o wysoką jakość działalności usługowej usługodawcy powinni bardzo
dokładnie rozpoznać oczekiwania klientów w odniesieniu do świadczonych usług,
aby możliwie najlepiej zapewnić wysoki poziom ich jakości oraz zadowolenie samych
klientów.
Działalność polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu oraz wydobywaniu
zasobów naturalnych jest odpowiednio regulowana przepisami prawnymi i najczęściej
wymaga specjalnego zezwolenia, zwanego koncesją. Wynika to z faktu, że wielkość zasobów
naturalnych jest ograniczona i najczęściej stanowi własność państwa, a działania związane

16
z ich eksploatacją są bardzo drogie. Dlatego też bardzo rzadko się zdarza, aby ten rodzaj
działalności był przedmiotem samozatrudnienia.
1. Co nazywamy działalnością gospodarczą?
2. Jakie akty prawne regulują jej prowadzenie?
3. Jakie rodzaje działalności gospodarczej można wyróżnić?
4. Jakie czynniki są niezbędne, aby można było prowadzić działalność produkcyjną?
5. Co nazywamy towarem?
6. Czym różni się asortyment podstawowy od uzupełniającego?
7. Na czym polega głębokość i szerokość asortymentu handlowego?
8. Jakiego rodzaju formy organizacyjne działalności handlowej można wyróżnić?
9. W jaki sposób można dokonać transakcji kupna-sprzedaży, nie wychodząc z domu?
10. Czym różni się działalność usługowa od produkcyjnej?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Tworzenie wizji prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek w branży
elektrycznej
Dokonaj analizy możliwości prowadzenia poszczególnych rodzajów działalności
gospodarczej, biorąc pod uwagę wykorzystanie umiejętności technika elektryka oraz wpisz je
do poniższej tabeli. Spośród zidentyfikowanych możliwości wybierz tę, którą najbardziej by
Ci odpowiadała, gdybyś zechciał zostać przedsiębiorcą.
Tabela 2. Możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez technika elektryka
Rodzaj działalności gospodarczej Przykłady możliwości samozatrudnienia
produkcyjna
budowlana
usługowa
handlowa

17
1) wpisać do tabeli swoje propozycje prowadzenia działalności gospodarczej dla wybranego
jej rodzaju,
2) porównać własne propozycje z propozycjami kolegów w zespole analizującym wybrany
rodzaj działalności gospodarczej oraz uzupełnij zapis w tabeli, wpisując inne propozycje,
3) wymienić się informacjami z kolegami innych zespołów,
4) uzupełnić zapisy w tabeli dla pozostałych rodzajów działalności gospodarczej,
5) dokonać wyboru działalności, którą mógłbyś podjąć w ramach samozatrudnienia.
– artykuły piśmienne.
1) wyjaśnić pojęcie działalności gospodarczej?
2) wykazać różnice między poszczególnymi rodzajami działalności
gospodarczej?
3) wymienić podstawowe akty prawne regulujące prowadzenie
działalności gospodarczej w Polsce?
4) scharakteryzować czynniki warunkujące działalność produkcyjną?
5) wyjaśnić różnice między pojęciami towar i masa towarowa?
6) scharakteryzować asortyment towarów branży elektrycznej?
7) podać przykłady samozatrudnienia w zakresie poszczególnych
rodzajów działalności gospodarczej?
8) wyjaśnić, dlaczego prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie
poszukiwania, rozpoznawania oraz wydobywania zasobów
naturalnych stanowi barierę dla samozatrudnienia?
4.3. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorcy
Głównym podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą jest przedsiębiorca, który
dostarcza produkty niezbędne w procesie zaspakajania potrzeb. Instytucjonalnym wymiarem
działalności gospodarczej przedsiębiorcy jest przedsiębiorstwo.
PRZEDSIĘBIORCA-PRODUCENT to wyodrębniony pod względem
ekonomicznym i prawnym podmiot, który samodzielnie i w sposób ciągły
prowadzi określoną działalność gospodarczą w celu wypracowania zysku.

18
Do podstawowych form organizacyjno-prawnych, w jakich, zgodnie z obowiązującymi
przepisami prawnymi, może występować przedsiębiorca na polskim rynku należą:
− osoba fizyczna, zwana także indywidualnym przedsiębiorcą lub przedsiębiorstwem,
− osoba prawna,
− nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, wykonująca we własnym
imieniu działalność gospodarczą,
− wspólnik spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej.
Rys. 5. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw
Osoba fizyczna, zwana też indywidualnym przedsiębiorcą, prowadzi działalność we
własnym imieniu i na własny rachunek. Charakteryzują ją dwie cechy:
− zdolność prawna – oznacza zdolność do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków
z zakresu prawa cywilnego; posiada ją każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci,
− zdolność do czynności prawnej – oznacza możliwość zaciągania zobowiązań, nabywania
praw i rozporządzania swymi prawami przez własne działanie, czyli zdolność do
wywoływania swoim postępowaniem i zachowaniem skutków prawnych i zaciąganie
zobowiązań; pełną zdolność do czynności prawnej nabywa się z chwilą uzyskania
pełnoletności.
Cechy charakterystyczne osoby fizycznej:
1) występuje ona na rynku w sposób jawny, tzn. że dana osoba podaje do publicznej
wiadomości swoje imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz miejsce prowadzenia
działalności gospodarczej, numer wpisu do rejestru, numer identyfikacji podatkowej
(NIP) itp.
2) składniki majątku przedsiębiorstwa, które prowadzi, wchodzą w ogół praw majątkowych
tej osoby,
3) za wszystkie zobowiązania, które zaciąga jako przedsiębiorca, ponosi pełną
odpowiedzialność całym swoim majątkiem osobistym.
Osobą prawną jest Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne posiadające tzw.
osobowość prawną. Osobowość prawna polega na tym, że dana jednostka organizacyjna,
podobnie jak osoba fizyczna, ma prawo do:
PRZEDSIĘBIORCA
NA RYNKU
Osoba fizyczna
Spółka prawa
handlowego
Osoba prawna
Wspólnik spółki
cywilnej

19
− występowania na rynku we własnym imieniu i na własny rachunek,
− zawierania umów z kontrahentami i zaciągania zobowiązań,
− zakładania konta w banku i prowadzenia swoich rachunków za jego pośrednictwem.
− powoływania do sądu lub bycia powoływaną w celu rozstrzygania sporów
z pracownikami lub kontrahentami.
Podobnie, jak osoba fizyczna, osoba prawna odpowiada własnym majątkiem za swoje
zobowiązania.
Do podejmowania decyzji gospodarczych w imieniu osoby prawnej upoważnione są
odpowiednie organy takie jak zarząd lub rada pracowników. Osobami, które są uprawnione
do reprezentowania przedsiębiorstwa na zewnątrz w wymienionych powyżej obszarach jest
dyrektor (lub prezes) i główny księgowy.
Podmiot, który nie posiada osobowości prawnej stanowi najczęściej część składową
jakiegoś przedsiębiorstwa, instytucji lub organizacji, albo też funkcjonuje na zasadzie spółki.
Osobą prawną może być:
− przedsiębiorstwo publiczne,
− spółdzielnia,
− fundacja
− organizacja lub stowarzyszenie.
Do przedsiębiorstw publicznych zaliczamy przedsiębiorstwa państwowe i komunalne,
stanowiące własność publiczną. Organem założycielskim przedsiębiorstwa państwowego jest
odpowiedni centralny organ administracji państwowej, który wyposaża je w niezbędne do
prowadzenia działalności środki. Przedsiębiorstwo, gospodarując nimi, pomnaża je, odtwarza
oraz zapewnia ochronę, ale nie może swobodnie podjąć decyzji o ich sprzedaży. Musi
uzyskać na to zgodę organu założycielskiego. Obecnie w Polsce funkcjonuje już bardzo mało
przedsiębiorstw państwowych. Większość takich przedsiębiorstw została przejęta przez Skarb
Państwa w ramach likwidacji przedsiębiorstwa bądź procesu prywatyzacji, tworząc tzw.
jednoosobowe spółki Skarbu Państwa.
Przedsiębiorstwa komunalne stanowią własność organów samorządów terytorialnych.
Głównym celem tej grupy przedsiębiorstw jest zapewnianie zaspakajania potrzeb ludności
w zakresie tzw. użyteczności publicznej (np. komunikacji miejskiej, dostawy energii,
zarządzania lokalnymi zasobami naturalnymi i lokalowymi itp.).
Spółdzielnię stanowi dobrowolne zrzeszenie osób o nieograniczonej liczbie członków,
zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym działalność
gospodarczą w celu zaspokojenia potrzeb swoich członków. Założycielami i członkami
spółdzielni mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne. Do założenia spółdzielni
wymagana jest liczba przynajmniej dziesięciu członków założycielskich w postaci osób
fizycznych lub trzech – w przypadku osób prawnych. Przedmiot działalności spółdzielni,
podstawowe prawa i obowiązki jej członków oraz zasady ich przyjmowania i wykreślania
zawarte są w statucie spółdzielni. Podstawowymi organami spółdzielni są: walne
zgromadzenie członków spółdzielni, zarząd i rada nadzorcza. Z chwilą wpisania spółdzielni
do rejestru, nabywa ona osobowość prawną i może rozpoczynać swoją działalność. Podstawę
majątkową i fundusz spółdzielni stanowią wpisowe oraz udziały członków. Spółdzielnia, jako
osoba prawna, odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem.
Fundację stanowi osoba prawna posiadająca wydzielony majątek (ruchomy lub
nieruchomy), który przeznaczony jest na realizację zadań określonych przez założyciela
(fundatora). Założycielem fundacji może być każda osoba fizyczna, posiadającą pełną
zdolność do czynności prawnych lub inna krajowa albo zagraniczna osoba prawna. Fundacja
nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania jej do rejestru fundacji. Według ustawy

20
o fundacjach w Polsce można założyć jedynie takie fundacje, które są zgodne z interesami
naszego państwa oraz mają na celu realizację zadań społecznie i gospodarczo użytecznych,
w takich obszarach jak: kultura, ochrona zdrowia, nauka i oświata, opieka społeczna.
Stowarzyszenia i organizacje stanowią dobrowolne i trwałe zrzeszenie osób (członków)
w celu prowadzenia określonej działalności lub dla zaspokojenia własnych zainteresowań. Ich
działalność najczęściej kierowana jest na świadczenie usług o charakterze społecznym lub
kulturalno-oświatowym.
Jedną z głównych cech, które różnią stowarzyszenie i fundacje od przedsiębiorstw
publicznych i spółdzielni jest to, że ich działalność nie jest skierowana na zysk. Często
określa się je mianem „non profit”, co oznacza „bez zysku”.
Spółka stanowi formę zrzeszenia osób lub kapitałów w celu prowadzenia działalności
gospodarczej albo wykonania wspólnego zadania. Wspólnikami mogą być zarówno osoby
fizyczne, jak i osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości
prawnej. Każdy z osobna nie byłby w stanie prowadzić działalności gospodarczej w takim
zakresie jak wspólnie, dlatego też łączą oni swoje kapitały, aby lepiej wykorzystać posiadane
zasoby, a przez to stworzyć szansę na osiągnięcie wyższego zysku. Wnoszony do spółki
kapitał może mieć formę pieniężną (w zależności od rodzaju spółki – są to udziały lub akcje)
lub rzeczową, np. maszyny, urządzenia, samochód, program komputerowy, projekt (są to tzw.
aporty).
Spółki mogą być tworzone zarówno przez partnerów krajowych, jak też z udziałem
partnerów zagranicznych.
Ze względu na sposób zaangażowania własnego kapitału w spółkę oraz ponoszoną przez
wspólników odpowiedzialność za zobowiązania, spółki dzielą się na dwie podstawowe grupy:
1) spółki prawa handlowego,
2) spółki cywilne.
Do grupy spółek prawa handlowego zaliczamy:
− spółki osobowe, które nie posiadają osobowości prawnej i opierają swoją działalność
przede wszystkim na bezpośredniej pracy wspólników, ponoszących jednocześnie pełną
odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki; zaliczamy do nich spółkę jawną,
partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną;
− spółki kapitałowe, które posiadają osobowość prawną, a wspólnicy odpowiadają za
zobowiązania spółki jedynie do wartości wniesionego kapitału; są to spółki akcyjne oraz
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spółka jawna powstaje w wyniku zawarcia umowy w formie pisemnej pomiędzy
przynajmniej dwoma wspólnikami i musi zostać wpisana do rejestru handlowego. Spółka
może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Wobec wierzycieli ponosi odpowiedzialność
majątkiem spółki oraz osobistym majątkiem wspólników. Jeżeli umowa spółki nie reguluje
tego inaczej, to każdy ze wspólników w równym stopniu uczestniczy w zyskach i stratach
spółki. Każdy z nich płaci podatek od przypadającej na niego części dochodu. Prawo do
prowadzenia spraw spółki oraz do reprezentowania jej wobec osób trzecich ma każdy
wspólnik lub na podstawie umowy czynności te mogą być powierzone wyłącznie określonym
wspólnikom. Rozwiązanie spółki jawnej może nastąpić m.in. z przyczyn przewidzianych
w umowie spółki, w wyniku ogłoszenia upadłości spółki, z mocy orzeczenia sądu, a także za
zgodą wszystkich wspólników.

21
Spółka partnerska jest spółką osobową, utworzoną przez wspólników (partnerów) na
podstawie umowy, zawartej w postaci aktu notarialnego w celu wykonywania wolnego
zawodu, którą prowadzi przedsiębiorstwo pod nazwą własnej firmą. Partnerami w spółce
mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów
(lekarze, pielęgniarki, rzeczoznawcy majątkowi, nauczyciele, adwokaci, aptekarze, tłumacze,
architekci, biegli księgowi i rewidenci, itp.), pobierające za swoją pracę indywidualne
honoraria, których część przekazywana jest na utrzymanie spółki. Prowadzenie spraw
i reprezentowanie spółki partnerskiej może być powierzone zarządowi.
Spółkę komandytową może tworzyć przynajmniej dwóch wspólników, przy czym
przynajmniej jeden ze wspólników musi być komplementariuszem oraz jeden –
komandytariuszem. Wspólnik, odpowiadający za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym
swoim majątkiem, nazywany jest są komplementariuszem, natomiast ten, którego
odpowiedzialność ogranicza się wyłącznie do wysokości określonej sumy, nazywanej sumą
komandytową, nazywany jest komandytariuszem. Odpowiedzialność poszczególnych
wspólników (komplementariuszy i komandytariuszy) jest ściśle określona i wpisana do
umowy spółki. Prawo prowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentacji przysługuje
komplementariuszom. Z kolei komandytariusze mogą kontrolować spółkę w zakresie
określonym przez przepisy oraz umowę spółki. Mają oni możliwość uzyskania odpisu
rocznego bilansu spółki, a także przeglądania ksiąg i dokumentów w celu sprawdzania ich
rzetelności. Spółka komandytowa ulega rozwiązaniu w przypadku wystąpienia podobnych
okoliczności i w takim samym trybie jak spółka jawna.
Spółka komandytowo-akcyjna prowadzi przedsiębiorstwo pod własną nazwą oraz tym
różni się od spółki komandytowej, że przynajmniej jeden ze wspólników jest akcjonariuszem.
W nazwie spółki musi się znaleźć nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy (lub jego
nazwa, jeżeli jest on osobą prawną) oraz oznaczenia „spółka komandytowo-akcyjna” lub
skrót „S.K.A.” Nazwisko lub nazwa akcjonariusza nie może być umieszczona w nazwie
spółki. Kapitał zakładowy spółki nie może być mniejszy niż 50 000 zł. Wystąpienie ze spółki,
a także śmierć lub ogłoszenie upadłości jednego komandytariusza powoduje rozwiązanie
spółki. Natomiast upadłość akcjonariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki.
Akcjonariusz może również reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik, ale nie
odpowiada on za zobowiązania spółki. Organem sprawującym nadzór nad działalnością
spółki może być (lub musi, gdy liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób) rada nadzorcza
wybierana przez walne zgromadzenie członków.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) jest spółką kapitałową,
to znaczy, że majątek spółki powstaje poprzez połączenie kapitałów wspólników. Umowa
spółki z o.o. musi być zawarta przez wspólników w formie ataku notarialnego. Majątek spółki
stanowi kapitał zakładowy, będący jednocześnie gwarancją jej wypłacalności. Spółka ta
posiada osobowość prawną i samodzielnie odpowiada za swoje zobowiązania.
Spółka akcyjna powstaje w wyniku sprzedaży części majątku spółki za pomocą
emitowanych przez te spółkę papierów wartościowych w postaci akcji. Każdy nabywca staje
się automatycznie współwłaścicielem spółki. W zamian właściciel akcji (zwany
akcjonariuszem) bierze udział w podziale zysku wypracowanego w wyniku prowadzonej
działalności gospodarczej, proporcjonalnie do udziału akcji. Organami spółki akcyjnej są:
zarząd, walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.
Spółka cywilna nie jest przedsiębiorstwem i nie posiada osobowości prawnej, wobec
czego nie ma własnej nazwy, a przedsiębiorcami są poszczególni wspólnicy, którzy deklarują
prowadzenie własnej działalności z innymi przedsiębiorcami, np. „Instalacje elektryczne –
Antoni Miś i Jan Kowalski”. Wspólnicy solidarnie odpowiadają za zobowiązania spółki

22
majątkiem spółki jak i własnym. Spółka cywilna, która w dwóch kolejnych latach osiągnie
przychód netto ze sprzedaży towarów lub usług w wysokości przekraczającej równowartość
800 000 EURO, uważana jest za przedsiębiorstwo i zobowiązana do przekształcenia jej
w spółkę jawną oraz zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym. Nie przerejestrowanie
spółki jest karalne.
O formie organizacyjno-prawnej przedsiębiorcy decyduje także wielkość
przedsiębiorstwa, jakie prowadzi, a o niej decydują najczęściej dwa czynniki: liczba
zatrudnionych pracowników oraz przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług oraz
operacji finansowych albo zamiennie – wartość aktywów na koniec poprzedniego roku
sprawozdawczego.
Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej wyróżnia się następujące
wielkości przedsiębiorców:
− mikroprzedsiębiorca,
− przedsiębiorca mały,
− przedsiębiorca średni,
− przedsiębiorca duży.
Kryteria przyporządkowania przedsiębiorcy do poszczególnej grupy przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Kryteria stanowiące o wielkości przedsiębiorcy
Wielkość
przedsiębiorcy
Liczba osób
zatrudnionych*
Przychody ze
sprzedaży (netto)*
Wartość aktywów*
w rocznym bilansie
Mikroprzedsiębiorca mniej niż10 osób do 2 mln euro do 2 mln euro
Przedsiębiorca mały do 50 osób do 10 mln euro do 10 mln euro
Przedsiębiorca
średni
do 250 osób do 50 mln euro do 43 mln euro
Przedsiębiorca duży Powyżej 250 osób powyżej 50 mln euro powyżej 43 mln euro
* wielkości dotyczą jednego z dwóch ostatnich lat
Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy o swobodzie gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807 z późn.
zmianami)
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. Jaki jest główny cel funkcjonowania przedsiębiorcy na rynku?
2. Kogo nazywamy przedsiębiorcą?
3. W jakich formach organizacyjno-prawnych może występować przedsiębiorca na rynku?
4. Czym różni się osoba fizyczna od osoby prawnej?
5. Jakie formy osoby prawnej występują na rynku?
6. Ile osób fizycznych potrzeba, aby założyć spółdzielnię?
7. Czym różnią się spółki osobowe od spółek kapitałowych?

23
8. Jakie rodzaje spółek osobowych występują na rynku?
9. Jakie rodzaje spółek kapitałowych występują na rynku?
10. W jakim celu wspólnicy wnoszą udziały do spółki?
11. Czym się różnią udziały od akcji?
12. Co nazywamy aportem?
13. Czym się charakteryzuje spółka cywilna?
14. Jakiego przedsiębiorcę nazywamy mikroprzedsiębiorcą?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządzanie „mapy” przedsiębiorstw branży elektrycznej na lokalnym rynku pracy
Sporządź plakat obrazujący „mapę” przedsiębiorstw (przedsiębiorców) branży
elektrycznej, funkcjonujących na lokalnym rynku. Wykaz przedsiębiorców przyporządkuj do
odpowiedniego rodzaju działalności gospodarczej.
1) wyszukać nazwy przedsiębiorstw branży elektrycznej, wykorzystując do tego celu różne
źródła informacji,
2) porównać swoje przykłady z efektami pracy kolegów,
3) wspólnie z kolegami sporządzić plakat ukazujący przedsiębiorstwa (przedsiębiorców)
branży elektrycznej, funkcjonujące w sektorze działalności wytwórczej, usługowej
i handlowej,
4) umieścić nazwy wybranych przedsiębiorstw (przedsiębiorców) wzdłuż odpowiednich linii
na rysunku 6.
– biznesowe książki telefoniczne („Panorama firm”),
– gazety z ofertami pracy,
– foldery i ulotki firm elektrycznych,
– komputer podłączony do Internetu.

24
Rys. 6. „Mapa” przedsiębiorstw branży elektrycznej na lokalnym rynku pracy
Ćwiczenie 2
Rozpoznawanie form organizacyjno-prawnych przedsiębiorcy.
Do podanych w tabeli firm elektrycznych przyporządkuj odpowiednią formę prawno-
organizacyjną. W puste miejsca wpisz dwie firmy z ćwiczenia 1 i również przyporządkuj im
faktyczne lub domniemane formy organizacyjno-prawne.
Nazwa firmy Forma prawno-organizacyjna
Fabryka Transformatorów i Aparatury
Trakcyjnej „ELTRAK” S.A.
Instalacje Elektryczne – Jan Elektryczek
Spółdzielnia Usług Elektrycznych
Sklep elektryczny „Pstryczek” – Michał Jasny
Zakłady przewodów elektrycznych „KABLE” –
s-ka z o.o.
Naprawy Urządzeń Elektrycznych – Adam Prąd
i Dorota Porażalska
Przedsiębiorcy branży
elektrycznej
na lokalnym rynku
Działalność handlowa
Działalność usługowa
Działalność produkcyjna

25
1) upewnić się, czy potrafisz rozróżnić formy organizacyjno-prawne przedsiębiorców,
2) przyporządkować odpowiednią formę organizacyjno-prawną do podanych przykładów
firm,
3) wpisać do tabeli nazwy dwóch firm z lokalnego rynku i przyporządkuj im odpowiednią
formę organizacyjno-prawną.
− przybory do pisania.
1) wyjaśnić, kogo nazywamy przedsiębiorcą?
2) rozróżnić podstawowe formy organizacyjno-prawne
przedsiębiorców?
3) wyjaśnić różnicę między spółdzielnią a spółką?
4) wyjaśnić, na czym polega osobowość prawna?
5) scharakteryzować poszczególne rodzaje spółek osobowych?
6) scharakteryzować poszczególne rodzaje spółek
kapitałowych?
7) podać przykłady aportów elektryka, wchodzącego do spółki?
8) uzasadnić celowość tworzenia spółek cywilnych?
9) podać przykłady firm branży elektrycznej funkcjonujących
na lokalnym rynku?
10) wymienić kryteria warunkujące przynależność do grupy
mikroprzedsiębiorców?
4.4. Analiza lokalnego rynku w zakresie możliwości
samozatrudnienia w wyuczonym zawodzie
Przez rynek należy rozumieć mechanizm doprowadzający do porozumienia pomiędzy
uczestnikami rynku (kupującymi i sprzedającymi) w celu doprowadzenia do transakcji kupna
– sprzedaży (wymiany towaru na pieniądz lub pieniądza na towar). Oznacza on proces
wymiany informacji i decyzji, podczas którego nabywcy i sprzedawcy określają, co chcą
kupić lub sprzedać i, na jakich warunkach oraz decydują o cenach i ilościach dóbr, które mają
być sprzedane lub kupione.
W zależności od przyjętego kryterium podziału, wyróżniamy różne rodzaje rynku.
Pokazuje je tabela 4.

26
Tabela 4. Rodzaje rynku
KRYTERIUM
PODZIAŁU
RODZAJ RYNKU
Zasięg relacji
lokalny,
regionalny,
krajowy,
zagraniczny,
międzynarodowy,
światowy.
Przedmiot
wymiany
RYNEK CZYNNIKÓW PRODUKCJI
• dóbr i usług konsumpcyjnych,
• środków produkcji,
• rynek pracy,
• ziemi,
RYNEK FINANSOWY
Sposób
sprzedaży
detaliczny,
hurtowy.
Branża
rynek maszyn i urządzeń przemysłowych,
rynek artykułów i materiałów elektrycznych,
rynek usług elektrycznych,
rynek mięsa,
i inne.
Liczba
dostawców
wolna konkurencja (duża liczba dostawców o podobnej sile
oddziaływania),
konkurencja niedoskonała (jeden lub kilku dostawców o silnej pozycji
na rynku oraz duża liczba małych przedsiębiorstw o małej sile
oddziaływania); przykładem konkurencji niedoskonałej może być
monopol lub oligopol,
− monopol (jeden dostawca na rynku),
− oligopol (zrzeszenia monopolistów).
Stopień
zaspokojenia
potrzeb
rynek producenta (sprzedawcy) – gdy popyt jest większy od podaży,
rynek konsumenta (nabywcy) – gdy podaż jest większa od popytu.
Znajomość rynku potrzebna jest każdemu, kto chce realnie zaplanować oraz prowadzić
działalność gospodarczą lub podjąć mniej ryzykowną decyzję. Aby posiąść niezbędne
informacje o rynku, należy prowadzić w sposób ciągły lub w określonym czasie odpowiednie
badania rynku. Takie badania nazywa się również analizą rynku.
Może ona dotyczyć funkcjonowania rynku i wzajemnych relacji między jego
podmiotami, czyli ceną, popytem i podażą. Wówczas nasze obserwacje rynku kierujemy na
wysokość cen interesujących nas produktów oraz na wielkość popytu i wielkość podaży,
które kształtują się w zależności od poziomu tych cen. Przy takiej analizie rynku znaczenia
nabierają podstawowe prawa ekonomiczne, a mianowicie prawo popytu i prawo podaży.
Pierwsze z tych praw wskazuje, że w miarę wzrostu poziomu cen danego dobra, wielkość
popytu na to dobro maleje i odwrotnie – gdy poziom cen danego dobra ulega zmniejszeniu,
wówczas wielkość popytu wzrasta. Prawo to informuje głównie o zachowaniach
konsumentów. Drugie prawo odnosi się głównie do producentów, którzy kierując się
poziomem cen, będą bardziej zainteresowani powiększaniem rozmiarów swojej działalności,
dostarczając więcej towarów na rynek, albo też zaczną ograniczać swoją produkcję. Zgodnie,
bowiem, z prawem podaży – w miarę wzrostu poziomu cen danego dobra wielkość podaży
wykazuje tendencje wzrostową, natomiast, gdy ceny danego dobra ulegają zmniejszeniu,

27
wielkość podaży tego dobra również się zmniejsza. Należy pamiętać, że zarówno na popyt jak
i na podaż na rynku mają wpływ również czynniki pozacenowe.
Analizę rynku można również prowadzić w celu uzyskania odpowiedzi na szereg pytań,
które pomogą później w podejmowaniu ważnych decyzji związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej. Stanowi ona najważniejszą podstawę podejmowania decyzji
o prowadzeniu działalności gospodarczej na własny rachunek. Prowadzi ją każdy rozsądny
przedsiębiorca, aby zmniejszyć ryzyko podejmowanych decyzji i nie kierować się w tym
procesie wyłącznie intuicją.
Jeżeli planujesz w przyszłości zostać przedsiębiorcą (nawet w skali mikro), spróbuj przed
podjęciem decyzji w tym zakresie odpowiedzieć na następujące pytania:
− kto jest na rynku i jak na nas oddziałuje?
− co klienci najczęściej kupują spośród produktów branży elektrycznej?
− jak dokonują zakupu?
− gdzie i kiedy dokonują zakupu?
− dlaczego odbiorca/klient będzie skłonny kupić Twoje produkty?
Rys. 7. Gwiazda pytań charakterystycznych dla analizy rynku
Pytania na pierwszy rzut oka wydają się proste, ale uzyskanie prawidłowej odpowiedzi na
nie wymaga przeprowadzenia odpowiednich badań, które w procesie analizy rynku noszą
nazwę badań marketingowych. Głównym ich celem jest najczęściej rozpoznanie potrzeb
klientów i wykrycie tzw. „luki rynkowej”, zwanej również niszą rynkową oraz
zidentyfikowanie konkurencji na rynku produktów, które chcemy zaoferować naszym
potencjalnym klientom.
ANALIZA
RYNKU
Kto?
CO?
JAK?
GDZIE I KIEDY?
DLACZEGO?
LUKA RYNKOWA stanowi ujemną różnicę między podażą i popytem na
konkretnym rynku. Może ona powstać wówczas, gdy produkt (grupa towarowa)
o określonym poziomie jakości przeznaczony dla pewnej grupy nabywców
z różnych przyczyn nie jest wytwarzany w wystarczającej ilości (np. producenci
wycofają się z wytwarzania pewnych towarów) lub gdy pojawią się nowe potrzeby
nabywców, stymulowane choćby przez działania promocyjne firm starających się
stworzyć dla siebie rynek.

28
Badania marketingowe dzielimy najczęściej na dwie podstawowe grupy:
− badania pierwotne (bezpośrednie), prowadzone po raz pierwszy, najczęściej przez osoby
bezpośrednio zainteresowane, do których zaliczamy, między innymi: metody ankietowe,
obserwację, eksperymenty,
− badania wtórne (statystyczne), oparte na informacjach już zgromadzonych i wcześniej
prowadzonych badaniach.
W jaki zatem sposób możesz dokonać analizy rynku, aby móc odpowiedzieć na tyle
różnych pytań?
Na pewno wiele cennych informacji znajdziesz w rocznikach statystycznych,
biuletynach, Internecie (są to źródła informacji wykorzystywane w badaniach wtórnych), ale
jest jeden, ważny minus tych danych – dotyczą one przeszłości.
Dla Ciebie ważna jest bieżąca sytuacja na rynku. Eksperymentowanie, aczkolwiek bardzo
cenne, nie jest najlepszym sposobem analizy rynku z prozaicznej przyczyny: obarczone jest
dużym ryzykiem. Nie sądzę byś mógł sobie na niego pozwolić na starcie działalności
gospodarczej. Dlatego proponuję, abyś podjął badania rynku, wykorzystując metodę
obserwacji lub badań ankietowych.
Podczas obserwacji zwróć uwagę na takie elementy jak:
− liczba konkurentów na rynku i ich siła, mierzona, np. wielkością sprzedaży,
− liczba potencjalnych klientów Twoich produktów,
− produkty branży elektrycznej kupowane najczęściej przez klientów (dobra, usługi),
− cel i częstotliwość dokonywanych przez nich zakupów,
− zakres rynku, na jaki mógłbyś wejść na starcie działalności,
− średnie w roku wydatki klientów na zakup kupno produktów elektrycznych3
,
− ceny produktów elektrycznych na lokalnym rynku.
Zwróć uwagę, jak kształtują się te wielkości w czasie. Nie żałuj czasu i nakładów pracy,
gdyż dzięki temu Twoje decyzje ryzyko zainwestowania własnych pieniędzy będzie mniejsze
i bardziej realnie będziesz mógł zaplanować swoje działania. Szczególną uwagę zwróć
na stopień zaspokojenia potrzeb klientów i odpowiedz na pytanie: czy mają trudności
w nabywaniu jakichś produktów, a jeśli tak, to dlaczego? Jeżeli znajdziesz twierdzącą
odpowiedź na to pytanie, to jesteś na dobrej drodze uzasadnienia celowości planowania
swojej działalności gospodarczej, ponieważ przyczyna tych trudności pokazuje to, czego na
analizowanym rynku brakuje i Ty możesz tę lukę wypełnić. Nisze rynkowe stanowią
szczególną szansę dla zdobywania rynku przez małe firmy, gdyż duzi przedsiębiorcy
z różnych powodów często nie są zainteresowani takimi lukami. Zatem, jeżeli uda Ci się
zidentyfikować taką niszę, istnieje duże prawdopodobieństwo opłacalności i sukcesu twojej
firmy bez zagrożenia ze strony silnych konkurentów.
Metoda obserwacji jest stosunkowo prosta, ale bardzo czasochłonna, co utrudnia zebranie
informacji w krótkim czasie.
Badania ankietowe charakteryzują się uzyskiwaniem danych za pomocą pytań
zadawanych adresatom badań, zwanych respondentami, którzy świadomie i dobrowolnie
udzielają odpowiedzi na te pytania i w ten sposób dostarczają wielu cennych informacji.
Respondentami mogą być bezpośredni konsumenci lub ich rodziny, sprzedawcy w punktach
sprzedaży detalicznej lub hurtowej, przedstawiciele klientów instytucjonalnych
(przedsiębiorstw, instytucji i innych organizacji). Badania ankietowe przeprowadza się
najczęściej z określoną (wybraną) liczbą respondentów, która to liczba stanowi tzw. próbę
badawczą. Próba powinna odzwierciedlać własności całej zbiorowości statystycznej, którą
tworzy duża liczba jednostek mających jedną lub kilka cech wspólnych oraz wiele cech
3
Przyjmijmy, że dla celów dydaktycznych, ilekroć będzie mowa o „produktach elektrycznych”, będziemy przez
to rozumieć zarówno dobra (jako wytwory producentów), jak i towary (w działalności handlowej) oraz usługi,
np. wykonywanie instalacji elektrycznych.

29
różniących je od siebie. Dlatego próbę ustala się najczęściej drogą losowania tak, aby zbadać
własności całej zbiorowości statystycznej.
Narzędziem badawczym w tej metodzie jest kwestionariusz zawierający zbiór celowo
zaprojektowanych i odpowiednio ułożonych pytań, które mają być skierowane do
respondentów. Budując taką ankietę, pamiętaj, aby pytania były krótkie, sformułowane jasno
i konkretnie. Ankieta nie może być zbyt długa, wobec czego skoncentruj się w pytaniach na
sprawach najistotniejszych i ważnych dla podejmowania późniejszych decyzji. Podstawę do
formułowania pytań w ankiecie badawczej mogą stanowić te same lub podobne elementy,
które zostały podane przy metodzie obserwacji. Budując ankietę badawczą należy pamiętać,
aby na wstępie skierować kilka zdań do respondenta, z których wynikać będzie cel badań oraz
apel o udzielenie szczerych odpowiedzi. Na końcu ankiety najczęściej umieszcza tzw.
metryczkę respondenta, w której zawarte są pytania dotyczące samej badanej osoby. Warto
również pamiętać o podziękowaniu za poświęcony czas i udział w badaniu.
Wykorzystując wyniki badań znacznie łatwiej Ci będzie podjąć decyzje w zakresie:
− co będzie stanowiło przedmiot Twojej działalności (czym się będziesz zajmował)?
− jaki będzie zakres Twojej działalności (na jakim rynku będziesz funkcjonował oraz ile
produktów będziesz w stanie dostarczyć)?
− jakie to będą produkty (jakiej jakości)?
− po jakiej cenie będziesz mógł sprzedawać?
Ważnym narzędziem analizy rynkowej jest tzw. analiza SWOT, która polega na
tabelarycznym zestawieniu mocnych i słabych stron planowanego przedsięwzięcia oraz
zidentyfikowaniu szans i zagrożeń z nich wypływających. Możliwości wynikające z mocnych
stron należy szczególnie pielęgnować i dbać o to, aby z nich skorzystać, gdyż mogą się stać
głównym filarem, warunkującym powodzenie firmy. Natomiast zidentyfikowanie słabych
stron i zagrożeń stanowi doskonałe źródło informacji, na co należy zwrócić szczególną
uwagę, aby uniknąć niepowodzeń lub przynajmniej osłabić siłę tych zagrożeń.
MOCNE STRONY SŁABE STRONY
• jestem elektrykiem,
• najbliższy sklep ze sprzętem oświetleniowym
znajduje się w centrum miasta,
• zawsze się znajdzie ktoś, kto kupuje nowe
mieszkanie, robi remont, buduje dom
i będzie zainteresowany kupnem sprzętu
oświetleniowego,
• mam możliwość zagospodarowania własnego
pomieszczenia na sklep.
• mój lokal usytuowany jest na obrzeżach
miasta,
• najbliższy przystanek autobusowy znajduje
się w odległości ok. 500 m od mojego lokalu.
SZANSE ZAGROŻENIA
• łatwiej mi będzie sprzedawać tę grupę
towarów, niż np. materiały budowlane,
• popyt na artykuły oświetleniowe będzie przez
cały rok,
• nie będę musiał ponosić kosztów z tytułu
wynajmu lokalu.
• liczba klientów może ograniczać się tylko do
mieszkańców osiedla (zasięg lokalny rynku),
• aby pozyskać nowych klientów, muszę
ponosić zwiększone koszty na reklamę,
• przy zakupie kompletu żyrandoli, kinkietów
i lamp muszę rozważyć zapewnienie
zakupionych towarów do domu klienta,
• dla zmotoryzowanych muszę zbudować
parking przed sklepem.
Rys. 8. Przykład analizy SWOT dla działalności handlowej z artykułami oświetleniowymi, planowanej przez
Marka Kowalskiego

30
1. Jaki zasięg rynku można obejmować poprzez prowadzenie działalności gospodarczej?
2. Na czym polega różnica między rynkiem producenta i rynkiem konsumenta?
3. Co należy rozumieć przez analizę rynku?
4. Czego może dotyczyć analiza rynku?
5. W jaki sposób można dokonać analizy rynku?
6. Na czym polegają badania pierwotne i wtórne rynku?
7. Dlaczego przedsiębiorcy powinni prowadzić analizę rynku?
8. Co należy wziąć pod uwagę, aby zidentyfikować lukę rynkową?
9. Na czym polega prawidłowa budowa kwestionariusza ankiety badawczej?
10. W jaki sposób można wykorzystać analizę SWOT na etapie planowania działalności
gospodarczej?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Konstruowanie kwestionariusza ankiety badawczej dla zbadania potrzeb w zakresie
planowanej działalności gospodarczej.
Zaprojektuj ankietę badawczą w celu rozpoznania zapotrzebowania na rodzaj działalności
gospodarczej, jaką zaplanowałeś oraz na produkty, jakich chciałbyś dostarczać na rynek
w ramach tej działalności.
1) sporządzić listę pytań skierowanych na rozpoznanie zapotrzebowania na planowaną
działalność i produkty,
2) zweryfikować pytania poprzez konsultacje z kolegą i z nauczycielem,
3) napisać krótkie wprowadzenie,
4) zbudować ankietę badawczą mającą na celu rozpoznanie potrzeb w zakresie planowanej
działalności gospodarczej.
– komputer lub długopis,
– papier formatu A-4.
Uwaga! Ćwiczenie może być wykonane w formie zespołowej, jeżeli okaże się, że 2–5
uczniów planuje bardzo podobny (lub ten sam) rodzaj działalności gospodarczej.

31
Ćwiczenie 2
Przeprowadzanie wywiadów z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety
Posługując się opracowanym narzędziem badawczym, przeprowadź wywiad
z co najmniej dziesięcioma osobami (wybranymi kolegami w klasie lub z dorosłymi
członkami swojej rodziny, sąsiadów, znajomych). Liczba respondentów może być większa,
co stworzy szansę uzyskania bardziej prawdziwego obrazu rynku.
1) zaplanować wykaz kandydatów na respondentów,
2) nawiązać rozmowę z kandydatem na respondenta,
3) przeprowadzić wywiad,
4) podziękować za rozmowę.
– długopis,
– kwestionariusz ankiety badawczej.
Ćwiczenie 3
Analizowanie otrzymanych wyników w zakresie planowanej działalności gospodarczej
Dokonaj analizy odpowiedzi respondentów oraz ustal zapotrzebowanie na planowaną
działalność i produkty w świetle przeprowadzonych badań.
1) posegregować ankiety według przyjętego klucza podziału respondentów (np. według
wieku, dochodów lub płci),
2) utworzyć arkusz kalkulacyjny dla zbioru pytań w ankiecie badawczej,
3) wprowadzić dane z kwestionariuszy ankiet,
4) opracować materiał badawczy w układzie tabelarycznym i graficznie,
5) zidentyfikować niszę rynkową,
6) dokonać szacunkowej analizy opłacalności planowanej działalności gospodarczej,
7) zaprezentować wyniki badań.
Uwaga! Prace mogą być wykonane w formie zespołowej, jeżeli okaże się, że 2–5 uczniów
planuje bardzo podobny (lub ten sam) rodzaj działalności gospodarczej.
– wypełnione kwestionariusze ankiety badawczej,
– komputer z programem EXCEL lub zamiennie: 5–6 dużych arkuszy papieru i mazaki.

32
Ćwiczenie 4
Opracowanie analizy SWOT dla planowanej działalności gospodarczej
Dokonaj analizy SWOT dla planowanej działalności gospodarczej, wykorzystując wyniki
badań ankietowych.
1) dokonać analizy uzyskanych wyników badań (patrz: ćwiczenie 3),
2) zidentyfikować mocne i słabe strony planowanej działalności i wpisz je do tabeli,
3) przyporządkować odpowiednio szanse i zagrożenia do mocnych i słabych stron,
4) porównać wyniki swojej analizy z wynikami analizy innych kolegów poprzez prezentację
własnych wyników oraz wspólną dyskusję,
5) wyszczególnić wnioski wypływające z tej analizy.
– wyniki badań ankietowych,
– artykuły piśmienne.
ANALIZA SWOT DLA PLANOWANEJ DZIAŁANOŚCI GOSPODARCZEJ
MOCNE STRONY SŁABE STRONY
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
SZANSE ZAGROŻENIA
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
• ...................................................................
WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY:
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

33
1) rozróżnić poszczególne rodzaje rynku?
2) wyjaśnić cel analizy rynku?
3) zidentyfikować zakresy analizy rynku?
4) scharakteryzować pytania towarzyszące analizie rynku?
5) zidentyfikować niszę rynkową?
6) wyjaśnić różnicę między pierwotnymi i wtórnymi badaniami
marketingowymi?
7) opracować ankietę dla potrzeb analizy rynku?
8) zaplanować próbę badawczą?
9) opracować materiał statystyczny z przeprowadzonych badań?
10) uzasadnić potrzebę prowadzenia analizy rynku na etapie
planowania działalności gospodarczej?
4.5. Marketingowe planowanie działalności gospodarczej
Marketing oznacza całokształt działań przedsiębiorcy skierowanych na dostosowanie
produktów do potrzeb i wymagań klientów oraz spowodowanie aktu kupna – sprzedaży.
Głównym celem działań marketingowych jest spowodowanie zadowolenia klienta poprzez
dostarczenie mu tego, czego właśnie potrzebuje. Kierując się tą zasadą przedsiębiorcy dążą
do:
− pozyskania nowych klientów,
− utrzymania dotychczasowych klientów,
− wykreowania lub zmiany wizerunku firmy.
Działania marketingowe są skierowane na rozpoznanie potrzeb i oczekiwań klientów
i dostosowanie do nich oferowanych produktów, a także sprowadzają się do przekazania
takich informacji o towarze, aby przekonać potencjalnych klientów o słuszności
i opłacalności wyboru.
Sposób oddziaływania na potencjalnych klientów oraz nakłaniania ich do dokonania
zakupu nosi nazwę strategii marketingowej.
W teorii marketingu wyróżnia się następujące rodzaje strategii marketingowych:
− strategia produktu, która polega na tym, że zachętę do zakupu stanowi sam produkt
poprzez różne swoje cechy i narzędzia marketingowe,
− strategia ceny, którą tworzą wszelkie działania wokół ceny sprowadzające się do tego,
aby tworzyła ona zachętę do zakupu oraz dawała szansę wypracowania zysku dla
przedsiębiorstwa,
− strategia dystrybucji (zwanej też strategią miejsca), która wskazuje, gdzie produkt jest
dostępny i jak dociera on na rynek,
− strategia promocji, poprzez którą przedsiębiorstwo dociera do potencjalnych klientów
i dostarcza informacji o towarze.

34
Instrumenty (narzędzia) marketingowe, stosowane w poszczególnych strategiach
ukazuje rysunek 9.
Produktem w ujęciu marketingowym są oferowane na rynku dobra materialne i usługi,
które zaspokajają potrzeby nabywców. Stosując strategię produktu, przedsiębiorca stara się
szczególną uwagę zwrócić na budowanie marki firmy i marki produktów, aby w ten sposób
były one rozpoznawalne i nabywane przez klientów jako produkty „markowe”. Nie bez
znaczenia jest również asortyment i jakość produktów. W promocji marki firmy
najważniejsze jest wykreowanie cech odróżniającą Twoją firmę od firm konkurencyjnych.
Dokonując wyboru określonego produktu, klienci bardzo często kierują się przede wszystkim
marką firmy.
Znaczenie ceny w ustalaniu strategii przedsiębiorcy polega głównie na tym, że stanowi
ona dla potencjalnego klienta istotne kryterium w podejmowaniu decyzji kupna, a dla
sprzedającego (producenta lub handlowca) – jeden z podstawowych czynników
warunkujących poziom zysku. Ustalenie odpowiedniego poziomu cen na starcie działalności
gospodarczej stanowi często o dalszym powodzeniu całego przedsiębiorstwa. Cena powyżej
ceny rynkowej może spowodować brak zainteresowania ze strony klientów, a przy silnej
konkurencji na rynku może doprowadzić do utraty szansy wejścia na rynek. Bardzo często
nowi przedsiębiorcy próbują wystartować z ceną poniżej ceny rynkowej. Z jednej strony jest
to logiczne, gdyż zgodnie z prawem popytu niższej cenie powinien towarzyszyć wzrost
wielkości popytu, ale z drugiej strony, cena ustalona na poziomie mniejszym od ceny
rynkowej może budzić wątpliwości co do jakości produktu i w efekcie również może nie
wywołać pożądanego efektu. Ponadto start z niską ceną jest bardzo ryzykowny w sytuacji
nagłego wzrostu kosztów (np. z tytułu wynagrodzeń lub wzrostu cen materiałów
do produkcji). Wówczas ustalone na niskim poziomie ceny mogą nie pozwolić na
wypracowanie zysku. Stosowanie różnych instrumentów cenowych ma za zadanie wzbudzić
zainteresowanie klientów produktem i doprowadzić to transakcji kupna-sprzedaży.
Proces dystrybucji oznacza wszelkie czynności związane z przemieszczaniem
produktu (w czasie i przestrzeni) między produkcją a konsumpcją, tzn. z miejsca wytworzenia
do miejsca zakupu przez ostatecznego nabywcę. Przedsiębiorcy tworząc strategię dystrybucji
muszą podjąć decyzję, czy sami będą sprzedawać swój produkt, czy też skorzystają
z pośredników, a jeśli tak, to jakie będą zasady tej współpracy. Tworzy się w ten sposób tzw.
kanał dystrybucji.
Ze względu na liczbę podmiotów uczestniczących w procesie dystrybucji wyróżnia się:
− kanały bezpośrednie (producent sprzedaje swoje produkty bezpośrednio konsumentowi,
nie ma pośredników),
− kanały pośrednie (pomiędzy producentem i konsumentem występują pośrednicy:
przedstawiciele handlowi, akwizytorzy, hurtownicy i inni),
− kanały krótkie (gdy występuje jeden pośrednik),
− kanały długie (gdy pośredników jest więcej).
Z dystrybucją związana jest również logistyka sprzedaży, która oznacza takie
zorganizowanie przebiegu produktu, aby dotarł on do właściwego miejsca, we właściwym
czasie i po możliwie najniższych kosztach. Decyzje związane z logistyką sprzedaży są ściśle
powiązane z procesem magazynowania i transportu, a także przepływu informacji, które będą
mieć istotne znaczenie w tworzeniu strategii dystrybucji.

35
Rys. 9. Główne narzędzia strategii marketingowych
Organizując sprzedaż, należy również poinformować klientów i niezwykłych cechach
towarów, zachęcić do kupna i spowodować, aby o danym produkcie i firmie mówiono. W ten
sposób nie są one anonimowe na rynku. Działania z tym związane tworzą strategię
promocji, nazywanej też często komunikacją marketingową. Do głównych zadań promocji
należy:
− przekazywanie informacji o towarach,
− przekonywanie o słuszności wyboru produktu i firmy,
− skłanianie do kupna.
Strategię promocji tworzą takie instrumenty, jak:
− reklama – to każda płatna forma prezentacji i promocji określonego produktu,
− public relation – kontakty i relacje firmy z otoczeniem, służące wytworzeniu
pozytywnych postaw wobec niej,
− publicity – każda informacja na temat firmy lub jej oferty ukazująca się w mediach
nieodpłatnie,
MARKETING –
MIX
PRODUKT
• jakość produktu
• asortyment
• marka produktu
• znak towarowy
• znak firmowy
• opakowanie
CENA
• poziom ceny
• rabaty i upusty
• obniżka ceny
• niezaokrąglona
cena
• sprzedaż ratalna
PROMOCJA
• reklama
• public relation
• publicity
• marketing
bezpośredni
• opakowanie
• sprzedaż osobista
• promocja sprzedaży
DYSTRYBUCJA
• kanał
dystrybucji
• logistyka
sprzedaży
• magazynowanie
• transport

36
− marketing bezpośredni – bezpośrednie docieranie z przekazem reklamowym do
odbiorców, poza osobistą prezentacją (ulotki, listy, prospekty),
− opakowanie – funkcja wizualna (estetyczna) i informacyjna opakowania,
− sprzedaż osobista – osobista i bezpośrednia prezentacja produktu potencjalnemu
klientowi,
− promocja sprzedaży – działania marketingowe skierowane na pobudzenie sprzedaży
poprzez stosowanie bodźców ekonomicznych (prezentacje, prezenty, loterie, preferencje,
premie, itp.).
Rozwój technik informatycznych spowodował, że w ostatnich latach szczególnego
znaczenia nabierają internetowe instrumenty promocji, zwane też internetową kompozycją
promocji4
. Tworzą ją następujące elementy:
− strona firmowa – podstawa działań promocyjnych w sieci, odpowiednik marki
przedsiębiorstwa w marketingu tradycyjnym, w języku marketingu internetowego często
nazywana brandingiem,
− promocja w katalogach i wyszukiwarkach – prowadzona w większości przypadków
bezpłatnie, odpowiednik publicity,
− obecność w innych serwisach – służy do kreowania pozytywnego wizerunku firmy i jej
produktów, odpowiednik public relations,
− poczta elektroniczna,
− reklama na stronach www – płatne przekazy na stronach internetowych,
− e-marketing bezpośredni – bezpośrednie kontakty z klientem (personalizacje stron,
czaty, katalogi, wirtualne sklepy),
− sieciowa promocja sprzedaży – działania mające na celu pobudzanie sprzedaży
(konkursy, demonstracje, bezpłatne próbki itp.),
− przekaz nieformalny – najczęściej stanowiący promocję mix, charakteryzuje się
szybkością komunikacji.
Przedsiębiorca podejmując decyzje o sposobie pozyskania klientów i wypracowania swojej
pozycji na rynku może oddziaływać poprzez jedną, jego zdaniem najbardziej korzystną
strategię lub przez więcej strategii jednocześnie. Jeżeli w praktyce stosuje wszystkie możliwe
strategie, to takie działanie marketingowe nazywane jest marketingiem – mix.
Marketingowe planowanie działalności gospodarczej polega na przewidywaniu
zdarzeń na rynku (m.in. na podstawie analizy rynku) oraz zachowań konsumentów i na takim
zaplanowaniu działań, aby osiągnąć wyznaczone cele rynkowe. Do celów tych zaliczamy:
− wejście na rynek,
− utrzymanie się na rynku,
− wzmocnienie pozycji na rynku.
Na starcie działalności gospodarczej głównym celem marketingowym staje się wejście
na rynek. Aby zmniejszyć ryzyko i nie poddać się konkurencji, rozsądnie myślący
przedsiębiorca opracowuje plan marketingowy. Do podstawowych jego elementów
zaliczamy:
− segmentację rynku,
− ustalenie oferty sprzedaży (asortymentu),
− analizę konkurencji (jej mocne i słabe strony oraz wynikające z tego szanse i zagrożenia
dla nowo powstałej firmy),
− cele marketingowe (co, oprócz wejścia na rynek zamierza firma osiągnąć?),
− wybór strategii oddziaływania na rynek.
4
T. Maciejowski, Narzędzia skutecznej promocji w internecie, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003, s. 16 – 18.

37
Podstawę w planowaniu działalności gospodarczej powinna stanowić odpowiedź na
pytania: do kogo będzie skierowana moja oferta, czyli kto będzie moim klientem? Co
i w jakiej ilości zechcą klienci u mnie kupować? Stanowi to podstawowy element
marketingowego planowania, a sprowadza się do utworzenia odpowiednich grup klientów,
z których każda charakteryzuje się innymi cechami, stąd różne będą ich potrzeby oraz
oczekiwania. Analiza rynku klientów w celu wyłonienia takich grup nazywa się segmentacją
rynku, a każda taka grupa tworzy tzw. segment rynku. Podstawą do tworzenia typowych dla
danego produktu (lub grupy produktów) segmentów rynku są przyjęte odpowiednie kryteria,
które pozwalają na wyłonienie jednej głównej grupy klientów lub kilku grup.
W teorii marketingu wyróżnia się cztery podstawowe kryteria podziału rynku na
segmenty:
− kryterium ekonomiczne, które pozwala podzielić klientów na grupy według ich dochodów
(np. klienci o niskich dochodach, przeciętnych i wysokich),
− kryterium demograficzne, które w zależności od przyjętej podstawy (np. wiek, zawód,
płeć) pozwala wyłonić bardzo zróżnicowane grupy,
− kryterium geograficzne, pozwalające odpowiedzieć na pytanie: skąd pochodzą klienci
(klienci okoliczni, z regionu, z całego kraju, z zagranicy itp.),
− kryterium psychologiczne, na podstawie którego można odpowiedzieć na pytanie:
dlaczego klienci mają kupować dany produkt.
Uwzględnienie segmentów rynku znacznie ułatwia producentom i handlowcom dobranie
odpowiedniej strategii marketingowej tak, aby każda grupa klientów znalazła odpowiedni dla
niej rodzaj produktu i zaspokoiła swoje potrzeby.
1. Jaki jest główny cel działań marketingowych przedsiębiorcy?
2. Co nazywamy strategią marketingową?
3. Jakie elementy mogą tworzyć strategie marketingową?
4. Jakie instrumenty (narzędzia marketingowe) uwzględnisz, tworząc strategię produktu?
5. Jakie instrumenty (narzędzia marketingowe) uwzględnisz, tworząc strategię ceny?
6. Jakie instrumenty (narzędzia marketingowe) uwzględnisz, tworząc strategię dystrybucji?
7. Jakie instrumenty (narzędzia marketingowe) uwzględnisz, tworząc strategię promocji?
8. W jaki sposób możesz promować swoją działalność gospodarczą za pomocą technik
informatycznych?
9. Jaki jest główny cel marketingowego planowania działalności gospodarczej?
10. Który z celów marketingowych jest najważniejszy dla nowo powstającego
przedsiębiorstwa?
11. Jakie znaczenie ma segmentacja rynku w procesie planowania działalności gospodarczej?
12. Jakie podstawowe elementy zawiera plan marketingowy?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracowanie wybranych elementów planu marketingowego dla planowanej działalności
gospodarczej.

38
Opracuj plan marketingowy dla planowanej działalności gospodarczej.
1) wyszczególnić poszczególne segmenty rynku dla planowanej działalności,
2) ustalić ofertę sprzedaży dla poszczególnych segmentów,
3) zidentyfikować mocne i słabe strony konkurencji oraz wynikające z nich szanse
i zagrożenia dla własnej działalności,
4) sformułować cele marketingowe planowanej działalności,
5) zaprojektować strategię marketingową związaną z wejściem na rynek i pozyskaniem
klientów.
− arkusze papieru formatu A-4,
− przybory do pisania.
1) scharakteryzować główny cel działań marketingowych
przedsiębiorcy?
2) zaprojektować strategię produktu dla planowanej działalności
gospodarczej?
3) zaprojektować strategię ceny dla planowanej działalności
gospodarczej?
4) dobrać odpowiedni kanał dystrybucji dla planowanej działalności
gospodarczej?
5) zaprojektować strategię promocji dla planowanej działalności
gospodarczej, z uwzględnieniem promocji internetowej?
6) wyjaśnić, na czym polega marketing-mix?
7) wyszczególnić główne segmenty rynku dla klientów planowanej
działalności gospodarczej?
8) zaprojektować asortyment podstawowy i uzupełniający dla
poszczególnych segmentów rynku planowanej działalności
gospodarczej?
9) zidentyfikować szanse i zagrożenia dla planowanej działalności
gospodarczej?
10) uzasadnić celowość opracowania planu marketingowego przed
rozpoczęciem działalności gospodarczej?

39
4.6. Finansowe planowanie działalności gospodarczej
Każdą działalność gospodarczą charakteryzują odmienne warunki, dlatego też nie można
jednoznacznie określić finansowych potrzeb na jej uruchomienie. W związku z tym istnieje
potrzeba indywidualnego ich oszacowania.
W planowaniu finansowym wyróżnić można następujące fazy:
− planowanie potrzeb związanych z uruchomieniem działalności gospodarczej,
− zaplanowanie wydatków,
− ustalenie źródeł sfinansowania planowanych wydatków,
− obliczenie progu rentowności.
W zaplanowaniu potrzeb niezbędnych do prowadzenia działalności należy wziąć pod
uwagę dwie najważniejsze kwestie, a mianowicie:
− jak i gdzie będziesz prowadzić planowaną działalność, tzn. sam, czy w spółce, sam, czy
z zatrudnieniem pracowników, ilu ich ma być na początku, a ile docelowo, gdzie będziesz
prowadzić tę działalność – w swoim, czy w wynajętym lokalu, czy jesteś w stanie
wszystkie czynności wykonywać sam, czy też będziesz musiał skorzystać z usług
zleconych, np. księgowego, prawnika banku, agencji reklamowej itp. (stanowi to tzw.
profil organizacyjny),
− jaka baza ekonomiczna jest potrzebna do prowadzenia działalności gospodarczej, np.
maszyny, urządzenia, wyposażenie pomieszczeń, materiały (jest to tzw. profil
techniczny).
Znając odpowiedzi na te pytania, łatwiej Ci będzie zaplanować koszty, jakie trzeba
będzie ponieść w związku z uruchomieniem i prowadzeniem działalności oraz ustalić źródła
finansowania planowanych wydatków.
Prowadzenie działalności w ramach samozatrudnienia powoduje mniejsze koszty, ale też
i mniejsze efekty. Stąd warto wziąć pod uwagę możliwość opłacalności zatrudnienia
pracowników.
Baza ekonomiczna zależy najczęściej od takich czynników jak: rodzaj i zakres
działalności gospodarczej, możliwości finansowe przedsiębiorcy, plan rozwoju oraz
lokalizacja. Wbrew pozorom lokalizacja przedsiębiorstwa stanowi bardzo ważny czynnik,
decydujący często o powodzeniu i rozwoju firmy. Jeżeli jest to działalność handlowa, to
Warto wziąć pod uwagę fakt, że usytuowanie sklepu w tzw. ciągu pieszych lub przy
ruchliwych przystankach komunikacji publicznej może przynieść wielokrotnie większe
dochody, aniżeli w miejscu odosobnionym, gdzie klientami będą zazwyczaj stali mieszkańcy.
Ale z drugiej strony, jeżeli będziesz musiał wynająć lokal w bardziej opłacalnym miejscu,
bądź pewien, że czynsz za jego wynajem będzie o wiele większy. Mniejsze znaczenie
lokalizacji występuje w przypadku prowadzenia działalności produkcyjnej, ale i w tym
przypadku należy wziąć pod uwagę możliwość dojazdu do firmy oraz większe wydatki
na reklamę.
W miarę rozwoju działalności gospodarczej baza ekonomiczna rozwija się tworząc
majątek przedsiębiorstwa, w którym wyróżnia się dwie podstawowe grupy zasobów
rzeczowych: aktywa trwałe i aktywa obrotowe.
Aktywa trwałe stanowią te składniki, które nie zużywają się w jednym cyklu
produkcyjnym, a ich okres użytkowania jest dłuższy od jednego roku. W przeciwieństwie do
nich, aktywa obrotowe przeznaczone są do zużycia lub sprzedaży (towary) w okresie

40
krótszym niż jeden rok, a w procesie produkcyjnym zużywają się w całości w ciągu jednego
cyklu. Poszczególne grupy rodzajowe aktywów trwałych i obrotowych pokazuje tabela 4.
Tabela 4. Struktura majątku przedsiębiorstwa
MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA
AKTYWA TRWAŁE AKTYWA OBROTOWE
Aktywa rzeczowe
− środki trwałe (nieruchomości, środki
pracy, środki transportowe, inwentarz
żywy),
− środki trwałe w budowie.
Aktywa rzeczowe
− materiały,
− produkcja w toku,
− produkty gotowe,
− towary.
Aktywa finansowe
− środki pieniężne
− krótkoterminowe papiery wartościowe
(przeznaczone do zbycia w okresie
krótszym niż 12 miesięcy),
Aktywa finansowe
− długoterminowe papiery wartościowe
(akcje, obligacje, fundusze
inwestycyjne),
− udziały w obcych jednostkach (np.
udzielone pożyczki długoterminowe).
Należności krótkoterminowe
− należności z tytułu sprzedaży dóbr
i usług lub aktywów finansowych,
Inne należności
− (np. z tytułu ubezpieczeń społecznych,
podatków, ceł).
Wartości niematerialne i prawne
− prawa autorskie (np. licencje, programy
komputerowe),
− wynalazki,
− nabyta wartość przedsiębiorstwa.
Rozliczenia międzyokresowe
− rozliczenia trwające do 12 miesięcy.
Cechą charakterystyczną rzeczowych aktywów obrotowych jest to, że zużywając się
w cyklu produkcyjnym, ciągle zmieniają swoją postać, co pokazuje rys. 9.
Rys. 10. Rotacja aktywów obrotowych w procesie produkcji
Środki
pieniężne
Materiały
Półprodukty
(produkcja w toku)
Należności
Wyroby
gotowe

41
Aby gospodarowanie aktywami obrotowymi przyniosło jak najlepsze rezultaty, każdy
przedsiębiorca powinien dążyć do tego, aby cykl produkcyjny był jak najkrótszy. Każde
przyspieszenie „obrotu” tej grupy aktywów tworzy szansę na szybszy zwrot zainwestowanych
bezpośrednio do produkcji środków pieniężnych i ich powiększenie, przez co przedsiębiorca
może podejmować decyzje o zwiększaniu rozmiarów prowadzonej przez niego działalności
gospodarczej. I odwrotnie – jeżeli z jakichś powodów wydłuży się cykl rotacji, opóźni to
wpływ środków pieniężnych, co nie tylko hamuje prawidłowy przebieg procesu wytwarzania
produktów, ale również może całkowicie zakłócić płynność całej grupy aktywów
obrotowych. W sumie – nawet bogatemu przedsiębiorcy może w pewnym momencie
zabraknąć środków pieniężnych (np. na zakup materiałów, wypłaty wynagrodzeń, spłatę
kredytów itp.). Rzecz jasna, że na starcie działalności gospodarczej nie wszystkie rodzaje
aktywów muszą wystąpić. W planowaniu finansowym należy jednak wiedzieć, do której
grupy aktywów należy zaliczyć dany składnik.
Po zaplanowaniu składników aktywów trwałych i obrotowych, niezbędnych do
prowadzenia działalności gospodarczej, należy zorientować się w cenach poszczególnych
produktów, aby wyliczyć nakłady pieniężne, jakie są potrzebne do ich kupna. Jeżeli
przedsiębiorca może je wszystkie zakupić z własnych zasobów lub w spółce – z udziałów
wspólników (również w formie aportów), to mówimy, że źródłem finansowania tych środków
jest kapitał własny. Jednak bardzo często przedsiębiorcy, szczególnie młodzi nie posiadają
wystarczających zasobów finansowych na utworzenie bazy ekonomicznej własnego
przedsiębiorstwa na starcie i poszukują innych źródeł finansowania. Najczęściej są to kredyty
bankowe, ale mogą to być również wypożyczone składniki aktywów trwałych na określony
czas (np. maszyny, urządzenia, samochód) lub pożyczki z innych podmiotów. Takie źródła
sfinansowania zakupu lub pozyskania niezbędnych składników bazy ekonomicznej stanowi
kapitał obcy. Korzystając z tej formy finansowania działalności gospodarczej (a tym samym
majątku) przedsiębiorca zaciąga zobowiązania wobec swoich wierzycieli, stając się
dłużnikiem.
Obydwie te grupy źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa nazywane są
pasywami.
Rys. 11. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa
Źródło: A. Mikina, Z. Sepkowska, M. Sienna, Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki
rynkowej, Wydawnicwo REA, Warszawa 2003, s. 67
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA
MAJĄTKU
PRZEDSIĘBIORSTWA
Kapitał
własny
Kapitał
obcy
udziały
pieniężne
właścicieli
zysk
przeznaczony
na
powiększenie
majątku
aporty
(udziały
rzeczowe)
kredyty
i
pożyczki
dotacje i inne
zobowiązania
leasing

Technik.elektryk 311[08] z5.01_u

Technik.elektryk 311[08] z5.01_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Technik.elektryk 311[08] z5.01_u

Similar to Technik.elektryk 311[08] z5.01_u (20)

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe

More from Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe (20)

Technik.elektryk 311[08] z5.01_u