11-р анги Физик. Цахилгаан

1. 11-р ангийн 3-р улирлын даалгаварын сан
ЦАХИЛГААН ДИНАМИКИЙН ҮНДЭС
СЭДЭВ:1 КУЛОНЫ ХУУЛЬ , ЦАХИЛГААН ОРНЫ ХҮЧЛЭГ , ПОТЕНЦИАЛ
Онолын чиглүүлэг
Суралцахуйн удирдамжийн 11.7а , 11.7б , 11.7в , 11.7г , 11.7д заагдсан агуулгуудыг баримжаалан
Монголын Үндэсний Телевизээр заагдаж байгаа онолын хичээлдээ тулгуурлан даалгавараа
гүйцэтгэнэ үү. Сэргээн санах , ойлгох түвшний даалгаварыг нийт сурагчид , үлдсэн хэсгийг 11-р
ангийн физикийн хичээлийг сонгон судлаж байгаа сурагчид хийгээрэй. Та нартаа амжилт хүсье
СЭРГЭЭН САНАХ
1. Цэнэглэгдсэн3ижил бөмбөрцөг М,N,O-г зурагт үзүүлснээр торгон утсаар дүүжилжээ.Эхлээд
М бөмбөрцгийг N бөмбөрцөгтэй, дараа нь О бөмбөрцөгтэй тус тус шүргэлцүүлжээ.
Бөмбөрцгүүдийн цэнэгийн хэмжээг ол.
M N O M N O
+3q -9q +4q 4q 0 -8q M N
Зураг-1 зураг-2 зураг-3
2. Эхлээд М бөмбөрцгийг N бөмбөрцөгтэй, дараа нь О бөмбөрцөгтэй тус тус шүргэлцүүлжээ. М
бөмбөрцгийн цэнэгийн хэмжээг ол.
3. Эерэгээр цэнэглэгдсэн биеийг зурагт үзүүлснээр байрлуулжээ.М электроскопын дэлбээ
дэрвийж ,N электроскопындэлбээхумиж байсанбол электроскопуудямартөрлийнцэнэгтэй
байсан бэ?
4. +3е цахилгаан цэнэгтэй усны дусал -5е цэнэгтэй жижиг дусалтай нэгдэв.Усны дуслын
цахилгаан цэнэг ямар болох вэ?
5. Цэнэглэгдсэн3ижил бөмбөрцөг М,N,O-г зурагт үзүүлснээр торгон утсаар дүүжилжээ.Эхлээд
М бөмбөрцгийг N бөмбөрцөгтэй, дараа нь О бөмбөрцөгтэй тус тус шүргэлцүүлжээ.
Бөмбөрцгүүдийн цэнэгийн хэмжээг ол.
M N O M N O
-15e 7e 6e 2q -8q 10q M N
Зураг-5 зураг-6 зураг-7
6. Эхлээд М бөмбөрцгийг N бөмбөрцөгтэй, дараа нь О бөмбөрцөгтэй тус тус шүргэлцүүлжээ. М
бөмбөрцгийн цэнэгийн хэмжээг ол.
7. Сөргөөр цэнэглэгдсэн биеийг зурагт үзүүлснээр байрлуулжээ.М электроскопын дэлбээ
дэрвийж ,N электроскопындэлбээхумиж байсанбол электроскопуудямартөрлийнцэнэгтэй
байсан бэ?
+ + + + + + +
+
- - - - - - - - - - -
-

2. 8. -4е цахилгаан цэнэгтэй усны дусал +3е цэнэгтэй жижиг дусалтай нэгдэв.Усны дуслын
цахилгаан цэнэг ямар болох вэ?
9. Зурагт торгон утсанд зүүсэн цаасан хонгоинуудыг дүрсэлжээ.Асуултын тэмдгийн оронд
ямар тэмдэг байж болох вэ?
10. Зурагт утсанддүүжилсэн3 хос үрлийг үзүүлжээ.Аль зурагт дүрслэгдсэн үрэл эсрэг цэнэгээр
цэнэглэгдсэн байна вэ?
11. Биеийг цэнэгтэй болгох ямар аргууд байдаг вэ?
1 2 3
Зураг-10 Зураг-9
12. Электроскоп тус бүр ямар цэнэгтэй вэ?
13. Кулоны хуулийн томьёог бичнэ үү
14. Цахилгаан орны хүчлэгийн томьёог бичнэ үү?
15. F, q ,E ,r ,k φ ямар хэмжигдэхүүнүүд вэ? Нэрлэж бичнэ
үү
ОЙЛГОХ
1. 1А ,1кл ,1в ,1мА ,1мкА ,1мВ ,1кВ-нэгжүүдийг ялгаж унш
2. Холбоог тогтоож бич q ,J ,U ,A ,t-тэмдэглэгээнүүдийг уншиж юу тэмдэглэснийг нь ялган бич.
3. Цахилгаан орны бүх цэг дахь хүчлэгийг мэдвэл юу тодорхой болох вэ?
a. Цэг тус бүрийн Кулоны хүч
b. Цэг бүр дахь хүчлэгийн тоон утга
c. Цахилгаан орны бүрэн дүр төрх нь тодорхойлогдоно
4. Цэгэн цэнэгийн цахилгаан орон изотроп уу эсвэл анизтроп уу
a. Анизтроп
b. Изотроп
c. Аль нь ч биш
5. q=0,4 кл цэнэгээс 0,2 м зайд алслагдсан цэгт цахилгаан орны хүчлэг ямар байх вэ?
6. Тус бүр 5⋅10-6 Кл хоёр цэнэг керосин дотор хоорондоо ямар зайтай байвал 0,5Н хүчээр
үйлчлэлцэх вэ? Керосины диэлектрик нэртрэх чанар 2 хариу 0,47 м
7. Цахилгаан орон дотор 4⋅10-12 Кл турших цэнэг оруулахад 6,4Н хүч үйлчилнэ.Хүчлэг нь ямар вэ?
хариу 1,6⋅1012 Нкл
8. Цахилгаан орны ямар нэг цэгт байгаа 2⋅10-5 Кл цэнэгт 0,015 Н хүч үйлчилнэ.Энэ цэг дахь
цахилгаан орны хүчлэгийг ол. хариу 7,5⋅104 Нкл
9. Цахилгаан орны ямар цэгт хүчлэг нь 0,4⋅103 Н Кл болно Энэ цэгт 4,5⋅10-6 Кл цэнэгт үйлчлэх
хүчийг ол. хариу 1,8⋅10-3 Н
10. Цахилгаан оронд 1200в потоенциалын ялгавартай цэгүүдийн хооронд 5,2 мкКл цэнэг
шилжүүлэхэд хичнээн хэмжээний ажил хийгдэх вэ? хариу 62,4⋅10-4 Ж
11. Цахилгаан оронд 4,2⋅10-6 Кл цэнэг хоёр цэгийн хооронд шилжихэд 6⋅10-8 Ж ажил хийнэ.Эдгээр
цэгүүдийн потенциалыг ол. хариу 1,4⋅10-2В
12. Цахилгаан оронд 1600В потенциалтай цэгээс 1100В потенциалтай цэгт ямар цэнэг шилжихэд
8,6⋅10-8 Ж хийгдэх вэ? хариу 1,72⋅10-6 кл
ХЭРЭГЛЭХ
1. Бие биенээсээ1,6 м зүйдбайгаа хоёр электронхоорондооямар хүчээрүйлчлэлцэх вэ? Агаарт
хариу 0,009⋅10-26 Н
2. Усанд биебиенээсээ3см зайд байрласан хоёр ижилцэнэг 16Н хүчээр үйлчлэлцэв.Уг цэнэгүүдийн
хэмжээг ол. хариу 36⋅10-9 кл
+ ? - ?

3. 3. Хоосон орчинд байрласан 0,002 Кл, 0,0003 Кл цэнэгүүд 6 Н хүчээр үйлчлэлцэв. Цэнэгүүдийн
хоорондох зайг ол. хариу 30м
4. Керосин дотор цэг шиг цэнэгээс 2м зайд цахилгаан орны хүчлэг 9Вм болно.Цэнэгийн хэмжээг
тодорхойл.
5. Агаарт 10-10 кл цэнэгээс ямар зайд цахилгаан орны хүчлэг 5 Вм байх вэ?
6. Агаарт бие биенээсээ 0,6м кайд барласан тус бүр 3⋅10-6 кл хоёр цэнэгийг 0,2 м кайд ойртуулахад
хийгдэх ажлыг ол.
7. Цахилгаан орныг үүсгэж байгаацэг цэнэгээс 5смзайд орших цэгт цахилгаан орны хүчлэг 1,5⋅105
нкл байв.Цэг цэнэгээс 10 см зайд хүчлэг ямар байх вэ?
хариу 6,7⋅105 Н кл
8. Керисин дотор q1=2⋅10-7 кл , q2=-2⋅10-7 кл цэнэгүүд хоорондоо 0,2 м зайд байжээ.Цэнэгүүдийн
төвийг холбосон шугам дээр эерэг цэнэгээс 0,08м зайд байх цахилгаан орны хүчлэгийг ол.
хариу 20,3⋅104 Нкл
9. 10-7 кл цэнэгийг ямар орчинд түүнээс 5 см зайд цахилгаан орны хүчлэг 2⋅105 Нкл байх вэ? Энэ
орны абсолют диэлектрик нэвтрэлтийг тодорхойл хариу 2
10. 20нКл цэнэгийг 700В потенциал бүхий цэгээс 200В потенциалтай цэгт ,100В потенциал бүхий
цэгээс 400В потенциалтай цэгт шилжүүлэхэд орон ямар ажил хийх вэ?
хариу 10мЖ , -10мЖ
ЗАДЛАН ШИНЖЛЭХ
1. Агаарт хоорондоо 0,05 м зайд байгаа 2 цэнэг 1,2⋅10-4 Н хүчээр үйлчлэлцэнэ.Шингэн дотор
оруулахад 0,12м зайд 1,5⋅10-5 Н хүчээрүйлчлэлцсэнболшингэнийдиэлектрикнэвтрэх чадварыг
ол. хариу 1,4
2. Керосин дотор 1,3⋅10-9 Кл цэнэг өөрөөсөө 0,005м зайд байгаа цэнэгийг 2⋅10-4 Н хүчээр
татжээ.Хоёр дахь цэнэгийн хэмжээг ол. Керосины диэлектрик нэвтрэх чанар 2
хариу-0,8⋅10-9 Кл
3. Ижил хоёр цэг цэнэгийн вакум дотор 0,1м зайд, харилцан үйлчлэлцэх хүч нь скипидар дотор
0,07 м зайд харилцан үйлчлэлцэх хүчтэй тэнцүү бол скипидарын диэлектрик нэвтрэх чанарыг
ол хариу 2
4. q=5⋅10-9 кл цэнэг дээр цахилгаанорны зүгээс 3⋅10-9 Н хүчээр үйлчилнэ.Энэ цэнэгийн оршиж буй
цэг дээр цахилгаан орны хүчлэг ямар вэ?.Өгөгдсөн цэг цахилгаан орныг үүсгэгч цэнэгээс 0,1м
зайд байсан бол цахилгаан орныг үүсгэгч цэнэгийг ол.
хариу 0,6 ⋅105 Н , 6,67⋅10-8 кл
5. Ямар биеийг диэлектрик , дамжуулагч , хагас дамжуулагч гэж нэрлэх вэ?
6. Дамжуулагч гартаа бариад үрэлтээр цахилгаанжуулж болох уу?
7. Биеийг ямар аргуудаар цахилгаанжуулж болох вэ?
8. Орон зайн тухайн цэг дээр цахилгаан орны хүчлэг 300 НКл байв.Үүнийг юу гэж ойлгох вэ?
9. Цахилгаан статикийн туршлагад яагаад зориулсан дамжуулагчийг яагаад хөндий хийдэг вэ?
10. Хэрэв хуудас хэлбэртэй дамжуулагчийг цлиндр болгон ороовол цэнэгийн гадаргын нягт
өөрчлөгдөх үү?
ҮНЭЛЭХ БҮТЭЭХ
1. Бие цахилгаанжсан эсэхийг болон түүний цэнэг ямар болохыг юу гэдэг багажаар яаж мэдэх вэ?
2. Диэлектрикийг гартаа бариад үрэлтээр цахилгаанжуулж болох уу?
3. Антенн дээр аянганы үүл нүүж өнгөрөхөд антенн цэнэглэгдэх үү? Хэрэв үүлний цэнэг багасвал
эсвэл үүл холдвол антенний цэнэг өөрчлөгдөх үү?

4. СЭДЭВ:2 ЦАХИЛГААН БАГТААМЖ БА КОНДЕНСАТОР , КОНДЕСАТОРЫН ЭНЕРГИ ,
ТҮҮНИЙ ХОЛБОЛТУУД
СЭРГЭЭН САНАХ-
1. Хүснэгтийг нөхнө үү
Конденсаторын
багтаамж
Цахилгаан цэнэг Потенциалын ялгавар Кондесаторын
энерги
нэгж нэгж нэгж нэгж
Конденсаторын цуваа
холболтын томъёо
Конденсаторын
зэрэгцээ холболтын
томъёо
ОЙЛГОХ
1. 5 мкФ, 12мкФ конденсаторуудыг цуваа холбожээ. Ерөнхий багтаамж хэд вэ?
2. 0,18 мкФ, 24мкФ конденсаторуудыг зэрэгцээ холбожээ. Ерөнхий багтаамж хэд вэ?
3. Конденсаторынхавтсанд4⋅10-4 Кл цэнэг өгөхөд500В потенциалтайболсонболтүүнийэнергийг
тооцоол хариу 0,1Ж
4. 12мкФ багтаамжтай конденсаторыг 200В хүчдэлд залгахад ямар энергитэй болох вэ?
хариу 240мЖ
5. 20мкФ,60мкФ багтаамжтай 2 конденсаторыг зэрэгцээ холбожээ.Ерөнхий багтаамжийг ол.
хариу 80мкФ
6. 20мкФ,60мкФ багтаамжтай 2 конденсаторыг зэрэгцээ холбож 120В хүчдэлд
холбожээ.Хуримтлагдсан цэнэгийг ол. хариу 9600мкКл
7. Ерөнхий багтаамж нь 160пФ байхын тулд 200пФ багтаамжтай конденматорыг ямар
конденсатортой цуваа холбох вэ? хариу 800пФ
8. Цахилгаан багтаамж нь 25мкФ конденсаторт 2⋅102В хүчдэлээр үйлчлэхэд конденсатор хичнээн
кл цэнэг хуримтлагдах вэ? хариу 5⋅10-4кл
9. Конденсаторын цахилгаан багтаамж 6мкФ цэнэг нь 30мКл болно. Ялтас хоорондын хүчдэлийг
ол. хариу 5000В
10. Конденсаторын цахилгаан багтаамж 6мкФ цэнэг нь 30мКл болно. Конденсаторын энергийг ол.
хариу 75Ж
11. Конденсаторын туйлууд дээр потенциалын ялгавар 20В байхад түүний энерги 4Ж болсон бол
түүний багтаамжийг ол. хариу 0,02Ф
12. Конденсаторын багтаамж 0,3Ф түүний энерги 60Ж бол түүний цэнэгийг ол хариу 6Кл
ХЭРЭГЛЭХ
1. Конденсаторын хавтасны хоорондох зайг 3 дахин ихэсгэхэд багтаамж хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
a. 3 дахин ихсэнэ
b. 3 дахин багасана
c. 9 дахин ихсэнэ
d. 9 дахин багасана
2. Конденсаторны хавтасны талбай 2 дахин ихэсгэхэд багтаамж нь хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
a. 2 дахин ихсэнэ
b. 3 дахин багасана
c. 4 дахин ихсэнэ
d. өөрчлөгдөхгүй

5. 3. Орчны диэлектрик нэвтрэлт 3 дахин ихсэж хавтаснуудын хоорондох зай 3 дахин ихсэхэд
багтаамж хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
a. 3 дахин ихсэнэ
b. 3 дахин багасана
c. 9 дахин ихсэнэ
d. 9 дахин багасана
e. Өөрчлөгдөгхгүй
4. Конденсатрын хавтасны талбайг 2 дахин ихэсгэж хоорондох зайг 2 дахин багасгавал багтаамж
хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
a. Хэвээр байна.
b. 4 дахин ихсэнэ
c. 4 дахин багасана
5. Конденсаторынхавтаснуудынхоорондох зайг 2 дахин нэмэгдүүлэхэд энерги хэрхэн өөрчлөгдөх
вэ?
a. 4 дахин ихсэнэ
b. 2 дахин багасана
c. 2 дахин ихсэнэ
d. өөрчлөгдөхгүй
6. 1,2 ба 3 мкФ багтаамжтай хоёр конденсатрыг цуваа холбож 300В потенциалын ялгавартай
гүйдэл үүсгэгчид залгав. Цэнэг ба конденсатор тус бүрийн потенциалыг ол.
хариу 164 ⋅10-4 Кл , 164В ,82В , 54В
7. 2 ба 4 мкФ багтаамжтай хоёр конденсатрыг цуваа холбож 60В потенциалын ялгавартай гүйдэл
үүсгэгчид залгав. Цэнэг ба конденсатор тус бүрийн потенциалыг ол.
хариу 8 ⋅10-5 Кл , 40В ,20В
8. Конденсаторын туйлууд 90В потенциалын ялгавартай байхад түүний энерги 4,5⋅10-8 Ж болсон
бол түүний багтаамжийг тодорхойл хариу 1,1⋅10-11 Ф
9. 10мкФ багтаамжтай конденсаторыг ямар потенциалтай болтол цэнэглэхэд энерги нь 0,45 Ж
болох вэ? хариу 300Ж
10. 9 мкФ багтаамжтайконденсатортой өөр нэг конденсаторыг цуваа залгахад батерейн цахилгаан
багтаамж 3,6мкФ болсон бол 2дугаар конденсаторын багтаамжыг ол.
хариу 6 мкФ
11. Агаар тусгаарлагч бүхий конденсаторын 2 хавтас тус бүрийн хоорондох потенциалын ялгавар
150В . Хавтгай тус бүрийн талбай 1,2⋅10-2 м2 ,цэнэг 5,0⋅10-9 кл .Тэдгээр хавтгай ямар зайд
байрласан бэ? хариу 3,2мм
12. Зурагт үзүүлсэн конденсаторуудын ерөнхий багтаамжийг ол. C1=1 мкФ ,C2= 2мкФ,C3=3мкФ
13. Зурагт үзүүлсэн конденсаторуудын ерөнхий багтаамжийг ол. C1=2мкФ,C2=1мкФ,C3= C4=12мкФ
14. Зурагт үзүүлсэн конденсаторуудын ерөнхий багтаамжийг ол. C1=C2=C3=2мкФ
15. Зурагт үзүүлсэн конденсаторуудын ерөнхий багтаамжийг ол. C1=C2=C3=C4=C5=C6=2мкФ
C1 C2 C1 C1
C2 C3 C3
C3 C4 C2
Зураг-12 Зураг-13 Зураг-14
Зураг-15 C1 C3 C4 C6
C2 C5
ЗАДЛАН ШИНЖЛЭХ
1. Конденсаторуудыг зэрэгцээ холбоход бүгдээрээ ижил потенциалын ялгавартай байдгийн учир
юу вэ?
a. Хавтгаснууд нь хоорондоо холбоотой учир
b. Хавтаснууд хоорондоо холбогбогдож цахилгаан орны өөр өөр цэгт байрласан

6. c. Конденсаторын ижил цэнэгт хавтсууд нь нэг нэг цэгт холбогдсон тул
d. Цуваа холболтоос ялгаатай байхын тулд
2. 10пФ ,20пФ цахилгаан багтаамж бүхий хоёр металл бөмбөлөг дээр 1,7⋅10-8 кл , 3⋅10-8 кл цэнэг
байв.Хэрэв тэдгээрийг металл утсаар холбовол цэнэгүүд нэг бөмбөрцөгөөс нөгөө рүү шилжин
хөдлөх үү?
3. Хоёр конденсаторыг цуваа холбоход багтаамж нь 2,4 мкФ , зэрэгцээ холбоход 10мкФ болсон бол
конденсатор тус бүр ямар багтаамжтай байсан бэ?
хариу 4мкФ, 6мкФ