8-р анги Газарзүй. Дасгал ажил.

1. ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СОД-ЭРДЭМ СУРГУУЛЬ
8-Р АНГИ
“ДАСГАЛ АЖЛЫН
ДЭВТЭР”
БОЛОВСРУУЛСАН БАГШ
Д.ХИШИГДҮҮРЭН

2. Сэдэв: Монгол орны газарзүйн онцлог
1.Зөв харгалзуулаарай
Эрдэмтний нэр Аялсан он Судалсан газар, туурвисан бүтээл
В.А.Камаров 1920-1940 .Монгол –Алтай ,Говь-Алтай хэнтийн уулсаар аялж гадарга хөрс ургамал,амьтан
архелогийг судлан Монгол орон ба Амдо” “Монгол ба кам “ном бичсэн
Э.м.Мурзаев 1900-1920 Говийг судлан үлэг гүрвэлийн яс өндгийг илрүүлсэн
М.В.Певцов 1880-1900 Монгол алтай ,Хангайн өвөр говиор аялж газрын зургийг нь зохиосон
В.А.Обручев 1920-1940 Соёны нуруу хөвсгөлийн эртний мөстлөг,цэвдэг Хөвсгөл нуурын гарал үүслийг судлан
,монгол орны ургамлын газарзүйн мужлалыг зохиосон
1940-1960 Монгол орны физик газарзүйг 5 мужид аннилан байгалийн 4 бүсийг ялган “БНМАУ-ын
физик газарзүйн тодорхойлолт” бүтээл туурвисан.
2.Монгол орны 4 захын цэгийг дасгалын зурагт нэрлэж тэмдэглээд,хойноос өмнө ба
баруунаас зүүн цэг хүртэлх зайг тэмдэглээрэй?

3. 3.Дараах даалгаварыг гүйцэтгээрэй?
Хүснэгтийг нөхөөрэй?
4.Хүснэгтийг ашиглан өдөр шөнийн үргэлжлэх цаг зуны туйл ба өвлийн
туйл,хавар намрын өпөр шөнийн тэнцлийн үед ямар байхыг тооцоол?

4. 5.
6. Дараах хүснэгтэд үдийн нарны өндрийг олоорой?

5. 7. Хүснэгтийг ажиглан цагийн бүсэд харгалзах уртрагуудыг нөхөөрэй?
8. Графикийг ашиглан хүснэгтийг нөхөөрэй
10.Доорх хүснэгтийг ашиглан график байгуулж дүгнэлт гаргаарай?

6. 11.
12.Дараах зургийг ашиглан хамгийн их ба бага нягтшилтай аймгуудыг нэрлэж шалтгааныг хүснэгтэд нөхөж
бичээрэй?

7. 13. Монгол орны угсаатны бүлгийн зургийг ажиглан ямар ястнууд ямар ямар аймгуудад
тархан суурьшсаныг бичээрэй?
14.
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................

8. ........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................

9. .....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................

10. Сэдэв.Геологийн хөгжил ашигт малтмал
1. Монгол орны гадаргын ерөнхий хэв шинжийг дараах хүснэгтийг
нөхөөрэй?
Гадаргын хэв шинж Онцлог шинж
Өндөр уул
Говь маягийн уул
Дундаж өндөр уул
Цав толгод
Тал
2. Уулсын тогтолцооны ноён оргил хамаарах уулсыг хүснэгтэд нөхөж
бичээрэй?
№ Уулсын
тогтолцоо
Ноён оргил Хамаарах уулс
1 Монгол Алтай
2 Говь-Алтай
3 Хэнтийн нуруу
4 Хангайн нуруу
5 Хөвсгөлийн
уулс
6 Хянганы уулс

11. 3.Дараах зургаас зэс,алт,төмрийн хүдрийн тархалтын бүсийг аймаг аймгаар
нь бичээрэй?
4..Арвин нөөц бүхий улсын чанартай ашиглагддаг нүүрсний орд газруудыг
зургаас ажиглаж нэрийг бичээрэй?

13. Сэдэв:Монгол орны уур амьсгал
1. Цаг агаар ба уур амьсгалын ялгааг тайлбарлаарай?
.............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
2. Хүснэгтийг нөхөөрэй?
Тэнгэр сайхан болох шинж Тэнгэр муухай болох шинж
3. Улирал сайхан болох шинж,муухай болох шинжийг хүснэгтэд
нөхөөрэй?
Улирал сайхан болох шинж Улирал хатуу болох шинж
4. Хур тунадасны зургийг ажиглан дүгнэлт бичээрэй?

15. Сэдэв:Монгол орны усны нөөц
1. Дараах аймгуудын усны нөөцөөр график байгуулж харьцуулаарай ?
А.Хөвсгөл аймагт усны нөөц ихтэй байгаагийн шалтгааныг тайлбарлаарай?
Б.Танай нутагт ширгэсэн гол горхи,багассан нуур цөөрөм бий юу? Үүнд
байгалийн болон хүний хүчин зүйлс хэрхэн нөлөөлсөн бэ,
-Байгалийн хүчин зүйлс.....................................................................................
-Хүний хүчин зүйлс.....................................................................................
№ Гадаргын усм3 Газар доорх ус
Аймаг Нийт Ашиглаж болох Ул хөрсний Ашиглаж болох
1 Архангай 2,83 0.20 1.06 0.63
2 Говь-Алтай 0,058 0.01 0.10 0.03
3 Хөвсгөл 6,59 0.16 2.49 1.95
2. Гадаргын усны хэмжээ багасаж байгаа нь нийгэмд ямар нөлөө учруулж болох
вэ? .....................................................................................................................................
Усны нөөцийг хадгалан үлдэх хамгаалахад хувь хүний оролцоо юу байх вэ ?
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
3."Усаа хайрлан хамгаалъя" сэдэвт эссэ бичих үг 150
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
......................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
......................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
......................................................

16. 4.Хүснэгтэд өгөгдсөн мэдээллийг ашиглан баганан диаграмм байгуулаарай?
№ Голын нэр УртМ
1 Орхон 1124
2 Хэрлэн 1090
3 Туул 819
4 Завхан 808
5 Сэлэнгэ 593
6 ховд 516
5. Зөв харгалзуулаарай?
№ Ай сав Хамаарах зарим гол мөрөн
1 Хойд мөсөн далай А Онон,хэрлэн,Улз,Халх,Балж,Барх,Хурх
2 Номхон далай Б Завхан,Ховд,Тэс
байдраг,Булган,Хүнгүй,Онги,Таац,Үенч,Бодонч
3 Төв азийн гадагш
урсгалгүй В
Сэлэнгэ орхон,Чулуут,Алтайн
хуримт,Идэр,Эг,Дэлгэрмөрөн,Шишгэд,Хануй
6. Цэвдгийн тархалтыг ажиглан Монгол орны аль хэсгээр голчлон тархсан байна
вэ?дүгнэлт бичээрэй?
7. Дараах өгөгдлийг зөв тохируул
А. Орхон 1. Их устай гол
Б. Хөвсгөл 2. том нуур
В. Увс 3. урт гол
Г.Сэлэнгэ 4. том мөсөн гол
Д. Улаан цутгалан 5. гүн нуур
Е. Потанины 6.том хүрхрээ

17. .
3. Монгол орны гол мөрдийн ай савыг дараах зурагт зурж, усны хагалбарын
заагийг тэмдэглэнэ үү? /
4. Монголын хамгийн их устай Сэлэнгэ мөрөнг цутгалуудынх нь хамтаар зурна уу?

18. 5. Хамгийн их талбай эзэлдэг ай сав аль нь вэ? /1оноо/
А. Хойд мөсөн далайн ай сав Б.Номхон далайн ай
сав
В. Дотоодын буюу Төв азийн гадагш урсгалгүй ай сав
6. Хамгийн их голтой ай сав аль нь вэ?/1оноо/
А. Хойд мөсөн далайн ай сав Б.Номхон далайн ай
сав
В. Дотоодын буюу Төв азийн гадагш урсгалгүй ай сав
Гэрт ажиллах даалгавар:

19. 7. Дараах гол мөрдийн эх авсан газар , цутгаж буй газрыг зургаас олж тэмдэглэнэ
үү?
/15оноо/
№ Голын нэр Эх авсан газар Цутгаж буй газар
1 Сэлэнгэ
2 Орхон
3 Эг
4 Хараа
5 Шишгэд
6 Онон
7 Хэрлэн
8 Улз
9 Халхын
10 Балж
11 Завхан
12 Ховд
13 Булган
14 Онги
15 Үенч
8. Голын өргөн 5м, дундаж гүн нь 2м, урсгалын хурд 1,2 м/с бол усны зарцуулгыг
ол ...............................................................................................................................
9. Туул голын унал, хэвгий, зарцуулгыг ол. Өгөгдөл: Эх авсан газрын өндөр
2000м, цутгаж буй газрын өндөр 1000м, голын урт 819км, өргөн 35м, гүн нь
2,1м, Урсгалын хурд 2м/с
...........................................................................................................................................
10. Дуунд гардаг нууруудаас 5-аас доошгүй нэр бич.

20. 11. Үгийн утгуудыг тайлбарла.
хадаалах:.......................... цөн түрэх: ............ зайр татах: .................
12.
1 5
3 4
1
2
4
5
6
7
Босоогоороо:
1. Сэлэнгэ мөрний эх болдог голуудын нэг.
2. Хангайн нурууны араас эх авдаг Сэлэнгэ мөрний томоохон цутгал гол.
3. Голын ус бүрэн хөлдөх үзэгдлийг юу гэж нэрлэдэг вэ?
4. Монгол орны гол мөрдийн ай савын хагалбарын зааг газрыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
5. Хар-Ус, Хар нуурыг холбодог усан цахилгаан станц байрладаг гол.
6. Монгол орны зүүн хэсэгт оршдог түүхэн ач холбогдол бүхий голын нэр
Хэвтээгээрээ:
1. Урсгал усыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
2. Сэлэнгэ мөрний эх болдог голуудын нэг
3. Монголын хамгийн том хүрхрээ
4. Орхон голын хамгийн том цутгал

21. 5. "Элсний нүүдэл шиг чимээгүй" хэмээн дуунд гардаг голын нэр
6. Онон голын цутгал голуудын нэг.
7. Сэлэнгэ мөрөн ямар нуурт цутгадаг вэ?
13. 3-р ангийн сурагчдад зориулсан бяцхан ном хийх.
14. Гол мөрдийг зурагт заах.
1. Нөхөж бич. Манай орон ...............орчим нууртай. Нууруудын нийт талбай нь
улсын нутаг дэвсгэрийн ..... орчим хувийг эзэлнэ. Нуурын тархалт жигд биш, ихэнх
томоохон нуур нь ..................................................ба................................. хөндийд
голчлон тархжээ. /2оноо/
2.Дараах нууруудаас хамгийн цэнгэг нуур аль нь вэ? /1оноо/
А. Хөвсгөл Б. Увс В.Хар нуур Г. Тэлмэн Д.
Хар-Ус
3. Дараахн нууруудаас аль мөсөн голын гаралтай вэ? /1оноо/
А. Хагийн хар, Хурган Б. Увс, Хяргас В. Хөвсгөл, Хөх
нуур
Г. Тэрхийн цагаан, Шарга Д. Толбо, Хяргас
4. Хүснэгтэнд өгөгдсөн мэдээллүүдийг зөв тохируулна уу? /2оноо/
Гарал үүсэл дугаар Нуур Тэмдэглэгээ
Галт уулын 1 Сангийн далай, Гангын цагаан А
Эртний мөстлөгийн 2 Увс, Хяргас Б
Салхин хуримтлал 3 Хотон, Даян В
Тектоник 4 Тэрхийн цагаан, Уран тогоо Г
А. 1А,2В,3Б, 4Г Б.1В,2Г,3A,4Б В. 1Г,2В,3А,
4Б Г. 1Б,2Г,3A,4В Д. 1В,2А,3Б, 4Г
5. Нуурын усны горимыг схемээр үзүүлнэ үү?

22. 5. Үгийн сүлжээ:
2
1 3
4 5
2
3 1
5
6
7
Босоогоороо:
1. Хонхор газар тогтсон хуурай газрын усыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
2. Тектоник гаралтай монгол орны хамгийн гүн, цэнгэг нуур.
3. Хөвсгөл, Хяргас, Үүрэг зэрэг нуур ямар гаралтай вэе
4. Монгол Алтайн нуруунд орших мөстлөгийн гаралтай нэгэн нуур
5. Хар-Ус, Хар нуурыг холбодог гол
Хэвтээгээрээ:
1. Архангай аймагт оршдог Тэрхийн цагаан нуур ямар гарал үүсэлтэй вэ?
2. Монголын хамгийн том нуур
3. Монгол орны дорнод хэсэгт орших том нуур
4. Хөвсгөл, Увс аймгийн хил дээр орших нуурын нэрийг урвуугаар нь бич.
5. Онгийн гол цутгадаг говийн томоохон нуур
6. Их нууруудын хотгорт байдаг томоохон нуур
7. Өвөрхангай аймагт байдаг тооны нэрээр нэрлэгдсэн нэгэн нуур
6. Дараах хүснэгтийг ашиглан даалгаврыг гүйцэтгэ.

23.  Нуурын усны балансыг тооцож олоорой.
 Нуурын усны төвшний хэлбэлзэл хамгийн ихтэйг тодорхойлж, шалтгааныг
тайлбарла
Нуур Орлого Зарлага Баланс
Нуурын усны
мандалд унах
тунадасны
хэмжээ
Гол мөрний
цутгал,
урсац
Нуурын
мандлаас
уурших ус
Нуураас эх
авсан голын
урсац
Хөвсгөл 269 408,1 665 187
Увс 96,6 395,4 689 0
Хягас 55,9 652,4 937,1 0
Хар-Ус 55,4 1979,2 942,1 675,3
Хар 54 1786,9 1117,8 1287,8
Тэрхийн
цагаан
237,2 7574,3 504,2 7307,8
Буйр 250 1394,7 860 1472,7
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
..............
1.Монгол оронд мөстлөгийн ул мөр хаана тод үлдсэн бэ? Жишээгээр тайлбарла.
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
.....................................................................................................
2. Олон жилийн цэвдэг гэж юуг хэлэх вэ? хаагуур тархсан бэ?
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
3. Нөхөж бич. Монголын хамгийн том мөсөн
гол ......................................................юм.

24. 4.. Уст давхарга гадаргад ойрхон гүний ус ундран гарахыг юу гэх вэ?
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
6. Уст давхаргуудын хооронд даралтанд орших усыг юу гэж нэрлэдэг вэ?
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
7. Дараах монгол орны зурагт рашааны мужийг тэмдэглэнэ үү?
8. Рашааны ач холбогдлыг бичнэ үү?
.........................................................................................................................................

25. Жишиг тест: Монгол орны гадаргын ус
1. Монгол орны хамгийн урт гол
А. Орхон Б.Сэлэнгэ В.Туул Г.Дэлгэр
2. Монгол орны хамгийн их устай гол

26. А. Орхон Б.Сэлэнгэ В.Туул Г.Дэлгэр
3. Монгол орны усны ай савын хагалбарын зааг
А. Богдхан уул Б.Асралт хайрхан В.Цогтчандмань Г.Суварга
хайрхан
4.Дараах голуудыг ай саваар нь ялга
/Завхан, Ховд, Халх, Шишгэд, Орхон, Онги, Хануй, Онон, Чулуут, Хэрлэн, Улз,
Бодонч/
Хойд мөсөн далайн ай сав:
Номхон далайн ай сав:
Төв Азийн гадагш урсгалгүй:
5. Нөхөж бич.
Үер үүсэх шалтгаан: 1.........................2.............................3...............................
6. Дархан-Уул аймгийн төвөөр урсах гол
А. Ерөө гол Б.Бороо гол В.Шарын гол Г.Хараа гол
7. Хөвсгөл нуураас эх авдаг цорын ганц гол
А. Дэлгэр мөрөн Б.Үүр гол В.Эгийн гол Г.Шишгэд гол
8. Хангайн нурууны өврөөс эх авч, Дөргөн нуурт цутгадаг гол
А. Завхан гол Б.Байдраг гол В.Тэс гол Г.Орхон гол

27. 9. Туул голын унал, хэвгий, зарцуулгыг ол. Өгөгдөл: Эх авсан газрын өндөр
2000м, цутгаж буй газрын өндөр 1000м, голын урт 819км, өргөн 35м, гүн нь
2,1м, Урсгалын хурд 2м/с
.................................................................................................................................
10.Óëç ãîëûí óðò 530êì, 2500ì-èéí ºíäðººñ ýõ àâ÷, 600ì-èéí ºíäºðò óñàà þ¿ëäýã
áîë ãîëûí óíàë áà õýâãèéã áîäîæ îë
....................................................................................................................................
11. Нууруудыг гарал үүслээр нь тохируулан ялгаж бичнэ үү? /Увс, Хяргас, Толбо,
Тэрхийн цагаан, Сангийн Далай, Даян, Дөргөн/
тектоник:
галт уулын:
мөсөн голын:
12. Дэлхийн хойд хагасын ул хөрсний үргэлжилсэн цэвдгийн урд зах нь монгол
улсад байдаг. Энэ аль нь вэ?
А. Хөвсгөл Б.Баянхонгорын Шаргалжуут В.Увсын Хяргас
орчим Г.Ханх орчим
13. Монгол орны рашааны мужуудыг зөв тохируулаарай
1. Азотот халуун рашааны муж а. Их нуурын хотгор, говьд
2. Нүүрсхүчлийн хийн хүйтэн рашаан б.Алтай, Хангай, Хэнтий нурууны
араар
3. Метан азотот давсархаг рашаан в. Дорнодын тал, Хэнтий
нурууны өврөөр
14. Аль нь халуун рашаан вэ?
А. Жанчивлан Б.Тал
булаг В.Шаргалжуут Г.Улаанбаатар

28. 15. Аль нь хүйтэн рашаан вэ?
А.
Хужирт Б.Шаргалжуут В.Отгонтэнгэр Г.Жанчивлан
16. Газар доорх усны төрөлд аль нь орох вэ?
А. Булаг Б.Борооны ус В.Мөнх цас Г.Ширгэдэг нуур
17. Голын эхэнд усны идэлт ямар байх вэ?
А. Эргээ эвдэх Б.Гүний идэлт В.Хажуугийн идэлт
18. Дараах нууруудыг ялгаж бич. /Үүрэг, Бигэр, Увс, Хяргас, Ойгон Дөргөн, Толбо,
Яхь/
Цэнгэг нуур:
Давстай нуур:
19. Байгаль дахь усны бохирдлыг хамгийн их бий болгогч нь:
А. Үйлдвэрүүд олноор бий болсон Б.Хүний буруу үйл ажиллагаанаас
В.Экологийн тэнцвэр алдагдсанаас Г.Унах тунадас багассанаас
20. Намгаас ямар зүйлийг авч ашигладаг вэ?
А. Нүүрс Б.Ус В.Өвс ургамал Г.Хүлэр
21. Олон жилийн цэвдэгт хөрсөн дээр барилга барьж болох уу? Барих шаардлага
гарвал яах ёстой вэ?
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

29. ............................................................................................................................................
.............................................................................................
Сэдэв:Байгалийн бүс,байгаль хамгаалал
1.Хөрс гэж юу вэ?.......................................................................................................
2.Хөрсний хэв шинжийн тархалтад ямар хүчин зүйл нөлөөлдөг вэ?
............................................................................................................................................
3.Хөрс бүрэлдэхэд нөлөөлөх хүчиэн зүйлсийг нэрлэж бичээрэй?
1...............................2...........................3......................4..........................5...............
4.Хөрсний шинж чанарыг хүснэгтэд нөхөж бичээрэй?
Шинж чанар Шалгуур үзүүлэлт
Хүлэрлэг давхаргаH
Органик хуримтлалын давхаргаО
Ялзмагт давхаргаА
Карбонаттай хөрсК
Гөлтгөнөт у
Чулуугүй хөрс
Сайргархаг
Чулуурхаг
6. Хөрсийг ширхэгийн бүрдлээр нь юу юу гэж ангилдаг вэ? гүйцээж бичнэ үү?
1.хүнд шавар 2................. 3..........................4.......................
7.Хөрсний бүтцийг хэлбэрээр нь 1.Дугуй-дөрвөлжин бөөмөрхөг бүтэц
2....................................3........................................4....................................
8.Дараах хүснэгтийг нөхөөрэй?
Хөрсний ангилал Хөрсний өнгө Тарих боломжтой хүнсний ногоо,жимс
Өндөр уул царам,ой
тайга,Уулын
хээр,хээр,голын
татамхуурай сайрын,нуга
намгийн
Бүх төрлийн жимс,хүнсний ногоо тариалах
боломжтой
Хуурай хээр
ГовьЦөлөрхөг хээр
Хүний үйл ажиллагаанд
өртсөн
9 Цэгийн оронд нөхөж бичээрэй?.Амьтдыг 1. нэн ховор 2..................3................ гэж
ангилна.
10.Монгол орны ховор амьтдаас нэрлэж бичээрэй?
Амьтад Шувууд Хоёр нутагтан Загас

31. 13. Байгалийн нөхцөл нөөц аж ахуй эрхлэлтэд хэрхэн нөлөөлдөг болохыг хүснэгтэд
нөхөөрэй?
Байгалийн бүс Байгалийн бүс Тариалахад тохиромжтой
ургамал
Ойт хээрийн бүс
Хээрийн бүс
Говийн бүс
Цөлийн бүс
14.Байгалийн бүсийг тодорхойлж бичээрэй?

32. 15.Босоо бүслүүрийн байгалийн ялгааг хүснэгтэд нөхөж бичээрэй?
Босоо бүслүүр Орших өндөр Уур амьсгал Байгалийн онцлог
16.Байгаль хамгаалах уламжлалт аргуудаас нэрлэж бичээрэй?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
17. Байгалийн нөөцийн ангилалын схемийг нөхөөрэй?
18.Уур амьсгалын дулаарлын эерэг ба сөрөг үр дагаваруудыг бичээрэй?
Сөрөг үр дагавар Эерэг үр дагавар
Байгалийн нөөц

33. 19. Цөлжилтийн байгалийн ба хүний хүчин зүйлсийг тайлбарлаж бичээрэй?
Байгалийн хүчин зүйлс Хүний

38. Газарзүйн зургийн тусгаг
1.Мэдээллийг уншаад дэвтэртээ тэмдэглээрэй.
Газарзүйн зургийн тухай шинжлэх ухааныг зурагзүй буюу картограф гэнэ.Бөмбөрцөг хэлбэрийг хавтгайд зөв
буулгахын тулд азимут,конус, цилиндр дүрсийг ашиглах ба энэ нь тухайн газар орны байрлал,нутгийн хэмжээ
хэлбэрээс хамаарна.Өргөрөгийн дагуу сунаж тогтсон нутагтай дундад өргөрөгт орших
Орос,АНУ,Канад,Монгол зэрэг улсыг зурагт дүрслэхэд конус тусгаг ашигладаг. Конус нь бөмбөрцгийг хойд
хагасын 45 ба 49-р зэргэдээр огтолсон байна.Энэ нь монгол орны зураг дээр хө45 ба хө490-ын дагуу гажилт
байхгүй зурагдана.энэ 2 зэргэдийн дагуу масштаб ашиглан зай хэмжвэл үнэн зөв гарна.Бусад газар гажилт их
тул шулуун шугамаар зай хэмжихэд бодит хэмжээнээсээ зөрнө,Иймд өргөрөг уртрагийн ялгааг ашиглана. Бүх
голдожийн урт адилхан тул уртрагийн нэг градус нь ойролцоогоор 111,1 байдаг 40008км:3600=111.1юм.
Зэргэдийн хувьд ялгаатай хамгийн том зэргэд болох экваторын дагуу нэг градусын нумын урт 111,3 км боловч
2 тийшлэх тусам багасна.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
8-р ангийн Гео-орон зайн дүрслэл Бүлэг сэдвийн шалгалт
1.Дараах даалгаварыг гүйцэтгээрэй? 2 оноо
А.Хаяалбарыг ажиглан огтлолын өндөр хэд байгааг тооцоолоорой
Б.Гадаргын хэлбэр аль хэсэгтээ налуу ба эгц байгааг тодорхойлоорой

39. 2.Дараах зурагт 4-ийн тоогоор тэмдэглэсэн цэгийн өндрийг тодорхойл2 оноо
-Тод хараар дүрсэлсэн замын дагуу Кцэгт хоёр талаас нь хүрч болно аль нь хялбар
зам бэ? Яагаад үндэслэлээ тайлбарлаарай?
.
3. БУ 300
-д 03 цаг болж байгаа бол ЗУ 450
-д хэдэн цаг болж байх вэ? 2 оноо
4. Монгол орны хойд захын цэг болох Монгол шарын даваанаас мэлхийн зам хүртэл
шулуун зайгаар хэдэн км байх вэ бодож олоорой? 2 оноо
5.Хө 520
-д үдийн нарны өндөр 622,1222-д ямар байхыг бодож олоорой? 2 оноо 1222-
нд H=90-Q-23.5 622-нд H=90-Q+23.5
6.Монгол орон цагийн хэд хэддүгээр бүсэд оршдог вэ? бүсээр нь ялгаж хамаарах
аймгуудыг нэрлээрэй3 оноо
7.Хүснэгтийг нөхөөрэй 2 оноо8. Монгол орны газарзүйн байрлалын онцлог,давуу ба сул
талыг тайлбарлаж бичээрэй 5 оноо
Нэмэлт мэдээлэл
Монгол оронд Ойт хээр, Хээр,Говь,Цөлийн гэсэн байгалийн бүсүүд ялгарна.
Байгалийн бүс Амьтан Ургамал Тариалахад тохиромжтой
ургамал
1 Ойт хээрийн бүс Тоншуул,хөхөө,Саарал
чоно,тарвага хэрэм,цаа
буга,буга, хандгай бавгай
Удвал
цэцэг,гүзээлзгэнэ,нарс
хус,жамьянмядаг
Ургах хугацаа
богинотой,дулаан бага
шаардах,эрт болцтой

40. Нохойн хошуу,шинэс,хус
одой сараана
хүнсний ногоо болон
хүлэмжийн ногоо
2 Хээрийн бүс Алаг даага,Тарвага,Зараа
Үнэг
Улиас,Бургас,Хайлаас,,хар
гана,Хээрийн
цэцэг,шарилж,сөөглөг
ургамлууд
Эрт болцтой таримал хөх
тариа
3 Говийн бүс Мазаалай,үлэг
гүрвэл,Хойлог,хавтгай
Ортууз,
Тоорой,Зээргэнэ,Заг
Хожуу болцтой таримал
үрийн эрдэнэ
шиш,наранцэцэг,тарвас
4 Цөлийн бүс Хожуу болцтой ургамал,
тутурга,усалгаатай газар
тариалан
Нэмэлт мэдээлэл
Монгол оронд Ойт хээр, Хээр,Говь,Цөлийн гэсэн байгалийн бүсүүд ялгарна.
Байгалийн бүс Амьтан Ургамал Тариалахад тохиромжтой
ургамал
1 Ойт хээрийн бүс Тоншуул,хөхөө,Саарал
чоно,тарвага хэрэм,цаа
буга,буга, хандгай бавгай
Удвал
цэцэг,гүзээлзгэнэ,нарс
хус,жамьянмядаг
Нохойн хошуу,шинэс,хус
одой сараана
Ургах хугацаа
богинотой,дулаан бага
шаардах,эрт болцтой
хүнсний ногоо болон
хүлэмжийн ногоо
2 Хээрийн бүс Алаг даага,Тарвага,Зараа
Үнэг
Улиас,Бургас,Хайлаас,,хар
гана,Хээрийн
цэцэг,шарилж,сөөглөг
ургамлууд
Эрт болцтой таримал хөх
тариа
3 Говийн бүс Мазаалай,үлэг
гүрвэл,Хойлог,хавтгай
Ортууз,
Тоорой,Зээргэнэ,Заг
Хожуу болцтой таримал
үрийн эрдэнэ
шиш,наранцэцэг,тарвас
4 Цөлийн бүс Хожуу болцтой ургамал,
тутурга,усалгаатай газар
тариалан
Нэмэлт мэдээлэл
Монгол оронд Ойт хээр, Хээр,Говь,Цөлийн гэсэн байгалийн бүсүүд ялгарна.
Байгалийн бүс Амьтан Ургамал Тариалахад тохиромжтой ургамал
1 Ойт хээрийн бүс Тоншуул,хөхөө,Саарал
чоно,тарвага хэрэм,цаа
буга,буга, хандгай бавгай
Удвал
цэцэг,гүзээлзгэнэ,нарс
хус,жамьянмядаг
Нохойн хошуу,шинэс,хус
одой сараана
Ургах хугацаа богинотой,дулаан
бага шаардах,эрт болцтой хүнсний
ногоо болон хүлэмжийн ногоо
2 Хээрийн бүс Алаг даага,Тарвага,Зараа
Үнэг
Улиас,Бургас,Хайлаас,,харга
на,Хээрийн
цэцэг,шарилж,сөөглөг
ургамлууд
Эрт болцтой таримал хөх тариа
3 Говийн бүс Мазаалай,үлэг
гүрвэл,Хойлог,хавтгай
Ортууз, Тоорой,Зээргэнэ,Заг Хожуу болцтой таримал үрийн
эрдэнэ шиш,наранцэцэг,тарвас
4 Цөлийн бүс Хожуу болцтой ургамал,
тутурга,усалгаатай газар тариалан
Нэмэлт мэдээлэл
Монгол оронд Ойт хээр, Хээр,Говь,Цөлийн гэсэн байгалийн бүсүүд ялгарна.
Байгалийн бүс Амьтан Ургамал Тариалахад тохиромжтой
ургамал

41. 1 Ойт хээрийн бүс Тоншуул,хөхөө,Саарал
чоно,тарвага хэрэм,цаа
буга,буга, хандгай бавгай
Удвал цэцэг,гүзээлзгэнэ,нарс
хус,жамьянмядаг
Нохойн хошуу,шинэс,хус одой
сараана
Ургах хугацаа богинотой,дулаан
бага шаардах,эрт болцтой
хүнсний ногоо болон
хүлэмжийн ногоо
2 Хээрийн бүс Алаг даага,Тарвага,Зараа Үнэг Улиас,Бургас,Хайлаас,,харгана
,Хээрийн
цэцэг,шарилж,сөөглөг
ургамлууд
Эрт болцтой таримал хөх тариа
3 Говийн бүс Мазаалай,үлэг
гүрвэл,Хойлог,хавтгай
Ортууз, Тоорой,Зээргэнэ,Заг Хожуу болцтой таримал үрийн
эрдэнэ шиш,наранцэцэг,тарвас
4 Цөлийн бүс Хожуу болцтой ургамал,
тутурга,усалгаатай газар
тариалан

45. .
Шугамы
н аргаар
зам,гол
өндөр
хүчдэли
йн ба
дамжуул
ах
хоолойн
шугам.ө
ндрийн
шатлал
зэргийг
дүрслэн
зурна.
Талбайн
аргаар
:Нуур,эд
элбэр,га
зар ойн
тархалт
зэрэг
обьёкты
г
дүрслэн
э.мөн
гадаргы
н хотгор
гүдгэрий
г
хаяалба
раар
дүрслэх
бөгөөд
энэ нь
уулын
орой,хот
гор
газрыг
битүү
шугам
болгон
зурагла
даг.

46. А.Цэгэн
аргаар
дүрсэл .
х у z
1 4 A
Б.Шугам
ан
аргаар
дүрсэл.
х у z
0 1 А
в
т
о
з
а
м
3 1 А
в
т
о
з
а
м
4 2 А
в
т
о
з
а
м
5 4 А
в
т
о
з
а
м
6 5 А
в
т
о
з
а
м
В.Талба
йн
аргаар
дүрсэл.
х у
1 2 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
1 3 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
2 1 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
3 4 Т
а
р
и
а
л
а
н

47. г
и
й
н
г
а
з
а
р
5 3 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
4 1 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
Байрзүй
н
зургийн
дүрслэл
ийн
аргууд
Хаяалба
р шугам
гэдэг нь
газрын
гадаргы
н ижил
өндөртэ
й
цэгүүди
йг
холбосо
н битүү
шугам
юм.Гада
ргын
налуу
өндөрш
лийн
байдлаа
с
хамаара
н
хаяалба
р
шугамуу
д
хооронд
ын зай
нь
5,10,50
м-ээр
зурагт
тэмдэгл
энэ.Бай
рзүйн
зургийн
дүрслэл
ийн
аргууд:
Цэгэн
арга
уулын
орой хот
тосгон,
суурин
худаг
зэрэг
обьёокт
ыг
дүрсэлж
болно.
Шугамы
н аргаар
зам,гол
өндөр
хүчдэли

48. йн ба
дамжуул
ах
хоолойн
шугам.ө
ндрийн
шатлал
зэргийг
дүрслэн
зурна.
Талбайн
аргаар
:Нуур,эд
элбэр,га
зар ойн
тархалт
зэрэг
обьёкты
г
дүрслэн
э.мөн
гадаргы
н хотгор
гүдгэрий
г
хаяалба
раар
дүрслэх
бөгөөд
энэ нь
уулын
орой,хот
гор
газрыг
битүү
шугам
болгон
зурагла
даг.
А.Цэгэн
аргаар
дүрсэл .
х у z
1 4 A
Б.Шугам
ан
аргаар
дүрсэл.
х у z
0 1 А
в
т
о
з
а
м
3 1 А
в
т
о
з
а
м
4 2 А
в
т
о
з
а
м
5 4 А
в
т
о
з
а
м
6 5 А
в
т
о
з
а
м
В.Талба
йн
аргаар
дүрсэл.
х у
1 2 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
1 3 Т
а

49. р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
2 1 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
3 4 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
5 3 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р
4 1 Т
а
р
и
а
л
а
н
г
и
й
н
г
а
з
а
р

50. Нэмэлт
мэдээл
эл