Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου

Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου, για πολλά χρόνια κάτοικο της περιοχής των Αμπελοκήπων
Αθήνας / Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής/ Σχολικά έτη: 2022-2023 [1]
Συνέντευξη με την κυρία
Παναγιώτα Μπώκου
(Η κυρία Παναγιώτα Μπώκου ενώ δίνει συνέντευξη σε τρία από τα μέλη της
Συντακτικής και Φωτογραφικής Ομάδας του Εργαστηρίου Πληροφορικής του 56ου
Γυμνασίου Αθήνας και συγκεκριμένα στη Μάρα, την Έλλη και τη Δέσποινα)
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικό έτος: 2022-2023

Ερωτήσεις:
[56ο Μάρα] Καλησπέρα σας κυρία Μπώκου. Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ που
δεχθήκατε να μιλήσετε μαζί μας.
[κυρία Μπώκου Παναγιώτα (Μ.Π.)] Εγώ σας ευχαριστώ πολύ κορίτσια. Είμαι
πολύ χαρούμενη που θα μιλήσουμε. Ευχαριστώ πολύ την Έλλη, τη Δέσποινα και
τη Μάρα.
[56ο -Μάρα] Πώς βρεθήκατε στους Αμπελόκηπους;
[Μ.Π.] Πώς βρέθηκα; Λοιπόν... Η μητέρα μου ήταν κάτοικος της περιοχής των
Αμπελοκήπων και το πατρικό της μαμάς μου ήταν στους Αμπελοκήπους, στην
οδό Ήλιδος. Οπότε, γνωρίζοντας τον πατέρα μου ο οποίος κατάγεται από τη
Φθιώτιδα, από το Μαρτίνο Φθιώτιδας συγκεκριμένα, παντρεύτηκαν, γεννήθηκε
η αδελφή μου και εγώ εδώ και φύγαμε για το χωριό του πατέρα μου, το
Μαρτίνο. Ερχόμασταν στην Αθήνα μια φορά το μήνα, δύο φορές το μήνα. Στο
σπίτι αυτό το πατρικό της μητέρας μου, δίπλα έμενε ο αδελφός της, ο θείος μου
ο Άγγελος Μπούρας με τη θεία μου Ζωή Μπούρα και τα ξαδέλφια μου Τούλα και
Γιώργο. Οπότε είχαμε και εμείς ένα κίνητρο να ερχόμαστε για να βλέπουμε τα
ξαδέλφια μας. Η χαρά μας ήταν πολύ μεγάλη κάθε φορά που συναντιόμασταν!
Σχολείο εγώ πήγαινα στο χωριό, μέχρι δεκαέξι χρονών. Τότε ήρθα στην Αθήνα,
όμως πήγα σχολείο στον Χολαργό. Σπούδασα στην Αθήνα. Έφυγα μετά για
περίπου τρία χρόνια πάλι στο χωριό και από εκεί και πέρα, τα τελευταία δηλαδή
τριάντα πέντε χρόνια είμαι εδώ, στους Αμπελοκήπους.
[56ο -Μάρα] Ωραία, πόσα και ποια ήταν τα μέλη της οικογένειάς σας;
[Μ.Π.] Λοιπόν, οι δυο γονείς, εγώ και η αδελφή μου, λίγο μεγαλύτερη, ενάμιση
έτος. Τετραμελής οικογένεια λοιπόν.
[56ο - Τάσος Καραμπίνης - ΤΚ] Θα μπορούσατε να μας πείτε και τα ονόματά σας;
[Μ.Π.] Ναι, βέβαια. Ο πατέρας μου ο Σεραφείμ γεννημένος το 1929, η μαμά μου η
Λουκία, γεννήθηκε το 1930, Σεραφείμ Μπώκος λοιπόν και Λουκία Μπούρα, το
επώνυμο του μπαμπά της και η αδελφή μου η Βάσω η Μπώκου, που γεννήθηκε
το 1959, ενώ εγώ το 1961. Οι γονείς μας δε ζουν πια…

[56ο -Μάρα] Οι γονείς σας από πού καταγόταν;
[Μ.Π.] Ο πατέρας μου από το Μαρτίνο Φθιώτιδας. Η απώτερη καταγωγή του
όμως ήταν Αρβανίτικη. Από πού ήρθαμε ακριβώς είναι μεγάλη ιστορία. Υπάρχει
σχετική βιβλιογραφία, πολύ ενδιαφέρουσα. Το Μαρτίνο είναι ένα Αρβανιτοχώρι.
Όταν ήμουν μικρή, μιλούσαν την Αρβανίτικη γλώσσα όλοι οι κάτοικοι του
χωριού. Εμείς τα μικρά δεν τη μάθαμε, δυστυχώς. Η μητέρα μου έχει καταγωγή,
από την πλευρά του πατέρα της, από το Δίστομο και από την πλευρά της μαμάς
της, από ένα χωριό της Μικράς Ασίας το Κινίκ, δίπλα στην Πέργαμο. Ήρθε η
γιαγιά μου από τη Μικρά Ασία το '22 ως πρόσφυγας και αγόρασε ένα από τα
προσφυγικά οικόπεδα στους Αμπελόκηπους, όπου χτίστηκε και το πατρικό της
μητέρας μου.
[56ο -Μάρα] Πού μένατε συγκεκριμένα;
[Μ.Π.] Μέναμε στην οδό Ήλιδος και Αιγίου γωνία. Είναι στο κομμάτι από τη
Μεσογείων προς το νοσοκομείο Παίδων.
[56ο -Μάρα] Στην περιοχή των Αμπελοκήπων πόσα χρόνια μένετε;
[Μ.Π.] Μένω τα τελευταία 35 χρόνια. Γεννήθηκα το 1961 στην Αθήνα και τους
πρώτους μήνες έμεινα στο πατρικό της μητέρας μου, στην Ήλιδος. Μετά φύγαμε
για το Μαρτίνο, αλλά πηγαινοερχόμασταν τακτικά στην Αθήνα και
συγκεκριμένα στους Αμπελοκήπους, όπως σας είπα και πριν και τελικά στα
δεκαέξι μου χρόνια επέστρεψα εδώ στους Αμπελοκήπους, στο ίδιο σπίτι.
[56ο -Μάρα] Να πούμε λίγο για τις αναμνήσεις σας. Πώς ήταν η ζωή τόσο στο
χωριό όσο και στους Αμπελόκηπους…
[Μ.Π.] Επικρατούν οι αναμνήσεις του χωριού για τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια. Η
ζωή στο χωριό ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι είναι τώρα, όχι μόνο σε σχέση με
την Αθήνα, αλλά και με τη σύγχρονη ζωή στο χωριό. Ήταν πολύ διαφορετική.
Δηλαδή να σκεφθείτε ότι μέχρι κάποια χρονολογία δεν υπήρχε τηλεόραση.
Τηλεόραση αγοράσαμε για να δούμε την προσσελήνωση του ανθρώπου το 1969
[https://el.wikipedia.org/wiki/Απόλλων_11]. Ήταν ένα γεγονός που μας είχε
ενθουσιάσει. Ειδικά τα μικρά παιδιά. Οι γονείς μου αγόρασαν τότε τηλεόραση
και θυμάμαι ότι ήρθε όλη η γειτονιά. Ήταν η πρώτη τηλεόραση, στη γειτονιά μας
τουλάχιστον και είχε έρθει όλη η γειτονιά για να δουν. Θυμάμαι ότι με το ζόρι
έμεινα ξύπνια για να δω αυτή τη στιγμή, αυτή την εικόνα. Η αλήθεια είναι ότι

λίγο απογοητεύτηκα όταν την είδα. Η τηλεόραση έκανε "χιόνια". Δεν είχε καλό
σήμα. Καταλάβαινα ότι ο πατέρας μου, οι γείτονες είχαν εντυπωσιαστεί, αλλά
εγώ σκεφτόμουν «αυτό ήταν τελικά;». Στο χωριό πηγαίναμε τότε στο σχολείο,
όπως και στην Αθήνα και πρωί και απόγευμα. Πηγαίναμε το πρωί, χτυπούσε η
καμπάνα για να πάμε το πρωί στο σχολείο. Σηκωνόμασταν, πηγαίναμε στο
σχολείο, σχολάγαμε γύρω στις 12:30-13:00, πηγαίναμε σπίτι, τρώγαμε,
διαβάζαμε λίγο και ξαναπηγαίναμε στο σχολείο. Πηγαίναμε δηλαδή και το
απόγευμα στο σχολείο. Κάθε Κυριακή πρωί, σε όλο το Δημοτικό πηγαίναμε
εκκλησία με το σχολείο. Συναντιόμασταν στο σχολείο και μετά πηγαίναμε με
γραμμές (συντεταγμένοι/ες σε τριάδες) εκκλησία. Αυτό αποτέλεσε για μένα μια
καταπληκτική ακουστική εξάσκηση στην παλαιότερη γλώσσα. Έτσι, όταν στο
γυμνάσιο έπρεπε να αποστηθίσουμε κανόνες για μετοχές ή προστακτικές
δευτέρου αορίστου, δε δυσκολεύτηκα καθόλου. Βόλτα κάθε μέρα δεν πηγαίναμε.
Άντε να πεταχτούμε μέχρι κάποιο γειτονικό σπίτι, σε κάποια συμμαθήτρια, Αν
είχαμε κάποια απορία για τα μαθήματα, να συνεργαστούμε λίγο και να
κουβεντιάσουμε. Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφέρω τον πειρατικό
σταθμό μουσικής στο ραδιόφωνο που είχε ξεκινήσει ο Δημήτρης ο Βόλης με
υπέροχη μουσική και αφιερώσεις. Σάββατο απόγευμα και Κυριακή πάλι
πηγαίναμε κάπου με τους γονείς. Πού πηγαίναμε; Ή σε κάποιο ταβερνάκι εκεί
κοντά στο χωριό ή σε κανένα πανηγύρι γειτονικού χωριού ή ερχόμασταν στην
Αθήνα για να δούμε τους συγγενείς μας. Τα πανηγύρια έχουν χαραχτεί στη
μνήμη μου, αξέχαστες εμπειρίες, υπέροχα ακούσματα. Νιώθω τυχερή που
γνώρισα από παιδί την παραδοσιακή μουσική και χαίρομαι πολύ που σήμερα
πολλά νέα παιδιά, μουσικοί, εμπνέονται από αυτήν. Αξέχαστες είναι και οι
μονοήμερες εκδρομές στη φύση, συνήθως όταν γιόρταζε κάποιο ξωκλήσι.
Πηγαίναμε μεγάλες παρέες, είχαμε έτοιμα ωραία και πολλά φαγητά,
τραγουδούσαμε, χορεύαμε και τα παιδιά εξερευνούσαμε το δάσος. Στην Αθήνα
θυμάμαι, εδώ στους Αμπελοκήπους, μια μεγάλη αλάνα στην πίσω πλευρά, εκεί
που τώρα είναι μια είσοδος του στρατοπέδου και είναι σκοπευτήριο. Παλιά ήταν
ένας ιππικός όμιλος εκεί. Υπήρχε λοιπόν μια πολύ μεγάλη αλάνα, με κόκκινο
χώμα, όπου παίζαμε και μου άρεσε πάρα πολύ. Μου άρεσαν τα πρωινά, όταν
ανεβαίνοντας στην ταράτσα του σπιτιού έβλεπα τη Μεσογείων. Δεν υπήρχαν
τότε ψηλά σπίτια που να κόβουν την θέα. Που και που πέρναγε κανένα
αυτοκίνητο. Πολύ αραιά, ενώ τώρα βλέπετε πώς είναι τα πράγματα. Πιο παλιά

μάλιστα, όταν η μητέρα μου ήταν μαθήτρια, στη Μεσογείων τα βράδια
κατέβαιναν τσακάλια, σύμφωνα με τις αφηγήσεις της μητέρας μου…
[56ο -Μάρα] Στο σπίτι που μένατε, πώς ήταν τα πράγματα;
[Μ.Π.] Θα σου μιλήσω για το σπίτι στο χωριό, γιατί στο σπίτι στην Αθήνα, όταν
ερχόμασταν, φιλοξενούμασταν ουσιαστικά από τον αδελφό της μαμάς μου που
ήταν στον ίδιο χώρο. Κάποια άλλα δωμάτια που θα μπορούσαμε να μείνουμε τα
είχαν νοικιάσει. Τα νοίκιαζαν πάντοτε σε φοιτητές, κυρίως Κύπριους. Εδώ κοντά
στο σπίτι είναι η Οδοντιατρική Σχολή και η Ιατρική. Τότε οι φοιτητές νοικιάζανε
δωματιάκια και όχι διαμερισματάκια, όπως τώρα. Μάλιστα, έτσι γνωρίστηκαν
και οι γονείς μου. Ο πατέρας μου, φοιτητής της ιατρικής, νοίκιασε ένα δωματιάκι
στο σπίτι της μητέρας μου, γνωρίστηκαν, ερωτεύτηκαν και παντρεύτηκαν. Μας
φιλοξενούσε λοιπόν στο σπίτι του ο θείος μου. Θυμάμαι τα πολύ ωραία μωσαϊκά
και κάποια έπιπλα, δύο από αυτά υπάρχουν ακόμα στο εξοχικό του θείου μου,
που ήταν αρτ ντεκό. Πώς τα έλεγαν το έμαθα όταν μεγάλωσα. Δε γνώριζα πώς
ονομαζόταν η τεχνοτροπία τότε. Ήταν πολύ ωραία επιπλάκια. Περιποιημένο,
πολύ φροντισμένο σπίτι. Η θεία μου, η οποία δε δούλευε, μαγείρευε πάρα πολύ
ωραία. Μας έραβε ρούχα, πάρα πολύ ωραία ρούχα. Ο παππούς έμενε στο σπίτι.
Ήταν μια πάρα πολύ ωραία ατμόσφαιρα. Πολλές φορές πηγαίναμε θέατρο.
Πηγαίναμε και τσίρκο τότε. Θυμάμαι πηγαίναμε στο τσίρκο Μεντράνο, όταν
ερχόταν στην περιοχή. Τότε δεν είχε ακόμα αναπτυχθεί η οικολογική συνείδηση,
ότι δηλαδή τα ζωάκια που είναι στο τσίρκο δεν είναι σωστό να τα έχουν και να
τα βασανίζουν για να κάνουν τα διάφορα ακροβατικά. Πηγαίναμε με χαρά να
δούμε το τσίρκο.
[56ο -ΤΚ] Θυμόσαστε πού ήταν το τσίρκο Medrano στους Αμπελόκηπους; Σε ποιο
σημείο της περιοχής γινόντουσαν οι παραστάσεις του τσίρκου;
[Μ.Π.] Δεν θυμάμαι πού ακριβώς. Έχουν περάσει πολλά χρόνια.
Θέατρο θυμάμαι πως πηγαίναμε πολύ συχνά κάτω στο Πεδίο του Άρεως, στον
Οικονομίδη. Είχε τραγουδιστές, είχε διάφορα μικρά θεατρικά δρώμενα,
επιθεωρήσεις μάλλον ήταν. Μου άρεσε πολύ η βόλτα κάτω στον Εθνικό κήπο,
που τότε τον έλεγαν ακόμα Βασιλικό κήπο… Όταν ερχόμασταν στην Αθήνα,
πηγαίναμε με τον θείο και την οικογένειά του στα μέρη που σας είπα και στη
Λούτσα που έχει εξοχικό ο θείος μου, όπως και πολλοί Αθηναίοι και εκεί
περνούσαμε πάρα πολύ ωραία. Δηλαδή, πηγαίναμε πάντα με τους γονείς μας.

Καμιά φορά παίρναμε το ποδήλατο, όχι όμως στην Αθήνα, αλλά στη Λούτσα και
κάναμε με τα ξαδέλφια μου κάποια μικρή βόλτα. Γενικά τα παιδιά τότε ήταν
αρκετά περιορισμένα. Για ψώνια, για ρούχα, πάντα με τη μητέρα μας πηγαίναμε,
συνήθως στο Μινιόν και στον Κατράντζο και μετά για λουκουμάδες στο
ιστορικό λουκουματζίδικο της Αιόλου, τον ¨Κρίνο¨. Μια ωραία βόλτα με τη
μητέρα μου θυμάμαι ότι ήταν η βόλτα στον Λυκαβηττό, όπου ανεβαίναμε με τον
οδοντωτό.
[56ο -Μάρα] Μπορείτε να μας πείτε κάτι για τα σχολεία που πηγαίνατε;
[Μ.Π.] Ναι. Ακούστε. Πήγα στο Δημοτικό στο Μαρτίνο, όπως σας έχω πει.
Υπήρχε αυστηρότητα, αυτά δηλαδή που ακούτε ή βλέπετε σε ταινίες της εποχής
εκείνης, δηλαδή πολλοί δάσκαλοι, άντρες, τα χτυπούσαν τα παιδιά. Δασκάλα στο
σχολείο μου δε θυμάμαι να χτύπησε παιδί. Κάποιους δασκάλους τους θυμάμαι
και παρόλο που ποτέ δεν με χτύπησαν, αυτό ήταν μια τραυματική εμπειρία. Να
βλέπεις δηλαδή τον δάσκαλο να χτυπάει τον συμμαθητή σου με τον χάρακα ή να
του ρίχνει χαστούκια. Παρόλα αυτά, τα χρόνια αυτά του Δημοτικού ήταν τα πιο
ωραία χρόνια. Προφανώς ισχύει ότι και για όλους τους ανθρώπους, δηλαδή, η
παιδική ηλικία εξιδανικεύεται όσο μεγαλώνει κάποιος. Ξεχνά τα άσχημα. Τα
νοσταλγώ, ήταν ωραία χρόνια. Ας μη μείνει και αυτό το στίγμα στους
δασκάλους. Προσπαθούσαν να μας μάθουν. Η νοοτροπία όμως ήταν εντελώς
διαφορετική… Το κατάλαβα αυτό αργότερα και κάθε φορά που αναφερόμουν
στο «Δάσκαλε το κρέας δικό σου, τα κόκκαλα δικά μου… Δέρνε τον, κάνε τον
άνθρωπο» του καπετάν Μιχάλη του Καζαντζάκη, σκεφτόμουν τους δασκάλους
μου… Στην Ε' Δημοτικού όμως ήρθε ένας δάσκαλος από την Κρήτη. Αυτόν θέλω
να τον μνημονεύσω. Ο Φραγκιουδάκης Ανδρέας που ήταν ένας πολύ ξεχωριστός
δάσκαλος. Μας μιλούσε αρκετά και μάθαμε πολλά ωραία πράγματα από αυτόν.
Πέρα από τα μαθήματα του σχολείου μάθαμε και πράγματα που αφορούσαν τις
κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων. Μετά πήγαμε Γυμνάσιο στο χωριό. Δεν
είχαμε κτήριο Γυμνασίου. Αυτό χτίστηκε στη Β' Γυμνασίου. Στην Α' Γυμνασίου
πήγαμε σε κάποια κτήρια που τα νοίκιαζε το Δημόσιο. Ήταν σπίτια, αποθήκες...
που τα είχαν μετατρέψει βάζοντας και θρανία και τα είχαν κάνει χώρους για
μάθημα. Ωραία περάσαμε εκεί. Θυμάμαι ακόμα την ξύλινη σόμπα που πηγαίναμε
με το κούτσουρο και ανάβαμε τη σόμπα. Πάρα πολύ καλοί οι καθηγητές.
Εξαιρετικοί όλοι τους. Α, να σας πω ότι στο Δημοτικό υπήρχε ένα φροντιστήριο
στο χωριό όπου πηγαίναμε για Αγγλικά. Ένα σπιτάκι με τζάκι και κάθε φορά

που πηγαίναμε για μάθημα πηγαίναμε και ένα κούτσουρο, ένα κουτσουράκι
μικρό, για να ανάβουμε το τζάκι. Τελειώνω το Γυμνάσιο, στο νέο κτήριο που
έχουμε πάει και που είναι πάρα πολύ ωραίο με αθλητικές εγκαταστάσεις κτλ.
Είχαμε μάλιστα έναν καθηγητή ο οποίος έφερε στο σχολείο μια μηχανή
κινηματογράφου, μια κινηματογραφική μηχανή κανονική, επαγγελματική.
Βλέπαμε ταινίες, τότε εκείνη την εποχή, με τη μηχανή αυτή. Μάλιστα, πολλές
φορές θυμάμαι ότι παρουσίαζε ταινίες και στην πλατεία του χωριού. Αμυδρά
θυμάμαι τις ταινίες αυτές. Έρχομαι στην Αθήνα, πριν τη Δευτέρα Λυκείου το
καλοκαίρι, για να κάνω φροντιστήριο. Αυτό το καλοκαίρι, επειδή στο μεταξύ
είχαμε γκρεμίσει το πατρικό σπίτι της μαμάς μου και το φτιάχναμε και δεν ήταν
ακόμα έτοιμο, αυτό το καλοκαίρι μείναμε στην οδό Γκανογιάννη σε μια θεία μου
από το Μαρτίνο, τη Λουίζα Μπώκου. Ήμουν μαζί με την αδελφή μου. Κάναμε
φροντιστήριο εκείνα τα ταχύρρυθμα τα καλοκαιρινά και φύγαμε. Πήγαινα σε
ένα φροντιστήριο στο κέντρο, στην Εμμανουήλ Μπενάκη. Συνεχίζω στο χωριό
τη Β' Λυκείου και μετά Γ' Λυκείου έρχομαι στην Αθήνα για να πάω σχολείο. Είναι
έτοιμο το σπίτι στην Ήλιδος, ο πρώτος όροφος, και μένουμε εκεί με την αδελφή
μου. Πάει η μαμά μου να με γράψει στο 10ο . Το 10ο είναι στην Τσόχα;
[56ο -ΤΚ] Στην περιοχή των Κουντουριώτικων. Στην οδό Έλενας Βενιζέλου,
παράλληλη της Τσόχα, εκεί που τώρα είναι το 2ο Πρότυπο Λύκειο Αθηνών.
[Μ.Π.] Ωραία. Ο Διευθυντής της είπε «να έρθει το παιδί», δεν είχε καμιά
αντίρρηση, αλλά να φέρει μαζί της και ένα σκαμνάκι, γιατί στην τάξη είχαν από
70-75 μαθητές και δεν είχαν άλλο χώρο για θρανία… Γενικά είχε πάρα πολλούς
μαθητές. Προβληματιστήκαμε, τι να κάνουμε; Το καλοκαίρι στο φροντιστήριο,
στα θερινά μαθήματα, είχα γνωρίσει μια κοπέλα, συμμαθήτριά μου, τη Σοφία
Δουκατά, η οποία έμενε στον Χολαργό και πήγαινε στο σχολείο εκεί. Μου είπε
ότι μπορούσα να δηλώσω ότι με φιλοξενεί και να γραφτώ στα σχολεία
Χολαργού, έτσι λεγόντουσαν. Εκεί έκανα την τελευταία χρονιά στο Λύκειο. Είχε
ενδιαφέρον γιατί ήταν το μεταβατικό στάδιο. Δηλαδή, ενώ μέχρι τότε, σε όλα τα
σχολεία της Ελλάδας, όπως και στο χωριό μου, φορούσαμε όλες «ποδιά»... Η
«ποδιά» ήταν κάτι σαν φόρεμα. Ήταν μπλε με άσπρο γιακαδάκι. Υποχρεωτικά
έπρεπε να φοράμε λευκή κορδέλα στα μαλλιά. Τη χρονιά που ήρθα λοιπόν στην
Αθήνα, ήταν μεταβατικό το στάδιο. Μάλιστα θυμάμαι ότι την πρώτη μέρα που
πήγα στον Αγιασμό φορούσα μόνον εγώ «ποδιά»… Όλες οι άλλες κοπέλες την
είχαν βγάλει και φορούσαν άλλα ρούχα. Φαντάζεστε πώς ένιωσα; Οπότε σιγά -
σιγά και εγώ δειλά - δειλά έβγαλα την «ποδιά». Εκείνη την χρονιά δεν είχε

καταργηθεί επίσημα, αλλά ήταν πιο ανεκτικοί οι Διευθυντές κτλ. Καλό σχολείο
ήταν και αυτό. Τα σχολεία Χολαργού. Θυμάμαι ότι ήταν η χρονιά με τις μεγάλες
απεργίες των λεωφορείων και πήγαινα με τα πόδια στον Χολαργό. Από
Μεσογείων Χολαργό και μετά επιστροφή. Μάλιστα, με άλλα δύο παιδιά, ένα
αγόρι και ένα κορίτσι, γειτονάκια που πήγαιναν και αυτά Χολαργό, πηγαίναμε
μαζί και γυρίζαμε και ήταν μια πολύ ωραία βόλτα. Περνάγαμε και μέσα από του
Παπάγου. Εκεί είχε πολύ ωραία σπιτάκια με κήπους. Ήταν πολύ ωραία, ειδικά
όταν είχε και καλό καιρό ήταν πολύ όμορφη βόλτα. Φροντιστήριο πήγαινα στον
Πύργο Αθηνών. Ήταν πολύ καλό φροντιστήριο. Πήγαινα εκεί στην Γ' Λυκείου.
Εικόνα 1: Από διαφημιστικό φυλλάδιο των
φροντιστηρίων, όπως αναφέρεται, του Πύργου
Αθηνών
Είχα καθηγητή τον κύριο Καρατσώλη.
Πολύ καλός, πάρα πολύ καλός. Ο
Καρατσώλης ήταν ένας από τους
ιδιοκτήτες. Επίσης, καθηγητής μου
ήταν και ο Θεόδωρος Στεφανόπουλος,
εξαιρετικός και αυτός, που αργότερα
έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου και
είναι συγγραφέας σε πολλά βιβλία
Αρχαίων Ελληνικών του Γυμνασίου.
Και η αδελφή μου πήγαινε εκεί. Μπορώ
να τη ρωτήσω. Η αδελφή μου δεν
πέρασε πρώτη χρονιά στο
Πανεπιστήμιο.
Οπότε, όταν εγώ ήρθα εδώ πρώτη χρονιά στην Γ' Λυκείου, εκείνη έκανε
φροντιστήριο για να ξαναδώσει. Στον Πύργο κι εκείνη και μάλιστα, για την
περίπτωση που δε θα περνούσε ξανά εκεί που ήθελε, έκανε και Ρουμάνικα για να
πάει Ρουμανία. Εδώ πρέπει να πω ότι είχε αναλάβει και να μου λύνει τις
ασκήσεις φυσικής και μαθηματικών για το σχολείο, για κείνη ήταν παιχνιδάκι!
Τελειώνω λοιπόν τη Γ' Λυκείου, δίνουμε εξετάσεις εγώ και η αδερφή μου, αλλά
τα αποτελέσματα βγαίνανε τότε αργά. Αύγουστο περίπου ή μάλλον Σεπτέμβριο,
γιατί θυμάμαι ότι όσο διαβάζαμε υποφέραμε από έναν μεγάλο καύσωνα, έναν
πολύ βαρύ καύσωνα. Δώσαμε λοιπόν εξετάσεις τέλος Αυγούστου, τα
αποτελέσματα αργούσαν να βγουν και έπρεπε η αδελφή μου, σε περίπτωση που
δεν περνούσε, να ξεκινήσει στη Ρουμανία τα μαθήματα. Πήγα μαζί της για
παρέα, ήρθε μαζί και η μητέρα μας. Πήγαμε στο Βουκουρέστι, έκανε τα χαρτιά

της κτλ, και μετά πήγαμε στη Σουτσεάβα
[https://el.wikipedia.org/wiki/Σουτσεάβα] όπου μέναμε μέσα στη φοιτητική
εστία. Η αδερφή μου ξεκίνησε μαθήματα, ενώ εγώ και η μητέρα μου κάναμε
βόλτες στην πόλη. Μετά από είκοσι μέρες περίπου βγήκαν τα αποτελέσματα,
πέρασε η Βάσω Φαρμακευτική Αθηνών κι εγώ Φιλοσοφική και γυρίσαμε στην
Ελλάδα. Αλλά μου άρεσε πάρα πολύ η Ρουμανία. Πολύ ωραία χώρα! Και οι
άνθρωποι μου άρεσαν, ευγενέστατοι, φιλόξενοι και η φύση πάρα πολύ,
πανέμορφη, αλλά και τα κτήρια... Το Βουκουρέστι ήταν υπέροχο. Ξεκίνησα
λοιπόν επιστρέφοντας εδώ τις σπουδές μου, στη Φιλοσοφική.
[56ο -Μάρα] Δεν ήταν άλλα σχολεία εκεί κοντά στο 10ο τότε;
[56ο -ΤΚ] Ήταν και το 3ο. Βέβαια το 10ο είχε πολύ καλύτερο όνομα.
[Μ.Π.] Δεν ξέρω. Η μητέρα μου παρόλο που μέναμε στους Αμπελοκήπους και η
μητέρα μου εδώ μεγάλωσε, σχολείο πήγε στο Μαράσλειο. Οπότε δεν ξέρω πώς
έγινε η επιλογή του 10ου σχολείου. Στο 10ο πάντως ήταν πάρα πολλά παιδιά.
Στην Γ' Λυκείου μείναμε μόνες μας στο σπίτι της Ήλιδος, η αδελφή μου και εγώ.
Οι γονείς μας ερχόντουσαν από το χωριό κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο και μας
έβλεπαν.
[56ο -Μάρα] Πώς διασκεδάζατε και πώς περνούσατε μόνες σας, τι κάνατε;
[Μ.Π.] Τώρα, τι κάναμε, πώς διασκεδάζαμε; Λίγο μαγειρεύαμε, λίγο μας έφτιαχνε
η μητέρα μου όταν ερχόταν από το χωριό μπιφτέκια και τα βάζαμε στην
κατάψυξη για να έχουμε. Τρώγαμε μπιφτέκια με σαλάτα. Ωραία η αίσθηση να
μένεις μόνος σου, χωρίς τους γονείς σου, τους οποίους βέβαια αγαπούσαμε
πολύ. Αλλά και το ότι ήμασταν μόνες μας, μας άρεσε. Απλά, δεν είχαμε θέρμανση.
Είχαμε μια σόμπα πετρελαίου. Το πρωί, όταν ξυπνάγαμε, είχε τόσο κρύο… Δεν
ανάβαμε τη σόμπα το πρωί γιατί θα φεύγαμε. Εγώ για το σχολείο και η αδελφή
μου για το φροντιστήριο. Έκανε πάρα πολύ κρύο το πρωί. Θυμάμαι όταν έβαζα
να ζεστάνω το γάλα στο καμινέτο, το άφηνα λίγο ανοιχτό και έβαζα τα χέρια
μου μπροστά για να ζεσταθώ λίγο. Ντυνόμουν και έφευγα. Ωραία ήταν. Τώρα, τι
κάναμε τα Σάββατα; Κάναμε δουλειές στο σπίτι ακούγοντας μουσική, πολύ «Νέο
Κύμα», ψωνίζαμε για την εβδομάδα, διαβάζαμε και Σάββατο βράδυ στην Γ'
Λυκείου, όταν ερχόντουσαν οι γονείς μας, βγαίναμε μαζί τους. Μόνες μας δε
βγαίναμε. Από όταν γίναμε φοιτήτριες όμως και μετά αρχίσαμε να βγαίνουμε.
Στη γειτονιά πηγαίναμε πολύ σε αυτούς τους ωραίους κινηματογράφους μας.

Παρά πολύ στον Γαλαξία, στο Αθήναιον, στο Άστρον, στο Ελληνίς, εδώ τον
θερινό. Κινηματογράφο πηγαίναμε πάρα πολύ. Τότε ήταν πολύ της μόδας να
πηγαίνουμε για πίτσα. Θυμάμαι εδώ στο τέρμα Αμπελοκήπων, έτσι το λέγαμε
τότε, υπήρχε ένα μαγαζί που είχε πολύ ωραία μπιφτέκια, λουκάνικα και τέτοια.
Κωστάρας το έλεγαν;
[56ο -ΤΚ] Ναι Κωστάρας. Πριν είχαν μαγαζί με έπιπλα και μετά άνοιξαν το
εστιατόριο που έγινε πολύ γνωστό στην περιοχή και όχι μόνον.
Εικόνα 2: Μετά από μια καλή ταινία στον
κινηματογράφο, ο "Κωστάρας" πρόσφερε τις
σπεσιαλιτές του
Εικόνα 3: Τα δύο αδέλφια, Βασίλης και Χαράλαμπος
Κωστάρας, αρχικά, τη δεκαετία του '60 ξεκίνησαν την
επιχείρηση "Ράδιο-Κωστάρα". Στην αρχή πουλούσαν
ηλεκτρικές συσκευές αλλά και έπιπλα. Από κάποια στιγμή
και μετά επικεντρώθηκαν στα έπιπλα. Τη δεκαετία του '80
λειτούργησαν ως εστιατόριο με το οποίο έγιναν περισσότερο
γνωστοί. Η παραπάνω φωτογραφία είναι από τα εγκαίνια
του μαγαζιού, όταν το είχαν νοικιάσει τη δεκαετία του '60
για την πώληση οικιακών ηλεκτρικών συσκευών.
[Μ.Π.] Ναι, είχε πολύ ωραίο φαγητό. Πηγαίναμε επίσης κάπου δίπλα στου
Φλόκα. Υπήρχε μια πιτσαρία... Για πες την…
[56ο -ΤΚ] Δίπλα στου Φλόκα, υπήρχε ο κινηματογράφος Πλάζα, όπου η Μάρα
και η Έλλη έκαναν το τελευταίο βιντεάκι στο πλαίσιο της ομάδας μας, δίπλα
υπήρχε το μαγαζί "Βρυλώνια", φημισμένο για την μακαρονάδα του και υπήρχε
και μια πιτσαρία, δεν είμαι σίγουρος για το όνομά της.
[Μ.Π.] «Βολκάνοου» ίσως; «Βεζούβιος»;
[56ο -ΤΚ] Μπορεί «Στρόμπολι» ή «Casa Antonio» [μάλλον «Βεζούβιος» είναι το
σωστό], αλλά δεν είμαι σίγουρος. Σαν φοιτητές και εμείς πηγαίναμε Δαναό και

Άστρον, κυρίως, αλλά και Πλάζα και μετά συνεχίζαμε για φαγητό σε κάποια από
τα μαγαζιά εκεί κοντά. Δε θυμάμαι το όνομα της πιτσαρίας.
[Μ.Π.] Πηγαίναμε επίσης και σε ταβερνάκια στην Καισαριανή. Δε θυμάμαι
ονόματα. Θυμάμαι ότι ήταν ταβερνάκια με ζωντανή μουσική όπου μετά το
φαγητό αν ήθελες χόρευες. Ήταν πολύ ωραία η ατμόσφαιρα. Συχνά πηγαίναμε
στα Εξάρχεια σε ένα γνωστό ρεμπετάδικο, στην «Μποέμισσα» Και στο «Αχ
Μαρία». Αρχίσαμε να πηγαίνουμε σε πιο ψαγμένες θεατρικές σκηνές κάτω στην
Κυψέλη.
[56ο -ΤΚ] Μάλιστα. Μέσα στην τάξη πόσα παιδιά ήσασταν στα σχολεία του
Χολαργού. 70-75 ήταν στο 10ο. Εκεί; Θυμάστε αριθμό;
[Μ.Π.] Δεν ήμασταν πολλά παιδιά. Ήμασταν τρία τμήματα. Ήμασταν γύρω στα
είκοσι επτά με τριάντα παιδιά. Στον Χολαργό πολύ καλοί οι καθηγητές. Με
κάποιους από αυτούς τους συμμαθητές μου έχω κρατήσει επικοινωνία. Έχω
πάει μια φορά και σε ένα reunion, δηλαδή βρεθήκαμε παλιοί συμμαθητές μαζί
μετά από κάποιον καιρό. Θέλω να πω ότι στο reunion διαπίστωσα ότι
συμμαθητές μου που ήταν «μέτριοι» μαθητές, πέτυχαν στη ζωή τους και χάρηκα
πάρα πολύ γι' αυτό. Χάρηκα πάρα πολύ και θέλω να το πω αυτό, να ακουστεί, να
το διαβάσουν και τα άλλα παιδιά. Δε σημαίνει δηλαδή ότι ένας μαθητής του
δώδεκα, του δεκατρία δε θα πετύχει στη ζωή του. Πραγματικά μου έκανε
εντύπωση.
[56ο -ΤΚ] Η ζωή είναι μαραθώνιος και όχι «κατοστάρι». Θέλει προσπάθεια,
υπομονή και επιμονή. Από την άλλη δεν ωριμάζουν όλοι την ίδια στιγμή ούτε
είναι εύκολο για όλους να αποφασίσουν τι θα κάνουν και πώς θα το πετύχουν.
[Μ.Π.] Οι καλοί μαθητές ακολουθήσαμε την πεπατημένη. Γίναμε καθηγητές,
δικηγόροι, γιατροί. Οι «μέτριοι», ως προς την επίδοση, μαθητές βγαίνοντας στη
ζωή επέδειξαν μεγαλύτερη φαντασία, πήραν πρωτοβουλίες και έγιναν
επιχειρηματίες κτλ. Τα πήγαν πάρα πολύ καλά.
[56ο -Μάρα] Ποια ήταν τα παιχνίδια σας;
[Μ.Π.] Αν εννοείς στην Αθήνα, στην Γ' Λυκείου, δεν παίζαμε παιχνίδια. Το πρωί,
πριν μπούμε στο σχολείο, υπήρχε απέναντι ένα καφενείο. Εγώ πήγαινα στο
«παρά πέντε» γιατί ήμουν μακριά, αλλά όταν έφτανα έβλεπα όλους τους
συμμαθητές μου «αραγμένους» στο καφενείο να έχουν πιεί τον πρώτο καφέ και
περίμεναν να χτυπήσει το κουδούνι για να μπούμε μέσα στο σχολείο. Εκεί

μπορεί να έπαιζαν κάποιο ταβλάκι. Βόλεϊ και τέτοια στο μάθημα της
Γυμναστικής. Στο διάλειμμα δεν παίζαμε. Μιλούσαμε σε παρέες. Μάλιστα, θέλω
να πω και κάτι άλλο τώρα που το θυμήθηκα. Επειδή κάθε Δευτέρα μου φαινόταν
δύσκολο να πηγαίνω στο σχολείο μιας και δεν είχα προσαρμοστεί κιόλας… Ήταν
άλλο περιβάλλον από αυτό που είχα συνηθίσει στην επαρχία. Όταν ένας
μαθητής, μια μαθήτρια χάνει το περιβάλλον που έχει συνηθίσει, τους φίλους του,
τον οικείο του χώρο, δυσκολεύεται. Το πρώτο διάστημα στο νέο μου σχολείο δε
μου άρεσε. Ειδικά την Δευτέρα, μετά το Σαββατοκύριακο, μου φαινόταν βουνό
να ξαναπάω σχολείο. Τι έκανα λοιπόν; Κάθε Δευτέρα πρώτη ώρα που είχαμε
Κοσμογραφία, δεν πήγαινα στο σχολείο. Έκανα κοπάνα. Πού πήγαινα; Άρχισα να
περπατάω προς το βουνό. Εκεί κοντά υπήρχε και υπάρχει ακόμα ένα
Μοναστήρι, η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Μια μέρα έκανα κοπάνα
περισσότερες ώρες, περπάτησα στο βουνό και χτύπησα την πόρτα της μονής.
https://www.dogma.gr/ellada/i-moni-tou-agiou-ioannou-tou-theologou-ston-
ymitto/139109/ Μου άνοιξαν οι μοναχές και με κέρασαν κιόλας, θυμάμαι μια
πολύ ωραία πίτα, κολοκυθόπιτα. Προτιμούσα να πηγαίνω εκεί, που είχε και
ησυχία. Ρώτησα κιόλας αν θα μπορούσα να πηγαίνω εκεί για να διαβάζω. Θα
ρωτούσαν την ηγουμένη για να μου πουν. Θυμάμαι μια μέρα που επέστρεφα,
στα ριζά του βουνού, υπήρχε ένα μεγάλο πλάτωμα και εκεί κάποιοι έκαναν
motocross. Πέρασα δίπλα τους, με κοίταξαν και αυτοί μάλλον παραξενεμένοι –
ένα κορίτσι μόνο του να περπατάει στην ερημιά - , φοβήθηκα λίγο, αλλά δε με
ενόχλησε κανείς. Επέστρεψα στο σχολείο. Θέλω να πω όμως ότι ήταν και η
ηλικία τέτοια που και τα παιδιά είναι και λίγο απερίσκεπτα. Έφυγα δηλαδή από
το σχολείο, οι γονείς μου ήταν στις δουλειές τους στο χωριό και νόμιζαν ότι εγώ
είμαι στο σχολείο, ενώ εγώ ήμουν στο βουνό. Το έκανα αυτό μερικές φορές, αλλά
μετά προσαρμόστηκα στο σχολείο και δεν ξαναπήγα. Για την ακρίβεια δεν
ξαναπήγα εκεί μόνη μου. Διότι όταν είπα κάποια στιγμή στους γονείς μου ότι
είχα πάει στο Μοναστήρι μερικές φορές, (φυσικά, τους είπα τη μισή αλήθεια…
ότι δήθεν πήγα με φίλες μου και άλλη ώρα, όχι την ώρα του μαθήματος…), η
μητέρα μου ζήτησε να επισκεφθούμε μαζί το Μοναστήρι. Εκεί είχα γνωρίσει
περισσότερο την αδερφή Μαγδαληνή. Πήγαμε λοιπόν με τη μητέρα μου μια
φορά. Πιστεύω ότι οι γονείς μου ανησύχησαν από τις επισκέψεις μου στο
μοναστήρι, δεδομένου ότι συγγενείς και των δύο είχαν αποσυρθεί από τον
κοσμικό βίο και είχαν γίνει μοναχοί και μοναχές. Βέβαια όλα αυτά είναι
εικασίες… Εμένα πάντως μου άρεσε η φύση, η ηρεμία του χώρου, η ομορφιά και

η αρμονία του κτίσματος, η γλυκύτητα της αδερφής Μαγδαληνής και δεν μου
άρεσε η Κοσμογραφία… Τόσο απλά!
Τώρα, για τα παιχνίδια που με ρώτησες. Στο χωριό παίζαμε διάφορα. Στο
Δημοτικό, στο χωριό, παίζαμε το εξής πολύ αστείο παιχνίδι. Όταν έβρεχε,
βγαίναμε έξω στο διάλειμμα και εκ περιτροπής, δηλαδή, πότε το ένα κοριτσάκι
και πότε το άλλο, ανοίγαμε την ομπρέλα και παίζαμε ότι ήμασταν ταξί. Κάποια
κοριτσάκια φώναζαν «ταξί, ταξί». Πήγαινε το «ταξί» έπαιρνε το κοριτσάκι που
ήθελε «ταξί» κάτω από την ομπρέλα του και πήγαινε το παιδάκι στη διεύθυνση
που του έλεγε. Γύρω - γύρω από το σχολείο. Το σχολείο δεν ήταν περιφραγμένο
και βγαίναμε εμείς στους δρόμους της γειτονιάς. Τα «ταξί» άφηναν τα παιδιά
εκεί που τους έλεγαν, επέστρεφαν στο σχολείο και έπαιρναν άλλον επιβάτη.
Αυτά όταν έβρεχε, γιατί δεν θέλαμε να καθίσουμε μέσα στο σχολείο. Τα παιδιά
θέλουν την κίνηση. Οπότε από το να καθίσουμε ήρεμα μέσα στις αίθουσες όταν
έβρεχε, αποφασίζαμε να βγούμε στη βροχή και να παίξουμε τα «ταξί». Αυτό είναι
ένα παιχνίδι που το σκέφτομαι καμιά φορά. Είναι πολύ απλοϊκό αλλά μας άρεσε
και μας διασκέδαζε. Όταν δεν έβρεχε, παίζαμε «πατώ». Τώρα το «πατώ»..
Χαράζαμε ένα παραλληλόγραμμο με ένα κεραμίδι σπασμένο κάτω στο χώμα και
το μοιράζαμε σε διάφορα άλλα ορθογώνια παραλληλόγραμμα και γράφαμε
αριθμούς μέσα σε αυτά, όπως θυμάμαι. Μετά, πετούσαμε ένα κεραμίδι και με
διάφορα βήματα και πηδηματάκια προσπαθούσαμε να πετύχουμε κάποιους
στόχους. Τώρα, δε θυμάμαι ακριβώς πώς παιζόταν. Θα μπορούσα να ρωτήσω
για να σας πω ακριβώς. Αυτό πάντως ήταν το πιο συνηθισμένο παιχνίδι. Επίσης
Εικόνα 4: Το παιχνίδι πρέπει να είναι μια παραλλαγή του παραπάνω (https://www.nrg.gr/el/old-school-
games)

παίζαμε κυνηγητό, κρυφτό. Σε κάποια ηλικία, μικρά ήμασταν, Β', Γ' Δημοτικού,
στα διαλείμματα είχαμε ζωγραφίσει τις γόμες μας, αυτές τις γόμες που είναι η
μισή μπλε και η άλλη μισή κόκκινο σκούρο/ κεραμιδί. Είχαμε μεγάλες γόμες, πιο
μικρές, πολύ μικρούλες, γενικά σε διάφορα μεγέθη. Φανταζόμασταν ότι αυτές οι
γόμες ήταν μια οικογένεια. Στα διαλείμματα προλαβαίναμε 1. να παντρέψουμε
τις γόμες μας, 2. να βαφτίσουμε το μωρό... είχαμε κάνει ακόμα και κηδεία γόμας
που ήταν γιαγιά και πέθανε!
Εικόνα 5: https://komianos.files
.wordpress.com/2015/12/cf81cebfceb4ceb1-
cf84cebf-cf80cf81cf89cf84cebf-
cf80ceb1ceb9ceb4ceb9cebacebf-cebcceb1cf83-
cf80ceb1ceb9cf87cebdceb9ceb4ceb9.jpg
Ο κόσμος των παιδιών είναι κόσμος
φαντασίας. Στις μεγαλύτερες τάξεις
παίζαμε στο διάλειμμα «τα μήλα» και τα
αγόρια έπαιζαν με βώλους, μακριά
γαϊδούρα και με αυτοσχέδια τσέρκια.
Ήταν ωραίες όμως οι εκδρομές που
πηγαίναμε στο χωριό, στο Γυμνάσιο ειδικά.
Πηγαίναμε εκδρομή σε ένα δάσος κοντά
στο χωριό που είναι ένας μεγάλος
πευκώνας και λέγεται Τσούκα.
Εκεί πηγαίναμε το πρωί, ερχόντουσαν και κάποιοι γονείς, πατεράδες με τρακτέρ,
και φέρνανε αρνιά για να ψήσουμε, αλλά και διάφορα άλλα, όπως νερό για να
πιούμε, σαλάτες, μαγνητόφωνα για να ακούσουμε μουσική. Όλη μέρα ήταν σα
μια μεγάλη γιορτή. Σαν Πάσχα. Χορεύαμε μετά. Πηγαίναμε με τα πόδια και όχι με
λεωφορεία. Με τα πόδια ήταν περίπου μια ώρα περπάτημα και άλλο τόσο η
επιστροφή. Αυτή ήταν μια αξέχαστη εκδρομή. Ερχόμασταν και Αθήνα. Να, στο
Πολεμικό Μουσείο που πήγαμε φέτος εδώ μαζί στο σχολείο μας, είχα ξαναρθεί
ως μαθήτρια. Ακρόπολη είχαμε πάει...
[56ο -Μάρα] Από διάβασμα, πώς πήγαιναν τα πράγματα;
[Μ.Π.] Από διάβασμα. Εντάξει, διαβάζαμε και τι άλλο να κάναμε. Διαβάζαμε. Δεν
δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ. Μας άρεσε το διάβασμα. Διαβάζαμε, πηγαίναμε και
Αγγλικά, όπως σας είπα. Τότε και η τηλεόραση είχε κάτι πολύ ωραίες σειρές.
Είχε και πολύ καλές κλασικές ταινίες. Για παράδειγμα το «Πόλεμος και Ειρήνη».
Κλασικές ταινίες/ σειρές από κλασικά έργα, όπως για παράδειγμα τους
εμπόρους των εθνών του Παπαδιαμάντη. Περιμέναμε και το βράδυ να δούμε μια

συγκεκριμένη εκπομπή που μας άρεσε. Διαβάζαμε. Βέβαια τότε οι καθηγητές
μας προκαλούσαν με την εξέταση άγχος. Ο καθηγητής έμπαινε μέσα και άνοιγε
τον κατάλογο. Ένα μικρό βιβλιαράκι που είχε τα ονόματά μας μέσα και το
ξεφύλλιζε. Ξεφύλλιζε για να δει ποιον δεν είχε εξετάσει. Όσο ξεφύλλιζε και
πλησίαζε το όνομά σου τόσο η καρδιά του κτυπούσε περισσότερο, ειδικά αν δεν
είχες διαβάσει. Εδώ να πω και για έναν καθηγητή στον Χολαργό, σχετικά με την
εξέταση. Ένας μαθηματικός, ο κύριος Σιώτος, εφάρμοζε μια τακτική πολύ καλή,
που μου άρεσε. Έλεγε ότι μας επιτρέπει να έρθουμε όλη τη χρονιά τρεις φορές
αδιάβαστοι. Άρα, μπορούσε να σε καλέσει να ανέβεις επάνω για να πεις μάθημα
και εσύ μπορούσες να του πεις ότι είσαι αδιάβαστος. Σημείωνε: «μια φορά».
Είχες άλλες δύο ευκαιρίες. Αυτό ήταν πολύ καλό γιατί τύχαινε καμιά φορά να
μην μπορούσες να διαβάσεις. Για παράδειγμα όταν πηγαίναμε σε κάποιον γάμο.
Τότε στο χωριό οι γάμοι και τα βαφτίσια ήταν η καλύτερή μας γιατί
ξενυχτούσαμε. Είχε γλέντι, είχε φαγητό, είχε κόσμο. Οπότε από το απόγευμα ως
αργά το βράδυ λείπαμε. Κάποιες μέρες δεν είχαμε διαβάσει. Υπήρχε και η
τιμωρία, όταν δεν ήξερες κάτι καλά. Σου έβαζαν να το γράψεις εκατό φορές.
Πολύ αναχρονιστική μέθοδος για να μάθεις κάτι. Δεν προσφέρει τίποτα.
[56ο -Μάρα] Είχατε δάσκαλο, δασκάλα; Θυμάστε τα ονόματά τους
[Μ.Π.] Στο Δημοτικό θυμάμαι την πρώτη μου δασκάλα. Κυρία Ελένη Μπάτσου
την έλεγαν και ήταν πολύ καλή δασκάλα. Θυμάμαι ακόμα το στυλό με το οποίο
υπέγραφε. Ένα μπικ υπέροχο με μωβ απόχρωση, ανοιχτό μωβ, πολύ ωραίο
χρώμα. Τότε δεν έγραφαν «Μπράβο» αλλά «Εύγε». Έβαζαν και ένα θαυμαστικό
και την υπογραφή τους. Ζητούσαν κάποιες φορές και την υπογραφή του
κηδεμόνα. Να δει π.χ. η μαμά το τετράδιο και να γράψει ότι έλαβε γνώση,
δηλαδή ότι είδε το τετράδιο, τα σχόλια της δασκάλας, τον βαθμό κτλ, και
υπέγραφε. Την κυρία Ελένη την είχα Α' και Β' Δημοτικού. Γ' και Δ' Δημοτικού δε
θυμάμαι. Αυτό κάτι σημαίνει. Ε' Δημοτικού θυμάμαι τον κύριο Μύθη και ΣΤ',
όπως σας είπα ήδη, τον κύριο Φραγκιουδάκη από την Κρήτη. Στο Γυμνάσιο είχα
δύο φιλολόγους τον κύριο Σταθόπουλο και την κυρία Κωνσταντάκη και οι δύο
εξαιρετικοί φιλόλογοι. Κάποια στιγμή στο Γυμνάσιο έκανα και φροντιστήριο με
άλλα δυο παιδιά στον κύριο Κανινή έναν επίσης εξαιρετικό φιλόλογο, ο οποίος
μετά, όταν διορίστηκα, ήταν στο σχολείο και ήμασταν συνάδελφοι, όπως και με
την κυρία Κωνσταντάκη που ήταν καθηγήτριά μου.

[56ο -ΤΚ] Στο Λύκειο Χολαργού;
[Μ.Π.] Στο Λύκειο Χολαργού τον Μαθηματικό, τον κύριο Σιώτο που σας είπα και
θυμάμαι και άλλους, αλλά όχι τα ονόματά τους, τώρα. Ήταν όλοι τους πάρα
πολύ καλοί. Δε θα ξεχάσω όμως τον φιλόλογο τον κύριο Ψαριανό ο οποίος
σεβόταν πάρα πολύ τα παιδιά. Μου έκανε εντύπωση, στην αρχή μου είχε φανεί
περίεργο, που μας μιλούσε στον πληθυντικό. Εμείς βέβαια μιλούσαμε
υποχρεωτικά στους καθηγητές μας στον πληθυντικό. Εκείνος ήθελε να μας
δείξει ότι και εκείνος μας σέβεται. Έλεγε π.χ. «δεσποινίς Μπώκου σηκωθείτε να
μας γράψετε την άσκηση στον πίνακα». Αυτό στην αρχή με ξένιζε, αλλά μετά
κατάλαβα, αφού τον γνώρισα. Μας έκανε Λογοτεχνία και Έκθεση και ήταν ένας
πολύ μορφωμένος και καλλιεργημένος άνθρωπος που ήθελε να μας δείξει τον
σεβασμό του. Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη, μετά από τα προηγούμενα χρόνια
της αυταρχικής εκπαίδευσης... Εντάξει, οι δάσκαλοι αγαπούσαν και
προσπαθούσαν για τα παιδιά, αλλά υπήρχε αυτό το παιδαγωγικό σύστημα της
τιμωρίας, του ξύλου που δεν ήταν καλό. Ξαφνικά λοιπόν βλέπεις έναν άνθρωπο
που σου μιλά στον πληθυντικό, σε όλα τα παιδιά. Είναι δε ήρεμος, δε φωνάζει
και ήταν η πρώτη φορά που παρακολούθησα μάθημα με πιο σύγχρονη
εκπαιδευτική μέθοδο σε σχέση με αυτήν που ήταν η συνήθης. Ειδικά στην
Έκθεση, όπου κάναμε κουβέντα. Η Έκθεση αυτό είναι, η συζήτηση με τα παιδιά.
Όχι να τους πεις κάποια πράγματα τα οποία μετά θα πρέπει να τα μάθουν και να
τα αποστηθίσουν, να παπαγαλίσουν δηλαδή τα παιδιά. Έχω ωραίες αναμνήσεις
από όλες τις βαθμίδες του σχολείου και γι' αυτό έγινα και καθηγήτρια. Αγάπησα
πάρα πολύ τους δασκάλους μου και τους καθηγητές μου. Και κυρίως, είχα την
τύχη να έχω πολύ καλούς φιλολόγους! Θα ήθελα πάντως να πω ότι και ως
μαθήτρια και ως εκπαιδευτικός αργότερα συνειδητοποίησα πόσο σπουδαία
είναι τα μαθήματα της γυμναστικής, της μουσικής και των εικαστικών. Μου
έκανε μεγάλη εντύπωση κάθε φορά που όταν ως καθηγήτρια είχα κενό
παρακολουθούσα για λίγο το μάθημα της γυμναστικής και με έκπληξη
διαπίστωνα ότι μαθητές ή μαθήτριες που ήταν στην τάξη «αόρατοι/ες» στα
ομαδικά αθλήματα συμμετείχαν γεμάτοι/ες ενέργεια και χαρά. Το ίδιο ένιωσα
και όταν είδα για πρώτη φορά καλλιτεχνικά έργα των μαθητών/τριών που δεν
τα «κατάφερναν» στα μαθήματα. Αυτό ήταν ένα μάθημα για μένα, ώστε να
προσπαθήσω να εφαρμόζω και άλλες μεθόδους στην εκπαιδευτική διαδικασία,
πιο βιωματικές και συνεργατικές. Και επειδή φέτος είναι η τελευταία μου χρονιά
σε σχολείο, μια και συνταξιοδοτούμαι, χαίρομαι που θα φύγω παίρνοντας μαζί

μου ωραίες αναμνήσεις. Θα θυμάμαι για παράδειγμα για πάντα την κυρία Ελένη
Γεωργιοπούλου τη γυμνάστρια του σχολείου μας, που το μάθημά της
παρακολούθησα πολλές φορές - χωρίς εκείνη να το ξέρει – από τα παράθυρα
του γραφείου των καθηγητών κατά τη διάρκεια των κενών μου και θαύμασα το
ειλικρινές ενδιαφέρον της για όλα τα παιδιά, αλλά και την εκπληκτική ικανότητά
της να κινητοποιεί, να εμψυχώνει, να νουθετεί και να επιβραβεύει τους μαθητές
και τις μαθήτριές της.
[56ο -Μάρα] Κυλικείο υπήρχε;
[Μ.Π.] Στο Δημοτικό στο χωριό δεν υπήρχε κυλικείο, αλλά στο μεγάλο διάλειμμα
ερχόταν η φουρνάρισσα, από τον φούρνο του χωριού μας, η κυρία Λίτσιου, με
ένα πανέμορφο οβάλ μεγάλο καλάθι και έφερνε κάτι κουλουράκια, σα μικρά
φραντζολάκια. Από πάνω ήταν πασπαλισμένα με ζάχαρη και από κάτω είχαν
ένα μικρό κομματάκι λαδόκολλας, για βάση, σα χαρτοπετσέτα. Αυτά αγοράζαμε.
Ήταν πολύ ζεστά και γευστικά. Αυτό ήταν το φαγητό μας.
Επίσης, θυμήθηκα και για τα παιχνίδια. Χορεύαμε και τραγουδούσαμε, όπως το
«ένα φράγκο η βιολέτα, τσιγκολελέτα, τσιγκολελέτα Το χορεύαμε μάλιστα. Τα
λόγια δεν τα θυμάμαι. [Υπάρχει σε διάφορες εκδοχές με «δεκάρες», «φράγκο»,
όπως π.χ. https://www.paidika-tragoudia.gr/τσιγκολελετα/,
https://www.youtube.com/watch?v=fQeVJgwJ_s0 ]. Κάτι είχε να κάνει με ένα
προξενιό. Είναι ένα παλιό παιδικό τραγούδι αυτό. «Σας πήραμε, σας πήραμε μια
όμορφη κοπέλα, μας πήρατε, μας πήρατε μια παλιοκατσιβέλα». Θα βρούμε τα
λόγια στο δίκτυο [άλλο παιδικό τραγούδι με τίτλο: «Ένα λεπτό κρεμμύδι»
http://users.sch.gr/vaxtsavanis/ena_lepto_kremidi.html ]
[56ο Έλλη] Είχε συσσίτια στο σχολείο;
[Μ.Π.] Συσσίτια εμείς δεν είχαμε. Πέρα από αυτό θα ήθελα να προσθέσω ότι, όσο
ήμουν στο χωριό, μέχρι και Β’ Λυκείου, τις Κυριακές το μεσημέρι, που δε
δούλευαν και οι γονείς μου καθόμασταν γύρω από το τραπέζι και συζητούσαμε
πάρα πολύ. Μας έλεγαν και για τα δικά τους παιδικά χρόνια. Αυτά κάποια
στιγμή θέλω να τα γράψω, να μη χαθούν γιατί και η μητέρα μου μας έλεγε πάρα
πολλές ιστορίες για την κατοχή εδώ στην Αθήνα που πήγαινε για συσσίτιο. Το
ψωμί που τους έδιναν ήταν ένα πάρα πολύ μικρό κομματάκι. Επίσης, τα
χρήματα που της έδινε ο παππούς για να πάρει εισιτήριο λεωφορείου και να
πάει στο Μαράσλειο δεν τα χρησιμοποιούσε γι’ αυτό. Πήγαινε με τα πόδια για να

έχει χρήματα να πάρει ένα κουλούρι. Η μητέρα μου μας έλεγε ότι στην κατοχή
στην Αθήνα τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Μας περιέγραφε όλα αυτά που
διαβάζουμε για την κατοχή στην Αθήνα. Ο πατέρας μου μας έλεγε άλλες ιστορίες
από όταν ήταν μικρός γιατί αυτός, εννέα χρονών, έφυγε από το Μαρτίνο, εννέα
χρονών γιατί μέχρι τα εννέα ήταν τότε το Δημοτικό σχολείο και πήγε στην
Αταλάντη, μαζί με έναν συμμαθητή του, τον θείο τον Γιώργο τον Λέκκα, έντεκα
χρονών και μείνανε μαζί σε ένα νοικιασμένο δωμάτιο ενός όμορφου
νεοκλασικού σπιτιού για να πάνε σχολείο. Κάθε βράδυ χτύπαγε η πόρτα και
ποιος ήταν; Ο διευθυντής του σχολείου. Πήγαινε για να δει αν διάβασαν, αν
έφαγαν, αν είναι μέσα ή αλητεύουν. Υπήρχε αυτή η εποπτεία. Γι΄ αυτό λέω. Ήταν
αυστηροί οι δάσκαλοι αλλά είχαν και την έγνοια των παιδιών. Σου λέει, φεύγει
εννέα χρονών από το σπίτι του για να συνεχίσει σχολείο. Πού είναι; Διάβασε, τι
έκανε; Και μας έλεγε και ο πατέρας μου και η μάνα μου τέτοιες ιστορίες και μας
άρεσαν.
Εμείς λοιπόν δεν είχαμε συσσίτια στο σχολείο. Στο Δημοτικό αγοράζαμε αυτό το
κουλουράκι που σας είπα πριν. Θυμάμαι ότι το πληρώναμε ένα πενηνταράκι.
Τότε είχαμε δραχμή. Μετά, όταν έγινε το καινούριο Γυμνάσιο, είχαμε κυλικείο.
Ένα πολύ καλό κυλικείο.
[56ο Έλλη] Πώς ήταν τα πράγματα στην τάξη τότε; Τρώγατε και ξύλο καμιά
φορά, όπως μας είπατε πριν;
[Μ.Π.] Όπως σας είπα, στο Δημοτικό έπεφταν σφαλιάρες, χτυπούσαν τα παιδιά
με τον χάρακα. Για ποιους λόγους; Όταν δεν είχε διαβάσει ένα παιδί, η τιμωρία
ήταν ξύλο με τον χάρακα ή όταν έκαναν αταξίες. Αταξίες μη φανταστείτε και
κάτι σοβαρό όμως. Μιλούσαμε, γελούσαμε μέσα στο μάθημα. Αυτά που κάνετε
τώρα εσείς συνέχεια.
[56ο Έλλη] Σκανταλιές κάνατε;
[Μ.Π.] Γενικά όχι. Δεν τολμούσαμε δηλαδή. Μια φορά θυμάμαι στο χωριό, δυο
συμμαθητές είχαν πάει στο παλιό Γυμνάσιο, είχαν κατέβει στο υπόγειο και είχαν
βάλει φωτιά. Αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί σκανταλιά βέβαια. Γενικά όμως δεν
κάναμε σκανταλιές, γιατί τιμωρούσαν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, αμέσως οι
γονείς ερχόντουσαν στο σχολείο και ήταν ακόμα πιο αυστηροί από τους
δασκάλους. Οπότε, δεν υπήρχε τέτοιο περιθώριο.

[56ο Έλλη] Είχατε επιστάτη στο σχολείο;
[Μ.Π.] Είχαμε επιστάτη από τη Β΄ Γυμνασίου και μετά, δηλαδή όταν είχαμε πάει
στο καινούριο σχολείο, στο καινούριο κτήριο.
[56ο -ΤΚ] Και στον Χολαργό;
[Μ.Π.] Στον Χολαργό δε θυμάμαι. Δε γίνεται να μην είχαμε όμως. Δε θυμάμαι
πάντως…
[56ο Έλλη] Τι αγοράζατε κυρίως στο κυλικείο του σχολείου; Μας είπατε για το
Μαρτίνο…
[Μ.Π.] Θυμάμαι ότι στο κυλικείο του Γυμνασίου είχε ωραία σάντουιτς και
θυμάμαι ότι αγόραζα κάθε μέρα τσίχλες. Μερικές φορές οι ώρες σε αυτές τις
καρέκλες που κάθεστε μου φαινόντουσαν ατελείωτες. Βαριόμουν και ήθελα κάτι
να μασάω, όταν δε με έβλεπε ο καθηγητής ή η καθηγήτρια, γιατί δεν
επιτρεπόταν. Επίσης, στον Χολαργό, ξέσπασε «επιδημία». Όλοι πηγαίναμε με
ηλιόσπορους. Λοιπόν, μόλις γυρνούσε ο καθηγητής την πλάτη, βγάζαμε το
σποράκι και μασάγαμε τον ηλιόσπορο και γινόταν φασαρία. Όταν φεύγαμε πού
πετούσαμε τα τσόφλια; Κάτω! Τα αφήναμε κάτω από τα θρανία μας, σε
λοφάκια.
[56ο Έλλη] Όταν τελειώνατε το σχολείο, πηγαίνατε σπίτι;
[Μ.Π.] Στο χωριό, ναι. Πέραν του ότι ήμασταν μικρά, δεν υπήρχαν τότε ούτε
καφετέριες, ούτε παιδικές χαρές, τίποτα… Πηγαίναμε σπίτι τρέχοντας για
φαγητό. Νομίζω ότι αυτό έκαναν όλα τα παιδιά και όχι μόνο εγώ και η αδελφή
μου. Στην Αθήνα πάλι σπίτι πήγαινα είτε με το λεωφορείο είτε με τα πόδια όταν
είχε απεργία, όπως σας είπα.
[56ο Έλλη] Είχατε και ξαδέλφια κοντά; Άλλους συγγενείς, εκτός από αυτούς που
μας είπατε;
[Μ.Π.] Στο χωριό είχα συγγενείς. Στο χωριό είμαστε όλοι συγγενείς. Και τους
ανθρώπους δεν τους λέμε κύριε τάδε και κυρία τάδε, αλλά θείε Γιώργο, θεία
Μαρία και ας μην ήταν πραγματικοί θείοι. Υπάρχει άλλο δέσιμο στο χωριό. Εδώ
στην Αθήνα είχα δίπλα τον αδελφό της μαμάς μου, τη θεία μου και τα πρώτα μου
ξαδέλφια. Ευτυχώς δηλαδή!

[56ο Έλλη] Τι θυμόσαστε από τους κατοίκους της γειτονιάς; π.χ. έβγαιναν και
κάθονταν στις πόρτες;
[Μ.Π.] Στο χωριό πάρα πολύ. Ειδικά στο απέναντι σπίτι, ένα πολύ ωραία πέτρινο
σπίτι που έχει γκρεμιστεί πια, στα σκαλάκια, σε εκείνα τα δυο πανέμορφα
σκαλάκια τα φαρδιά, καθόντουσαν η ιδιοκτήτρια του σπιτιού, η θειάκα Φώτω η
Λέκκα, η κόρη της η Φιλίτσα, η νύφη της η Θεία Αθηνά η Λέκκα και άλλες
γειτόνισσες και μιλούσαν και έλεγαν πολύ ωραία πράγματα. Παρόλο που
ήμασταν μικρά παιδιά πηγαίναμε και εμείς εκεί και ακούγαμε. Μας άρεσε πάρα
πολύ. Η γειτονιά ήταν γεμάτη ζωή. Θυμάμαι πολύ καθαρά τη Θεία Αθηνά να
απλώνει στο σύρμα στην αυλή της νήματα βαμμένα με φυτικές μπογιές, που τα
είχε βράσει σε ένα μεγάλο καζάνι. Μου άρεσαν πολύ τα όμορφα χρώματά τους,
κυρίως το κροκί. Άλλη εικόνα έντονη ήταν η θεία Αθηνά που ξεγεννούσε την
κατσικούλα της και το χαριτωμένο κατσικάκι που γεννήθηκε. Στην Αθήνα οι
άνθρωποι ήταν απομονωμένοι. Έβγαιναν βέβαια στα μπαλκόνια τους, αλλά
μέχρι εκεί...
[56ο Έλλη] Τον χειμώνα έκανε κρύο;
[Μ.Π.] Στο χωριό τον χειμώνα πάρα πολύ. Ειδικά το Μαρτίνο το ακούτε κάθε
χρόνο τον χειμώνα, ειδικά όταν χιονίζει, κλείνει η εθνική οδός στο ύψος
Μαρτίνου. Έχει πολύ χιόνι. Μας άρεσε όμως. Βγαίναμε έξω, παίζαμε. Ζέστη
είχαμε στο σπίτι, μια χαρά. Στους Αμπελόκηπους, επειδή δεν είχαμε τον πρώτο
καιρό, όπως σας είπα, καλοριφέρ και ζεσταίναμε το καθιστικό και την κουζίνα,
που ήταν ένας ενιαίος χώρος, με μια σόμπα πετρελαίου, εκεί ήταν πολύ καλή η
θερμοκρασία, αλλά όταν πηγαίναμε το βράδυ στις κρεβατοκάμαρές μας, στα
δωμάτιά μας για να κοιμηθούμε, παγώναμε…
[56ο Έλλη] Για ζέστη τι είχατε στο χωριό;
[Μ.Π.] Στο χωριό είχαμε, μέχρι που ήμουν επτά ή οκτώ ετών, σόμπα πετρελαίου
και μετά βάλαμε καλοριφέρ. Στην Αθήνα επίσης. Αρχικά είχαμε σόμπα
πετρελαίου και κάποια στιγμή βάλαμε καλοριφέρ.
[56ο Έλλη] Νερό είχε το σπίτι;
[Μ.Π.] Λοιπόν, στο χωριό, τα πρώτα χρόνια το νερό ερχόταν μια ή δύο ώρες το
βράδυ. Έπρεπε τότε να αποθηκεύσουμε νερό. Να το βάλουμε σε κάτι πολύ

μεγάλα δοχεία που είχαμε, να γεμίσουμε παγούρια, κατσαρόλες. Ήταν λίγο
κουραστικό. Κάποια εποχή πάλι θυμάμαι ότι το δίκτυο χαλούσε, γινόταν
διακοπή νερού και πηγαίναμε κάτω σε κάποια βρύση και λέω κάτω γιατί
θυμάμαι έναν κατηφορικό δρόμο προς το ρέμα, έτσι το λέγαμε και μαζεύαμε από
εκεί νερό, γιατί η διακοπή του νερού μπορεί να κρατούσε και μια μέρα, πολλές
φορές και δύο μέρες. Αυτό ήταν πάρα πολύ δύσκολο, να μην έχεις νερό.
[56ο Έλλη] Ηλεκτρικό είχε;
[Μ.Π.] Ηλεκτρικό είχαμε. Όμως σε ένα αγροτόσπιτο, ένα εξοχικό που πηγαίναμε
στα παιδικά μου χρόνια, κοντά στο χωριό, που λέγεται Χιλιαδού, στον επαρχιακό
δρόμο από το χωριό Μάζι προς το χωριό Προσκυνάς,
https://www.hellenicaworld.com/Greece/Geo/gr/MaziFthiotidas.html εκεί δεν
είχε ηλεκτρικό. Είχε όμως ελιές, αχλαδιές, πεύκα, σχοίνα, κότες, περιστέρια,
γάτες και σκυλάκια. Εκεί κάναμε τις ωραιότερες διακοπές. Είχαμε μια λάμπα
θυέλλης τύπου «λουξ» με κηροζίνη, θυμάμαι την άναβε ο πατέρας μου, ήταν ένα
πολύ ωραίο φως το βράδυ και την έβαζε στη μέση του τραπεζιού και τρώγαμε
φαγητό που η μαμά μου είχε φτιάξει σε φούρνο χτιστό. Εκεί βλέπαμε τα αστέρια
και μας έλεγαν οι γονείς μας ιστορίες. Ερχόντουσαν και κόσμος, φίλοι, συγγενείς
και μας έκαναν παρέα. Με γοήτευαν πολύ οι ιστορίες του μπάρμπα Κώτσου του
Ευαγγέλου που είχε συμμετάσχει στη μικρασιατική εκστρατεία. Ήταν
αφηγήσεις άλλοτε νοσταλγικές κι άλλοτε συγκλονιστικές, από τις πρώτες
μαρτυρίες προφορικής ιστορίας, που αργότερα έδεσαν τόσο με τις αφηγήσεις
του παππού του Μπώκου (https://www.youtube.com/watch?v=cSYYwj3xAGY ),
όσο και με τα περίφημα διηγήματα στο βιβλίο Γκιακ τού Δημοσθένη
Παπαμάρκου, ιστορικού και συγγραφέα από τη Μαλεσίνα, το γειτονικό μας
χωριό. Τις πρωτομαγιές το χτήμα γέμιζε κόσμο. Πολλές φορές έρχονταν
κομπανίες με νταούλια, πίπιζες και κλαρίνα και γινόταν τρικούβερτο γλέντι. Το
ίδιο και σε περιπτώσεις που γιορτάζαμε εκεί χαρούμενα γεγονότα, π.χ. βαφτίσια.
[56ο Έλλη] Εσείς είχατε αυλή στο σπίτι; Εκτός από τον δρόμο υπήρχε κάτι άλλο;
[Μ.Π.] Στο χωριό δεν είχαμε αυλή. Γιατί; Το σπίτι στο χωριό είναι στην πλατεία,
οπότε η πλατεία ήταν η αυλή μας. Εκεί παίζαμε και παίζουν ακόμα τα παιδιά.
Στο παλιό σπίτι πάντως υπήρχε ωραίος κήπος και φούρνος. Η αδελφή μου τα
θυμάται. Θυμάται ότι είχαμε και ένα σκυλάκι που το λέγαμε «Κανέλα». Εγώ δεν
τα θυμάμαι. Ήμουν και πολύ μικρή τότε... Μετά, χτίσαμε το καινούριο σπίτι στην

πλατεία, όπου καλύψαμε όλο το οικόπεδο. Εδώ στους Αμπελόκηπους, υπήρχε
στο πατρικό της μαμάς μου κήπος που εγώ δεν τον θυμάμαι. Βλέπω από τις
φωτογραφίες κάποια δέντρα, αλλά δεν τον θυμάμαι.
[56ο Έλλη] Τα παιδιά στο σχολείο ήταν στην ίδια κατάσταση ή υπήρχαν παιδιά
που ξεχώριζαν;
[Μ.Π.] Γενικά θα έλεγα ότι η κοινωνία του χωριού ήταν μια αγροτική κοινωνία,
αλλά επειδή κοντά στο χωριό ήταν το εργοστάσιο της «Λάρκο», οι περισσότεροι
γονείς έκαναν δύο δουλειές. Ήταν και αγρότες αλλά δούλευαν και στο
εργοστάσιο της «Λάρκο». Υπήρχε μια οικονομική επιφάνεια. Θα έλεγα ότι
ξεχώριζαν κάποια παιδιά που οι γονείς τους είχαν ζώα, στάνες που ήταν έξω από
το χωριό και τα παιδιά ήταν μόνα τους. Αυτά τα παιδιά νομίζω ότι ήταν πιο
ώριμα από εμάς, πιο υπεύθυνα, γιατί έπρεπε να σηκωθούν το πρωί μόνα τους,
να ετοιμάσουν το πρωινό τους, να μεριμνήσουν για το φαγητό. Αυτά τα παιδιά
ξεχώριζαν θετικά. Τα άλλα παιδιά πάνω κάτω το ίδιο. Οι γονείς
ενδιαφερόντουσαν για τα παιδιά. Ήθελαν πάρα πολύ τα παιδιά να μάθουν
γράμματα.
[56ο Δέσποινα] Στο σχολείο γίνονταν διακρίσεις ανάμεσα στα παιδιά; Υπήρχαν
παιδιά που τα κορόιδευαν;
[Μ.Π.] Εννοείτε από τους καθηγητές προς τα παιδιά, αλλά και ανάμεσα στα
παιδιά;
[56ο Δέσποινα] Ναι.
[Μ.Π.] Ναι, πιστεύω ότι γίνονταν κάποιες διακρίσεις. Και οι καθηγητές άνθρωποι
είναι… Κάποιες διακρίσεις γίνονταν. Τώρα, για τα παιδιά… Λένε πολύ συχνά ότι
τα παιδιά είναι σκληρά και μεταξύ τους φέρνονται σκληρά. Όταν τα παιδιά είναι
πιο μικρά μπορούν να κοροϊδέψουν το άλλο παιδάκι. Όταν μεγαλώσουν όμως,
καταλαβαίνουν κάποια πράγματα. Ειδικά από την Τετάρτη, Πέμπτη Δημοτικού
και μετά δε θυμάμαι να υπήρχε το λεγόμενο bullying. Δεν το θυμάμαι. Ούτε στον
Χολαργό. Στον Χολαργό πολλά παιδιά ήταν πολιτικοποιημένα, διοργάνωναν
συναυλίες. Θυμάμαι είχα πάει, με κάποια από τα παιδιά αυτά, σε μια μπουάτ και
ακούσαμε Ξυλούρη που παρουσίαζε έργο του Μαρκόπουλου. Δηλαδή ήταν δε θα
έλεγα ακριβώς ανώτερου επιπέδου, αλλά είχαν σίγουρα περισσότερα
ενδιαφέροντα.

Θυμάμαι στο Δημοτικό, πολλές φορές, το πάνω χωριό με το κάτω χωριό, τα
αγόρια, έδιναν ραντεβού για να παίξουν πετροπόλεμο. Σήμερα, αν γινόταν αυτό,
θα έλεγαν τα κανάλια της τηλεόρασης «πω, πω, συμμορίες ανηλίκων». Τότε ήταν
το παιχνίδι τους. Το κάτω χωριό εναντίον του πάνω χωριού.
[56ο -ΤΚ] Και εμείς στο Μαρούσι το κάναμε αυτό, αλλά με σφεντόνες. Στην
περιοχή των Αμπελοκήπων, όπως περιγράφεται και στο βιβλίο του Πέτρου
Μαντίου «ποδηλάτης με βατραχοπέδιλα», τα παιδιά από τα Κουντουριώτικα
έπαιζαν πετροπόλεμο με τα παιδιά από τη «Στέγη Πατρίδας».
[Μ.Π.] Ναι, έτσι γινόταν. Μετά πήγαιναν και οι γονείς. Έτρωγαν καμιά σφαλιάρα.
Γιατί έπαιξες πετροπόλεμο, γιατί χτύπησες κτλ. Μετά όμως ήταν πάλι φίλοι
μεταξύ τους.
[56ο Δέσποινα] Θέλατε να αλλάξετε γειτονιά;
[Μ.Π.] Τώρα με χτυπάς στο ευαίσθητο σημείο. Έχω ήδη αλλάξει γειτονιά τον
τελευταίο καιρό. Τους Αμπελόκηπους τους έχω αγαπήσει πάρα πολύ. Δηλαδή,
τώρα μένω Περισσό, αλλά όταν έρχομαι Αμπελοκήπους ανοίγει η ψυχή μου,
παρότι εδώ έχει πάρα πολύ φασαρία, έχει αυτοκίνητα, κόρνες… Μου αρέσει,
βλέπω κόσμο, είναι η γειτονιά μου .
[56ο -ΤΚ] Μέχρι πότε μένατε εδώ;
[Μ.Π.] Μέχρι πριν από δύο μήνες. Και πάλι θα έρχομαι βέβαια, γιατί μένει εδώ η
κόρη μου και το εγγονάκι μου.
[56ο Δέσποινα] Ποια ήταν τα τοπόσημα της περιοχής που μένατε στους
Αμπελόκηπους;
[Μ.Π.] Ήταν ο «Γαλαξίας», ο «Δαναός», το «Αθήναιον». Οι κινηματογράφοι
βασικά. Δίναμε ραντεβού στο «Αθήναιον». Ραντεβού στον «Γαλαξία». Ο Άγιος
Θωμάς στην πλατεία στο Γουδί και το κέντρο της Αθήνας βέβαια, όταν
κατεβαίναμε. Το κέντρο, Σύνταγμα.
[56ο Δέσποινα] Τηλέφωνα υπήρχαν;
[Μ.Π.] Όταν ήμουν μικρή κάποια στιγμή βάλαμε το τηλέφωνο, αυτό που η
συσκευή είχε δίπλα και μια μικρή μανιβέλα που γύρναγες για να καλέσεις στο
κέντρο και το κέντρο να σε συνδέσει με Αθήνα μετά από μια ώρα. Αυτό. Όταν
ήρθαμε Αθήνα, βάλαμε τηλέφωνο. Τότε αργούσε να έρθει το τηλέφωνο. Μετά

από ένα εξάμηνο περίπου μας σύνδεσαν. Ήταν μεγάλη επιτυχία, έβαζες μέσον
για να βάλεις τηλέφωνο.
[56ο Δέσποινα] Υπήρχαν κάποια νεοκλασικά, ωραία σπίτια στην ευρύτερη
περιοχή των Αμπελοκήπων;
[Μ.Π.] Υπήρχαν πολλά μικρά σπιτάκια. Νεοκλασικό θυμάμαι ένα στην Ήλιδος
που μου έλεγε η μητέρα μου ότι εκεί έμενε η νταντά του Εμπειρίκου. Στη θέση
του τώρα βέβαια υπάρχει μια πολυκατοικία. Άλλα ωραία σπίτια νεοκλασικά
θυμάμαι στη Λεβαδείας. Υπάρχουν και τώρα δύο ωραία σπίτια στη Λεβαδείας.
Δεν είναι νεοκλασικά, πρέπει να είναι της δεκαετίας του ’50, του μοντερνισμού,
πολύ ωραία σπίτια. Πάντως θυμάμαι ότι περπάταγες και έβλεπες ουρανό.
[56ο -ΤΚ] Ήταν μονοκατοικίες και διπλοκατοικίες κυρίως τότε.
[Μ.Π.] Ναι. Έβλεπες ουρανό.
[56ο Δέσποινα] Ποια εποχή θα προτιμούσατε; Την τωρινή ή την εποχή εκείνη;
[Μ.Π.] Πολύ δύσκολη ερώτηση. Θα προτιμούσα μια μίξη των δυο εποχών.
Κάποια στοιχεία από την παλιά εποχή μου αρέσουν, κάποια στοιχεία από την
τωρινή. Δεν μπορώ να πω ότι απορρίπτω την καινούρια εποχή. Εντάξει, η παλιά
εποχή ήταν η εποχή που είχαμε τους γονείς μας πρώτα απ΄ όλα. Ήμασταν
παιδιά, μαθητές, υπήρχε ανεμελιά. Ωραία χρόνια αλλά και τώρα καλά είναι.
[56ο Δέσποινα] Σήμερα πώς σας φαίνεται εδώ η περιοχή;
[Μ.Π.] Μου αρέσουν οι Αμπελόκηποι. Θα ήταν πολύ ωραία αν υπήρχαν
περισσότεροι χώροι με πράσινο. Χώροι για να παίξουν τα παιδιά και οι μεγάλοι
για να ξεκουραστούν. Υπάρχουν όμως ωραία μέρη και εδώ. Μου αρέσει πάρα
πολύ εδώ πάνω στου ΚΑΠΑΨ το αλσύλλιο, μου αρέσει πάρα πολύ το παρκάκι
της Χωροφυλακής που μπορεί να είναι δίπλα στη Μεσογείων, αλλά είναι ένα
πολύ όμορφο παρκάκι με σκιά το καλοκαίρι. Και το παιδί μου το πήγαινα εκεί
και το εγγονάκι μου. Περισσότερο πράσινο χρειάζεται η περιοχή.
[56ο -ΤΚ] Αυτό είναι κάτι που ενδιαφέρει και τη Συντακτική και Φωτογραφική
μας ομάδα του Εργαστηρίου Πληροφορικής. Πέρυσι είχαμε ασχοληθεί με τη
διάσωση της πλατείας ΕΠΟΝ και φέτος με το παρκάκι πλάι στο σταθμό «Μετρό
Αμπελοκήπων». Φτιάξαμε και μια επιστολή ευαισθητοποίησης, την τελική
ευθύνη είχε η Έλλη. Βασιστήκαμε σε κείμενο και των Πολιτιστικών
Περιβαλλοντικών Συλλόγων της περιοχής. Παλαιότερα, σε συνεργασία και με τη

MONUMENTA, προσπαθήσαμε για τη διάσωση του κινηματογράφου «Άστρον»,
της Σεβαστοπουλείου σχολής, του κτηρίου/ σπιτιού της ΕΠΟΝ, καθώς και του
Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Θων, ο οποίος τελικά αποκαταστάθηκε. Στόχος
είναι η δημιουργία ενεργών πολιτών που ενδιαφέρονται για την περιοχή τους.
Εικόνα 6: Από την «παράσταση» που κάναμε μπροστά από το παρκάκι φέτος τον Απρίλη.
[Μ.Π.] Ε βέβαια, πολύ σωστά, έτσι πρέπει. Και σε μια άλλη πλατειούλα εδώ
κοντά έγιναν έργα…
[56ο -ΤΚ] Της Βέμπο παλαιότερα που δυστυχώς ξαναέκαναν γκράφιτι,
βανδαλισμούς και ασχήμιες και φέτος ετοιμάζουν ένα πάρκο κοντά στο
νοσοκομείο Έλενας Βενιζέλου.
[Μ.Π.] Ναι, την πλατεία Βέμπο δεν την ήξερα και θα ήθελα να πάω να την δω.
[56ο -ΤΚ] Είναι πολύ κοντά στο σχολείο μας. Λίγο πάνω από την Πανόρμου.

Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου

Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου

Similar to Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου (20)

More from Tassos Karampinis

More from Tassos Karampinis (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (17)

Συνέντευξη με την κυρία Παναγιώτα Μπώκου