Ramil Cabbarov +994 55 742 1022 ramilcabbarov@gmail.com

1. SƏHİYYƏ MARKETİNQİ
MÜƏLLİM
Ramil CABBAROV
r.jabbarov@unec.edu.az
Mövzu 4
• Məhsul, xidmət və brend
strategiyası

2. • Məhsul anlayışı, məhsul və xidmətlərin əsas təsnifatı
• Tibb müəssisələrinin və şirkətlərin öz məhsul və
xidmətləri, məhsul xətləri və kompleksləri ilə bağlı
qərarlar
• Brendinq startegiyası
• Xidmət marketinqinin dörd xarakteristikası
Mövzuya baxış

3. Dünya səhiyyə hesabatı 2018
• 2017-2021-ci illərdə qlobal səhiyyə xərclərinin illik həddi 4,1% səviyyəsində olacağı proqnozlaşdırılır
ki, bu da 2012-2016-cı illərdə yalnız 1,3% -dən çoxdur. Yaşlanma və əhalinin artması, bazar
genişləndirilməsi, tibbi müalicələrdə irəliləyişlər və artan əmək xərcləri xərclərin artmasına səbəb
olacaqdır.
• 2021-ci ildə hər nəfərə düşən səhiyyə xərcləri ABŞ-da 11.356 USD təşkil etdiyi halda Pakistanda bu
rəqəm 53 USD təşkil edəcək.
• İnsan ömrünün 2016-cı ildən 2021-dək 73 ildən 74.1 ilədək artması proqnoz edilir ki, 65 yaşdan
yuxarı olan insanların sayı 656 milyondan çox, ya da ümumi əhalinin 11,5 faizini təşkil ediəcək.
Səhiyyə sektorunda qazancların çoxalması körpə ölümlərinin azalması ilə düz mütənasiblik təşkil
edəcək
• Sürətli şəhərləşmə, oturaq həyat tərzi, dəyişən pəhriz şərtləri və artan piylənmə səviyyəsi xroniki
xəstəliklərdə - özəlliklə xərçəng, ürək xəstəliyi və diabet xəstələrində, hətta inkişaf etməkdə olan
bazarlarda artıma səbəb olur. Çin və Hindistan dünyanın ən çox sayda diabet xəstəsi mövcuddur:
114 milyon və 69 milyon. Qlobal səviyyədə, 2040-ci ilə qədər bu rəqəm 415 milyondan 642 milyona
yüksələcək.

4. Səhiyyə xərcləri, 2015 - 2020
Source: World Industry Outlook, Healthcare and Pharmaceuticals, The Economic Intelligence Unit, June 2017
Combined health care spending
in the world’s major regions is expected
to reach USD $8.7 trillion by 2020,
up from USD $7 trillion in 2015

5. Səhiyyənin «SMART» olması nədir?
• Doğru zamanda və doğru yerdə göstərilən sağlıq xidmətləri
• Doğru diaqnoz, müalicə və xidmət təqdim etmək üçün istifadə edilən
texnologiyalar
• Səhmdarlar (paydaşlar) ekosistem mühitində effektiv və səmərəli
informasiya mübadiləsi aparırlar
• Pasient məlumatları mərkəzləşdirilir, məxfiliyi qorunur, əlçatanlığı
asanlaşdırılır.
• Doğru insanlar doğru iş görür
• Pasientlər müalicə ərəfəsində məlumatlandırılır və fəaliyyətə təşviq
edilir
• Gəlirlər yaxşılaşır, itkilər azalır.

6. ...qarşıya çıxan maneələr
• Qeyri-ənənəvi müalicə şərtləri
• Təkmilləşən işyerləri və işgücü
• Məlumatların toplanması və fərqli sistemlər

7. Qeyri-müəyyənvədəyişənsəhiyyəiqtisadiyyatındanmüsbətmənfəətqazanmaq
Maliyyə göstəriciləri və şirkət gəlirlərini artırmaq ən önəmli faktor olaraq davam
edir
Xərc problemləri
Yüksək tələb
İnfrastrukturun təkmilləşdirilməsi
Müalicə sahəsində inkişaf
Texnologiya
Məşğulluq
Təminat problemləri
Azalan maliyyə
Həcmdən dəyərə keçiş

8. Hazırki dövrdə səhiyyə paydaşlarının daha ağıllı olma arayışlarında bir neçə problemlərlə üzləşməsi ehtimalı var
• Qeyri-müəyyən və dəyişən səhiyyə
iqtisadiyyatından müsbət mənfəət qazanmaq
• Həcmdən strateji dəyərə keçiş
• Səhiyyə siyasətinə və mürəkkəb
tənzimləmələrə cavab vermək
• Xərcləri azaltmaq, əlçatanlığı artırmaq,
müayinəni təkmilləşdirmək üçün üstün
texnologiyalara sərmayə qoymaq
• İstehlakçılarla ünsiyyət qurmaq və xəstə
təcrübəsini təkmilləşdirmək
• Geleceyin məşğulluğunu formalaşdırmaq

9. Səhiyyə xərcləri ÜDM-in payı kimi, 2016
Source: OECD
Combined health care spending
in the world’s major regions is expected
to reach USD $8.7 trillion by 2020,
up from USD $7 trillion in 2015

10. Səhiyyəyə təsir edən sosial faktorları
• Əmlak sahibliyində qeyri-sabitlik / evsizlik: məsələn, kirayə vermək
və ya özünün sabit bir yerini ödəməkdə çətinlik çəkdikdə, gərgin
şəraitdə yaşayış şəkli
• Qida təhlükəsizliyi (aclıq və qidalanma): kifayət qədər əlverişli, qida
maddələrinin çatışmazlığı
• Nəqliyyat: tibbi müəssisələrə və ya sağlam qidaları satın almaq üçün
əlverişli və etibarlı nəqliyyat infrastrukturunun olmaması
• Təhsil: insanların məşğulluğunu yüksəldəcək təhsil sisteminin
mövcudluğu
• Gəlir və məşğulluq

11. Texnologiyanın səhiyyə üzərində təsiri
Robotlar
Süni intellekt
Data və analiz
3D print və nanotexnologiya
Biosensor`lar və tracker`lər

12. Məhsul və xidmət nədir?
İstək və ehtiyacı ödəyə bilən və bazarın diqqətinə,
istifadəsinə, istehlakına təklif oluna bilən istənilən bir şey.
Hər hansı fəaliyyət və ya faydadır ki, bir tərəf digər tərəfə
təklif edir və özlüyündə fiziki duyulmaz olur və mülkiyyət
forması dəyişilməz qalır.
MƏHSULXİDMƏT

13. Şirkətlər əslində nə satır?
BİLİKLƏR / YENİ KƏŞFETMƏLƏR
TƏCRÜBƏLƏR
FAYDALAR

14. Məhsulu planlaşdırmada 3 səviyyə
Alıcı həqiqətən nə alır?

15. Məhsul və xidmətlərin təsnifatı | İstehlak məhsulları
İstehlak məhsulları – son istehlakçı tərəfindən şəxsi istifadə üçün alınan məhsul

16. Məhsul və xidmətlərin təsnifatı | Sənaye məhsulları
• Sənaye məhsulları – təkrar emal etmək və ya biznes
qurmaq məqsədilə şirkət və fərdlər tərəfindən alınan
məhsullar
Xammal və ehtiyat hissələri İstehsal vasitələri (əsas vəsaitlər) Ehtiyyatlar və xidmətlər

17. Təşkilatlar, fərdlər, məkanlar və ideyalar

18. Təşkilatlar, fərdlər, məkanlar və ideyalar

19. Sosial marketinq

20. Məhsul və xidmət haqqında qərarlar
• Məhsul üzrə fərdi qərarlar
• Məhsul xətti üzrə qərarlar
• Məhsul kompleksi üzrə qərarlar

21. Məhsul üzrə fərdi qərarlar
Məhsulun
əlamatləri
Brendləşdirmə Qablaşdırma Nişanlama
Məhsulun
dəstəklənməsi
xidmətləri

22. Məhsulun əlamətləri | Məhsulun keyfiyyəti
• Ümumi Keyfiyyət Menecmenti (TQM) və İSO
• Məhsulun keyfiyyətinin 2 ölçüsü:
KEYFİYYƏT SƏVİYYƏSİ VƏ DAVAMLILIQ
Əməli keyfiyyət – məhsulun öz funksiyasını yerinə yetirmə qabiliyyəti
Keyfiyyət uyğunluğu – defektlərdən (qüsurlardan) azad olma və fəaliyyətin
hədəf səviyyəsinə çatdırılması

23. Məhsulun əlamətləri | Məhsulun xüsusiyyətləri
Məhsulun daha da mükəmməliyi üçün hansı
xüsusiyyətlər olmalıdır?

24. Məhsulun əlamətləri | Məhsulun üslubu və dizaynı

25. Brendləşdirmə
Brend – bir satıcı və ya bir qrup satıcıların məhsul və
xidmətlərini müəyyən etmək və rəqiblərdən özlərini
fərqləndirmək məqsədilə istifadə etdiyi ad, rəmz, simvol
və ya dizayn, hətta bunların hər hansı bir
kombinasiyasıdır.

26. Qablaşdırma
• Məhsul üçün qablamaların və paketlərin dizaynı və
istehsalı fəaliyyətidir.

27. Nişanlama (Etiket vurma)
• Qabın əsas hissəsinə vurulmuş sadə etiketlərdən tutmuş,
mürəkkəb qrafiklərə qədər hər şeyi özündə birləşdirir.
• Vahid qiymətqoyma
• İstifadə müddəti
• Qida tərkibi

28. Məhsulun dəstəklənməsi xidməti
R&D

29. Məhsul xətti üzrə qərarlar
• Məhsul xətti – oxşar məhsullar qrupu olaraq eyni tipli
mağazalar vasitəsilə bazara çıxarılır və təyin edilmiş
qiymət həddində eyni tipli müştəri qruplarına satılır.

30. Məhsul xətti üzrə qərarlar
İstehsal xətti iki vasitə ilə uzadıla bilər:
• Xəttin uzadılması
Məhsul xəttini mövcud çeşidin kənarına çıxartma
• xəttin doldurulması
Mövcud çeşid daxilində əlavə çeşidlərin əlavə olunması

31. Məhsul kompleksi və ya məhsul çeşidi
• Özündə fərdi satıcının satışa təklif etdiyi bütün məhsul
xəttlərini və toplusunu cəmləşdirir.
Məhsul kompleksinin 4 əsas ölçüsü:
• Enlik
• Uzunluq
• Dərinlik
• Davamlılıq

32. Brendləşmə strategiyası: Güclü brendlərin yaradılması
Quaker Oats şirkətinin təsisçisi John Stuart:
«Əgər bu biznes aramızda bölünsəydi, mən sizə bu biznesin hər şeyini verərdim.
Özümə isə brend və ticarət nişanını saxlayardım.
Mən əminəm ki Sizdən daha yaxşı qazanaram»
Brend mənsubluğu (Brand equity)
Tanınmış brendə görə müştəri tərəfindən formalaşan məhsul və ya xidmətə
olan müsbət təsiredici effekt
• Brendlər istehlakçının təfəkküründə mövcud olur
• Brend mənsubluğunun ölçüsü müştərilərn bu brendə daha çox pul vermək
arzusunun dərəcəsindən ibarətdir.
• Brendin həqiqi dəyəri = istehlakçını üstüntutma + loyallığın cəlbetmə gücü

33. Brend strategiyasına dair əsas qərarlar
Brendin pozisiyalaşması
• Xüsusiyyətlər
• Faydalar
• İnam və dəyərlər

34. Brend strategiyasına dair əsas qərarlar
Brend adının seçilməsi
• Seçilmə
• Qorunma

35. Brend strategiyasına dair əsas qərarlar
Brend sponsorluğu
• İstehsalçının brendi /IBM
• Özəl brend / CanUn / Bazarstore
• Lisenziyalaşdırma / Disneyland
• Təkrar brendləşmə / İkilinişanlama

36. Brendin İnkişaf Strategiyaları
Xətt uzunluğu
Xəttin genişləndirilməsi
Brend ölçüsü
Multibrendlər Yeni Brendlər
Yeni
YeniMövcud
MƏHSUL KATEQORİYASI
BRENDİNADI
Mövcud

37. Xidmətlər marketinqi: xidmətin təbiəti və xüsusiyyətləri

38. Xidmət şirkətləri üçün marketinq strategiyaları
Xidmət-gəlir şəbəkəsi:
• Daxili xidmətin keyfiyyəti: ən yaxşı işçilərin seçilməsi və təlimatlandırılması
• Yaradıcı və məhsuldar xidmət işçiləri: daha razıqalan, sadiq və zəhmətkeş
işçilər
• Daha yüksək xidmət dəyəri: daha effektiv və səmərəli müştəri dəyərinin
yaradılması və xidmətin çatdırılması
• Razı və sadiq müştərilər: daim sadiq olacaq, alış-veriş etməkdə davam edəcək
və digərlərinə məsləhət görəcək
• Sağlam xidmət gəlirləri və artım: xidmət firmasının yüksək fəaliyyət
göstəriciləri

39. Xidmət marketinqinin 3 növü