Ενότητα 6 - αρχαία β γυμνασίου

1. Ενότητα 6
Το θλιβερό τέλος ενός
τυράννου

2. Εισαγωγή

3. Συρακούσες
 Οι Συρακούσες είναι σημαντική ιστορική
πόλη στη Σικελία. Η πόλη έχει
πασίγνωστη αρχαία ελληνική ιστορία,
έθιμα, πολιτισμό, ναούς, αμφιθέατρα και
είναι η γενέτειρα του διάσημου
μαθηματικού και επιστήμονα Αρχιμήδη.
 Με ιστορία 2.700 χρόνων, ήταν μια από
τις σπουδαιότερες πόλεις και παράλληλα
μία από ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις
στην Αρχαία Μεσόγειο.
 Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του
νησιού στον κόλπο των Συρακουσών,
δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος. Η αρχαία
πόλη ιδρύθηκε από κατοίκους της
Αρχαίας Κορίνθου και της Τενέας και
έγινε σύντομα πανίσχυρη πόλη - κράτος.

4. Ο Μάρκος Τύλλιος
Κικέρων περιγράφει
τις ρωμαϊκές
Συρακούσες ως την
«κορυφαία και πιο
όμορφη ελληνική
πόλη» που μπορεί να
συγκριθεί μονάχα με
την Αθήνα του 5ου
αιώνα π.Χ.

5. Διονύσιος ο
Πρεσβύτερος
(Διονύσιος Α)
 Ήταν ο πατέρας του Διονύσιου του Νεότερου
(Διονύσιου Β) και πολύ ισχυρός τύραννος. Ο
Διονύσιος ο Πρεσβύτερος ήταν επίσης μεγάλος
προστάτης των γραμμάτων και των τεχνών και
ο ξακουστός φιλόσοφος Πλάτωνας
φιλοξενήθηκε πολλές φορές στην αυλή του.

6. Διονύσιος ο Νεότερος (Διονύσιος Β)
 Όταν πέθανε ο Διονύσιος ο Πρεσβύτερος, τον διαδέχτηκε ο γιος του Διονύσιος
ο Νεότερος. Δεν διέθετε τις ικανότητες του πατέρα και κυβέρνησε σκληρά.
 Ήταν άνθρωπος με αδύναμο χαρακτήρα, άπειρος στην άσκηση της εξουσίας,
αλλά και ιδιαίτερα καλλιεργημένος.
 Στάθηκε ανίκανος να κυβερνήσει την πόλη και να διευθύνει τον στρατό της.
 Οι κάτοικοι των Συρακουσών κάλεσαν τις υπόλοιπες πόλεις να συμμαχήσουν
για να διώξουν τον Διονύσιο.
 Η Κόρινθος έστειλε στρατό εναντίον του. Ο Διονύσιος ο Νεότερος παραδόθηκε
και πέθανε στην Κόρινθο σε άθλιες συνθήκες, μισότυφλος, φτωχός και
περιφρονημένος.

7. “
”
Τύραννος είναι ο κυβερνήτης του πολιτεύματος της Τυραννίας. Το
πολίτευμα αυτό ίσχυε στην Πόλη-κράτος τον 8ο αιώνα. Οι τύραννοι
ανέβαιναν στην εξουσία με την βοήθεια των οπαδών τους χωρίς
απαραίτητα αυτό να είναι σύμφωνο με τη βούληση της πλειοψηφίας.
Σήμερα ονομάζεται άτομο που κυβερνά ή γενικά ασκεί εξουσία με
αυταρχισμό, σκληρότητα, αυθαιρεσία, επειδή πολλές φορές οι τύραννοι
συμπεριφέρονταν έτσι, όπως και ο Διονύσιος ο Νεότερος.
τύραννος

8. Ανέκδοτο σχετικό με
τον Διονύσιο
Μία ημέρα ο Διονύσιος προσεγγίζοντας τον
Δαμοκλή, έναν δουλοπρεπή κόλακα στην αυλή
του, τον ρώτησε αν ήθελε ο ίδιος να πάρει τη θέση
του απολαμβάνοντας, όλα τα προνόμια του
άρχοντα, αλλά μόνο για μία ημέρα. Ο Δαμοκλής
δέχθηκε με χαρά.
Ενώ απολάμβανε τη βασιλική μεταχείριση,
παρατήρησε επάνω από το κεφάλι του να κρέμεται
ένα μεγάλο σπαθί, το οποίο συγκρατούσαν τρίχες
αλόγου, οι οποίες θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή
να κοπούν με αποτέλεσμα το σπαθί να πέσει στο
κεφάλι του.
Όταν ο Δαμοκλής εξέφρασε την απορία του
σχετικά με το σπαθί στον Διονύσιο εκείνος του
απάντησε: "Το σπαθί το τοποθέτησα εγώ ο ίδιος
εκεί για να μου θυμίζει να παίρνω τις σωστές
αποφάσεις για το λαό μου και σε πόσο μεγάλο
κίνδυνο είναι η ζωή μου καθημερινά". Ο Δαμοκλής,
όταν άκουσε την εξήγηση του Διονυσίου,
πανικοβλήθηκε, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα
πόσο διαφορετική είναι η ζωή ενός άρχοντα,
συγκριτικά με αυτό που πίστευε. Για αυτό τον
λόγο άφησε αμέσως τη ζωή του άρχοντα,
αδιαφορώντας για τα μεγαλεία, τις αξιώσεις και
τις τιμές και ζήτησε να μεταφερθεί στη παλαιά
ταπεινή του θέση.

9. Ανέκδοτο σχετικό με
τον Διονύσιο -
Συμβολισμός
Η φράση αυτή χρησιμοποιείται συμβολικά
για να δηλώσει είτε μία επικείμενη μεγάλη
καταστροφή, είτε την απειλή τιμωρίας
μεγάλου μεγέθους. Η φράση χαρακτηρίζει
τον συνεχή φοβερό και θανάσιμο κίνδυνο,
που απειλεί τον άνθρωπο κάθε στιγμή, όταν
αυτός θέτει ως προτεραιότητα της ζωής του
την προσωπική ευημερία, τη ματαιοδοξία και
τον υλισμό.
Εικόνα: Ο Διονύσιος ο Νεότερος δείχνει στον Δαμοκλή το σπαθί
που κρέμεται πάνω από το κεφάλι του - έργο του Ρίτσαρντ
Γουέστολ.

10. Το θλιβερό
τέλος ενός
τυράννου
Ο Κλαύδιος Αιλιανός στο έργο του
Ποικίλη Ἱστορία παρουσιάζει
ιστορίες ηθικολογικού περιεχομένου.
Στο απόσπασμα που ακολουθεί
αναφέρεται στην ακραία μετάπτωση
της τύχης του τυράννου των
Συρακουσών Διονύσιου του
Νεότερου.

11. (διασκευή)
Κείμενο:
Αἰλιανού Ποικίλη Ἱστορία, 6.12

12. Κείμενο
Διονύσιος ὁ δεύτερος τὴν ἀρχὴν εἶχεν εὖ μάλα περιπεφραγμένην. Ναῦς
μὲν ἐκέκτητο οὐκ ἐλάττους τῶν τετρακοσίων, πεζῶν δὲ δύναμιν ἐς δέκα
μυριάδας, ἱππεῖς δὲ ἐννεακισχιλίους. Ἡ δὲ πόλις τῶν Συρακοσίων
λιμέσιν ἐκεκόσμητο μεγίστοις, καὶ τεῖχος αὐτῇ περιεβέβλητο
ὑψηλότατον. [...] Εἶχε δὲ καὶ συμμάχους παμπόλλους. Καὶ τούτοις
ἐπιθαῤῥῶν ὁ Διονύσιος ἀδάμαντι δεδεμένην ᾤετο τὴν ἀρχὴν κεκτῆσθαι.
Ἀλλ’ οὗτός γε εἶδε καὶ τοὺς υἱοὺς βιαίως ἀποσφαγέντας καὶ τὰς
θυγατέρας ἀναιρεθείσας. Οὐδεὶς δὲ τῶν ἀπ’ αὐτοῦ ταφῆς τῆς
νομιζομένης ἔτυχεν. Οἱ μὲν γὰρ ζῶντες κατεκαύθησαν, οἱ δὲ
κατατμηθέντες ἐς τὴν θάλατταν ἐξεῤῥίφησαν. [...] Αὐτὸς δὲ ἐν πενίᾳ
διάγων κατέστρεψε τὸν βίον γηραιός. [...] Καὶ ἦν δεῖγμα οὐ τὸ τυχὸν
τοῖς ἀνθρώποις ἐς σωφροσύνην καὶ τρόπου κόσμον ἡ τοῦ Διονυσίου ἐς
οὕτω ταπεινὰ μεταβολή.

14. Διονύσιος ὁ δεύτερος τὴν ἀρχὴν εἶχεν
εὖ μάλα περιπεφραγμένην.
Ο Διονύσιος ο δεύτερος είχε την εξουσία (του) πολύ καλά προστατευμένη.
Ναῦς μὲν ἐκέκτητο οὐκ ἐλάττους τῶν τετρακοσίων,
Είχε στην κατοχή του περισσότερα από τετρακόσια (πολεμικά) πλοία,
πεζῶν δὲ δύναμιν ἐς δέκα μυριάδας,
δύναμη πεζών μέχρι εκατό χιλιάδες
ἱππεῖς δὲ ἐννεακισχιλίους.
και εννέα χιλιάδες ιππείς.
Λεξιλόγιο
εὖ μάλα πολύ καλά
περιπεφραγμένην < περιφράσσομαι προστατευμένη

15. Ἡ δὲ πόλις τῶν Συρακοσίων λιμέσιν ἐκεκόσμητο μεγίστοις,
Η πόλη των Συρακούσιων είχε στολιστεί με πολύ μεγάλα λιμάνια
καὶ
τεῖχος αὐτῇ περιεβέβλητο ὑψηλότατον.
και είχε κτιστεί γύρω της πολύ ψηλό τείχος.
Εἶχε δὲ καὶ συμμάχους παμπόλλους.
Είχε επίσης, και πάρα πολλούς συμμάχους.
Λεξιλόγιο
περιεβέβλητο <περιβάλλομαι είχε κτιστεί γύρω

16. Καὶ τούτοις ἐπιθαῤῥῶν ὁ Διονύσιος
Και έχοντας εμπιστοσύνη σ’ αυτά ο Διονύσιος
ἀδάμαντι δεδεμένην ᾤετο τὴν ἀρχὴν κεκτῆσθαι.
πίστευε ότι κατέχει την εξουσία δεμένη με διαμάντι.
Ἀλλ’ οὗτός γε εἶδε καὶ τοὺς υἱοὺς βιαίως ἀποσφαγέντας
Αλλά αυτός, βέβαια, είδε και τους γιους του να σφαγιάζονται βίαια
καὶ τὰς θυγατέρας ἀναιρεθείσας.
και τις κόρες του να εκτελούνται.
Λεξιλόγιο
ἐπιθαῤῥῶν < ἐπιθαῤῥέω-ῶ έχοντας εμπιστοσύνη
ᾤετο < οἴομαι πίστευε
ἀδάμαντι δεδεμένην (<δέομαι-δοῦμαι) ότι κατέχει την εξουσία δεμένη
τὴν ἀρχὴν κεκτῆσθαι (<κτάωμαι-κτῶμαι) με διαμάντι
ἀναιρεθείσας < ἀναιρέομαι-οῦμαι να εκτελούνται

17. Οὐδεὶς δὲ τῶν ἀπ’ αὐτοῦ ταφῆς τῆς νομιζομένης ἔτυχεν·
Κανείς από τους δικούς του δεν τάφηκε όπως έπρεπε·
οἱ μὲν γὰρ ζῶντες κατεκαύθησαν
γιατί άλλοι κάηκαν ζωντανοί
οἱ δὲ κατατμηθέντες ἐς τὴν θάλατταν ἐξεῤῥίφησαν.
και άλλοι αφού κομματιάστηκαν, πετάχτηκαν στη θάλασσα.
Λεξιλόγιο
νομιζομένη ταφὴ η ταφή που πρέπει
κατεκαύθησαν <κατακαίομαι κάηκαν
ἐξεῤῥίφησαν <ἐκρίπτομαι πετάγομαι

18. Αὐτὸς δὲ ἐν πενίᾳ διάγων
κατέστρεψε τὸν βίον γηραιός.
Αλλά και ο ίδιος ζώντας μέσα στη φτώχεια τελείωσε τη ζωή του σε βαθιά γεράματα.
Καὶ ἦν δεῖγμα οὐ τὸ τυχὸν τοῖς ἀνθρώποις
Και ήταν σπουδαίο παράδειγμα στους ανθρώπους
σωφροσύνην καὶ τρόπου κόσμον
για σωφροσύνη και για την καλή συμπεριφορά
ἡ τοῦ Διονυσίου ἐς οὕτω ταπεινὰ μεταβολή.
η τόσο ταπεινωτική κατάληξη του Διονυσίου.
Λεξιλόγιο
πενίᾳ διάγων κατέστρεψε τὸν βίον τελείωσε τη ζωή του μες τη φτώχεια
ἦν δεῖγμα οὐ τὸ τυχόν ήταν σπουδαίο παράδειγμα
ἐξεῤῥίφησαν <ἐκρίπτομαι πετάγομαι
ἐς τρόπου κόσμον για την καλή συμπεριφορά

24. Τέλος