Education system innovation

1. Х.Баавгай
2014 он
Хөгжлийг хөтлөхүй

2. 1. Хүүхдийн хүгжил, түүнийг
дэмжихүйн онол, арга зүйн зарим
асуудлууд
Та хүүхэдтай хамтран ажиллахын тулд эхлээд түүний
аав ээж, амьдран буй орчныг нь судал.
Х.Баавгай

3. Конструктивизмийн гол санаа ба
төлөөлөгчид:
Ж.Пиаже (Швеицар) - хүүхдийн оюуны хөгжлийн
4 шатлалт онол
Л.Выгодский (Орос) - соёл, түүхийн хөгжил, сэтгэл
судлалын онол
И.П.Иваноб (Орос) - хамт олну бүтээлч
хүмүүжлийн онол
Суралцахуй нь оюуны хөгжлийн хамгиун хүчтэй
механизм.
Хүн өөрийн идэвхитэй үйл ажиллагаагаар
мэдлэгээ бүтээн, сурах үйл ажиллагааны
идэвхитэй оролцооны үр дүнд хөгжинө.

4. Конструктивизмийн гол санаа ба
төлөөлөгчид:
Греис Крайг (АНУ) - Хүний хөгжил
Хөгжил бол хүний бие махбодид явагдаж буй
биологийн процессуудын улмаас, мөн хүрээлэн
буй орчны нөлөөллөөр хүний бие махбодь,
сэтгэц зан байдалд гарч буй өөрчлөлтүүд юм.
Нора Ньюкомб (АНУ) - Хүүхдийн хөгжил
Хөгжил бол хүний бие махбодь, сэтгэц, сэтгэл
хөдлөл, харилцаа болон зан байдалд гарч буй
харьцангуй тогтвортой өөрчлөлтүүд юм.

5. Хүүхдийн
Хөгжил Төлөвшил
 Төрөлхийн
 Уадмшлын
 Нийгмийн
хүчин зүйлийн
үйлчлэлээр
бие махбод, сэтгэцэд
гарч буй
ЧАНАРЫН ӨӨРЧЛӨЛТ
 Оюун ухаан
 Зан чанар
 Үзэл бодол
ын хувьд харьцангуй
тогтвортой болж
аливаад өөрийн байр
сууринаас хандах
ХАНДЛАГА, зАН ҮЙЛ
ийн илэрхийлэл юм.

6. Ж.Каган
Н.Шидман
У.Бронфенбреннер
Хүүхдийн хөгжилд удамшлын
болон гадаад орчны нөлөөлөл
тэнцвэртэй үйлчилдэг.
Үүнийг томъёолбол:
1. удамшил 50%
2. гадаад орчин 50%
- гэр бүл 25%
- бусад 25%

7. Би - гийн онол
К. Роджерс
Р. Кеган
Би нь хүний зан чанар, үйл ажиллагааны үндсийг
бүрдүүлж байдаг биеэ даасан тусгай бүтэц
бөгөөд Би - гийн хөгжил нь хүүхдийг нийгмийн
орчинд дасан зохицоход чиглүүлж байдаг.
(Ж.Р.Вилсон, М.Д.Салтер, Э.Ж.Боулби - нийгэм
биологийн онол)

8. Ури Бронфенбреннер - ийн онол
Хүүхэд хөгжих харилцан xолбоо бүхий 4 төвшин:
макро
экзо
мезо
микро (гэр бүл, цэцэрлэг, сургууль,
амьдрах орчин)

9. Хүүхэд хөгжин төлөвших үе шатууд
 0-3
 3-6
 6-11,12
 11,12-18
Үүнээс 0-6,7 нас бол хамгийн суурь чанартай.
Жишээ нь:
2-6 насанд бие, хэл, оюун ухаан нэгэн зэрэг маш
эрчимтэй хөгжиж, хүүхэд судлаач, шинжээч, танин
мэдэгч болдог. Энэ үе нь ухамсрын бүхэл бүтэн
тогтолцоо бүрдэж тогтох үндсэн нөхцөл болдог.
Тархины зүүн бөмбөлгийн хөгжил хамгийн
эрчимтэй явагддаг үе.

10. Хүүхдийн хөгжлийн зүй тогтлын
талаарх үзэл баримтлалууд
 Хүүхэд бүр янз бүрийн чадвхитай.
 Хүүхэд төрөлхийн чанар, гадаад орчны нөлөөллөөс үүдсэн тодорхой
чанаруудын цогц нэгдэл юм.
 Зөвхөн мэдлэг хүүхдийг хөгжүүлэхгүй, түүнд ёс суртахуун, хунлэг
чанар, үнэлэмжийн цогцлол байж хөгжинө.
 Хүүхэд төрөлхийн чанаруудыг агуулахаас гадна 0-7 насанд нь оюуны
суурь бүрдэл бэрэлдэн тогтоно. Энэ нь цааш эрэмбэлэгдэж хөгжих ба
үнсэд нь төдийлөн өөрчлөгдөхгүй.
 Хүүхэд бүрт тохирох мэдлэгийг тохирох аргаар нь эзэмшүүлнэ.
 Хүүхэд өөрийн Би - г танин мэдэж хэрэгцээ, хүсэл тэмүүлэл, зорилго
эрмэлзлээ мэдэрч дотоод түлхэлтийн хүчиндээ тулгуурлах нь
хүүхдийн хөгжлийн анхдагч эх сурвалж бөгөөд түүнд суурилан гадны
хүчин зүйлүүдийн таатай шүтэлцээг бий болгон хөгжүүлнэ.
 Хүүхэд мэдлэгтэй байхаас гадна чадвартай байх нь чухал.
 Хүүхдийг тодорхойлогч гол шинж нь хүнлэг ёс. Хүнлэг ёс хүүхдийн
оршихуйн үндэс болно.
 Бие оюуны хөгжлөөс гадна бие хүний үнэт чанарууд чухал.

11. Шинэ зууны хүүхэд, залуучуудын хөгжил,
төлөвшлийн хэтийн хандлага (1998 -Лиссабоны
багa хурал)
 Өөртөө итгэх итгэл, өөрийн ухамсар, эрхэмлэдэг
үнэт зүйлстээ тулгуурласан найдвартай гарааны
тулах цэг олох.
 Уян хатан, дасан зохицох, хөдөлгөөнтэй байх чадвар
шаардсан шалгуур сорил, шинэтгэл өөрчлөлтийг
давж чадах чадамжтай болох.
 Хамааралтай байх, хувийн онцлогоо мэдрэх
чадвараа хөгжүүлэн бусдад гадуурхагдан
тусгаарлагдах явдалтай тэмцэх, бусдаар хүндлэгдэх,
хүлээн зөвшөөргөдөх эрх олж авах.
 Өөрийгөө нийгэмдээ хэрэгтэй, ашигтай хүн гэдгээ
мэдрэх.
 Багаар ажиллах буюу хамтач ажиллагааны үнэ
цэнийг ухаарч сурах.

12. Хүүхэд өдөр тутам өөрийн үйлдсэн үйлийн
үрээр ертөнц, нөхцөл байдалд харилцан
нөлөөлж, гагцхүү үүнийхээ үр дүнд
боловсорч, хүмүүжиж, төлөвшиж хөгждөг.
• Шавь төвтэй боловсрол
•Хүүхэд төвтэй хөгжил
•Сургалтын технологийн шинэчлэл
•Кембережийн боловсрол
•Оролцооны арга

13. Хүүхдийн хөгжлийн үе шат бүрийн
онцлог

14. 0-3 нас
 Хамгийн гол онцлог нь тэдний сэтгэлийн
хөдөлгөөн.
 Нийгмийн харилцааны хөгжлийн төв болдог.
 Айх, гайхах, баярлах зэрэг сэтгэлийн
хөдөлгөөнөөр илэрдэг.
 Сэтгэлийн баяр баясгалан, сонирхолдоо
хөтлөгдөн орчин тойрноо судлан түүнээсээ
суралцдаг.

15. 3-6 нас
 Тархи болон төв мэдрэлийн системийн хөгжилтэй
уялдан хөдөлгөөний эв дүй сайжирна.
 3 настан 900-1000 үгийг 12000 удаа хэрэглэдэг.
 6 настан 2600 үгийг хэрэглэж, 20000 үгийг ойлгож
чаддаг.
 1,6 настангууд өдөрт 9 шинэ үг сурч байдаг.
 Энэ насныханд бусад хүүхдүүдийн нөлөө илүү их
байдаг.
 Гэр бүл, найз нөхөдтэйгээ байнга харилцах
харилцааны нөлөөлөл нь өөрийн БИ - гээ мэдрэх,
хийж байгаа зүйлээ сайн хийх чадвартай болж
байгаагаа мэдэрч, зорилгодоо хүрэх эрмэлзэлтэй
болоход нь тусгалаа олдог.

16. 6-11,12 нас
 Энэ насны хөгжилд хөдөлгөөн чухал үүрэгтэй.
 Бага ангийнхны чөлөөтэй тоглох цагийн 10% нь
хүүхдүүд дураараа, тааваараа тоглох тоглоом
байх шаардлагатай.
 Учир шалтгаан, орчин тойрон, ангилал,
харилцаа холбооны тухай илүү их ойлголттой
болдог.
 Юмыг яаж тогтоох, санах талаар тэд ойлгож, энэ
мэдлэг нь дараагийн зүйлсээ тогтооход туслах
төлөвлөгөө стратеги нь бодлог.

17. 6-11,12 насанд хөгждөг оюун ухааны
чадварууд
 Логик сэтгэлгээ
 Олон үйлдэл хийх
 Зай, хэмжээ
 Шалтгаан, нөлөөг дүгнэх чадвар
 Ангилах чадвар
 Таамаглах чадвар
 Тунгаан бодох чадвар
 Орчин нөхцлөөс хамаарахгүйгээр сэтгэх чадвар
 Ёс зүйн чанар
 Санах ой (түр, идэвхитэй, удаан хугацааны)
 Сонгон анхаарал хандуулах
 Мэдээлэл боловсруулах онцлог

18. 11,12-18 нас
 Энэ насанд хүүхдийн хөгжилд томоохон
өөрчлөлтүүд гардаг.
 Бие даасан байдал
 Аливааг эсэргүүцэх байдал
 Чөлөөт цагаа өнгөрүүлэх байдал
 Нөхөдтэйгээ харилцах байдал
 Гэр бүлийн зөрчил
 Маргаанд хандах хандлага
 Найз нөхдийн сонголт хийх байдал
 Илүү ойр дотно хамтран ажиллах
 Хөгжих оролцох эрхийг нь хангаж өгөх

19. Хөгжлийн 3 тулгуурт бодлого
3D Development Policy
Хүүхдийн хөгжил нь дараах 3 гол зүйлийн
харилцан хамаарлын хүрээнд явагддаг
 Хөгжлийн орчин (Development environment)
 чөлөөт цагийн оршихуй, амьдрахуйн орон зайг бий
болгох
 Хөгжлийг дэмжих арга зүй (Development
manager/methodologies)
 хүгжлийг залах, удирдах чадварт хөтөлнө
 Хөгжлийн хөтөлбөр (Development Program)
 хийх, бүтээх чадварт сургана

20. И.П.Иванов - Xамт олны бүтээлч
хүмүүжлийн онол
 Хамтын зохион байгуулах үйл ажиллагааны 3
бүрэлдэхүүн хэсэг:
1. ТӨЛӨВЛӨХ
2. ҮНЭЛЭН ДҮГНЭХ
3. ХҮҮХЭД БҮРИЙГ ОРОЛЦУУЛАХ
 Судлаач - Багш

21. Үр дүнд:
 Өөртөө итгэх итэл
 Бие даах
 Бүтээлчээр ажиллах
 Бэрхшээлийг даван туулах
 Хүнлэг, өгөөмөр хандлага
 Анхаарал халамж тавьдаг болох
 Хариуцлага хүлээх

22. 1.2 Хөгжлийг дэмжих аргын тухайд
 Дүрэм журамтай байх
 Багаар ажиллах
 Үйл ажиллагааны явцад суралцах
 Урамшууллын тогтолцоотой байх
 Байгальд түшиглэсэн байх
 Бэлгэдлийн тогтолцоотой байх
 Насанд хүрэгчдийн дэмжлэг авах

23. Дүрэм журамтай байх
 Өөрсдөө боловсруулж батлан түүнийгээ мөрдөх
 Мөрдөх хүмүүжлийн зэвсэг, сурч мэдэхийн түлхүүр
болгон ашиглах
 Өдөр тутмын амьдралд бодит биелэлээ олдог байх
 Аливаа үйл ажиллагаанд хамаарах уялдаа холбоог
нь ойлгуулах
 Үйл ажиллагааг нь удирдаж байхаар боловсруулах
 Товч тодорхой байх
 Болохгүй гэхээс илүү болно гэсэн эерэг агуулгатай
байх

24. Багаар ажиллах
 Мэдлэг эзэмших
 Өөртөө итгэлтэй байх
 Хамтран ажиллах
 Удирдах удирдуулахад суралцах
 Өөрийгөө удирдах
 Насанд хүрэгчид чиглүүлэх, зөвлөх
 Хүүхдүүдийн өөрсдийх нь засаглал
 Хүн бүр тодорхой хугацаанд тодорхой үүрэг
хариуцах
 Сонирхолдоо нийцсэн үйл ажиллагаанд оролцох
 Оролцоо тогтмол идэвхтэй байх

25. Үйл ажиллагааны явцад
ӨӨРӨӨ суралцах
 Ажиглаж сурах
 Дагалдаж сурах
 Өөрөө хийж сурах
 Бусдад зааж сурах, сургах

26. Урамшууллын тогтолцоотой байх
 Бага ч гэсэн ёслолын хэмжээтэй байх
 Шалгуур тавихдаа дараах шатлалуудыг
тооцоолох нь чухал.
1. Мэдлэгийн шат
2. Дадлын шат
3. Чадварын шат

27. Байгальд түшиглэсэн байх
 Хэлбэр:
o Аялал
o Зуслан
 Ач холбогдол:
o Бие бялдрын хөгжил
o Оюун ухааны хөгжил
o Сэтгэл хөдлөлийн төлөвшил
o Нийгмийн хөгжил
o Оюун санааны хөгжил

28. Бэлгэдлийн тогтолцоотой байх
 Бэлгэдэл нь хүмүүст тэдний хамгийн сайн мэдэх
ямар нэг зүйлээр урьд өмнө тэдний санаанд
байгаагүй утга санааг бүхнээс илүү тод
илэрхийлж, тэр нь хүмүүсийн бодол санаанд
буун дүрслэгдсэн бодол төсөөллийн холбоо юм.
 Баг, хамт олны бэлгэдэл бол гишүүдээ уриалан
дэмжиж буй зорилго санааг илэрхийлдэг
зүйлийн багц бүрдэл юм.
 Үүнд: нэр, тэмдэг, эмблем, дардас, бүч, дарцаг, туг,
далбаа, өнгө, дүрс, дуу, тоглоом, наадам

29. Насанд хүрэгчдийн дэмжлэг авах
 Үүрэг:
o хүсэл сонирхол, насны онцлогт тохирсон
хөтөлбөрүүдийг боловсруулах
o санхүүгийн эх үүсвэрийг олох
o төр захиргааны зүгээс дэмжлэг авах
o баг хамт олонтой ажиллах насанд хүрэгчдийг
бэлтгэж өгөх
o хөгжлийн орчин, түүний матераллаг бааз, дэд
бүтцийг бий болгох

30. Насанд хүрэгчдийн дэмжлэг авах
 Онцлог:
o Идэвхитэй удирдлагаар хангах
o Сурган чиглүүлэгч байх
o Дэмжин туслагч байх

31. 2. Хүмүүжил - Хөгжил оролцоо
Загнаж зандруулсан хүүхэд
Зөрүүд хөшүүн болдог
Зөвлөж ухааруулсан хүүхэд
Зөөлөн эелдэг болдог
Догшин ширүүнд хүүхэд дасвал
Дотоод сэтгэл нь хүйтэн болдог
Додомдож түүнийг нь засахгүй бол
Дорд гарвалын араатан лугаа болдог
Х.Баавгай

32. Хүмүүнжих нь аргын ухаан
Мэдлэг бүтээх нь билгийн ухаан
Хүмүүжил (хүмүүншил), мэдлэг ухаан (мэдлэг
бүтээхүйн ухаан) хоёрын зохицтой нэгдлийг
БОЛОВСРОЛ хэмээнэ.

33. Хүүхдэд төлөвшүүлбэл зохих зоригийн
шинж чанарууд
 Зорилго, хүсэл эрмэлзэлтэй. бие даасан байх
чанар
 Шийдэмгий байх чанар
 Тэсвэр хатуужилтай, саад бэрхшээлийг даван
туулах чанар
 Биеэ барих, өөрийгөө залах чанар
 Эрэлхэг чанар
 Сахилга бат, дэгтэй байх чанар

34. Хөгжлийн чиг хандлага, чадварууд
1. Сэтгэл зүйн хөгжил: Сэтгэл хөдлөл, сэтгэхүйн
мэдрэмжээ зөв илэрхийлэх чадвар.
o EQ-Emotional quotient: Сэтгэл хөдлөл харилцааны
чадварын илэрхийлэл.
o AQ-Adversity quotient: Бэрхшээлийг даван туулах,
шаргуу зүтгэл, өөдрөг санаа, зориг эрмэлзлийг
харуулдаг.
2. Оюун санааны хөгжил: (SQ-spiritual quotient)
Аливаа зүйлийн утга учир, нөхцөл
шалтгааныг мэддэг, түүнийгээ бусдад
тайлбарлаж, ойлгуулах чадвар юм. Өөрийн
итгэл үнэмшил, дотоод сэтгэлийн хэмжүүр.

35. Хөгжлийн чиг хандлага, чадварууд
3. Бие бялдарын хөгжил (DQ-Development
quotient)
4. Нийгмийн хөгжил
o BQ-Bonding quotient
o MQ-Moral quotient
5. Оюун ухааны хөгжил
o IQ-Intelligence quotient
o CQ-Creative quotient
o FQ-Financial quotient
o NQ-Net quotient

36. Хөгжлийн хөтөлбөр гэж юу вэ?
Хөтөлбөр нь хүүхдийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн,
сонирхол татахуйц нууцлаг санаа агуулсан, маш
энгийнээс нарийн үйл ажиллагаа руу хөтөлсөн,
залхахааргүй, үр дүн, нөлөө нь хүүхдэд болон
гэр бүлийн гишүүд, найз нөхөд, бусад хүмүүст
мэдэгдэхүйц байх ёстой.

37. Хөгжлийн хөтөлбөрийн зорилго:
Хүүхэд, өсвөр үеийнхнийг бие бялдар, оюун ухаан, сэтгэл
зүй, нийгмийн болон оюун санааны хэрэгцээ, хүсэл
сонирхллоо биелүүлж, хөгжиж, төлөвшихөд нь туслах.
Хөгжлийн хөтөлбөрийн агуулга:
Хүүхэд, өсвөр үеийнхнийг бие бялдар, оюун ухаан,
сэтгэл зүй, нийгмийн болон оюун санааны гэсэн таван
үндсэн чиглэл бүхий хөгжлийн хандлагыг багтаасан
байх.

38. Хөгжлийн хөтөлбөр яагаад шаталсан байх ёстой вэ?
Хүүхдийн нас, бие, сэтгэхүйн онслогт тохирсон байх
ёстой.
Шаталсан хөтөлбөрийн үзэл баримтлал:
Хүүхдийн хөгжих, оролцох эрхэд суурилсан, оролцоо
бол хөгжлийн түлхүүр гэсэн чиг хандлага юм.
Шаталсан хөтөлбөрийн зарчим:
Хүүхэд бүрийн оролцоог тэгш хангах.

39. Хөгжлийн хөтөлбөрийн хөдөлгөгч хүч
 Оролцоо бол эрх
 Оролцоо бол үүрэг
 Оролцоо бол хөгжил
 Оролцоо бол арга

40. Оролцооны төрлүүд, хэлбэрүүд
 төрлүүд
o Улс төрийн
o Нийгмийн
o Эдийн засгийн
o Хэвлэл мэдээллийн
o Байгаль хүрээлэн буй орчин дахь
 хэлбэрүүд
o Шууд
o Шууд бус

41. Насанд хүрэгчдийн хандлага
1. Идэвхтэй эсэргүүцэл
2. Саад бэрхшээл
3. Өөрийн ашиг сонирхолд нийцүүлэх
4. Чимэглэл болгох
5. Билэг тэмдэг болгох
6. Хүлцэнгүй байдал
7. Өнгөц хандлага
8. Хүүхэд оролцоотой ба мэдээлэлтэй
9. Хүүхэдтэй зөвлөлдөх, мэдээлэх
10. Насанд хүрэгчид санаачилж, хамтран шийдвэр гаргах
11. Хүүхэд санаачилж, хамтран шийдвэр гаргах
12. Хүүхэд санаачилж, хүүхэд шийдвэр гаргах
13. Хамтран санаачилж хамтран шийдвэр гаргах

42. Хөтөлбөрт оролцогч талууд,
тэдгээрийн үүрэг оролцоо
 Хүүхэд: Бие дааж, хүсэл сонирхлынхоо дагууу өөрөө
өөрийгөө хөгжүүлэх, сонголт хийх үүрэг бүхий гол
тоглогч байх.
 Хүүхдийн ажилтнууд: Хүүхдийн хүсэл сонирхолд
нийцсэн хөтөлбөрүүдийг боловсруулж, арга зүй
зөвлөмжөөр хангах, сонголт хийхэд нь дэмжих.
 Эцэг эх: Хүүхдийнхээ хөгжлийн даалгавруудыг
гүйцэтгэхэд нь туслах, үнэлгээг хамт үнэлэх.
 Төр засаг: Хөгжлийн орчин, нөхцлийг бүрдүүлж
өгөх, түүнд шаардлагатай хөрөнгө, санхүүг
төлөвлөх, зарцуулах үүрэгтэйгээр оролцоно.

43. 3.Бод, Оролд, Бүтээ
Хүүхэд амралт, чөлөөт цагаа өөрийгөө хөгжүүлэхэд
зориулдаг цаг гэсэн ойлголт хандлагатай болоход нь
нөлөөлж, тусалж, дэмжих нь насанд хүрэгчид бидний
үүрэг юм.
Х.Баавгай