Бие хүний хөгжлийн үндсэн чиглэл 02 Н.Цэдэвсүрэн /Ph.D/ дэд профессор

1. Бие хүний хөгжлийн үндсэнБие хүний хөгжлийн үндсэн
чиглэлчиглэл
Лекц№4Лекц№4
Газарчин дээд сургуульГазарчин дээд сургууль
Цахим зайны онлайн сургалтЦахим зайны онлайн сургалт
Н.Цэдэвсүрэн /Н.Цэдэвсүрэн /Ph.DPh.D, Дэд профессор, Дэд профессор//
2017 он2017 он

2. Оюун ухааны хөгжил хүмүүжилОюун ухааны хөгжил хүмүүжил
 Оюун ухааны хөгжил гэдэг нь :Оюун ухааны хөгжил гэдэг нь :
 Хүрээлэн буй амьдрал янз бүрийнХүрээлэн буй амьдрал янз бүрийн
үйлчилгээний нөлөө болон ялангуяаүйлчилгээний нөлөө болон ялангуяа
сургалт хүмүүжлийн тусгайлансургалт хүмүүжлийн тусгайлан
боловсруулсан зориудын үйлчилгээний үрболовсруулсан зориудын үйлчилгээний үр
дүнд сурагчдын сэтгэхүй, оюуны хүч,дүнд сурагчдын сэтгэхүй, оюуны хүч,
хөгжих үйл явц юм. Өөрөөр хэлбэл биехөгжих үйл явц юм. Өөрөөр хэлбэл бие
хүний танин мэдэх сэтгэн бодох чадвархүний танин мэдэх сэтгэн бодох чадвар
дараа дараагийн дээд шатанд шилжих үйлдараа дараагийн дээд шатанд шилжих үйл
явц юм.явц юм.

3. Оюун ухааны хөгжил хүүхдэд цэгцтэйОюун ухааны хөгжил хүүхдэд цэгцтэй
мэдлэг олгож, танин мэдэх хэрэгцээмэдлэг олгож, танин мэдэх хэрэгцээ
сонирхлыг өрнүүлж ертөнцийг үзэхсонирхлыг өрнүүлж ертөнцийг үзэх
үзлийг төлөвшүүлэх зорилгоүзлийг төлөвшүүлэх зорилго
чиглэлтэй үйл явц үр дүнгийнчиглэлтэй үйл явц үр дүнгийн
нэгдлийг оюун ухааны хөгжилнэгдлийг оюун ухааны хөгжил
хүмүүжил гэнэ.хүмүүжил гэнэ.

4. Оюун ухааны хөгжил хүмүүжлийнОюун ухааны хөгжил хүмүүжлийн
зорилго нь:зорилго нь:
 Өсвөр үеийнхний сэтгэцийн чанар,Өсвөр үеийнхний сэтгэцийн чанар,
үйлдэл, процессуудыг хөгжүүлж,үйлдэл, процессуудыг хөгжүүлж,
шинжлэх ухааны мэдлэг эзэмшүүлж,шинжлэх ухааны мэдлэг эзэмшүүлж,
танин мэдэх арга барил эзэмшүүлэхтанин мэдэх арга барил эзэмшүүлэх
 Ертөнцийг үзэх үзэл төлөвшүүлж,Ертөнцийг үзэх үзэл төлөвшүүлж,
аливаа зүйлд хандах чиг баримжаатайаливаа зүйлд хандах чиг баримжаатай
болгох явдал юм.болгох явдал юм.

5. Оюун ухааны төлөвшил гэдэг нь:Оюун ухааны төлөвшил гэдэг нь:
-Шинжлэх ухаан болон практик ахуйн-Шинжлэх ухаан болон практик ахуйн
мэдлэгийн системмэдлэгийн систем
-Түүнийг эзэмших арга барил чадвар-Түүнийг эзэмших арга барил чадвар
дадалдадал
-Оюун ухааны чанар-Оюун ухааны чанар
-Оюуны хөдөлмөрийн соёл эзэмших үйл-Оюуны хөдөлмөрийн соёл эзэмших үйл
явц түүний үр дүнявц түүний үр дүн

6. Хөдөлмөрийн хүмүүжилХөдөлмөрийн хүмүүжил
 Хүмүүжлийг бие хүнд төлөвшүүлэхэдХүмүүжлийг бие хүнд төлөвшүүлэхэд
хөдөлмөр чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.хөдөлмөр чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
Хөдөлмөрийн хүмүүжил гэдэг нь хүүхдэдХөдөлмөрийн хүмүүжил гэдэг нь хүүхдэд
хөдөлмөрт үнэнч шударга, зөв хандах, заххөдөлмөрт үнэнч шударга, зөв хандах, зах
зээлийн харилцааны чиг хандлагазээлийн харилцааны чиг хандлага
хөдөлмөрийн соёл, мэдлэг чадвар, дадалхөдөлмөрийн соёл, мэдлэг чадвар, дадал
төлөвшүүлэхэд чиглэгдсэн сургантөлөвшүүлэхэд чиглэгдсэн сурган
хүмүүжүүлэх үйл явц үр дүнгийн нэгдэлхүмүүжүүлэх үйл явц үр дүнгийн нэгдэл
юм.юм.

7. Хөдөлмөрийн хүмүүжлийнХөдөлмөрийн хүмүүжлийн
зорилго:зорилго:
 Хүүхдийг оюуны болон практик ажилХүүхдийг оюуны болон практик ажил
хөдөлмөрийн бэлтгэлтэй болгоххөдөлмөрийн бэлтгэлтэй болгох
 Хөдөлмөрийн дадал соёл эзэмшүүлэхХөдөлмөрийн дадал соёл эзэмшүүлэх
 Хөдөлмөрийг хүндэтгэх үзэлтэйХөдөлмөрийг хүндэтгэх үзэлтэй
болгохболгох
 Багаас нь мэргэжлийн чигБагаас нь мэргэжлийн чиг
баримжаатай болгон хүмүүжүүлэхэдбаримжаатай болгон хүмүүжүүлэхэд
оршино.оршино.

8. Хөдөлмөрийн соёл...Хөдөлмөрийн соёл...
 Ажлыг зөв зохионАжлыг зөв зохион
байгуулах,байгуулах,
төлөвлөх, нягттөлөвлөх, нягт
нямбай ажиллах,нямбай ажиллах,
багаж хэрэгсэлтэйбагаж хэрэгсэлтэй
зөв харьцах зэрэгзөв харьцах зэрэг
нь хөдөлмөрийннь хөдөлмөрийн
соёл юм.соёл юм.

9. Ёс суртахууны боловсрол,Ёс суртахууны боловсрол,
хүмүүжилхүмүүжил
 Ёс суртахууны боловсрол хүмүүжил нь хүнЁс суртахууны боловсрол хүмүүжил нь хүн
хүнтэйгээ харьцах, хүн төрөлхтний ёсхүнтэйгээ харьцах, хүн төрөлхтний ёс
суртахууны бүхий л үнэт чанарыгсуртахууны бүхий л үнэт чанарыг
эзэмшүүлэх, төлөвшүүлэх, нийгмийнэзэмшүүлэх, төлөвшүүлэх, нийгмийн
харилцааны бүхий л хүрээнд мөрдөх хэмхарилцааны бүхий л хүрээнд мөрдөх хэм
хэмжээг ухамсарлах, ёс суртахууны өндөрхэмжээг ухамсарлах, ёс суртахууны өндөр
хариуцлагатай болгох үйл ажиллагаа үрхариуцлагатай болгох үйл ажиллагаа үр
дүнгийн нэгдэл юм.дүнгийн нэгдэл юм.

10. Ёс суртахууны хөгжилЁс суртахууны хөгжил
 Ёс суртахууны хөгжилЁс суртахууны хөгжил
нь нийгмийн орчин,нь нийгмийн орчин,
сургалт хүмүүжлийнсургалт хүмүүжлийн
ажлын нөлөөгөөражлын нөлөөгөөр
хүмүүсийн зан байдал,хүмүүсийн зан байдал,
ааш араншин, биеааш араншин, бие
хүний үзэл өөрчлөгдөххүний үзэл өөрчлөгдөх
төлөвших үйл явц юм.төлөвших үйл явц юм.

11. Ёс суртахууны хөгжлийн зорилгоЁс суртахууны хөгжлийн зорилго
 Бие хүнд ёс суртахууны ухамсар төрүүлэх,Бие хүнд ёс суртахууны ухамсар төрүүлэх,
бүх нийтээр дагаж мөрддөг ёс суртахууныбүх нийтээр дагаж мөрддөг ёс суртахууны
хэм хэмжээг ойлгуулаххэм хэмжээг ойлгуулах
 Ёс суртахууны зан төлөв төлөвшүүлэхЁс суртахууны зан төлөв төлөвшүүлэх
 Бусад хүмүүсийн эрхийг хүндэлдэг болгохБусад хүмүүсийн эрхийг хүндэлдэг болгох
 Нийгэмдээ сахилга баттай, бүтээлч болгонНийгэмдээ сахилга баттай, бүтээлч болгон
төлөвшүүлэхтөлөвшүүлэх
 Аливаа зүйлд энэрэнгүй ханддаг болгохАливаа зүйлд энэрэнгүй ханддаг болгох

12. Хүн хүнтэй хамт олонтой, нийгэмтэйХүн хүнтэй хамт олонтой, нийгэмтэй
нийгмийн тодорхой бүлгүүдтэйнийгмийн тодорхой бүлгүүдтэй
харьцана.харьцана.
Ёс суртахууны хүмүүжлийнЁс суртахууны хүмүүжлийн
бүрэлдэхүүн:бүрэлдэхүүн:
 Эх оронч үзэл, эе эвийг сахих,Эх оронч үзэл, эе эвийг сахих,
интернационалч үзэл, хамтач үзэл,интернационалч үзэл, хамтач үзэл,
хүмүүнлэг ёс, ухамсартай сахилга бат,хүмүүнлэг ёс, ухамсартай сахилга бат,
хөдөлмөрт хандах хандлага,хөдөлмөрт хандах хандлага,

13. Бие бялдрын өсөлт хөгжилтБие бялдрын өсөлт хөгжилт
 Бие бялдрын өсөлт хөгжил гэдэг ньБие бялдрын өсөлт хөгжил гэдэг нь
нийгмийн шаардлагын дагуу хүнийнийгмийн шаардлагын дагуу хүний
бие махбодын зөв хөгжлийг хангах,бие махбодын зөв хөгжлийг хангах,
биеийн тамир спортын мэдлэгбиеийн тамир спортын мэдлэг
эзэмшүүлэх үйл явц юм. Өөрөөрэзэмшүүлэх үйл явц юм. Өөрөөр
хэлбэл эрүүл мэндийг бэхжүүлж,хэлбэл эрүүл мэндийг бэхжүүлж,
биеийг зөв хөгжилтэй болгох үйл явцбиеийг зөв хөгжилтэй болгох үйл явц
юм.юм.

14. Сурагчдын хэрэгцээ сонирхолд ньСурагчдын хэрэгцээ сонирхолд нь
нийцсэн янз бүрийн өвчнөөснийцсэн янз бүрийн өвчнөөс
урьдчилан сэргийлэх зорилгоор биеурьдчилан сэргийлэх зорилгоор бие
организмыг нь чийрэгжүүлэх, ажиллахорганизмыг нь чийрэгжүүлэх, ажиллах
амьдрах горим дэглэм барих, архиамьдрах горим дэглэм барих, архи
тамхи мансууруулах бодистамхи мансууруулах бодис
хэрэглэхгүй байх, ирээдүйн эцэг эхийгхэрэглэхгүй байх, ирээдүйн эцэг эхийг
бэлтгэх зорилгоор эр эмийн ёсныбэлтгэх зорилгоор эр эмийн ёсны
хүмүүжил олгох, зэрэг өргөн хүрээтэйхүмүүжил олгох, зэрэг өргөн хүрээтэй
асуудал хамрагддаг.асуудал хамрагддаг.

15. Бие бялдрын хүмүүжил олгох хэрэгсэлБие бялдрын хүмүүжил олгох хэрэгсэл
нь биеийн тамирын дасгалууд,нь биеийн тамирын дасгалууд,
гимнастик, спорт тоглоом, тойронгимнастик, спорт тоглоом, тойрон
аялал экскурс уралдаан тэмцээн гэхаялал экскурс уралдаан тэмцээн гэх
мэт үйл ажиллагаанууд орно. Мөнмэт үйл ажиллагаанууд орно. Мөн
байгалийн хүчин зүйлс болох нарбайгалийн хүчин зүйлс болох нар
агаар ус, бие бялдрыг чийрэгжүүлэхагаар ус, бие бялдрыг чийрэгжүүлэх
эрүүлжүүлэх хэрэгсэл орно.эрүүлжүүлэх хэрэгсэл орно.

16. Бие бялдрыг хөгжүүлэхэдБие бялдрыг хөгжүүлэхэд
 Бие бялдрыгБие бялдрыг
хөгжүүлэхэд нар,хөгжүүлэхэд нар,
ус, агаар зэрэгус, агаар зэрэг
байгалийн хүчинбайгалийн хүчин
зүйлээс гадназүйлээс гадна
тойрон аялал,тойрон аялал,
уралдаануралдаан
тэмцээнийг өргөнтэмцээнийг өргөн
ашигладаг.ашигладаг.

17. Гоо зүйн боловсрол хүмүүжилГоо зүйн боловсрол хүмүүжил
 Байгаль, урлаг, уран сайхны, хүрээлэнБайгаль, урлаг, уран сайхны, хүрээлэн
буй орчны гоо сайхныг тусган үнэлж,буй орчны гоо сайхныг тусган үнэлж,
гоо сайхны мэдрэмж, таашаал ухамсаргоо сайхны мэдрэмж, таашаал ухамсар
болон чадвар дадал төлөвшүүлэх үйлболон чадвар дадал төлөвшүүлэх үйл
явц үр дүнгийн нэгдлийг гоо зүйнявц үр дүнгийн нэгдлийг гоо зүйн
боловсрол хүмүүжил гэнэ.боловсрол хүмүүжил гэнэ.

18. Зорилго нь:Зорилго нь:
 Гоо зүйн боловсролГоо зүйн боловсрол
олгоод зогсохгүйолгоод зогсохгүй
урлаг, уран зохиол,урлаг, уран зохиол,
орчны гоо сайхныгорчны гоо сайхныг
хүртэн эзэмшиххүртэн эзэмших
баяжуулахадбаяжуулахад
системтэй нөлөөсистемтэй нөлөө
үзүүлэх явдал юм.үзүүлэх явдал юм.

19. Гоо зүйн боловсролын бүтэцГоо зүйн боловсролын бүтэц
бүрэлдэхүүн нь:бүрэлдэхүүн нь:
 Гоо сайхны хэрэгцээ сохирхолГоо сайхны хэрэгцээ сохирхол
 Сэтгэл хөдлөл мэдрэмжСэтгэл хөдлөл мэдрэмж
 Таашаал, гоо зүйн үнэлгээТаашаал, гоо зүйн үнэлгээ
 Гоо зүйн ухамсар соёл багтана.Гоо зүйн ухамсар соёл багтана.

20. Сурагчдад гоо зүйн хүмүүжил соёлыгСурагчдад гоо зүйн хүмүүжил соёлыг
сурган хүмүүжүүлэх бүхий л үйлсурган хүмүүжүүлэх бүхий л үйл
явцаар с оёл урлагийн уран бүтээлтэйявцаар с оёл урлагийн уран бүтээлтэй
танилцуулах, нийгэмд өөрийн болонтанилцуулах, нийгэмд өөрийн болон
бусдын биеэ авч явах байдлыг үнэлэнбусдын биеэ авч явах байдлыг үнэлэн
дүгнүүлэх зэрэг олон замаар олгоно.дүгнүүлэх зэрэг олон замаар олгоно.
Энэ нь хүмүүн төрөлхтний амьдралЭнэ нь хүмүүн төрөлхтний амьдрал
соёлын чухал тал болж хөгжсөөрсоёлын чухал тал болж хөгжсөөр
ирсэн юм.ирсэн юм.

21. Эрх зүйн боловсрол хүмүүжилЭрх зүйн боловсрол хүмүүжил
Эрх зүйн боловсрол хүмүүжил нь хүүхдэдЭрх зүйн боловсрол хүмүүжил нь хүүхдэд
хууль дүрэм, эрх зүйн ухамсар, соёлхууль дүрэм, эрх зүйн ухамсар, соёл
төлөвшүүлэх зорилго чиглэл бүхий үйл явцтөлөвшүүлэх зорилго чиглэл бүхий үйл явц
үр дүнгийн нэгдэл юм.Эрхзүйн боловсролүр дүнгийн нэгдэл юм.Эрхзүйн боловсрол
хүмүүжил нь хууль ёс нийгмийн хэвхүмүүжил нь хууль ёс нийгмийн хэв
журмыг сахин биелүүлэх үндэсжурмыг сахин биелүүлэх үндэс
болно.Эрхзүйн ухамсар нь иргэнийболно.Эрхзүйн ухамсар нь иргэний
ухамсар, ёс суртахууны хуамсартай шуудухамсар, ёс суртахууны хуамсартай шууд
холбоотой.холбоотой.

22. Зорилго нь:Зорилго нь:
 Хүүхдэд хууль эрх зүйн мэдлэг эзэмшүүлэхХүүхдэд хууль эрх зүйн мэдлэг эзэмшүүлэх
 Монгол улсын хуулийг биелүүлж,Монгол улсын хуулийг биелүүлж,
хүндэтгэх ухамсар төлөвшүүлэххүндэтгэх ухамсар төлөвшүүлэх
 Өөрийн дагаж мөрддөг дүрэм горимыгӨөрийн дагаж мөрддөг дүрэм горимыг
мэдээд зогсохгүй түүнийг зөрчигчийгмэдээд зогсохгүй түүнийг зөрчигчийг
хориглох үзэл төлөвшүүлэххориглох үзэл төлөвшүүлэх
 Хамт олны дотор биеэ зөв авч явах, сахилгаХамт олны дотор биеэ зөв авч явах, сахилга
баттай байж сургуулийн дэг журмыг сахихбаттай байж сургуулийн дэг журмыг сахих

23. Эдийн засгийн боловсролЭдийн засгийн боловсрол
хүмүүжилхүмүүжил
 Эдийн засгийн боловсрол гэдэг нь захЭдийн засгийн боловсрол гэдэг нь зах
зээлийн ухамсар, ухаан суулгах, эдийнзээлийн ухамсар, ухаан суулгах, эдийн
засгийн хэрэгцээ, сонирхлыг зөвзасгийн хэрэгцээ, сонирхлыг зөв
төлөвшүүлэх зорилго чиглэлтэй үйл явц, үртөлөвшүүлэх зорилго чиглэлтэй үйл явц, үр
дүнгийн нэгдэл юм.дүнгийн нэгдэл юм.
 Эдийн засгийн хэрэгцээ сонирхлыг нь зөвЭдийн засгийн хэрэгцээ сонирхлыг нь зөв
төлөвшүүлэх, эдийн засгийн соёлтойтөлөвшүүлэх, эдийн засгийн соёлтой
болгохболгох

24.  Хөдөлмөрийн бүтээмжийгХөдөлмөрийн бүтээмжийг
дээшлүүлэхэд чиглэсэн аж ахуйчдээшлүүлэхэд чиглэсэн аж ахуйч
эдийн засгийн тооцоотой байх аривчэдийн засгийн тооцоотой байх аривч
хямгач ажил хэрэгч, хөдөлмөрийнхямгач ажил хэрэгч, хөдөлмөрийн
сахилга зохион байгуулалтай байхсахилга зохион байгуулалтай байх
 Хөдөлмөрийн үүрэг хариуцлагыгХөдөлмөрийн үүрэг хариуцлагыг
ухамсарлуулахухамсарлуулах
 Хөдөлмөр эдийн засгийн үнэ цэнэХөдөлмөр эдийн засгийн үнэ цэнэ
бүхий шинж чанаруудыг төлөвшүүлнэ.бүхий шинж чанаруудыг төлөвшүүлнэ.

25. Агуулга нь:Агуулга нь:
 Эдийн засгийнЭдийн засгийн
талаарх шинжлэхталаарх шинжлэх
ухааны үндэстэйухааны үндэстэй
мэдлэг эзэмшүүлэхмэдлэг эзэмшүүлэх
 Эдийн засгийнЭдийн засгийн
сэтгэлгээ хөгжүүлэхсэтгэлгээ хөгжүүлэх
 Эдийн засгийнЭдийн засгийн
соёлтой болгохсоёлтой болгох

26. Экологийн боловсрол хүмүүжилЭкологийн боловсрол хүмүүжил
 ““байгаль- хүн- нийгэм” гэсэн тогтолцоондбайгаль- хүн- нийгэм” гэсэн тогтолцоонд
экологийн боловсрол олгох, байгалийгэкологийн боловсрол олгох, байгалийг
хамтран хамгаалах, зөв харьцаа, ухамсархамтран хамгаалах, зөв харьцаа, ухамсар
төлөвшүүлэх үйл явц үр дүнгийн нэгдлийгтөлөвшүүлэх үйл явц үр дүнгийн нэгдлийг
экологийн боловсрол хүмүүжил гэнэ.экологийн боловсрол хүмүүжил гэнэ.

27. Анхаарал тавьсанд баярлалааАнхаарал тавьсанд баярлалаа