Η ιστορία της παλιάς βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και η αναβίωσή της το 2002

1. ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ
Α’2
1ο ΓΕΛ ΠΟΛΙΧΝΗΣ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015-2016

2. Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ιδρύθηκε
στην αρχαία αιγυπτιακή πόλη Ρακώτις,
κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. από την δυναστεία
των Πτολεμαίων και αποτελούσε συνέχεια
του οράματος του μέγα Αλέξανδρου που
επιθυμούσε να γίνει η νεόκτιστη
Αλέξάνδρεια το μεγαλύτερο εμπορικό
λιμάνι της μεσογείου αλλά και παγκόσμιο
πολιτιστικό κέκτρο. Πράγματι την εποχή
εκείνη δεν υπήρχε κατάλληλο μέρος που
να προσφέρεται για ελλιμενισμό, ώστε τα
πλοία να αγκυροβολήσουν με ασφάλεια.
Ήταν αναγκασμένα να εισέρχονται στον
Νείλο, όπου και διεκπεραιώνονταν οι
κάθε είδους συναλλαγές με τους
Αιγυπτίους.

3. Όταν πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος, ο
στρατηγός Πτολεμαίος Α’ έγινε βασιλιάς
της Αιγύπτου κι εγκαταστάθηκε στην
Αλεξάνδρεια, ανακηρύσσοντας την
πρωτεύουσα του βασιλείου του. Ο
Πτολεμαίος εκτός από καλός
στρατιωτικός ήταν ευφυής και
οξυδερκής ηγέτης με ανοιχτούς
πνευματικούς ορίζοντες. Έτσι μόλις
εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια,
άρχισε να προσκαλεί από διάφορα μέρη
του Ελληνικού κόσμου φιλοσόφους και
προσωπικότητες των τεχνών. Ανάμεσα
σε αυτούς που δέχθηκαν την πρόσκληση
του ήταν ο Ευκλείδης, ο Στράτωνας, ο
Δημήτριος ο Φαληρέας, ο Φίλητας ο
Κώος κ.ά. Μαζί με αυτούς όμως άρχισε
να καταφθάνει και πλήθος κόσμου από
διάφορα μέρη της Γης, με αποτέλεσμα η
Αλεξάνδρεια να μεταβληθεί σ’ ένα
πολυεθνικό και πολύμορφο κέντρο
γνώσης αποτελούμενο από Πέρσες,
Φοίνικες, Λίβυους, ακόμα και Ινδούς.

4. Ο φιλόσοφος και πολιτικός Δημήτριος ο
Φαληρεύς (350-283 π.Χ.), βλέποντας τις
κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που επέφερε η
ραγδαία έπλασε ένα όνειρο που είχε σχέση
με την ανάδειξη του ελληνικού πνεύματος σε
παγκόσμια κλίμακα. Έτσι, κατάφερε να
πείσει τον Πτολεμαίο Α’ να δημιουργήσει
στην Αλεξάνδρεια σχολή και βιβλιοθήκη,
όπου θα συγκεντρώνονταν όλα τα βιβλία του
τότε γνωστού κόσμου. Αν και υπήρχαν
βιβλιοθήκες ήταν συνήθως υπό την επίβλεψη
ιερέων του εκάστοτε θρησκευτικού δόγματος
της περιοχής.

5. Η βιβλιοθήκη αποτέλεσε τμήμα
του Μουσείου της Αλεξάνδρειας,
ενός πνευματικού και
επιστημονικού κέντρου,
αφιερωμένου στις μούσες.
Ο Στράβων μας πληροφορεί ότι το
Μουσείο διέθετε μια πλατωνικού
τύπου εξέδρα, όπου υπήρχαν
καθίσματα για να
συγκεντρώνονται οι φιλόσοφοι.
Παράπλευρα υπήρχε ο
Αριστοτελικού τύπου χώρος
περιπάτου για τις συζητήσεις των
επιστημόνων. Μεγάλο χώρο
καταλάμβανε κι ο ναός, που ήταν
αφιερωμένος στις Μούσες, όπου ο
ιερέας τελούσε τα μυστήρια.
Εκτός όμως από τον επικεφαλής
ιερέα υπήρχε κι ο επιστάτης, ο
οποίος ήταν αρμόδιος της

6. Αυτό το πρώιμο
πανεπιστημιακό συγκρότημα
είχε δύο ακόμη κτίσματα, τους
κοιτώνες και την εστία. Όσοι
κατοικούσαν στο Μουσείο
δικαιούνταν διατροφή και
μισθοδοσία, τα έξοδα τους
αναλάμβανε το βασιλικό ταμείο,
ενώ συγχρόνως έχαιραν
φορολογικής απαλλαγής. Έτσι
τα στελέχη του Μουσείου
έκαναν τις έρευνες τους χωρίς
να προβληματίζονται από τις
καθημερινές έγνοιες, δοσμένοι
ολοκληρωτικά στο
επιστημονικό τους έργο.

7. Η Βιβλιοθήκη ήταν χωρισμένη σε τομείς,
όπως: ρητορική, νομική, ιστορία,
μαθηματικά, ιατρική, ποίηση, που
χωριζόταν σε επική, λυρική, τραγική και
κωμική. Την εποχή του Πτολεμαίου Γ’ ο
αριθμός των κυλίνδρων – ονομάζονταν
έτσι λόγω του σχήματος τους – έφτανε
τις 532.000 και γύρω στα 30.000 πινάκια,
ενώ λίγο πριν από την καταστροφή
αριθμούσαν τις 700.000 με 800.000!
Διανοούμενοι της εποχής, επιστήμονες,
μαθηματικοί, ποιητές, πήγαιναν εκεί για
να μελετήσουν και να ανταλλάξουν ιδέες.
Ήταν δηλαδή σαν το πρώτο αρχαίο
πανεπιστήμιο. Όμως η βιβλιοθήκη
καταστράφηκε και όλα τα χειρόγραφα
χάθηκαν. Ο επικεφαλής της Βιβλιοθήκης
ονομαζόταν διευθυντής και πιθανότατα
δεν είχε καμιά σχέση με αυτούς του
Μουσείου. Υπό την επίβλεψη του είχε ένα
μεγάλο αριθμό επιστημόνων, από
αντιγραφείς και μεταφραστές μέχρι
καταγραφείς και συλλέκτες.

8. Αυτό το λαμπρό επίτευγμα του πολιτισμού
δεν έμελλε να επιβιώσει. Το πρώτο πλήγμα
που δέχθηκε η βιβλιοθήκη ήταν το 48 π.Χ
κατά τη διαμάχη μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και
Πτολεμαίου του 13ου . Σύμφωνα με πηγές, ο
Καίσαρας διέταξε να βάλουν φωτιά στα ίδια
του τα πλοία, για να μην τον περικυκλώσει ο
εχθρός. Από την εποχή της ρωμαϊκής
κατάκτησης άρχισε η κατάπτωση και η
καταστροφή. Όχι μόνον σταμάτησε η
απόκτηση νέων χειρογράφων, αλλά τα
πολυτιμότερα από αυτά έπαιρναν το δρόμο
για τη Ρώμη. Οι μεγάλες ταραχές και συχνές
πολιορκίες επιτάχυναν την αποσύνθεση.

9. Η δεύτερη καταστροφή συνέβη επί
αυτοκράτορα Καρακάλλα. Ο
Καρακάλλας, επιθυμώντας να
εκδικηθεί τους Αλεξανδρινούς για τα
δηκτικά τους σχόλια σε βάρος του, όχι
μόνον κατέσφαξε όλη τη νεολαία της
ευγενούς τάξης, αλλά και δήμευσε και
την περιουσία του Μουσείου, του ενός
από τα τρία φημολογούμενα κτίρια της
Βιβλιοθήκης, έδιωξε τους σοφούς και
κατέστρεψε τη βιβλιοθήκη. Ο
αυτοκράτορας Αλέξανδρος Σεβήρος
προσπάθησε να επανορθώσει τo
αδίκημα, επιστρέφοντας όσα
δημεύθηκαν, αλλά από τότε το
Μουσείο άρχισε να οδηγείται προς την
παρακμή.

10. Έρχεται και η αραβική κατάκτηση
το 642 , για να ολοκληρώσει την
καταστροφή. Τον 7ο αιώνα ο
χαλίφης Ομάρ της Δαμασκού
κατέλαβε την πόλη της
Αλεξάνδρειας και διέταξε την
καταστροφή των έργων της
βιβλιοθήκης που έρχονταν σε
αντίθεση με το Κοράνι. Οι
στρατιώτες του έκαψαν όλα τα
βιβλία εκτός από εκείνα του
Αριστοτέλη. Τους πήρε 6 μήνες για
να τα καταστρέψουν και μάλιστα
χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να
ζεστάνουν τα δημόσια λουτρά όπου
διασκέδαζαν.

11. Η Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, ή
bibliotheca alexandrina αποτέλεσε την
προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας
Βιβλιοθήκης στην Αλεξάνδρεια της
Αιγύπτου υπό την αιγίδα της UNESCO και
της αιγυπτιακής κυβέρνησης.
Από το 2002 που έγινε η έναρξή της η Νέα
Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας προμηθεύει
την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα και
κάθε ενδιαφερόμενο που μπορεί να έχει
πρόσβαση στα αρχεία της με μοναδικές
συλλογές γνώσης πάνω σε θέματα αρχαίων
και μεσαιωνικών πολιτισμών, καθώς και
σύγχρονων επιστημών και προσφέρει τα
μέσα για κοινωνικές και οικονομικές
μελέτες σε τοπικό, διεθνές και παγκόσμιο
επίπεδο.

12. Έχει 13 ορόφους μέσα στους οποίους
υπάρχουν 3.500 θέσεις μελέτης,
8.000.000 τόμοι, 50.000 χάρτες,
100.000 χειρόγραφα, 30 βάσεις
δεδομένων, 10.000 σπάνιες εκδόσεις,
200.000 δίσκοι και μαγνητοταινίες με
μουσικά θέματα, 50.000 και βίντεο.
Εκτός της κυρίως Βιβλιοθήκης
υπάρχουν Παιδική Βιβλιοθήκη,
Βιβλιοθήκη Τυφλών, Πλανητάριο,
Μουσείο Επιστημών, Μουσείο
Καλλιγραφίας και Αρχαιολογικό
Μουσείο της Αλεξάνδρειας, καθώς
και εργαστήρια, εκθεσιακά κέντρα
και χώροι πολλαπλών χρήσεων.

13. ΠΗΓΕΣ
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AD%CE%B1_%CE%
92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE
%AE%CE%BA%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%
CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81
%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%82
• http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=146306
• http://www.mixanitouxronou.gr/ipopti-gia-tin-katastrofi-tis-
vivliothikis-tis-alexandrias-ta-senaria-ke-diafonies-ton-istorikon/
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB
%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7_%CF
%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%BB%CE%B5%CE%BE%C
E%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1%
CF%82
• http://www.ekivolos.gr/H%20bibliothikh%20ths%20Alexandreias.htm
• http://chilonas.com/2012/12/05/httpwp-mep1op6y-d2/