3. Η Δωδεκάδελτος ή αλλιώς μεγάλη επιγραφή είναι ένα από τα παλαιότερα, εκτενέστερα
και μακροβιότερα ρωμαϊκά νομοθετήματα της ιστορίας του Ρωμαϊκού Κράτους.
Μάλιστα, η ίδια είναι αποτέλεσμα έντονων κοινωνικών ανακατατάξεων και αποτελεί τον
πρώτο ψηφισμένο νόμο, ο οποίος κατόπιν θεωρήθηκε η βάση της περεταίρω ανάπτυξης
του δικαίου. Είναι γνωστό πως αυτή δεν διασώθηκε ολόκληρη.
Επιπροσθέτως αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Μεγάλη Επιγραφή/Δωδεκάδελτος
επηρεάστηκε από τους νόμους της Γόρτυνας , κατά την κλασσική εποχή.
4. Η Δωδεκάδελτος συντάχθηκε στα μέσα του 5ου αιώνα π . Χ (το 451 συγκεκριμένα).
5. Η σύνταξη της Δωδεκαδέλτου ήταν καθαρά αποτέλεσμα της διαμάχης μεταξύ πατρικίων
και πληβείων, όταν οι πληβείοι διαμαρτύρονταν για την αυθαιρεσία των αρχόντων
εξαιτίας της έλλειψης νομοθεσίας. Συγκεκριμένα:
Οι πληβείοι κατήγγελλαν σε βάρος των υπάτων το γεγονός ότι οι τελευταίοι εφάρμοζαν
ανεξέλεγκτα τους υπάρχοντες κανόνες. Επομένως , συνεπάγεται πως η καταγραφή του
νόμου αποτέλεσε και την αρχή του τέλους της αποκλειστικής γνώσης του δικαίου από
τους πατρικίους ποντίφικες. Ωστόσο, οι πληβείοι συνέχισαν να αποκλείονται από το
υπατικό αξίωμα , καθώς και συνεχίστηκε η απαγόρευσή να παντρεύονται με άτομα από
την τάξη και πατρικίων.
6. Το 455 π.Χ. ο δήμαρχος των πληβείων συνέστησε στη Σύγκλητο να αναθέσει σε τριμελή επιτροπή τη
μελέτη άλλων έννομων διατάξεων , σύμφωνα με τη παράδοση της Αθήνας και της σολώνειας
νομοθεσίας, που ίσχυαν στις ελληνικές πόλεις της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας. Ωστόσο, η ελληνική
επίδραση δεν γίνεται αποδεκτή από ιστορικούς που επισημαίνουν πως στο νομοθέτημα περιλήφθηκαν
παλαιότεροι και άγραφοι νόμοι του αρχαϊκού ρωμαϊκού δικαίου.
Το 451 π.Χ. η Συνέλευση έφτιαξε επιτροπή αποτελούμενη αποκλειστικά από δέκα πατρικίους στην οποία
ανατίθεται η σύνταξη ενός κώδικα. Σταμάτησαν για λίγο καιρό όλες οι άλλες αρχές της Ρώμης και στην
συντακτική επιτροπή ανατέθηκαν όλες οι κρατικές εξουσίες. Οι πατρίκιοι ολοκλήρωσαν το έργο τους
αποτελούμενο από δέκα πινακίδες (δέλτους) πάνω στις οποίες είχαν καταγραφεί οι διατάξεις του
νομοσχεδίου. Κρίθηκε όμως ότι το σχέδιο δεν ήταν ολοκληρωμένο και για τη συμπλήρωσή του ορίστηκε
νέα δεκαμελής επιτροπή από πατρικίους και πληβείους που συνέταξε ακόμα δύο δέλτους . Δημοσιεύτηκε
το 449/8 π.Χ. στη Ρωμαϊκή Αγορά.
7. Αρχική παρατήρηση ότι η Δωδεκάδελτος δεν έχει διασωθεί ακέραια και το περιεχόμενό της
το γνωρίζουμε από μαρτυρίες μεταγενέστερων νομικών :
Είναι γνωστό πάντως ότι περιείχε:
1) διατάξεις οικογενειακού δικαίου (προϋποθέσεις σύναψης γάμου & διαζυγίου, κανόνες γνησιότητας
τέκνων, επιτροπεία και επιμέλεια, χειραφεσία=απελευθέρωση αρρένων και καιόντων),
2) διατάξεις εμπράγματου δικαίου (κυριότητα επί ακινήτων, μεταβίβαση κυριότητας, παραγραφή),
3) διατάξεις ενοχικού δικαίου (γνωρίζουμε μόνο την προσωπική εγγύηση για χρηματικό δάνειο και τη
δημιουργία ενοχικής δέσμευσης)
8. Eπιπροσθέτως , εντοπίζονται ρυθμίζεις για :
4)ιδιωτικά αδικήματα (κατά προσώπου και περιουσίας και ορίζει αντίστοιχες ποινές), για
5) διαθήκη και εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή (η διαθήκη από πράξη πολιτική
μετατράπηκε σε δικαιοπραξία του οικογενειακού και περιουσιακού δικαίου που αφορά
στην επιμέλεια των προσώπων που βρίσκονταν υπό την εξουσία του διαθέτη και στην
μετά θάνατο τύχη της περιουσίας του),
6)για τα δημόσια αδικήματα (ανθρωποκτονία, εμπρησμό, ψευδομαρτυρία, μαγεία που
ανάγονται σε αδικήματα κατά του κοινωνικού συνόλου, απαγόρευση ταφής νεκρού
μέσα στην πόλη, απαγόρευση νυκτερινών συναθροίσεων, υποχρέωση θανάτωσης
νεογνών με σοβαρές παραμορφώσεις).
9. Η Δωδεκάδελτος δημιουργήθηκε με στόχο να αποτελέσει δίκαιο όλων των Ρωμαίων και
η κατάρτισή της οφείλεται στις διαμάχες μεταξύ πατρικίων και πληβείων. Χάρη σε αυτήν
χειραφετήθηκε η τάξη των πληβείων. Βέβαια ξέρουμε πως ο νόμος αυτός δεν
παρουσιάζεται πλέον σαν αμετάβλητος και αδιαφιλονίκητος τύπος. Αντ΄ αυτού είναι
ανθρώπινο έργο και υπόκειται σε αλλαγές.
