1. - GLOBALIZIMI -
Thuajse brenda një nate, globalizimi është bërë çështja më urgjente e kohës sonë, diçka për të cilën
debatohet që nga sallat e mbledhjeve dhe faqet e opinioneve dhe redaksionale të gazetave e deri te shkollat
anekënd botës. Rëndësia epokale e proceseve, që përmblidhen nën fjalën kyçe të globalizimit, bëhet e qartë
në barazimin me revolucionin industrial.
Është e vërtetë se idetë e vërteta të globalitetit kanë qarkulluar edhe para viteve 1980. Që nga fundi
i shek. XIX-të Termi "fshat global" u afirmua pas botimit të veprës
Understanding Media (Routledge, Londër, 1964) nga autori M. McLuhan. Ndërkaq Theodore Levitt
është meritori për farkimin e termit 'globalizim' përmes një artikulli të tij që ai e shkroi në vitin 1983 për
Harvard Business Revieë të titulluar "Globalization of Markets" ("Globalizimi i tregjeve"), Anglo-folësit kanë
përdorur rregullisht mbiemrin “Global” që të tregojnë “tërë botën” mirëpo kuptimin e vërtetë të saj
globalizimi e ka marrë në dekadat e fundit. Një gjë është më se e sigurt se me globalizim nënkuptojmë
procesin e rritjes së ndërvarësisë në mes të shoqërive, kështu që ngjarjet në një pjesë të botës shumë e më
shumë ndikojnë në njerëzit dhe shoqëritë tjera
Gobalizimi është një term përfaqësues për një seri komplekse të ndryshimeve ekonomike, sociale,
teknologjike, kulturore dhe politike, që vërehen në ndërvarësinë, integrimin dhe ndërveprimin gjithnjë në
rritje midis popujve dhe kompanive në vende të ndryshme të globit, botës.
Është shumë e rëndësishme të ceket se jo vetëm bota ka ndryshuar por se edhe një sistem “i ri”
botëror është shfaqur si rezultat i globalizimit.
Globalizimi ka disa dimensione të cilët janë të lidhur ngushtë me njëri tjetrin:
Dimensioni ekonomik Shembuj për dimensionin ekonomik mund të gjenden pa problem në
shtypin e ditës, ku ai është në plan të parë : rritja tejet e madhe e tregtisë dhe investimeve direkte, globalizimi
i tregjeve financiare si shembull parade, prodhimi i integruar ndërkombëtar, sipërmarrje ndërkombëtare,
konkurrenca lokale e shteteve dhe rajoneve, fundi i ekonomive kombëtar.Duhet theksohet fakti, që këto
procese përqëndrohen kryesisht në Amerikën e Veriut, Evropë dhe ne Azinë Juglindore (Japoni). Ndërsa të
pasurit vazhdojnë të pasurohen, në Botën e Tretë rritet varfëria. Përmes krizave financiare dhe ekonomike
shkatërrohen brenda natës ekonomi të tëra kombëtare dhe qindra mijëra vetë humbin vendin e tyre të punës
Dimensioni i mjedisit Probleme globale si ngrohja e atmosferës së tokës, vrima e ozonit
,ndotja e lumenjve, shirat acidik apo shpyllëzimi i pyjeve tropikale e bëjnë të qartë globalizimin në mënyrën
më mbresëlënëse, pasi këtu bëhet fjalë pa diskutim për probleme globale, të cilat kanë nevojë për një trajtim
global.
Dimensioni shoqëror Bota po shndërrohet në një „global village“, përveç komuniteteve
tradicionale si familja apo fqinjësia po dalin në skenë komunitete të reja komunikimi (Chat, E-Mail), por:
ato nuk zëvendësojnë dot këto hapësira tradicionale komunikimi, sa për të përmendur një shembull nga
dimensioni shoqëror.
Dimensioni kulturor përhapjen e multikulturalizmit si dhe pranimin më të
mirë individual në shumëllojshmërinë kulturore, për shembull përmes eksportimit të filmave të
Hollyëoodit e të Bollyëoodit. Megjithëkëtë, kultura e importuar lehtë mund t'ia zërë vendin kulturës lokale
duke shkaktuar me këtë rast reduktimin e shumëllojshmërisë Prodhimet e Hollyëood-it mund të shihen në të
gjithë botën, nuk duhet mohuar një lloj „Amerikanizimi“ i kulturës.
Dimensioni politik Liberalizimi i jashtëm, shuarja e regullit të brendshëm shtetëror
dhe mekanizmat e tregut global e prekin sovranitetin e shtetit. Shumë detyra, të cilat çdo qeveri kishte kryer
vet deri tani, tash duhet të kryhen në bashkëpunim me të tjerët. Kështu integrimi evropian përcaktohet si një
përgjigje sukses-premtuese ndaj sfidave të gobalizimit. Politika e organizuar sikurse edhe më parë kryesisht
në nivel territorial dhe në kuadrin e shteteve kombtare ka mbetur prapa në krahasim me ekonomine e
organizuar gjithnje e më tepër në mënyrë internacionale apo globale, e çliruar nga kufinjtë dhe materia.
Vendosja e kapitalizmit në „shtratin“ e një shteti social kërcenon të dështojë në këtë disraport bazë.
Është me rëndësi të shikohet në tri institucionet kryesore që administrojnë globalizimin: FMN-në,
Bankën Botërore dhe OBT-në. Veç këtyre, ka një mori institucionesh të tjera që luajnë rol në sistemin
ekonomik ndërkombëtar –Bankës Botërore, dhe një numër i madh i organizatave të OKB-së, siç janë
Programi i Zhvillimit i OKB-së (UNDP) ose Konferenca e Kombeve të Bashkuara për Tregti dhe Zhvillim
(UNCTAD). Ato udhëhiqen jo vetëm nga shtetet më të pasura industriale por edhe nga interesat tregtare dhe
financiare të këtyre shteteve. Sipas zakonit ose marrëveshjes së heshtur, kryetari i FMN-së gjithherë është
evropian, ndërsa ai i Bankës Botërore, amerikan). Ata zgjedhen prapa dyerve të mbyllura dhe asnjëherë nuk

2. është kërkuar nga udhëheqësi i ardhshëm të ketë përvojë pune në botën në zhvillim. Këto institucione nuk
janë përfaqësuese të vendeve që u shërbejnë
Globalizimi stabilizon në këtë mënyrë destabilizimin politik dhe është arsye për dhunë, luftë dhe
terrorizëm, çka çon në justifikimin e armatimit në nivel botëror, të militarizimit dhe varrosjes së të drejtave
demokratike.
Hegjemonija mbizotëruese amerikane dhe roli i fuqisë së saj, si përbërëse e nevojshme e sigurisë
globale,në të njëjtën kohë, demokracia amerikane – dhe shembulli i suksesit amerikan – përhapë ndryshimet
ekonomike, kulturore dhe teknologjike të cilat nxisin ndërlidhjet globale në rritje, mbi dhe përtej kufijve
kombëtar. Këto ndryshime, mund ta minojnë vetë stabilitetin të cilin fuqia amerikane mundohet ta arrij, e
madje edhe të ngjallin armiqësi anti-amerikane.
Tanimë disa vite edhe terrorizmi internacional ka filluar të përdor me masë instrumentet dhe
mundësitë që bjen me vete procesi i globalizimit. Prandaj te njëra palë, globalizimi shkakton ndjenjën e
përparimit kurse te pala tjetër ndjenjë frige dhe pasigurie.
Pak kush mund të imagjinoj se si do të atakohej Pentagoni apo Kullat Binjake "zemren" e
kapitalizmit amerikan, pa një sofistifikm teknologjik dhe super-digjitalizim, ku kamikazët përvec që humbën
jetët e tyre, jetët e të tjerëve, ata lënë gjurmë simbolike të një bote që po zhvillohej teknologjikisht.
Është një e vërtetë e palëkundshme se sulmet terroriste të 11 shtatorit futën Perëndimin dhe
mbrojtësit e demokracisë liberale në një gjendje të ndërmjetme: midis frikës dhe shpresës për një të ardhme
të sigurtë, në kontekstin global.
Pas sulmit ne amerike u kritikuan ashper regjimet e lindjes se mesme si ndihmuese te terrorizmit
posaçërisht Al-Kaedës.. Pas kësaj kemi nderhyrjet e SHBA ne Afganistan dhe Irak.
Edhe shtetet e tjera duan ta luftojnë terrorizmin, dhe ato nuk mund të lejojnë që në vendet e tyre të
ndodhë si në Amerikë, në Stamboll, Irak, Londër, Indi etj. Atëhere, pse shumë shtete e kundërshtojnë
Amerikën dhe Anglinë, të cilat, pa mandat politik dhe ushtarak, iu vërsulën Afganistanit, Irakut dhe
kërcënojnë Sirinë, duke qenë të gatshëm të ndëshkojnë edhe Iranin?.Në Afganistan rrëzohen talebanët dhe
kjo është normale, në Irak rrëzohet Sadami dhe përsëri kjo është normale edhepse arsyet e invazionit këtu
ishin se Iraku kinse prodhonte armë biologjike dhe kimike e që realiteti doli krejt dicka tjeter, si dhe
kohëzgjatja e qëndrimit të trupave amerikan tregon se synimi i SHBA-ve ishte krejt dicka tjetër. Dhe nëse
vazhdojme akoma analizen për psete e këtyre inkursioneve ushtarake shohim nevojen për burime ekonomike
te SHBA. Dhe këtu vërejmë qe organizatori i sulmit të 11 Shtatorit nuk është më Al-Kaide por vete SHBA-të .
Lufta në Afganistan, Irak, sanksionet ndaj Iranit, Sirisë, Konflikti Palestinezo-Izraelit, janë skena
mjaft ekzaltuese për të fuqizuar dhe rritur intensitetin e sulmeve terroriste.Është e pranuar gjerësisht se me
invadimin në Irak dhe Afganistan, janë shtuar me 'shpejtësi të dritës' sulmet terroriste.Me pushtimin fizik të
territoreve islame, konsiderohet justifikueshëm që bëhet edhe akulturimi dhe imperializmi kulturor.
Terrorizmin ndërkombëtar mundë ta përkufizojmë si përpjekje të ''aktorëve të vegjël'' për të
provokuar rendin e ri ndërkombëtar dhe ribërjen e tij. Terrorizmi këtu vlerësohet të jetë mënyra e të dobëtit
për t'iu kundërvë të Fortit.Pra, tentim për ''balanc fuqie'' dhe kalimi nga unilateraliteti në multiralitet Një
mënyrë e të ''dobtëve'' për treguar muskujt e tyre karshi Fuqisë së Lartë.
Për ta kuptuar këtë më mirë të tregojmë një tregim të vogël të dialogut midis Aleksandrit të madh
dhe një pirati të cilin Aleksandri ka kapur: Si guxon ti të prishësh terezin e deteve? - pyet Aleksandri. Si
guxon ti të përlyesh terezin e gjithë botës? - përgjigjet pirate. Sepse unë e bëj me një anije të vogël, quhem
hajdut. Ti, duke e bërë me një flotë të tërë, quhesh perandor.
Interneti është një armë e sukseshme- këtë e kanë kuptuar terroristët në të gjithë botën. Sepse pa
internetin dhe platformat elektronike të debatit dhe shkëmbimin e email-eve, Al Kaida nuk mund të bëhej një
organizatë kaq aktive globalisht. Gjithashtu rol tepër të rëndësishëm për të bërë të mundshme që mesazhet e
numrit një të Al-Kaedës Bin Ladenit të dëgjoheshin e të shiqoheshin nga miliarda telespektatorë në mbarë
botën kan luajtur rrjetet televizive e njëri prej atyre Al Xhazirës që prej një rrjeti televiziv lokal për tri vite
kaloi në një rrjet global e cila u bë aq e fuqishme saqë i jepte me qira pajisje të mira siguruesve të shquar të
lajmeve si Reuters, BC, agjencisë associated press dhe BBC. Arritja ishte aq e lartë saqë CNN mori dhe
transmetoj një kopje të kasetës se Osama Bin Ladenit vetëm disa orë më vonë pasi ajo ishte marrë nga zyra
e Al Xhazirës në Kabul.
Lindja e organizatws sw Al Kaedws pwrfaqwson vetwm njw nga manifestimet e shumta tw
globalizimit
Nëse problemet marrin gjithnjë e më shumë karakter global, atëherë duhet të "globalizohet" edhe
zgjidhja politike e problemit. Për këtë ekzistojnë koncepte të ndryshme deri në ngritjen e një shteti
ndërkombëtar. Për këtë ka lindur termi "Global Governance" qw përcaktohet si: Qeverisje dhe qeveri
botërore, Politikë e rendit botëror apo Përgjigje ndaj globalizimit, Konceptet e sw cilws përpiqen të gjejnë
linja zgjidhjesh për problemet ndërkombëtare.

3. Konferencat botërore të viteve 90 formojnë pikënisje të rëndësishme për Global Governance. Në
këto mblidheshin mijëra përfaqësues qeverish, gazetarë dhe përfaqësues Organizatash Jo-Qeveritare.
Veçanërisht pjesëmarrja e OJQ-ve vlerësohet si fillimi i një epoke të re në politikën botërore.
Në vitin 1992 në konferencën epokale të Rio-s mbi Mjedisin dhe Zhvillimin (UNCED) duke marrë
formën e programit të veprimit quajtur Axhenda 21 dhe pjesërisht në konventa ndërkombëtare (Konventat
për kuadrin klimatik dhe ajo për biodiversitetin).