Reserva da Biosfera río Eo, Os Oscos e Terras de Burón

RESERVAS DA BIOSFERA
Río Eo, Oscos e Terras de Burón

O espazo articúlase arredor do rio Eo (desde o seu nacemento ata a
desembocadura) e de parte das cuncas do Navia, Porcia e Miño e pequenos ríos
costeiros cantábricos.
Destaca polo seu valor mediambiental e paisaxístico con áreas costeiras, de
media e alta montaña e vales fluviais.
As altitudes oscilan entre o nivel do mar e os 1.286 do Busbeirón o que determina
tamén unha gran variabiliade climática, de ecosistemas de flora e de fauna.

SUPERFICIE:
158.883 ha (108.007 en Galiza)
compartidas con Asturias
CONCELLOS:
Galiza: Ribadeo, Trabada, A
Pontenova, Ribeira de Piquín,
Baleira, A Fonsagrada, Negueira de
Muñiz.
Principado de Asturias: Castropol, A
Veiga do Eo, Taramundi, San Tirso
de Abres, Villanueva de Oscos, Santa
Eulalia de Oscos e San Martín de
Oscos
VALORES NATURAIS:
Ecosistemas de montaña, ríos,
bosques de ribeira, fragas, cantís,
praias e dunas, esteiros e unha gran
variedade de flora e fauna atlánticas
e mediterráneas.
VALORES CULTURAIS:
Patrimonio histórico-artístico e
etnográfico, tecnoloxía tradicional...

PROTECCIÓN
-RESERVA DA BIOSFERA (Unesco, 17 de setembro de 2007).
-LICs (Galiza): As Catedrais, Río Eo, Ría do Eo, A Marronda, Carballido e Negueira
-LICs (Asturias): Penarronda-Barayo e Cunca do Agüeira
-ZEPA: Ribadeo, Penarronda-Barayo
-HUMIDAL RAMSAR: Ría do Eo
-HUMIDAL PROTEXIDO Ría do Eo
-MONUMENTO NATURAL: Praia das Catedrais, Praia de Penarronda
Fraga de San Xes (A Pontenova)
As Catedrais

ZONA NÚCLEO (16.000 ha):
comprende as áreas que acollen os
ecosistemas naturais menos
alterados e os espazos de maior valor
ecolóxico que se corresponden en
xeral cos espazos protexidos e zonas
próximas, así como a superficie
marítima e fluviomariña.
Fraga da Marronda

ZONA TAMPÓN (30.000 ha): rodea á zona núcleo na maior parte da súa extensión
asimilando posibles impactos derivados das zonas con maior actividade
económica. Nela permitirase a realización de actividades compatibles cos
obxectivos de conservación, contribuíndo desta forma á protección das zonas
máis valiosas. Inclúe os principais cursos fluviais e aquelas masas forestais
naturais e orlas arbustivas de rexeneración (carballeiras, amieirais, salgueirais)
ligadas ao ámbito fluvial.

ZONA DE TRANSICIÓN inclúe a superficie ocupada polos asentamentos
humanos, as terras circundantes, as infraestruturas de maior entidade, e de forma
xeral as superficies antropizadas e transformadas por actividades humanas.

CLIMA
Oceánico húmido, con veráns frescos, máis frio nas áreas do interior e nas
montañas.

Río Navia
UNIDADES PAISAXÍSTICAS
O espazo está conformado por paisaxes moi variadas que podemos clasificar en
catro unidades con características propias:
O litoral A ría Os vales dos ríos A Montaña
Fragas na Pontenova
Praia de Lóngara Ría de Ribadeo

O LITORAL-A RASA CANTÁBRICA
A costa deste espazo forma parte da rasa Cantábrica, unha ampla superficie que
se estende desde o cabo Peñas (Asturias) ata o cabo Burela (Lugo), cunha
anchura que vai dos máis de 5 km (na área asturiana) a menos de 100 m.
A rasa é unha superficie elevada (planalto) sobre o nivel d o mar, moi chan, cunha
pendente suave cara ao mar que se corta bruscamente terra adentro, na liña na
que se cree que antigamente estaban os cantís. Comeza con maior altura en
Asturias, con 110 a 120 m, e vai descendendo pouco a pouco ata Burela onde só
acada de 3 a 5 m. Na beira costeira remata en zonas de cantís que caen case
rectos e zonas de praias. Asimesmo está interrompido polos vales dalgúns ríos.

Vista da Rasa desde o cume do Mondigo (Ribadeo)
A orixe desta rasa ou planalto foi moi estudada por diversos especialistas que
barallan distintas hipóteses sobre as causas que puideron actuar máis ou menos
combinadas: proceso tectónico de fallas e levantamento da costa no final da
Oroxenia Hercínica, movementos epiroxénicos Alpinos, e elevación e descenso
do nivel do mar con maior ou menor acción erosiva.

Arcos na praia das Catedrais, un impresionante monumento xeolóxico

Nas rochas dos cantís da Rasa Cantábrica pódense
ver gran cantidade de pregamentos e fallas que o
traballo do mar deixa ao descuberto.
Punta das Penas Brancas.

Praia das Illas.
Entre as praias dos
Castros e das Illas
atópase un grupo de
illotes de tamaños
variados chamados
“Os Castros”, que,
segundo a tradición
local, estaban unidos
entre sí formando un
castro.
Praia dos Castros.
Punta Gallín.

Illa Pancha, na boca da ría de Ribadeo

Praia de Penarronda (Castropol)

Prados naturais
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais del Thero-
Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcários, turbosos ou
arxilo-limónicos
-Prados húmidos mediterráneos de herbas altas (Molinion-
Holoschoenion)
-Megaforbios húmidos higrófilos
-Prados pobres de sega de baixa altitude
Turbeiras
-Mires de transición
-Turbeiras calcárias de Cladium mariscus
-Mananciais petrificantes con formación de tuf (Cratoneurion)
Hábitats rochosos e covas
-Pendientes rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-
Scleranthion
Covas non explotadas polo turismo
-Covas mariñas somerxidas e semisomerxidas
Bosques
-Bosques aluviais con Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior
-Carballeiras galaico-portuguesas con Quercus robur e Q.
pyrenaica
TIPOS DE HÁBITATS NATURAIS E SEMINATURAIS
PRESENTES NA ÁREA LITORAL,
SEGUNDO O SISTEMA DE CLASIFICACIÓN ESTABLECIDO NO ANEXO I DA DC 92/43/CEE
Augas mariñas e medios de marea
-Bancos de area cubertos permanentemente por auga mariña
pouco profunda
-Grandes calas e badías pouco profundas
-Arrecifes
Cantís mariños e praias de pelouros
Vexetación anual sobre refugos mariños acumulados
Vexetación perenne de bancos de pelouros
Cantís con vexetación das costas atlánticas e bálticas
Dunas mariñas
-Dunas móviles embrionarias
-Dunas móviles do litoral con Ammophila arenaria (dunas
brancas)
-Dunas costeiras fixas con vexetación herbácea (dunas grises)
Hábitats de auga dóce
-Ríos, de pisos de planicie a montano con vexetación de
Ranunculion
Brezais e matogueiras de zona temperada
-Brezais húmidos atlánticos meridionais de Erica ciliaris e Erica
tetralix
-Brezais secos europeos
-Brezais secos atlánticos costeiros con Erica vagans
-Matogueiras esclerófilas
-Matogueira arborescente con Laurus nobilis

FLORA
Na área litoral hai unha gran varibilidade de especies en función do achegamento
ao mar e dos tipos de substratos: liques, plantas halófitas, pradeiras,
matogueiras...
Destaca a presenza de Armeria pubigera subsp depilata, Chritmum maritimum,
Plantago maritima, Euphorbia portlandica, Inula crithmoides, Limonium
binervosum, Asplenium maritimum, Daucus carota subsp. gummifer, Silene
uniflora, Asparagus prostratus, Trifolium occidentale, Festuca rubra subsp
pruinosa, Daucus carota subsp gummifer, Leucanthemum pluriflorum, Angelica
pachycarpa, Carlina corymbosa var major ...
ESPECIES DE INTERESE
Arnica montana
Narcissus asturiensis
Ruscus aculeatus
Woodwardia Radicans
Zostera marina
Inula crithmoides

Capileira (Adiatum capillus-veneris)

Algas (golfos) nas pozas que quedan nos
cantís ao debalar o mar

FAUNA
Destacan as aves acuáticas de
areais e de cantís e a presenza
irregular de cetáceos e focas.
Corvo mariño real
(Phalacrocorax carbo)
Percebes (Pollycipes cornucopia). Son crustáceos de vida
sedentaria aos que lles gostan as augas limpas e batidas.
Píllaras riscadas, limícola que invernan
nas costas da zona.

A ría entre Castropol e Ribadeo
A RÍA
A Ría de Ribadeo ou do Eo ocupa unhas 800 ha. É alongada e estreita (10 km de
lonxitude e 800 m de anchura media). Ábrese aproveitando unha falla con
orientación N-S entre a Punta da Cruz en Asturias e a Illa Pancha en Ribadeo.
É unha ría case rectilínea, con algúns entrantes na parte asturiana, que está
limitada por unha costa de cantís rochosos de lousas, xistos e areiscas.
O curso baixo do Eo forma chairas aluviais moi planas e terrazas dando lugar a
un esteiro de extensas marismas que quedan ao descuberto na baixamar.

Pena Furada, na boca da ría de Ribadeo

Enseada e praia de Arnao (Castropol)

Ponte dos Santos, entre Ribadeo e Castropol.

Costa asturiana da ría de Ribadeo (Castropol)

Augas mariñas e medios de marea
-Bancos de area cubertos permanentemente por auga mariña
pouco profunda
-Esteiros
-Chairas fangosas ou areosas que non están cubertas de agua en
marea baixa
-Lagoas costeiras
-Grandes calas e badías pouco profundas
-Arrecifes
Cantís mariños e praias de pelouros
-Vexetación anual sobre refugos mariños acumulados
-Vexetación perenne de bancos de pelouros
-Cantís con vexetación das costas atlánticas e bálticas
Marismas
-Vexetación anual pioneira con Salicornia
-Pastizais salinos atlánticos (Glauco-Puccinellietalia maritimae)
-Matogueiras halófilas mediterráneas e termoatlánticas
-Ríos, de pisos de planicie a montano con vexetación de
Ranunculion
-Brezais húmidos atlánticos meridionais de Erica ciliaris e Erica
tetralix
-Brezais secos atlánticos costeiros con Erica vagans
PRESENTES NO ESTEIRO DO EO,
Matogueiras esclerófilas
-Matogueira arborescente con Laurus nobilis
Prados naturais
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais del Thero-
Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcários, turbosos ou
arxilo-limónicos
-Prados húmidos mediterráneos de herbas altas (Molinion-
Holoschoenion)
Turbeiras
-Turbeiras calcárias de Cladium mariscus
-Mananciais petrificantes con formación de tuf (Cratoneurion)
-Pendientes rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-
Scleranthion
-Covas non explotadas polo turismo
-Covas mariñas somerxidas e semisomerxidas
Bosques
-Carballeiras galaico-portuguesas con Quercus robur e Q.
pyrenaica

Seba (Zostera marina)
FLORA
As especies vexetais están moi influenciadas polo ritmo da mareas, o substrato
(rochoso, areoso, lamacento) e a variacións de salinidade. Abonda a seba, os
xuncos (Scirpus maritimus var. compactus, Scirpus pungens, Cladium mariscus),
a espartina, os carrizos (Phragmites australis), o limonio, a portulaca...
ESPECIES DE INTERESE:
Arnica montana
Ruscus aculeatus
Woodwardia Radicans
Zostera marina
Spartina maritima

FAUNA
O maior interese desta área son as aves acuáticas, en grande parte especies
migradoras, oscilando el número de individuos censados entre los 9.000 e os
25.000, distribuidos en máis de 40 especies, entre as que predominan os láridos,
as anátidas e as limícolas.
Entre as especies protexidas destacan Gavia inmer, Podiceps auritus,
Recurvirostra avosetta, Limosa lapponica, Anas penelope, Numenius arquata e
Anas acuta. Nos peixes destacan a lamprea mariña (Petromyzon marinus), o
sábalo (Alosa alosa) e o salmón atlántico (Salmo salar).
Mazarico real (Numenius arquata)
Mazarico rabipinto (Limosa Lapponica)

Garzota (Egretta garzetta) Cagón (Arenicola mariña), un verme común nos fondos
limpos dos esteiros e areais das rías que se alimenta
filtrando area e deixa estas curiosas moreas.

CORREDORES FLUVIAIS
A maior parte do espazo está
conformado pola cunca do Eo, e parte
das cuncas do Navia, o Porcia e o Miño.
Na zona costeira aparecen pequenos
ríos que desembocan directamente ao
Cantábrico: Rochela, Caínzos, Tacos e
Vilaselán, en Galiza, e Basbosa,
Péligos, Tol, Fernanda e Anguileira, en
Asturias.
O Eo en San Paio (Baleira)

Río Eo
É un río compartido en grande parte
con Asturias que nace en Fonteo
(Baleira) e desemboca na ría de
Ribadeo despois de 99 km de
percorrido. Dos 930 km2
da súa
conca, 700 corresponden ao
territorio galego. Os principais
afluentes son o Rodil, Bidueiro e
Turia pola dereita e o Xudán,
Riotorto e Trabada pola esquerda.
Ten augas altas invernais e unha
moderada estiaxe como
corresponde a ríos de réxime pluvial
oceánico.
O río Eo é un dos poucos ríos galegos
onde se pesca habitualmente o salmón.
Está protexido en varios espazos. LIC
“Río Eo” LIC, Humidal de importancia
internacional (Convenio RAMSAR) e
ZEPA “Ría de Ribadeo” e está incluído
ademais no Inventario de Áreas
Importantes para as Aves da Sociedade
Española de Ornitoloxía (SEO/BidLife).
O Eo en Fonteo (Baleira)

Pozo da Ferrería, nun afluente do Eo en Cubilledo (Baleira)

O Eo na Cortevella (Baleira).
Na área hai un miradoiro, un
muíño, ouriceiras e un
sendeiro acondicionado.

O río de Martín nace na
Serra do Miradoiro (Monte
Salgueiriño) e xúntase co Eo
nas proximidades de Martín.
Baixa por un val estreito e
profundo no que se asenta parte
da fraga da Marronda.
O rego do Souto, un
afluente do Martín no
interior da fraga da
Marronda

Fervenza Pena dos Portelos
En San Xurxo (Ribeira de Piquín) , no
rego de Survial do Couso (Eo) que baixa
da aba oriental da Serra de Meira. O río
cae nun barranco de lousas moi fondo e
escuro dunha altura de máis de 15 m. No
verán ten pouca auga. O camiño atravesa
unha fraga ben conservada na que se
poden ver bos exemplares de castiñeiros
e carballos.
Panel informativo elaborado polo alumnado do colexio

Río Rodil
Nace na Serra do Invernal e percorre as terras da Fonsagrada e Ribeira de Piquín
onde se xunta co Eo. Recibe pola dereita o Rego de Queixoiro, Penide, Pontigón,
Veiga de Logares e A Pontiga. Pola esquerda o Esteiro (ou Esteleiro), Santo
Estevo e Vao Vello.
O Rodil nos Vaos (Ribeira de Piquín)

SEIMEIRAS DO QUEIXOIRO
No lugar de O Queixoiro, parroquia de A
Bastida (concello de A Fonsagrada), no rego
do Queixoiro, un afluente do Rodil.

Seimeira de San Xes.
No rego do Bidueiro, interior da
fraga de San Xes.
Rego do Bidueiro
Un afluente do Eo que baixa do Couto
de Frades e xúntase a el nas
proximidades da Pontenova.
Pozo da Chamosa no Rego Reigadas
en Bogo/Vilaboa (A Pontenova)

Río Turia: nace na aba norte do
Coto de Frades (Taramundi) e
xúntase co Eo na Pontenova.
Rego das Mestas (Turia) en Teixois
(Taramundi)
O Turia na Pontenova

O Eo no coto de Xesteira (El Llano-Asturias)

Fervenza da Pena do
Encanto, no rego de
Ramalledo (Eo) en San
Tirso de Abres

Nace no alto da Garganta (entre a
serra de Ouroso e Bobia) e
xúntase co Eo na Veiga.
Río Suarón en Meredo.
Río Suarón en Meredo
Río Suarón
Nace entre as serras
da Bobia e Oroso e
xúntase co Eo na
Veiga.

Río Navia
É un río compartido con Asturias que nace no Monte Chao da Serra (Serra do
Rañadoiro) en terras do Cebreiro e e desemboca na ría de Navia, no Cantábrico,
despois de percorrer 99 km. Ten un forte caudal de augas procedentes da chuvia
que recibe ao longo da súa cunca e da fusión das neves caídas nos picos máis
altos. Isto fai que as súas augas altas se alonguen ata finais da primavera.
Os principais afluente neste espazo son o Suarna e o Agüeira. Está protexido nos
LICs “Negueira” e “Cunca do Agüeira”.
Canón do Navia en
Negueira de Muñiz

Canón do Navia entre Galiza e Asturias, desde
o miradoiro de Arexo (A Fonsagrada).

Río Suarna
Nace en Fonfría, na serra de
Follabal e recolle tamén as augas
da serra de Liñares. O afluente máis
importante é o rego de Lamas que
nace na serra da Lastra, en
Degolada, e drena case toda a
metade sur da comarca da
Fonsagrada, recollendo as augas
das serras do Hospital, Foncuberta,
O Portelo, O Restelo e Louxas.
Ao longo do río Suarna e os seus
afluentes hai varias rutas sinaladas polo
concello da Fonsagrada: a da Seimeira
de Vilagocende, a que segue o río
pasando pola Naraxa e chega ata a
ferrería, a da Chaila que sobe polo
Suarna desde Vilarín e a do Rellouso
que vai polo rego da Porteliña. En todas
elas podemos ver fermosas fervenzas,
chamadas na zona, seimeiras.
Río Suarna na Naraxa. O Río
Suarna, ao pé da Pena do
Inferno, fai unha curva nunha
zona que está acondicionada
como área de lecer e praia
fluvial.

SEIMEIRA DE VILAGOCENDE
Entre os lugares de Fito e Vilagoncende, na parroquia
de San Martiño de Suarna (A Fonsagrada), no río
Villarbol, afluente do Lamas que vai ao Suarna (Navia).
Rozabragada, no río Rozabragada en
San Martiño de Suarna (A Fonsagrada)

Río Agüeira
Nace na serra de Follabal (A Fonsagrada) e, despois de 47 km de percorrido
xúntase co Navia no encoro de Doiras. Os principais afluentes son o Ahío e o
Bercial.
O Agüeira en Pumares
(Santalla de Oscos).

Seimeira de Morlongo no rego de Villanueva Seimeira de Busqueimado no río Agüeira.

RÍO NEIRA
Un afluente do Miño que nace nas proximidades de Fontaneira (Baleira). Ten un
curto percorrido polo concello, onde tamén o fan o seus afluentes Rego de
Trabeiro (ou Trabazas) e Val de Pedroso. Vai xuntarse co Miño entre os concellos
de Portomarín, O Páramo e Láncara.
Área de lecer no nacemento do
río Neira en Fontaneira (Baleira).
O río Neira en Baleira.

RÍO PORCÍA:
Nace na serra da Bobia e desemboca no Cantábrico, na praia de Porcía, despois
de 31 km de percorrido. Os principais afluentes son o Mazo, Cabo, Valle, Grandal
e Arco.
Fervenza do Cioyo (Castropol)

PRESENTES NOS CORREDORES FLUVIAIS,
Augas estancadas
-Augas estancadas, oligotróficas ou mesotróficas
-Hábitats de auga dóce
-Ríos de pisos de planicie a montano con vexetación de Ranunculion
-Brezais húmidos atlánticos meridionais de Erica ciliaris e Erica tetralix
Prados naturais
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcários, turbosos ou arxilo-limónicos
Turberas
-Turbeiras altas activas
-Pendentes rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion
Bosques
-Carballeiras galaico-portuguesas con Quercus robur e Q. pyrenaica

FLORA
Nas zonas altas aparecen especies de turbeira (rorelas, esfagnos...) e nas ribeira
bosques formados por amieiras (Alnus glutinosa), freixos (Fraxinus excelsior),
salgueiros (Salix atrocinerea e S. alba), avelairas (Coryllus avellana)... con fentos,
oucas, ranúnculospé de boi, narcisos...
Herba canuda (Equisetum sp.)
nas beiras do Eo.
Durante o verán as
beiras do río enchénse
coas flores da herba
moedeira (amarelas),
salgueiriño (violetas) e
herba dos porcos
(rosas).
ESPECIES DE INTERESE
Arnica montana
Narcissus triandrus
Ruscus aculeatus
Sphagnum pylaesii
Vandenboschia speciosa
Woodwardia radicans

Ra patilonga (Rana iberica). Vive preto dos regatos limpos
con correntes e abundante cobertura vexetal.
Merlo rieiro (Cinclus cinclus)
Cabalo do demo (Aeshna cyanea)
FAUNA
O máis significativo son os peixes
migratorios, os anfibios e os
mamíferos, con especial mención á
lontra (Lutra lutra) e o furapresas
(Galemys pyrenaicus); así como
moluscos de interese como o mexillón
de río (Margaritifera margaritifera).

Mazo da ferrería de Bogo (A Pontenova)
A enerxía do río
Os ríos desta área foron aproveitados para mover todo tipo de enxeños, entre os
que destacan os muíños, os batáns e os mazos e outros aparellos para traballar o
ferro. Na actualidade a maioría destas instalacións desapareceron ou deixaron de
funcionar. Algunhas están restauradas e convertidas en museos.

Unha demostración do traballo do mazo en Teixois

Restos da ferrería de Vilar de Cuíña
(A Fonsagrada)
Mazonovo (Santalla de Oscos)

Muíños de Rosario en O Mazo
(San Pedro de Neiro) ás
beiras do río Esteleiro,
afluente do Rodil.

Museo dos Muíños en Mazonovo (Taramundi)

Vista desde o Mondigo cara ao sur
A MONTAÑA
A área montañosa deste espazo actúa de nexo de unión entre as estribacións
máis occidentais da Cordilleira Cantábrica (Serra dos Ancares) e as Serras
Septentrionais de Galiza (O Xistral).
Ao norte aparecen pequenas serras costeiras que limitan a Rasa Cantábrica,
entres as que destaca o Mondigo (570 m). Ao leste as serras de San Isidro (1.082
m), a Bobia (1.201 m), Gallardo e Uría. Ao sur as serras de Liñares, Louxas,
Portelo, Follabal, Louxas, Restelo... Ao leste Puñago, Vacariza, Miradoiro, Panda,
Meira, Pousadoiro e a Cadeira

A orografía é suave, con predominio das formas redondeadas e escasamente
abruptas, con profundos vales, con ladeiras de forte pendente e cumes
xeralmente horizontais con pequenos crestóns. A altitude vai aumentando cara
ao interior. As cotas máis altas son a Serra do Hospital (Pico do Muraldal con
1.109 m), as serras orientais da Bobia (Pena Grallas, con 1.096 m), a Serra das
Penas Apañadas (Pico da Lagoa, con 1.195 m e a Serra de Gallardo (Busbeirón,
con 1.286 m de altitude).
Os materiais dominantes son as lousas, os xistos e as cuarcitas, con pequenos
afloramentos de calcarias.
Rasa costeira e primeiras elevacións
das serras paralelas ao mar.

SERRA DO MONDIGO
Está formada por varios montes de pequena altura situados no concello de
Ribadeo. A máxima altura é o Alto do Mondigo, con 570 m, un excelente miradoiro
sobre a costa desde Burela a Ribadeo. Os montes están practicamente cubertos
de piñeiros e eucaliptos.
Cara oeste do Mondigo.

SERRA DA CADEIRA
Situada ao leste do río Masma, entre o Val de Lourenzá e o val do Eo. O cume mái
alto é o Cerrochao, con 776 m.
Bosque autóctono na aba oeste da Cadeira, en Taboada.

SERRA DO POUSADOIRO
Ten orientación N-S e separa os concellos A Pontenova e Riotorto. Polas dúas
vertentes circulan afluentes do Eo (o Ferreiravella e o Xudán). O punto máis alto é
o Pousadoiro, con 666 m. Está formado por lousas, areiscas, e crestóns de
cuarcitas.
Vista do Pousadoiro desde A Pontenova.

MONTES DE SAN XES
Unha sucesión de montes que forman as últimas estribacións cara ao norte das
serras orientais galegas e fan de linde entre a comarca da Mariña Oriental, as
terras asturianas e a comarca da Fonsagrada. O cume máis alto é o Couto de
Frades, con 916 m, na confluencia entre A Pontenova, A Fonsagrada e Asturias.
Son montes de cumes suaves e vales profundos nos que se atopan algunhas das
mellores fragas atlánticas de Galiza (San Xes e Reigadas) protexidas dentro do
LIC “Carballido”.
Couto de Frades.

SERRA DE MEIRA
Unha parte está no concello de Ribeira de Piquín, na vertente oriental, onde nacen
afluentes do Eo. Unha ruta que sae do Pedregal de Irimia cruza a serra e segue
ata chegar ao río Eo (Ruta Miño-Eo).
Abas leste da Serra de Meira onde se aprecian as
fortes pendentes que caen cara ao río Eo.

PENA OUVIAÑA
Cume de 893 m situado ao leste da serra de Meira que forma parte dunha cadea
de montañas (Montes de Vilar de Calvos) nos lindes orientais do concello de
Ribeira de Piquín con A Fonsagrada e A Pontenova. Está coroada dunha crista de
cuarcitas.
Montes de Vilar de Calvos con Pena Ouviaña á dereita.

MONTES DE LOGARES, CARBALLIDO E VILAR DE CALVOS
Marcan o límite norte da comarca da Fonsagrada, coa de Meira (Ribeira de Piquín)
e a Mariña Oriental (A Pontenova). A maior altura está no coto de Frades (960 m)
preto da fronteira con Asturias.
O Coto Frades.

SERRA DO CORNO DO CERVO
Con orientación NE-SO, situada no concello de Fonsagrada, e rodeada polos
profundos vales do río Rodil e os seus afluentes. O punto máis alto é a Cruz do
Pito, con 849 m. As abas que dan ao río Rodil están ocupadas por carballeiras
moi ben conservadas que forman parte do espazo “Carballido”.
Serra de Corno de Cervo desde A Fonsagrada.
No val a Pobra de Burón.

SERRA DE FOLLABAL
Compartida entre A Fonsagrada e Asturias, con orientación SO-NE. Está formada
por lousas e cuarcitas. A máxima altura está en Penas Apañadas, con 1.203 m.
O monte Penas Apañadas, situado ao sur do Porto do Acebo, fai fronteira con Asturias. Desde os cumes
hai unha ampla panorámica sobre as serras orientais, desde o Pousadoiro ata os Ancares.

SERRA DO INVERNAL
Esténdese cara ao norte desde a Serra de Follabal, nas proximidades da
Fonsagrada. O cume máis alto é a Lomba do Tresvilar, con 937 m.
Serra do Invernal desde o cume das Penas Apañadas.

SERRA DE LIÑARES
Prolongación cara ao surleste da serra de Follabal. A máxima altura é o Seixón,
con 953 m. Polo leste está rodeada polo río Navallos e polo oeste, polo Suarna,
que van ao Navia.
Serra de Liñares (A Fonsagrada) e ermida da Fornaza

Busbeirón e encoro do Navia
SERRA DE URÍA
Pecha o val do Navia polo Leste, con orientación NE-SO e fai linde con Asturias.
O seu punto máis alto é o Busbeirón, con 1.286 m. Na súa vertente oriental nacen
varios regatos afluentes do Navia.
SERRA DE GALLARDO:
Esténdese con dirección N-S pola fronteira entre Negueira de Muñiz e Asturias.
Unisa á serra de Uría no Busbeirón.

SERRA DO HOSPITAL
Situada entre Baleira e A Fonsagrada, con orientación SO-NE. As rochas
dominantes son lousas e xistos e, nos cumes, cristas de cuarcita. As máximas
alturas son o Pico do Hospital e o Lagoaseca, ambos con 1.108 m. Os ríos da
vertente norte van á conca do Rodil (Eo) e os do sur á do Navia.
Cara sur da Serra do Hospital desde a serra de Louxas.

Serra do Muradal (no primeiro plano), montes de Vilar de Calvos e Carballido
SERRA DO MURADAL
Con dirección NE-SO, unida á do Hospital polo sur. Está formada por lousas,
xistos e cuarcitas. O punto máis alto é o Pico do Muradal, con 1.108 m.

SERRA DO POZO
Pequena serra con orientación N-
S, Limita polo norte co río Eo e
polo leste cun afluente do
mesmo. No sur (Fontaneira) nace
o río Neira, afluente do Miño. O
monte máis alto é o Panda con
933 m. Unha grande parte das
abas do leste da serra do Pozo
están ocupadas polas fragas de
Estornín.
Serra do Pozo, á esquerda
unha pequena parte da Fraga
de Estornín.

SERRA DA LASTRA
Con orientación N-S, situada entre A Fonsagrada e Baleira. A máxima altura e O
Padornelo, con 958 m.
Cumes de cuarcita na Serra da Lastra (Baleira)

MONTE DA MARRONDA
Pequeno sistema montañoso de
864 m de altura rodeado polos
vales do río Martín e Souto,
formada por rochas silíceas
paleozoicas. Destaca polas
fragas autóctonas situadas na
aba leste. Esta protexido como
LIC e ZEP.
Entre as especies arbóreas da
fraga da Marronda destaca a
presenza das faias, unhas das
máis occidentais de Europa.

SERRA DO MIRADOIRO
Con orientación N-S, fai fronteira entre Pol, Castroverde e Baleira. O sector
occidental está formado por xistos calcárias e dolomías, a central de bandas
paralelas de pelitas e areíscas envoltas por faixas estreitas de cuarcitas. A
máxima altura é o Padrairo, con 1.034 m
Na parte oriental nace o Eo e o seu afluente o Martín, así como varios regos das
súas cabeceiras.
Cuarcitas nos cumes da serra

SERRAS DA VAQUERIZA E PUÑAGO
Xunto coa do Miradoiro, separadas por pequenas diferenzas de cota, forman unha
liña recta contínua, con orientación N-S, na que apenas se distinguen os cumes.
Están formadas por faixas concéntricas de pelitas, cuarcitas, calcárias e areíscas.
O Punto máis alto da Vaqueriza é o Pedrazo, con 919 m, e o do Puñago é o Lagua,
con 945 m.
Vista do conxunto das serras, O Puñago á esquerda e a Vaqueriza á dereita.

SERRA DE FONCUBERTA
Esténdese entre os cursos altos dos ríos do Castelo e Lamas, ao sur da Serra do
Hospital.O punto máis alto acada 774 m.
Serra de Foncuberta desde o monte Restelo.

SERRA DO PORTELO
Compartida entre os concellos da Fonsagrada e Becerreá, con orientación NO-SE.
O punto máis alto é o Portelo, con 938 m.
O Portelo no Inverno

MONTE RESTELO
É o cume dun sistema de serras radiais
que perden altura cara ao vales do
Navia e o Suarna. Pola súa posición é
un magnífico miradoiro sobra as serras
dos Ancares, A Fonsagrada e Becerreá.
Panorámica da metade sur da comarca da Fonsagrada desde o monte Restelo.
Cume do monte Restelo (1.013 m).

SERRA DE LOUXAS
Con orientación E-O, en terreos dos concellos de A Fonsagrada e Navia de
Suarna. O punto máis alto é A Louriña, con 912 m. Ten formas suaves e
achairadas, aproveitadas en grande parte para pastos e outros cultivos.
Serra de Louxas no verán.

SERRA DA BOBIA
Esténdese entre as cuncas do Eo e o Navia, no linde entre os concellos de
Castropol e Vilanova de Oscos. O cume áis alto é o Filso da Bobia, con 1.201 m.
Nela nacen os ríos Porcía, Suarón, Urubio, rego da Bobia...

PRESENTES NA MONTAÑA,
-Ríos, de pisos de planicie a montano con vexetación de Ranunculion
-Brezais húmidos atlánticos meridionais de Erica ciliaris e Erica tetralix
Prados naturais
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcários, turbosos o arxilo-limónicos
-Prados pobres da sega de baixa altitude
Turbeiras
-Turbeiras altas activas
-Pendentes rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion
Bosques
-Faiais acidófilos atlánticos
-Bosques de ladeiras, desprendementos ou barrancos do Tilio-Acerion
-Carballeiras galaico-portuguesas con Quercus robur e Q. pyrenaica
-Bosques de Castanea sativa
-Sobreirais de Quercus suber
-Bosques de Ilex aquifolium

Unha constante nas serras da zona é o aproveitamento agrogandeiro dos cumes achairados e o forestal
das abas encostas, onde se conservan grandes superficies de bosques autóctonos.
Os cumes aparecen dominados polo mato de breixos e piornos e nos vales
aséntanse diferentes formacións arbóreas: con carballos, bidueiros, acivros,
pradairos e, máis raramente, faias e teixos. Nalgunhas zonas do val do Navia hai
érbedos e sobreiras e na contorna das poboacións soutos.

Detalle das follas e das cúpulas nas que están
pechados os froitos das faias (faiucos).
Capudre
Teixo
Cerdeira brava (Prunus avium). Ten numerosos
froitos vermellos de sabor lixeiramente amargo.
ESPECIE DE INTERESE
Arnica montana
Ruscus aculeatus
Sphagnum pylaesii
Vandenboschia speciosa
Woodwardia radicans

Os paxariños (Linaria
triornotofora) danlle cor ás beiras
dos camiños e aos lindeiros.
No sotobosque e nas matogueiras predominan as
arandeiras e as uces ás que acompañan numerosas
herbas e outras plantas que viven nas zonas
sombrizas ou ocupan os claros.
Nas terras máis secas e
orientadas ao sur podemos
atopar ourego (Origanum
vulgare).
Toxo gateño (Ulex nanus). Un toxo de
pequeno tamaño que florece durante case
todo o ano nas matogueiras que cobren as
partes altas dos montes.
Arandeiras (Vaccinium myrtillus)

Lagartixa dos penedos (Podarcis hispanica).
Acada na área de Negueira o punto máis ao
norte da súa distribución en Galiza.
Lobo (Canis lubis
signatus), un
habitante común
destas serras.
FAUNA
Destaca a grande diversidade de
aves do mato e do bosque e
pequenos mamíferos cun total
de oito quirópteros (un incluído
no Catálogo Rexional de
Especies Ameazadas do
Principado de Asturias e no
Galego, Miniopterus
schreibersii.
Bacaloura (Lucanus cervus), o insecto máis
grande de Europa. Pasa varios anos en estado
larvario alimentándose da madeira morta das
árbores vellas. Na actualidade é unha especie
protexida debido á reducción dos seus hábitats.

Porto de Ribadeo
ACTIVIDADES
-Agrogandaría, forestal, pesca e
marisqueo, servizos (destaca o turismo)...

Complexo hidráulico de Teixois
O Plan de Desenvolvemento Integral Oscos-Eo, foi pioneiro na aplicación da Lei de
Agricultura de Montaña en Asturias, e vangardista no desenvolvemento das zonas de
montaña desde o ano 1985. Entre os principais obxectivos está a conservación e o coidado
do medio na zona aproveitando os recursos naturais e o patrimonio etnográfico.

ÁRBORES SENLLEIRAS
Carballo do Trobo (A Fonsagrada).
Mide máis de 21 m de altura e 3,50
m de perímetro.

Teixo da Pasada (Fontaneira,
Baleira). Mide 9 m de perímetro.

Teixo de Córneas (Baleira). Mide
7,40 m de perímetro e ten máis
de 400 anos. Está considerado o
´máis vello de Galiza.

Teixos de Carballido (A Fonsagrada).

Teixos de Busqueimado (Santalla de Oscos).

CARBALLOS DE RIOXOAN
En Rioxoán (Pol). Dous carballos de bo porte situados nunha explotación gandeira.
COMO CHEGAR: na estrada do Cádavo a Meira, pouco despois do cruce de Rioxoan a Ribeira de Piquín vense os carballos no interior dunha propiedade situada á
dereita.
CARBALLO DE MOSTEIRO
Situado na praza de Mosteiro (Pol) á esquerda do concello, nunha propiedade privada.
AMIEIRAS DOS VAOS
Á beira do río Rodil nos Vaos (Ribeira de Piquín). Varias amieiras: 4,60 e 4,10 m de contorno.
COMO CHEGAR: na estrada de Chao de Pousadoiro a Fonsagrada cóllese en dirección a Os Vaos, e no desvío da poboación, báixase ao río Rodil, á esquerda, antes de
cruzar a ponte
AMIEIRAS DOS VAOS
Á beira do río Rodil nos Vaos
(Ribeira de Piquín).
Varias amieiras:
4,60 e 4,10 m de contorno.

HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
Forte de Ribadeo. Fornos de calcinación do mineral de ferro (A Pontenova)
Restos do castelo da
Pobra do Burón
O territorio da Reserva da Biosfera foi poboado desde
tempos moi antigos, do que dan testemuñas os restos
de poboamentos prehístoricos.
Desde a Idade Moderna ata o pasado século houbo unha
intensa actividade de mineiría e manufactura do ferro,
que deixou mazos e ferrerías, minas, vías férreas,
cargadoiros de mineral, fornos... A cidade de Ribadeo
foi un importante porto comercial.
Por todo o espazo consérvase un importante patrimonio
etnográfico e histórico artístico: muíños, pontes,
hórreos, igrexas, pazos, conxuntos urbáns...
O Camiño Xacobeo do Norte atravesa a zona.

PUNTOS DE INTERESE
BALEIRA
•Fonteo
•Fontaneira
•Área de lecer A Cortevella
•ÁRBORES SENLLEIRAS: teixo de Córneas
•FERVENZAS: Pozo da Serra, Pozo da Ferrería
Casa en Paradevella (Baleira).
Hórreo en Fontaneira (Baleira).

A FONSAGRADA
•ÁRBORES SENLLEIRAS: Teixos de Peizais, carballo de Santoso de Cereixido
•FERVENZAS: Seimeiras de Vilagocende, Queixoiro, Rozabragada
•IGREXAS: capela de Santa María, Allonca, Santa María de Lamas
•Muíños: San Pedro Nerio, Rozabragada, Vilar de Cuíña, Vilarín...
•Mazo da Porteliña, ferrería de Vilar de Cuíña
•Ruínas do hospital de Montouto
•Ponte de Lamas de Moreira
•Museo etnográfico
•Caleiros de Arroxo
•Minas de ferro e outros minerais
•Cortiños
•Cileiros (palleiras circulares pechadas)
•Canón do Navia
•Área de lecer da Naraxa
Mueseo etnográfico da Fonsagrada
Casas típicas da Fonsagrada

NEGUEIRA DE MUÑIZ
•Festa do Viño
•Encoro de Grandas de Salime (río Navia)
•Monte Busbeirón
Val do Navia (Entralgo, Negueira de Muñiz)

A PONTENOVA
•Fragas de San Xes e As Reigadas
•FERVENZAS: San Xes, Pozo da Chamosa
•IGREXAS: Bogo
•Mazo e muíño de Bogo
•Fornos de calcinación de mineral de A
Pontenova
•Área de lecer do Eo
Fornos de calcinación da Pontenova

RIBADEO
•IGREXAS: capela da Atalaia, convento de santa Clara (século XIII)
•Casco histórico de Ribadeo (casa modernistas)
•Aduana Vella
•Cargadoiro de Mineral
•Forte
•Illa Pancha
•Praia das Catedrais
•Rinlo
Antiga cetárea de Rinlo, a primeira de Galiza.
Embarcadoiro de mineral das minas de ferro de
Vilaodrid (A Pontenova)
Ribadeo desde o miradoiro do monte de Santa Cruz

RIBEIRA DE PIQUÍN
•ÁRBORES SENLLEIRAS: amieiras de Os Vaos (río Rodil)
•Áreas de lecer no río Eo
•Fervenza Pena dos Portelos
•Muíños
Os Vaos. No val do Rodil, no linde coa Fonsagrada e
o espazo protexido Fragas de Carballido.

TRABADA
•Área de lecer “A Choza” no Eo
•Menhir Marco da Pena Verde en Fornea (linde entre os concellos de Trabada, Barreiros e
Ribadeo)
Área de lecer “A Choza” na Ría de Abres, no Eo, Conta con embarcadoiros,
paneis explicativos e observatorio de aves.

CASTROPOL
•FERVENZAS: “El Cioyo” (río Porcia)
•Castro costeiro de Corno de Villadún
•Praia de Peñarronda (illote con arco)
•Muíño de marea en Barres (As Acías)
•Rutas costeiras
Castropol desde o muíño de Barres
Molín das Acías (muíño de marea) en Castropol

Hórreo en Ferreirela
SANTA EULALIA (SANTALLA)
DE OSCOS
•ÁRBORES SENLLEIRAS: teixos en
Busqueimado e Quinta
•FERVENZAS: A Seimeira de
Busqueimado (Río Agüeira-Navia)
•Mazonovo (traballo nos antigos mazos
de ferro)
•Ruta dos cortíns
Mazonovo
Casa-museo Marqués de Sargadelos

SAN MARTÍN DE OSCOS
•Museo casa campesiña
•Minas
•Ruta de Piorno aos Fornos
•Áreas de lecer

•Mosteiro de Santa María (século XII)
VILLANUEVA (VILANOVA)
DE OSCOS
•Explotacións mineiras romanas
•Ecomuseo do pan
•FERVENZAS: Seimeira de Morlongo
•Mosteiro de Santa María

Vista de El Llano, capital do concello
SAN TIRSO DE ABRES
•FERVENZAS: Pena do Encanto
•Mina romana de Salgueiro (de ferro)
•Ruta do ferrocarril
•Muíño de vento

TARAMUNDI
•Os Teixois: ferrería, muíño, batán
•Mazonovo, museo dos muíños
•Casa da Auga de Bres
•Museo dos coitelos
Teixois
Museo dos coitelos

Mazo de Meredo
A VEIGA
•Ponte antiga de Piantón
•Mazo de Meredo
•Cristo de Paramios
•Senda das 12 pontes
Río Suarón na Veiga
Ponte en Piantón

ESPAZOS PROTEXIDOS
LIC NEGUEIRA
Espazo de 4.558 ha (está proposta unha ampliación a 6.550 ha) no concello de
Negueira de Muñiz. Inclúe parte do curso do río Navia e o seu encoro de Grandas
de Salime e os montes que o rodean. O val do Navia en Negueira ten unhas
características climáticas especiais que permiten a convivencia de especies
atlánticas e mediterráneas (nas zonas máis baixas e abrigadas).
A parte alta dos montes está cuberta dun mato de uces e nas partes máis baixas de toxo,
xesta e algún érbedo. Na ladeira do Monte Mouro medra un bo bosque de cerquiños e
piñeiros. Nas partes secas pódense ver sobreiras.
A fauna máis representativa son as aves (miñato común, azor, rapaces nocturnas...) e os
mamíferos (lobo, raposo, corzo, xabarín, esquío, xeneta, marta, gato bravo...)

Vista xeral da
Marronda.
Hai unha gran ruta
(GR 1) “A Marronda”
de 66 km que sae de
Fonteo e percorre
parte do concello de
Baleira pasando por
Cubilledo, segue
parte do curso do río
Eo e rodea a
Marronda.
LIC A MARRONDA
Espazo de 1.239 ha que inclúe parte dos vales do curso alto do río Eo, a marxe
dereita do río Martín e o seu afluente Souto e as fragas que os rodean, en terreos
dos concellos de Baleira.
É unha fraga autóctona de montaña que cobre a ladeira norte do Monte da
Marronda (864 m de altitude) e os vales do río Martín e Souto.
As árbores máis comúns na fraga son: carballos, capudres, abelairas, bidueiros, carbas,
acivros, maceiras bravas, pereiras bravas, faias, teixos... Para visitar a Fraga pódese ir
desde Fonteo pola estrada da Braña a Martín
Interior da fraga.

LIC CARBALLIDO
Ocupa dúas zonas separadas que se corresponden cos vales dos río Rodil e
Bidueiro, afluentes do Eo. 4.828 ha nos concellos de A Fonsagrada, A Pontenova
e Ribeira de Piquín. A fraga de San Xes (ou Cabanal) , unha parte da fraga de
Reigadas e case a totalidade das fragas de Carballido, situadas nos caborcos
excavados en xistos polo río Rodil e os seus afluentes Veiga de Logares, Muíños,
Pontigón, Vao Vello e Santo Estebo.
O seu maior interese reside en ser fragas atlánticas moi ben conservadas cunha
flora e fauna moi variadas, ao que hai que engadir o atractivo paisaxístico e
etnográfico da zona.
A fraga de San Xes (ou
Cabanal) é unha das
maiores fragas de Galiza,
situada entre o cume do
Caramelo (870 m) e a marxe
esquerda do río Bidueiro ou
San Xes, cubrindo por
completo unha aba de lousa
de 40 m de desnivel.

LIC SERRA DE FONCUBERTA
Un espazo de 15.523,2 ha proposto en 2011 como LIC e ZEC (pendiente de
aprobación), co que se crea unha gran unidade ao conectar entre si as fragas e
serras orientais: os LICs Os Ancares-O Courel polo sur, Carballido, polo Norte e A
Marronda, polo oeste. Ten un gran interese paisaxístico, biolóxico e etnográfico.
O territorio está conformado por unha sucesión de serras que teñen como eixo as serras do
Hospital e Follabal. Cara ao norte: Lastra, Muradal e Lagua Seca; e cara ao sur Lastra,
Madorra, Escamelada, Foncuberta, Penas de Ferreira e Fornelos, montes de Ribón e
Piqueira, Alto da Cuíña e Monte Maior.

O Eo na Pontenova
LIC RÍO EO
É un espazo que inclúe a ría de Ribadeo, o curso do Río Eo desde Santalla, na
Ribeira de Piquín ata a desembocadura e os seus afluentes Rodil, Turia e
Trabada.
É unha área con importantes valores ecolóxicos onde podemos atopar
ecosistemas diferentes: o esteiro, o río, os bosques de galería...
Salmón, unha especie emblemática do río
Eo.

Patos rabudos
RÍA DE RIBADEO
Humidal de importancia internacional (Convenio RAMSAR -563,44 ha) e Zona de
especial protección para as aves (ZEPA -1.915 ha), compartida con Asturias.
Está incluída no Inventario de Áreas Importantes para as Aves da Sociedade
Española de Ornitoloxía (SEO/BidLife).
É unha zona que destaca por ser unha das áreas de descanso máis importantes
para as aves invernantes entre as que se atopa a maior concentración de patos
rabudos (Anas acuta) de España (arredor de 1.000 exemplares).

LIC PRAIA DAS CATEDRAIS
Espazo que abrangue a costa desde a
punta Corbeira ata a punta do Gallín e
un tramo do curso baixo do Regueiro
da Barranca que desemboca na praia
de Arealonga; 297 ha nos Concellos de
Barreiros e Ribadeo. A Praia das
Catedrais (28,94 ha) está declarada
tamén Monumento Natural. O maior
interese do espazo reside nos cantís
traballados polo mar nos xistos e
areiscas da rasa de Ribadeo.

LIC PENARRONDA-BARAYO
Espazo costeiro que abrangue o litoral desde a Punta do Torno ata Los Aguiones
(4266,88 h terrestres e 78,87 ha mariñas. Dentro da Reserva da Biosfera está
incluído o litoral de Castropol ata a desembocadura do rego de Penarronda.
A Praia de Penarronda está declarada tamén Monumento Natural. Ten un sistema
dunar ben conservado. É a única localización asturiana no que aparece o alhelí de
mar (Malcomia Littorea), e marca o extremo occidental da reducida área de
nidificación da gabita (Haematopus ostralegus).

LIC CUNCA DO AGÜEIRA
Inclúe o tramo do rio Agüeira, desde
Pelorde ata San Mamede e parte do
curso do seu afluente Ahío. 174 ha nos
concellos de Pesoz, Santalla e San
Mariño de Oscos. Son cursos fluviais
de alta naturalidade que conservan
unha boa vexetación de ribeira.
Destaca a presenza da saramaganta
(Chioglossa lusitanica) e a lontra
(Lutra lutra).

Plantacións de eucaliptos no val do Eo
PROBLEMAS
-Presenza de especies invasoras
-Abandono do medio rural
-Incendios forestais
-Repoboacións con especies alóctonas...

Montaxe e fotos: Adela Leiro Mon Daporta
Agosto 2016

Reserva da Biosfera río Eo, Os Oscos e Terras de Burón

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (12)

Similar to Reserva da Biosfera río Eo, Os Oscos e Terras de Burón

Similar to Reserva da Biosfera río Eo, Os Oscos e Terras de Burón (19)

More from monadela

More from monadela (20)

Reserva da Biosfera río Eo, Os Oscos e Terras de Burón