SlideShare a Scribd company logo
1 of 120
ESPAZOS NATURAIS
FRAGAS DO EUME
Espazo situado nos vales do Eume e algúns dos seus afluentes, entre o límite das
provincias de A Coruña e Lugo (concello de Xermade) e o límite da influencia das
mareas na parroquia de Ombre en Pontedeume (rego de Pouso). Inclúe o monte
Fontardión ao norte e o Queixeiro ao sur e parte da vertente coruñesa da Serra da
Loba.
O Eume e os seus afluentes forman vales profundos nos que se conservan áreas
de bosque atlántico de gran pureza cunha graden diversidade de especies de
animais, vexetais e fungos, algunhas moi raras ou únicas.
Na área do parque podemos atopar diversidade de ecosistemas: bosques de ribeira, fraga
atlántica caducifolia, monte baixo e algunha zona repoboada con piñeiros e eucaliptos. Á
riqueza e diversidade biolóxica hai que engadirlle a beleza da paisaxe con boas vistas
panorámicas sobre a fraga e o río, vales encaixados e fervenzas, e monumentos
etnográficos (muíños, pontes) e artísticos (mosteiro de Caaveiro).
SITUACIÓN: Ao nordeste da provincia da Coruña, entre a Ría de Ares e
a Serra da Loba. Localidades de referencia: Pontedeume, As Pontes
de García Rodríguez, As Neves e Monfero.
SUPERFICIE: 9.127 ha
CONCELLOS: Cabanas, A Capela, As Pontes de García Rodríguez,
Monfero, Pontedeume.
VALORES NATURAIS: paisaxe, xeoloxía, fragas, ríos, flora e fauna,
historia, etnografía...
CONCELLOS
Hai unha proposta de ampliación do
LIC pendiente de aprobación que
Encoro do Eume
PROTECCIÓN
-Parque Natural, con 9.126 ha (agosto de 1997)
-Lugar de importancia comunitaria (LIC) 29 de decembro de 2004
-Zona especial de conservación (ZEC) (9.387 ha) 31 de marzo de 2014
-Sempre figurou no catálogo de lugares de interese natural de Galiza, no primeiro
inventario feito polo ICONA e nas Normas de Planeamento Provincial.
-Está proposto para Reserva da Biosfera.
As Eiras (Monfero)
CLIMA
Atlántico, con verán frescos e invernos suaves
Canón do Eume desde Pena Cavada, ao fondo o Fontardión
XEOLOXÍA/RELEVO
No relevo alternan cumes de formas suaves con vales profundos de paredes
verticais. O eixo do espazo é o canón do Eume que aproveita unha falla e
escavado entre os granitos do Forgoselo, ao norte e os xistos do Queixeiro e a
Serra da Loba, ao sur e leste.
Granitos Xistos
Canón do Eume nunha das zonas máis escarpadas
Serra do Queixeiro, coa Pena Fexa ao fondo
SERRAS
As principais serra son o Macizo do Forgoselo, ao norte; a serra do Queixeiro, ao
sur e a Serra da Loba, ao leste.
O Forgoselo desde o Queixeiro, no centro o Fontardión
MACIZO DO FORGOSELO
É un extenso aplanamento situado entre a Depresión das Pontes e a costa, ao
norte do río Eume, en terreos dos concellos de A Capela, As Pontes, As Somozas
e San Sadurniño. Aséntase sobre un afloramento circular de granito intrusivo de
dúas micas que contrasta coas rochas xistosas da contorna. O relevo é suave e o
punto máis alto é o Monte Forgoselo ou Racamonde con 542 m. É frecuente
atopar bolos, pías e cacholas.
A parte norte está incluída no LIC “Xuvia-Castro-Forgoselo” e a zona sur no
Parque Natural Fragas do Eume.
O Fontardión, cume máis alto do Forgoselo neste espazo
SERRA DO QUEIXEIRO
Ten orientación O-E. Está situada ao sur do canón do Eume, no concello de
Monfero e limitada ao leste polo río Frei Bermúdez, afluente do Eume. Cara ao sur
nacen varios afluentes do Lambre. As rochas dominantes son xistos e lousas,
con algúns tramos de cuarcitas. O punto máis alto é Pena da Uz, con 705 m.
Unha grande parte está incluído no Parque Natural Fragas do Eume. O val do río
Frei Bermúdez e o Canón son Reservas Integrais.
Accedese desde Monfero.
Panorámica desde o monte Fesa sobre a comarca do Eume e a costa da ría de Ares e Betanzos
Pena Fesa
Pena Teixa desde o encoro do Eume
Fraga na serra do Queixeiro
Paredes do canón na serra do Queixeiro
Serra do Queixeiro
Serra do Queixeiro, en Eiras, entre os vales do Eume e o Frei Bermuz
Cara oeste da Serra da Loba desde o monte dos Penedos coas fragas da Davasa e do Porto da
Táboa, no val do rego dos Casas, afluente do Frei Bermuz (Eume).
SERRA DA LOBA
Esténdese con dirección N-S, facendo de fronteira entre as provincias de Lugo e
A Coruña, desde a Depresión das Pontes ata as cabeceiras dos ríos Mandeo
(oeste) e Labrada (leste) que a separan da Cordal de Montouto. É unha serra de
relevo suave modelado sobre granito de dúas micas, gneis “ollo de sapo”, xistos
migmatíticos e granito intrusivo.
Fai de divisoria de augas entre a conca do Miño e as do Lambre e Mandeo.
O punto mái alto é a Pena Verde, con 709 m.
Accedese desde Monfero, As Pontes ou Momán. Ten unhas excelentes vistas
sobre a depresión das Pontes e o val do Eume.
Serra da Loba desde o monte Fesa
Pena Verde, o cume máis alto da serra da Loba, entre Monfero e Xermade
Serrón do Lobo, unha prolongación da serra da Loba con dirección oeste-leste
Parque eólico experimental de Sotavento, no límite do
espazo protexido, entre Monfero e Xermade.
Río Sesín
REDE FLUVIAL
Todo o espazo está articulado arredor do río Eume, no seu curso medio e baixo,
que percorre o territorio de leste a oeste, desde as serras da Dorsal ata a ría de
Ares e recibe numerosos afluentes de cursos rápidos e vales encaixados onde
abondan os rápidos e as fervenzas.
RÍO EUME
Nace no Seixobranco (Serra do Xistral),
recolle as augas dos concellos de Muras,
Xermade, As Pontes, Capela, Monfero,
Pontedeume e Cabana e vérteas na Ría de
Ares, despois de 80 km de percorrido.
Corre rápido e encaixado no seu tramo
superior onde é represado no encoro de
Ribeira. Ábrese logo na depresión das
Pontes e é de novo remansado polo
encoro da Capela. Atravesa encaixado e
rápido a Fraga de Caaveiro para abrirse
preto da súa desembocadura. É un río
caudaloso polas abundantes
precipitacións da súa cunca e presenta
unha importante estiaxe entre xullo e
setembro.
AFLUENTES NESTE ESPAZO
Pola dereita: Caxado, Pareiro ou Rebardille, Cadavás,
Pereira, Rego da Igrexa, Morixoso, Teixido, Sesín,
Lagoa e Pouso (linte do espazo polo NO).
Pola esquerda: Porto do Vilar, Frei Bermuz, Salgueiro,
Lioiras, Abeledo, Teixeiro, Cancela, San Bartolomeu,
Vaca, Cal de Viñas, Estrille, A Ferrería e Porto da
Encoro e presa do Eume
A orografía do terreo polo que discorre o curso do río Eume convérteo nun lugar idóneo
para o aproveitamento da enerxía hidráulica. Os encoros modifican o caudal do río
afectando ás especies que viven nel. O río está retido no encoro do Eume ou da Capela e
máis abaixo atópanse os restos das antigas centrais Ventureira e O Parrote (no San
Bartolomeo).
Encoro do Eume ou da Capela Antiga central Ventureira
Rego do Cego
AS PONTES DE
GARCÍA RODRÍGUEZ
MONFERO
RegodeRebardille
Regodo
PortodoVilar
REGO REBARDILLE
Nace no Pico Montouto e
discorre polo concello das
Pontes.
AS PONTES DE
GARCÍA RODRÍGUEZ
MONFERO
RíoFreiBermuz
As Eiras
R.dePicheira
R.doTeixeiro
R.daPererira
Monte da
Carboeira
A Filgueira
Sanguiñedo
O Peteiro
Pena do
Teixo
O Abeledo
O Eume nas Eiras (Monfero)
O Eume nas Eiras (Monfero)
RÍO FREI BERMUZ
Nace entre os montes de Pena e
Serra da Loba e discorre cara ao
norte a xuntarse co Eume
formando un profundo canón no
que se conservan unhas
excelentes fragas atlánticas. Unha
grande do seu curso forma parte
do Parque Natural e está
protexido como Reserva Integral.
Os principais afluentes son o
Porto, Dos Casás e Lousado, pola
dereita; e o Paial, Castro,
Lambazal e Cortella, pola
esquerda.
Río Frei Bermuz en Maceira
(Alto de Xestoso, Monfero)
Nacentes do río Frei Bermuz (rego dos Casás) na serra da Loba
Confluencia do rego dos Casás co
Frei Bermuz en Maceiras (Sobrado)
O rego dos Casás na ponte do
Dez (Maceiras, Sobrado)
Val do Frei Bermuz antes de se xuntar co
Eume, na zona de Reserva Integral
O río Frei Bermuz no encoro do Eume, nas Eiras (Monfero)
Encoro do Eume na Filgueira (As Pontes)
Encoro do Eume na Filgueira (As Pontes)
Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
Vista desde a ruta dos Cerqueiros
Penas do Serrón e do Teixo, na serra do Queixeiro (Monfero)
Encoro do Eume en Abeledo (Monfero)
AS PONTES DE
GARCÍA RODRÍGUEZ
MONFERO
ENCORO
DO EUME
A CAPELA
CENTRAL
DO EUME
R. de Morixoso
R.deTeixido
A Ermida
Penedo
Empardado
Fontardión
CENTRAL
DA VENTUREIRA
Encoro do Eume
Presa do Eume co Penedo Empardado en fronte
Canón do Eume, entre os concellos de A Capela e Monfero.
O Eume xusto debaixo o encoro forma unha gorxa innacesible con interesantes saltos, nunha zona
declarada Reserva Integral dentro do Parque natural Fragas do Eume.
Accedese desde As Neves pola estrada que baixa á central do Eume e despois de cruzar a ponte desde a outra beira da
estrada vese o canón. Tamén se pode acceder pola estrada que vai á presa desde Goente. Unha ruta permite percorrer
unha parte con bosques frondosos e vistas espectaculares.
REGO DE MORIXOSO
Nace na Pena do Crego e, despois
dun curto percorrido con moito
desnivel, desemboca no Eume desde
o alto do canón, nunha zona afectada
por unha antiga canteira.
Tramo do río Eo encaixado en materiais graníticos e xistos con fortes pendentes
Canón do Eume, nunha das zonas declaradas reserva integral.
A vexetación de folla caediza da fraga do Eume múdase en todas as cores no outono.
Paredes do canón do Eume
Canón do Eume desde a Pena dos Mouros (Monfero)
RÍO TEIXIDO
Nace no Fontardión e xúntase co
Eume ao pé da antiga central
Ventureira. Forma varios rápidos e
fervenzas de pouca altura.
FERVENZA NO REGO DE VILARIÑO
Un afluente do Teixido
R
. do
Parrote
CENTRAL
DE SAN BARTOLOMEU
MONFERO
A CAPELA
Suapena
R. Sesín
Mosteiro de
Caaveiro
CABANAS
Vilafaíl
REGO DO PARROTE
OU SAN BARTOLOMEU
Nace na serra do Queixeiro e
xúntase co Eume augas abaixo da
Central Hidroeléctrica.
Central do Parrote ou de San Bartolomeu
Rego da Vaca
RÍO SESÍN
Nace na aba norte do Fontardión e
desemboca ao pé do mosteiro de
Caaveiro. Antes de xuntarse co
Eume o Sesín encáixase en
granitos nunha zona con rápidos e
varias fervenzas de distintas
alturas. A máis grande ten uns 10
m. Todo este tramo do río está
aproveitado con muíños, algúns
rehabilitados como aula
etnográfica.
Os arredores están ocupados por
unha fraga ben conservada.
Ponte romana sobre o río
Sesín, entre Gunxel e Paces
FERVENZAS DA MAZOCA
Na parroquia e concello de A Capela.
Accedese desde As Neves pola estrada que baixa
á central do Eume. Despois de pasado Gunxel
(aproximadamente 2 km) crúzase a ponte de
Mazoca e pásanse un recinto pechado onde están
os muíños. Ao rematar a sebe hai un pequeno
entrante e un carreiro que baixa ao muíño de
Pedro e á fervenza principal atravesando unha
fraga. Desde a ponte da Mazoca hai tamén un
carreiro á dereita polo que se pode seguir o río e
ver outras fervenzas.
Muíños da Mazoca
Fervenzas no Sesín, en Caaveiro
Os monxes de Caaveiro construíron
para o servicio do mosteiro unha ponte
e un muíño no río Sesín.
Fraga do Eume no outono
Fraga do Eume no Verán
O Eume desde o
mosteiro de
Caaveiro
O Eume no outono
R. da Ferrería
ESTEIRO
DO EUME
MONFERO
CABANAS
SoaserraR. do
Pouso
Taboada
PONTEDEUME
Chao de
Ombre
O Eume entre Cabanas e Pontedeume
O Eume entre Cabanas e Pontedeume
O Eume entre Cabanas e Pontedeume
TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Lagos e estanques distróficos naturais
-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-Batrachion
-Ríos de ribeiras lamacentas con vexetación de Chenopodion rubri p.p. e de Bidention p.p.
-Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix
-Queirogais secos europeos
-Matogueiras arborescentes de Laurus nobilis
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Formacións herbosas con Nardus, con numerosas especies, sobre substratos silíceos de zonas
montañosas (e de zonas submontañosas da Europa continental)
-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion caeruleae)
-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) .....
.....
-Turbeiras altas activas
-'Mires' de transición
-Depresións sobre substratos turbosos
do Rhynchosporion
-Desprendementos mediterráneos occidentais e
termófilos
-Encostas rochosas silíceas con vexetación
casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira
do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-Veronicion
dillenii
-Covas non explotadas polo turismo
-Bosques de encostas, desprendementos ou
barrancos do Tilio-Acerion
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus
excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion
albae)
-Carballeiras galaico-portugueses con Quercus
robur e Quercus pyrenaica
-Soutos
FLORA
As fragas do Eume son uns dos bosques atlánticos mellor conservados de Galiza
e un dos máis importantes de Europa pola riqueza e variedade de especies.
Hai catalogadas 25 especies de árbores, entre elas os teixos –que teñen aquí o
límite occidental da súa distribución en Galiza- e as sobreiras –que teñen no
parque o límite norte de distribución da especie-; 21 de fentos –algúns únicos-,
250 de liques –máis de 20 moi raros na flora española-, 100 de fungos e 220 de
brións e hepáticas.
As especiais condicións microclimáticas das Fragas do Eume favorecen a supervivencia de
varias especies relictas do Terciario, fentos catalogados como vulnerables pola UICN e moi
raros na Península: Culcita macrocarpa (especie de interese mundial en perigo de
extinción), Hymenophyllum tunbrigense, Vandenboschia speciosa, Woodwardia radicans...
Fentos no rego da Vaca
Culcita Macrocarpa, unha especie de fento de interese mundial en perigo de extinción que precisa dunha
elevada humidade no solo e na atmosfera e umbría permanente. Os seus frondes poden acadar os 2,5 m
de lonxitude. É un endemismo íbero-macaronésico que na Península so se atopa nas Fragas do Eume,
na serra de Alxeciras e nalgunhas localidades asturianas.
Woodwardia radicans, outro fento pouco
común presente nas Fragas do Eume.
Fento (Hymenofilium)
Cubrindo o solo e as rochas e sobre os
toros das árbores podemos atopar máis da
metade das especies de carrizas ou brións
presentes en Galiza.
Brións e hepáticas
Algunhas das especies de brións
presentes nas fragas
As Fragas no outono: carballos, castiñeiros, bidueiros, teixos, sobreiras... e algúns eucaliptos
Interior da Fraga
Castiñeiro nas Fragas do Eume
Pereiras bravas
Vexetación de ribeira
Bidueiros
Abelao
(Hypericum androsaemum)
Anemone nemorosa
Xesta pudia (Cytisus commutatus), na serra da Loba, un endemismo do norte peninsular
ESPECIES DE INTERESE
Culcita macrocarpa
Narcissus asturiensis
Narcissus cyclamineus
Narcissus triandrus
Ruscus aculeatus
Sphagnum pylaesii
Trichomanes speciosum
Vandenboschia speciosa
Woodwardia radicans
Xilbarbeira
(Ruscus aculeatus)
CATÁLOGO GALEGO DE
ESPECIES AMEAZADAS
Cephalozia crassifolia
Chiloscyphus fragrans
Cryphaea lamyana
Culcita macrocarpa
Cyclodictyon laetevirens
Dryopteris aemula
Dryopteris guanchica
Fontinalis squamosa
Hymenophyllum tunbrigense
Lepidozia cupressina
Leptogium cochleatum
Linkagrostis juressi
Metzgeria temperata
Narcissus asturiensis
Narcissus cyclamineus
Pseudocyphellaria aurata
Radula holtii
Ranunculus serpens
Sphagnum pylaesii
Telaranea nematodes
Vandenboschia speciosa
Woodwardia radicans
Narcissus cyclamineus
Lavancos (Anas platyrhynchos)
FAUNA
A fauna das fragas do Eume combina as especies típicas do bosque atlántico
caducifolio, do mato e especies acuáticas, entre as que destaca a presenza de
varias especies únicas de invertebrados.
Hai catalogadas 40 especies de mamíferos, 103 de aves e unha gran variedade de
anfibios e invertebrados, entre os que destaca a presenza de 514 especies de
coleópteros.
ESPECIES DE INTERESE
MAMÍFEROS
Barbastella barbastellus
Canis lupus
Eptesicus serotinus
Felis silvestris
Galemys pyrenaicus
Genetta genetta
Lutra lutra
Mustela erminea
Mustela putorius
Myotis alcathoe
Myotis bechsteinii
Myotis daubentonii
Myotis emarginata
Myotis alcathoe
Myotis bechsteinii
Myotis daubentonii
Myotis emarginata
Myotis myotis
Myotis mystacina
Myotis nattereri
Pipistrellus pipistrellus
Plecotus auritus
Plecotus austriacus
Rhinolphus euryale
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
Gato bravo (Felis silvestris)
Lontra (Lutra lutra)
AVES
Accipiter gentilis
Accipiter nisus
Aegithalos caudatus
Alauda arvensis
Alcedo atthis
Alectoris rufa
Anas platyrhynchos
Anthus trivialis
Apus apus
Ardea cinerea
Asio otus
Athene noctua
Bubo bubo
Buteo buteo
Caprimulgus europaeus
Certhia brachydactyla
Cettia cetti
Cinclus cinclus
Circaetus gallicus
Circus cyaneus
Circus pygargus
Cisticola juncidis
Columba livia
Columba palumbus
Corvus corone
Corvus monedula
Coturnix coturnix
Cuculus canorus
...
Picapeixes (Alcedo Athis). Pousa
en ponlas enriba da auga desde as
que mergulla para pillar peixes e
insectos acuáticos.
Delichon urbica
Dendrocopos major
Emberiza cia
Emberiza cirlus
Emberiza citrinella
Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica
Erithacus rubecula
Falco peregrinus
Falco subbuteo
Falco tinnunculus
Garrulus glandarius
Hippolais polyglotta
Hirundo daurica
Hirundo rustica
Jynx torquilla
Lanius collurio
Lanius meridionalis
Lullula arborea
Milvus migrans
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Motacilla flava
Oenanthe oenanthe
Oriolus oriolus
Otus scops
Parus ater
Parus caeruleus
Parus cristatus
...
Anduriña (Hirundo rustica)
Lavandeira verdeal (Motacilla flava)
Parus major
Pernis apivorus
Phoenicurus ochruros
Phylloscopus ibericus
Pica pica
Picus viridis
Prunella modularis
Ptyonoprogne rupestris
Pyrrhula pyrrhula
Regulus ignicapilla
Saxicola torquata
Sitta europaea
Streptopelia decaocto
Streptopelia turtur
Strix aluco
Sylvia atricapilla
Sylvia borin
Sylvia communis
Sylvia melanocephala
Sylvia undata
Tachybaptus ruficollis
Troglodytes troglodytes
Turdus merula
Turdus philomelos
Turdus viscivorus
Tyto alba
Upupa epops Ferreiro abelleiro (Parus major). Aniña nos ocos das
árbores e aliméntase da ampla variedade de arañas e
insectos que viven nos bosques.
RÉPTILES
Anguis fragilis
Chalcides striatus
Coronella austriaca
Iberolacerta monticola
Lacerta schreiberi
Lacerta lepida
Natrix maura
Natrix natrix
Escáncer (Anguis fragilis )
ANFIBIOS
Alytes obstetricans
Bufo calamita
Chioglossa lusitanica
Discoglossus galganoi
Lissotriton boscai
Pelophyllax perezi
Rana iberica
Rana temporaria
Triturus marmoratus
Triturus helveticus
Ra vermella (Rana iberica)
Saramaganta (Chioglossa lusitanica), endemismo do noroeste da Península
Ibérica. Nas Fragas do Eume atópase a poboación máis importante desta especie
en Galiza.
PEIXES
Chondrostoma duriense
Anguilla anguilla
Salmo trutta
Anguía (Anguilla anguilla)
INVERTEBRADOS
Carabus galicianus
Coenagrion mercuriale
Elona quimperiana
Endromis versicolora
Euphydryas aurinia
Geomalacus maculosus
Gomphus graslinii
Hirudo medicinalis
Lucanus cervus
Margaritifera margaritifera
Oxygastra curtisii
Platycerus spinifer
Pyrochroa coccinea
Albariña galega
(Carabus galicianus)
Lesma manchada
(Geomalacus maculosus)
Bacalouras, macho e femia (Lucanus
cervus). As larvas viven durante varios
anos no interior das árbores.
CATÁLOGO GALEGO
DE ESPECIES AMEAZADAS
MAMÍFEROS
Galemys pyrenaicus
Myotis bechsteinii
Myotis emarginata
Myotis myotis
Myotis mystacina
Rhinolophus euryale
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
RÉPTILES
Iberolacerta monticola
AVES
Bubo bubo
Circus cyaneus
Circus pygargus
Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica
ANFIBIOS
Chioglossa lusitanica
Rana iberica
Rana temporaria subsp. parvipalmata
INVERTEBRADOS
Elona quimperiana
Geomalacus maculosus
Margaritifera margaritifera
Caracola plana (Elona quimperiana)
Limenitis camilla, unha bolboreta que vive en zonas de
arboredo e ribeiras dos ríos. A eiruga aliméntase de
Loniceras (herbas salgueiras ou chuchameles).
Libeliña (Calopterix splendens)
Égoas na
serra da Loba
ACTIVIDADES
-Pesca deportiva
-Lecer
-Produción de enerxía eléctrica
-Agrogandaría
-Actividades forestais
Gando no monte dos Cerqueiros
Paneis informativos do Parque Natural.
Por todo espazo hai numerosas rutas
de sendeirismo indicadas.
Muíño no río
Sesín ou da
Mazoca
HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
As proximidades do canón do Eume estiveron habitadas desde tempos antigos e
conservan interesantes exemplos de patrimonio histórico artístico (mosteiro de
Caaveiro, pontes...) e etnográficos (muíños, pesqueiras, curripas...).
A fraga foi explotada tradicionalmente para o aproveitamento da madeira e a tona
dos carballos para empregar en curtidurías.
Pegadas do úlrimo incendio forestal na Fragas do Eume
PROBLEMAS
-Encoro
-Invasión e plantación de especies foráneas
-Incendios forestais
Bosque autóctono rodeado de plantacións de eucalipto
A Faeira desde o miradoiro dos Cerqueiros
PUNTOS DE INTERESE
AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ
-Encoro e presa do Eume
-Monte Fontardión
-Rego de Morixoso
A CAPELA
-Canón do río Eume: miradoiros e rutas
-Mosteiro de Caaveiro, fundado no século X, conserva unha igrexa románica do século XII.
-Antiga central de Vantureiras
-Fervenzas: Morixoso, Teixido (A Ventureira e Vilariño), Sesín (A Mazoca, Caaveiro).
-Pontes: Caaveiro,
-Muíños: Caaveiro, A Mazoca
Mosteiro de Caaveiro no interior das Fragas do Eume. Foi fundado no século X por San Rosendo sobre
un anterior e ampliado posteriormente. A igrexa románica é do século XII.
CABANAS
-Ruta das Fragas do Eume
Frgas no val do rego dos Casás, na serra da Loba
MONFERO
-Fragas do Frei Bermuz, do rego dos Casás e do rego dos Curros.
-Parque Eólico Experimental de Sotavento
-Pena Fesa e serra do Queixeiro
-Rutas: Os Cerqueiros
-Central do Parrote e do Eume
-Río Frei Bermuz
-Río de San Bartolomeo ou do Parrote
-Rego da Vaca
-Ponte do Dez
PONTEDEUME
-Fragas do Eume
-Refuxio de Pescadores
-Centro de Información
MONTAXE E FOTOS: Adela Leiro, Mon Daporta
DEBUXOS: Mon Daporta
Abril 2017

More Related Content

What's hot

Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo
Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do MandeoReserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo
Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeomonadela
 
LIC Baixa Limia-Serra do Xurés
LIC Baixa Limia-Serra do XurésLIC Baixa Limia-Serra do Xurés
LIC Baixa Limia-Serra do Xurésmonadela
 
Comarca Noia
Comarca NoiaComarca Noia
Comarca Noiamonadela
 
LIC Os ancares O Courel-1-Ancares
LIC Os ancares  O Courel-1-AncaresLIC Os ancares  O Courel-1-Ancares
LIC Os ancares O Courel-1-Ancaresmonadela
 
Comarca A Barcala
Comarca A BarcalaComarca A Barcala
Comarca A Barcalamonadela
 
Comarca Xallas
Comarca XallasComarca Xallas
Comarca Xallasmonadela
 
Comarca A Mariña Oriental
Comarca A Mariña OrientalComarca A Mariña Oriental
Comarca A Mariña Orientalmonadela
 
Muros, A Costa
Muros, A CostaMuros, A Costa
Muros, A CostaMonContos
 
Serra do Laboreiro
Serra do LaboreiroSerra do Laboreiro
Serra do Laboreiromonadela
 
LIC Monte e Lagoa de Louro
LIC Monte e Lagoa de LouroLIC Monte e Lagoa de Louro
LIC Monte e Lagoa de Louromonadela
 
Lic Os Ancares- O Courel
Lic Os Ancares- O CourelLic Os Ancares- O Courel
Lic Os Ancares- O Courelmonadela
 
LIC Xuvia-Castro
LIC Xuvia-CastroLIC Xuvia-Castro
LIC Xuvia-Castromonadela
 
Serra do Courel
Serra do CourelSerra do Courel
Serra do Courelmonadela
 
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."monadela
 
Serra do Xurés/Gerês
Serra do Xurés/GerêsSerra do Xurés/Gerês
Serra do Xurés/Gerêsmonadela
 
LIC Costa da Mariña Occidental
LIC Costa da Mariña OccidentalLIC Costa da Mariña Occidental
LIC Costa da Mariña Occidentalmonadela
 
Serra da Faladoira
Serra da FaladoiraSerra da Faladoira
Serra da Faladoiramonadela
 
Reserva da Biosfera Terras do Miño
Reserva da Biosfera Terras do MiñoReserva da Biosfera Terras do Miño
Reserva da Biosfera Terras do Miñomonadela
 
Comarca: Meira
Comarca: MeiraComarca: Meira
Comarca: Meiramonadela
 

What's hot (20)

Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo
Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do MandeoReserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo
Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo
 
LIC Baixa Limia-Serra do Xurés
LIC Baixa Limia-Serra do XurésLIC Baixa Limia-Serra do Xurés
LIC Baixa Limia-Serra do Xurés
 
Comarca Noia
Comarca NoiaComarca Noia
Comarca Noia
 
LIC Os ancares O Courel-1-Ancares
LIC Os ancares  O Courel-1-AncaresLIC Os ancares  O Courel-1-Ancares
LIC Os ancares O Courel-1-Ancares
 
Comarca A Barcala
Comarca A BarcalaComarca A Barcala
Comarca A Barcala
 
Comarca Xallas
Comarca XallasComarca Xallas
Comarca Xallas
 
Comarca A Mariña Oriental
Comarca A Mariña OrientalComarca A Mariña Oriental
Comarca A Mariña Oriental
 
Muros, A Costa
Muros, A CostaMuros, A Costa
Muros, A Costa
 
O courel
O courelO courel
O courel
 
Serra do Laboreiro
Serra do LaboreiroSerra do Laboreiro
Serra do Laboreiro
 
LIC Monte e Lagoa de Louro
LIC Monte e Lagoa de LouroLIC Monte e Lagoa de Louro
LIC Monte e Lagoa de Louro
 
Lic Os Ancares- O Courel
Lic Os Ancares- O CourelLic Os Ancares- O Courel
Lic Os Ancares- O Courel
 
LIC Xuvia-Castro
LIC Xuvia-CastroLIC Xuvia-Castro
LIC Xuvia-Castro
 
Serra do Courel
Serra do CourelSerra do Courel
Serra do Courel
 
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."
 
Serra do Xurés/Gerês
Serra do Xurés/GerêsSerra do Xurés/Gerês
Serra do Xurés/Gerês
 
LIC Costa da Mariña Occidental
LIC Costa da Mariña OccidentalLIC Costa da Mariña Occidental
LIC Costa da Mariña Occidental
 
Serra da Faladoira
Serra da FaladoiraSerra da Faladoira
Serra da Faladoira
 
Reserva da Biosfera Terras do Miño
Reserva da Biosfera Terras do MiñoReserva da Biosfera Terras do Miño
Reserva da Biosfera Terras do Miño
 
Comarca: Meira
Comarca: MeiraComarca: Meira
Comarca: Meira
 

Similar to Parque Natural/LIC Fragas do Eume

Espazo natural Río Sor
Espazo natural Río SorEspazo natural Río Sor
Espazo natural Río Sormonadela
 
Pontedeume, A Costa
Pontedeume, A CostaPontedeume, A Costa
Pontedeume, A Costamonadela
 
Río Miño
Río MiñoRío Miño
Río Miñomonadela
 
A Dorsal Galega
A Dorsal GalegaA Dorsal Galega
A Dorsal GalegaMonContos
 
Río Miño
Río MiñoRío Miño
Río Miñomonadela
 
LIC Serra do Candán
LIC Serra do CandánLIC Serra do Candán
LIC Serra do Candánmonadela
 
Rias de Ares/Betanzos
Rias de Ares/BetanzosRias de Ares/Betanzos
Rias de Ares/Betanzosmonadela
 
LIC Esteiro do Tambre
LIC Esteiro do TambreLIC Esteiro do Tambre
LIC Esteiro do Tambremonadela
 
LIC Monte Maior
LIC Monte Maior LIC Monte Maior
LIC Monte Maior monadela
 
Paderne, A Costa
Paderne, A CostaPaderne, A Costa
Paderne, A Costamonadela
 
Serra do Faro de Avión.pptx
Serra do Faro de Avión.pptxSerra do Faro de Avión.pptx
Serra do Faro de Avión.pptxMonContos
 
Espazo natural Serra do Suído
Espazo natural Serra do SuídoEspazo natural Serra do Suído
Espazo natural Serra do Suídomonadela
 
LIC Ortigueira-Mera
LIC Ortigueira-MeraLIC Ortigueira-Mera
LIC Ortigueira-Meramonadela
 
As montañas galegas
As montañas galegasAs montañas galegas
As montañas galegasmonadela
 
Comarca A Fonsagrada
Comarca A FonsagradaComarca A Fonsagrada
Comarca A Fonsagradamonadela
 
LIC Baixo Miño
LIC Baixo MiñoLIC Baixo Miño
LIC Baixo Miñomonadela
 
Espazo natural Río Baleo
Espazo natural Río BaleoEspazo natural Río Baleo
Espazo natural Río Baleomonadela
 

Similar to Parque Natural/LIC Fragas do Eume (17)

Espazo natural Río Sor
Espazo natural Río SorEspazo natural Río Sor
Espazo natural Río Sor
 
Pontedeume, A Costa
Pontedeume, A CostaPontedeume, A Costa
Pontedeume, A Costa
 
Río Miño
Río MiñoRío Miño
Río Miño
 
A Dorsal Galega
A Dorsal GalegaA Dorsal Galega
A Dorsal Galega
 
Río Miño
Río MiñoRío Miño
Río Miño
 
LIC Serra do Candán
LIC Serra do CandánLIC Serra do Candán
LIC Serra do Candán
 
Rias de Ares/Betanzos
Rias de Ares/BetanzosRias de Ares/Betanzos
Rias de Ares/Betanzos
 
LIC Esteiro do Tambre
LIC Esteiro do TambreLIC Esteiro do Tambre
LIC Esteiro do Tambre
 
LIC Monte Maior
LIC Monte Maior LIC Monte Maior
LIC Monte Maior
 
Paderne, A Costa
Paderne, A CostaPaderne, A Costa
Paderne, A Costa
 
Serra do Faro de Avión.pptx
Serra do Faro de Avión.pptxSerra do Faro de Avión.pptx
Serra do Faro de Avión.pptx
 
Espazo natural Serra do Suído
Espazo natural Serra do SuídoEspazo natural Serra do Suído
Espazo natural Serra do Suído
 
LIC Ortigueira-Mera
LIC Ortigueira-MeraLIC Ortigueira-Mera
LIC Ortigueira-Mera
 
As montañas galegas
As montañas galegasAs montañas galegas
As montañas galegas
 
Comarca A Fonsagrada
Comarca A FonsagradaComarca A Fonsagrada
Comarca A Fonsagrada
 
LIC Baixo Miño
LIC Baixo MiñoLIC Baixo Miño
LIC Baixo Miño
 
Espazo natural Río Baleo
Espazo natural Río BaleoEspazo natural Río Baleo
Espazo natural Río Baleo
 

More from monadela

rata luisa nenos compra.pptx
rata luisa nenos compra.pptxrata luisa nenos compra.pptx
rata luisa nenos compra.pptxmonadela
 
rata Luisa cogomelos.pptx
rata Luisa cogomelos.pptxrata Luisa cogomelos.pptx
rata Luisa cogomelos.pptxmonadela
 
Serra do Suído.ppt
Serra do Suído.pptSerra do Suído.ppt
Serra do Suído.pptmonadela
 
LIC-Monte Faro.ppt
LIC-Monte Faro.pptLIC-Monte Faro.ppt
LIC-Monte Faro.pptmonadela
 
Serra do Farelo.pptx
Serra do Farelo.pptxSerra do Farelo.pptx
Serra do Farelo.pptxmonadela
 
Vimianzo, A Costa
Vimianzo, A CostaVimianzo, A Costa
Vimianzo, A Costamonadela
 
Ria de Corme e Laxe
Ria de Corme e LaxeRia de Corme e Laxe
Ria de Corme e Laxemonadela
 
Ponteceso, A Costa
Ponteceso, A CostaPonteceso, A Costa
Ponteceso, A Costamonadela
 
Laxe, A Costa
Laxe, A CostaLaxe, A Costa
Laxe, A Costamonadela
 
Camariña. A Costa
Camariña. A CostaCamariña. A Costa
Camariña. A Costamonadela
 
Cabana de Bergantiños. A Costa
Cabana de Bergantiños. A CostaCabana de Bergantiños. A Costa
Cabana de Bergantiños. A Costamonadela
 
Malpica, A Costa
Malpica, A CostaMalpica, A Costa
Malpica, A Costamonadela
 
Carballo a costa
Carballo a costaCarballo a costa
Carballo a costamonadela
 
Arteixo, a costa
Arteixo, a costaArteixo, a costa
Arteixo, a costamonadela
 
A Laracha, A Costa
A Laracha, A CostaA Laracha, A Costa
A Laracha, A Costamonadela
 
LIC/ZEC Costa de Dexo
LIC/ZEC Costa de DexoLIC/ZEC Costa de Dexo
LIC/ZEC Costa de Dexomonadela
 
Ria da Coruña
Ria da CoruñaRia da Coruña
Ria da Coruñamonadela
 
Oleiros, A Costa
Oleiros, A CostaOleiros, A Costa
Oleiros, A Costamonadela
 
Culleredo, A Costa
Culleredo, A CostaCulleredo, A Costa
Culleredo, A Costamonadela
 
A Coruña, A Costa
A Coruña, A CostaA Coruña, A Costa
A Coruña, A Costamonadela
 

More from monadela (20)

rata luisa nenos compra.pptx
rata luisa nenos compra.pptxrata luisa nenos compra.pptx
rata luisa nenos compra.pptx
 
rata Luisa cogomelos.pptx
rata Luisa cogomelos.pptxrata Luisa cogomelos.pptx
rata Luisa cogomelos.pptx
 
Serra do Suído.ppt
Serra do Suído.pptSerra do Suído.ppt
Serra do Suído.ppt
 
LIC-Monte Faro.ppt
LIC-Monte Faro.pptLIC-Monte Faro.ppt
LIC-Monte Faro.ppt
 
Serra do Farelo.pptx
Serra do Farelo.pptxSerra do Farelo.pptx
Serra do Farelo.pptx
 
Vimianzo, A Costa
Vimianzo, A CostaVimianzo, A Costa
Vimianzo, A Costa
 
Ria de Corme e Laxe
Ria de Corme e LaxeRia de Corme e Laxe
Ria de Corme e Laxe
 
Ponteceso, A Costa
Ponteceso, A CostaPonteceso, A Costa
Ponteceso, A Costa
 
Laxe, A Costa
Laxe, A CostaLaxe, A Costa
Laxe, A Costa
 
Camariña. A Costa
Camariña. A CostaCamariña. A Costa
Camariña. A Costa
 
Cabana de Bergantiños. A Costa
Cabana de Bergantiños. A CostaCabana de Bergantiños. A Costa
Cabana de Bergantiños. A Costa
 
Malpica, A Costa
Malpica, A CostaMalpica, A Costa
Malpica, A Costa
 
Carballo a costa
Carballo a costaCarballo a costa
Carballo a costa
 
Arteixo, a costa
Arteixo, a costaArteixo, a costa
Arteixo, a costa
 
A Laracha, A Costa
A Laracha, A CostaA Laracha, A Costa
A Laracha, A Costa
 
LIC/ZEC Costa de Dexo
LIC/ZEC Costa de DexoLIC/ZEC Costa de Dexo
LIC/ZEC Costa de Dexo
 
Ria da Coruña
Ria da CoruñaRia da Coruña
Ria da Coruña
 
Oleiros, A Costa
Oleiros, A CostaOleiros, A Costa
Oleiros, A Costa
 
Culleredo, A Costa
Culleredo, A CostaCulleredo, A Costa
Culleredo, A Costa
 
A Coruña, A Costa
A Coruña, A CostaA Coruña, A Costa
A Coruña, A Costa
 

Parque Natural/LIC Fragas do Eume

  • 2. Espazo situado nos vales do Eume e algúns dos seus afluentes, entre o límite das provincias de A Coruña e Lugo (concello de Xermade) e o límite da influencia das mareas na parroquia de Ombre en Pontedeume (rego de Pouso). Inclúe o monte Fontardión ao norte e o Queixeiro ao sur e parte da vertente coruñesa da Serra da Loba. O Eume e os seus afluentes forman vales profundos nos que se conservan áreas de bosque atlántico de gran pureza cunha graden diversidade de especies de animais, vexetais e fungos, algunhas moi raras ou únicas.
  • 3. Na área do parque podemos atopar diversidade de ecosistemas: bosques de ribeira, fraga atlántica caducifolia, monte baixo e algunha zona repoboada con piñeiros e eucaliptos. Á riqueza e diversidade biolóxica hai que engadirlle a beleza da paisaxe con boas vistas panorámicas sobre a fraga e o río, vales encaixados e fervenzas, e monumentos etnográficos (muíños, pontes) e artísticos (mosteiro de Caaveiro).
  • 4. SITUACIÓN: Ao nordeste da provincia da Coruña, entre a Ría de Ares e a Serra da Loba. Localidades de referencia: Pontedeume, As Pontes de García Rodríguez, As Neves e Monfero. SUPERFICIE: 9.127 ha CONCELLOS: Cabanas, A Capela, As Pontes de García Rodríguez, Monfero, Pontedeume. VALORES NATURAIS: paisaxe, xeoloxía, fragas, ríos, flora e fauna, historia, etnografía...
  • 5. CONCELLOS Hai unha proposta de ampliación do LIC pendiente de aprobación que
  • 6. Encoro do Eume PROTECCIÓN -Parque Natural, con 9.126 ha (agosto de 1997) -Lugar de importancia comunitaria (LIC) 29 de decembro de 2004 -Zona especial de conservación (ZEC) (9.387 ha) 31 de marzo de 2014 -Sempre figurou no catálogo de lugares de interese natural de Galiza, no primeiro inventario feito polo ICONA e nas Normas de Planeamento Provincial. -Está proposto para Reserva da Biosfera.
  • 7. As Eiras (Monfero) CLIMA Atlántico, con verán frescos e invernos suaves
  • 8. Canón do Eume desde Pena Cavada, ao fondo o Fontardión XEOLOXÍA/RELEVO No relevo alternan cumes de formas suaves con vales profundos de paredes verticais. O eixo do espazo é o canón do Eume que aproveita unha falla e escavado entre os granitos do Forgoselo, ao norte e os xistos do Queixeiro e a Serra da Loba, ao sur e leste.
  • 10. Canón do Eume nunha das zonas máis escarpadas
  • 11. Serra do Queixeiro, coa Pena Fexa ao fondo SERRAS As principais serra son o Macizo do Forgoselo, ao norte; a serra do Queixeiro, ao sur e a Serra da Loba, ao leste.
  • 12. O Forgoselo desde o Queixeiro, no centro o Fontardión MACIZO DO FORGOSELO É un extenso aplanamento situado entre a Depresión das Pontes e a costa, ao norte do río Eume, en terreos dos concellos de A Capela, As Pontes, As Somozas e San Sadurniño. Aséntase sobre un afloramento circular de granito intrusivo de dúas micas que contrasta coas rochas xistosas da contorna. O relevo é suave e o punto máis alto é o Monte Forgoselo ou Racamonde con 542 m. É frecuente atopar bolos, pías e cacholas. A parte norte está incluída no LIC “Xuvia-Castro-Forgoselo” e a zona sur no Parque Natural Fragas do Eume.
  • 13. O Fontardión, cume máis alto do Forgoselo neste espazo
  • 14. SERRA DO QUEIXEIRO Ten orientación O-E. Está situada ao sur do canón do Eume, no concello de Monfero e limitada ao leste polo río Frei Bermúdez, afluente do Eume. Cara ao sur nacen varios afluentes do Lambre. As rochas dominantes son xistos e lousas, con algúns tramos de cuarcitas. O punto máis alto é Pena da Uz, con 705 m. Unha grande parte está incluído no Parque Natural Fragas do Eume. O val do río Frei Bermúdez e o Canón son Reservas Integrais. Accedese desde Monfero. Panorámica desde o monte Fesa sobre a comarca do Eume e a costa da ría de Ares e Betanzos
  • 16. Pena Teixa desde o encoro do Eume
  • 17. Fraga na serra do Queixeiro
  • 18. Paredes do canón na serra do Queixeiro
  • 20. Serra do Queixeiro, en Eiras, entre os vales do Eume e o Frei Bermuz
  • 21. Cara oeste da Serra da Loba desde o monte dos Penedos coas fragas da Davasa e do Porto da Táboa, no val do rego dos Casas, afluente do Frei Bermuz (Eume). SERRA DA LOBA Esténdese con dirección N-S, facendo de fronteira entre as provincias de Lugo e A Coruña, desde a Depresión das Pontes ata as cabeceiras dos ríos Mandeo (oeste) e Labrada (leste) que a separan da Cordal de Montouto. É unha serra de relevo suave modelado sobre granito de dúas micas, gneis “ollo de sapo”, xistos migmatíticos e granito intrusivo. Fai de divisoria de augas entre a conca do Miño e as do Lambre e Mandeo. O punto mái alto é a Pena Verde, con 709 m. Accedese desde Monfero, As Pontes ou Momán. Ten unhas excelentes vistas sobre a depresión das Pontes e o val do Eume.
  • 22. Serra da Loba desde o monte Fesa
  • 23. Pena Verde, o cume máis alto da serra da Loba, entre Monfero e Xermade
  • 24. Serrón do Lobo, unha prolongación da serra da Loba con dirección oeste-leste
  • 25. Parque eólico experimental de Sotavento, no límite do espazo protexido, entre Monfero e Xermade.
  • 26. Río Sesín REDE FLUVIAL Todo o espazo está articulado arredor do río Eume, no seu curso medio e baixo, que percorre o territorio de leste a oeste, desde as serras da Dorsal ata a ría de Ares e recibe numerosos afluentes de cursos rápidos e vales encaixados onde abondan os rápidos e as fervenzas.
  • 27. RÍO EUME Nace no Seixobranco (Serra do Xistral), recolle as augas dos concellos de Muras, Xermade, As Pontes, Capela, Monfero, Pontedeume e Cabana e vérteas na Ría de Ares, despois de 80 km de percorrido. Corre rápido e encaixado no seu tramo superior onde é represado no encoro de Ribeira. Ábrese logo na depresión das Pontes e é de novo remansado polo encoro da Capela. Atravesa encaixado e rápido a Fraga de Caaveiro para abrirse preto da súa desembocadura. É un río caudaloso polas abundantes precipitacións da súa cunca e presenta unha importante estiaxe entre xullo e setembro. AFLUENTES NESTE ESPAZO Pola dereita: Caxado, Pareiro ou Rebardille, Cadavás, Pereira, Rego da Igrexa, Morixoso, Teixido, Sesín, Lagoa e Pouso (linte do espazo polo NO). Pola esquerda: Porto do Vilar, Frei Bermuz, Salgueiro, Lioiras, Abeledo, Teixeiro, Cancela, San Bartolomeu, Vaca, Cal de Viñas, Estrille, A Ferrería e Porto da
  • 28. Encoro e presa do Eume A orografía do terreo polo que discorre o curso do río Eume convérteo nun lugar idóneo para o aproveitamento da enerxía hidráulica. Os encoros modifican o caudal do río afectando ás especies que viven nel. O río está retido no encoro do Eume ou da Capela e máis abaixo atópanse os restos das antigas centrais Ventureira e O Parrote (no San Bartolomeo).
  • 29. Encoro do Eume ou da Capela Antiga central Ventureira
  • 30. Rego do Cego AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ MONFERO RegodeRebardille Regodo PortodoVilar
  • 31. REGO REBARDILLE Nace no Pico Montouto e discorre polo concello das Pontes.
  • 32. AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ MONFERO RíoFreiBermuz As Eiras R.dePicheira R.doTeixeiro R.daPererira Monte da Carboeira A Filgueira Sanguiñedo O Peteiro Pena do Teixo O Abeledo
  • 33. O Eume nas Eiras (Monfero)
  • 34. O Eume nas Eiras (Monfero)
  • 35. RÍO FREI BERMUZ Nace entre os montes de Pena e Serra da Loba e discorre cara ao norte a xuntarse co Eume formando un profundo canón no que se conservan unhas excelentes fragas atlánticas. Unha grande do seu curso forma parte do Parque Natural e está protexido como Reserva Integral. Os principais afluentes son o Porto, Dos Casás e Lousado, pola dereita; e o Paial, Castro, Lambazal e Cortella, pola esquerda. Río Frei Bermuz en Maceira (Alto de Xestoso, Monfero)
  • 36. Nacentes do río Frei Bermuz (rego dos Casás) na serra da Loba
  • 37. Confluencia do rego dos Casás co Frei Bermuz en Maceiras (Sobrado) O rego dos Casás na ponte do Dez (Maceiras, Sobrado)
  • 38. Val do Frei Bermuz antes de se xuntar co Eume, na zona de Reserva Integral
  • 39. O río Frei Bermuz no encoro do Eume, nas Eiras (Monfero)
  • 40. Encoro do Eume na Filgueira (As Pontes)
  • 41. Encoro do Eume na Filgueira (As Pontes)
  • 42. Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
  • 43. Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
  • 44. Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
  • 45. Canón do Eume desde a ruta dos Cerqueiros
  • 46. Vista desde a ruta dos Cerqueiros
  • 47. Penas do Serrón e do Teixo, na serra do Queixeiro (Monfero)
  • 48. Encoro do Eume en Abeledo (Monfero)
  • 49. AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ MONFERO ENCORO DO EUME A CAPELA CENTRAL DO EUME R. de Morixoso R.deTeixido A Ermida Penedo Empardado Fontardión CENTRAL DA VENTUREIRA
  • 51. Presa do Eume co Penedo Empardado en fronte
  • 52. Canón do Eume, entre os concellos de A Capela e Monfero. O Eume xusto debaixo o encoro forma unha gorxa innacesible con interesantes saltos, nunha zona declarada Reserva Integral dentro do Parque natural Fragas do Eume. Accedese desde As Neves pola estrada que baixa á central do Eume e despois de cruzar a ponte desde a outra beira da estrada vese o canón. Tamén se pode acceder pola estrada que vai á presa desde Goente. Unha ruta permite percorrer unha parte con bosques frondosos e vistas espectaculares.
  • 53. REGO DE MORIXOSO Nace na Pena do Crego e, despois dun curto percorrido con moito desnivel, desemboca no Eume desde o alto do canón, nunha zona afectada por unha antiga canteira.
  • 54. Tramo do río Eo encaixado en materiais graníticos e xistos con fortes pendentes
  • 55. Canón do Eume, nunha das zonas declaradas reserva integral. A vexetación de folla caediza da fraga do Eume múdase en todas as cores no outono.
  • 56. Paredes do canón do Eume
  • 57. Canón do Eume desde a Pena dos Mouros (Monfero)
  • 58. RÍO TEIXIDO Nace no Fontardión e xúntase co Eume ao pé da antiga central Ventureira. Forma varios rápidos e fervenzas de pouca altura.
  • 59. FERVENZA NO REGO DE VILARIÑO Un afluente do Teixido
  • 60. R . do Parrote CENTRAL DE SAN BARTOLOMEU MONFERO A CAPELA Suapena R. Sesín Mosteiro de Caaveiro CABANAS Vilafaíl
  • 61. REGO DO PARROTE OU SAN BARTOLOMEU Nace na serra do Queixeiro e xúntase co Eume augas abaixo da Central Hidroeléctrica. Central do Parrote ou de San Bartolomeu
  • 63. RÍO SESÍN Nace na aba norte do Fontardión e desemboca ao pé do mosteiro de Caaveiro. Antes de xuntarse co Eume o Sesín encáixase en granitos nunha zona con rápidos e varias fervenzas de distintas alturas. A máis grande ten uns 10 m. Todo este tramo do río está aproveitado con muíños, algúns rehabilitados como aula etnográfica. Os arredores están ocupados por unha fraga ben conservada. Ponte romana sobre o río Sesín, entre Gunxel e Paces
  • 64. FERVENZAS DA MAZOCA Na parroquia e concello de A Capela. Accedese desde As Neves pola estrada que baixa á central do Eume. Despois de pasado Gunxel (aproximadamente 2 km) crúzase a ponte de Mazoca e pásanse un recinto pechado onde están os muíños. Ao rematar a sebe hai un pequeno entrante e un carreiro que baixa ao muíño de Pedro e á fervenza principal atravesando unha fraga. Desde a ponte da Mazoca hai tamén un carreiro á dereita polo que se pode seguir o río e ver outras fervenzas.
  • 66. Fervenzas no Sesín, en Caaveiro
  • 67. Os monxes de Caaveiro construíron para o servicio do mosteiro unha ponte e un muíño no río Sesín.
  • 68. Fraga do Eume no outono
  • 69. Fraga do Eume no Verán
  • 70. O Eume desde o mosteiro de Caaveiro
  • 71. O Eume no outono
  • 72. R. da Ferrería ESTEIRO DO EUME MONFERO CABANAS SoaserraR. do Pouso Taboada PONTEDEUME Chao de Ombre
  • 73. O Eume entre Cabanas e Pontedeume
  • 74. O Eume entre Cabanas e Pontedeume
  • 75. O Eume entre Cabanas e Pontedeume
  • 76. TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE -Lagos e estanques distróficos naturais -Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-Batrachion -Ríos de ribeiras lamacentas con vexetación de Chenopodion rubri p.p. e de Bidention p.p. -Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix -Queirogais secos europeos -Matogueiras arborescentes de Laurus nobilis -Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea -Formacións herbosas con Nardus, con numerosas especies, sobre substratos silíceos de zonas montañosas (e de zonas submontañosas da Europa continental) -Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion caeruleae) -Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino -Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) .....
  • 77. ..... -Turbeiras altas activas -'Mires' de transición -Depresións sobre substratos turbosos do Rhynchosporion -Desprendementos mediterráneos occidentais e termófilos -Encostas rochosas silíceas con vexetación casmofítica -Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-Veronicion dillenii -Covas non explotadas polo turismo -Bosques de encostas, desprendementos ou barrancos do Tilio-Acerion -Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) -Carballeiras galaico-portugueses con Quercus robur e Quercus pyrenaica -Soutos
  • 78. FLORA As fragas do Eume son uns dos bosques atlánticos mellor conservados de Galiza e un dos máis importantes de Europa pola riqueza e variedade de especies. Hai catalogadas 25 especies de árbores, entre elas os teixos –que teñen aquí o límite occidental da súa distribución en Galiza- e as sobreiras –que teñen no parque o límite norte de distribución da especie-; 21 de fentos –algúns únicos-, 250 de liques –máis de 20 moi raros na flora española-, 100 de fungos e 220 de brións e hepáticas.
  • 79. As especiais condicións microclimáticas das Fragas do Eume favorecen a supervivencia de varias especies relictas do Terciario, fentos catalogados como vulnerables pola UICN e moi raros na Península: Culcita macrocarpa (especie de interese mundial en perigo de extinción), Hymenophyllum tunbrigense, Vandenboschia speciosa, Woodwardia radicans... Fentos no rego da Vaca
  • 80. Culcita Macrocarpa, unha especie de fento de interese mundial en perigo de extinción que precisa dunha elevada humidade no solo e na atmosfera e umbría permanente. Os seus frondes poden acadar os 2,5 m de lonxitude. É un endemismo íbero-macaronésico que na Península so se atopa nas Fragas do Eume, na serra de Alxeciras e nalgunhas localidades asturianas.
  • 81. Woodwardia radicans, outro fento pouco común presente nas Fragas do Eume.
  • 83. Cubrindo o solo e as rochas e sobre os toros das árbores podemos atopar máis da metade das especies de carrizas ou brións presentes en Galiza. Brións e hepáticas
  • 84. Algunhas das especies de brións presentes nas fragas
  • 85. As Fragas no outono: carballos, castiñeiros, bidueiros, teixos, sobreiras... e algúns eucaliptos
  • 92. Xesta pudia (Cytisus commutatus), na serra da Loba, un endemismo do norte peninsular
  • 93. ESPECIES DE INTERESE Culcita macrocarpa Narcissus asturiensis Narcissus cyclamineus Narcissus triandrus Ruscus aculeatus Sphagnum pylaesii Trichomanes speciosum Vandenboschia speciosa Woodwardia radicans Xilbarbeira (Ruscus aculeatus)
  • 94. CATÁLOGO GALEGO DE ESPECIES AMEAZADAS Cephalozia crassifolia Chiloscyphus fragrans Cryphaea lamyana Culcita macrocarpa Cyclodictyon laetevirens Dryopteris aemula Dryopteris guanchica Fontinalis squamosa Hymenophyllum tunbrigense Lepidozia cupressina Leptogium cochleatum Linkagrostis juressi Metzgeria temperata Narcissus asturiensis Narcissus cyclamineus Pseudocyphellaria aurata Radula holtii Ranunculus serpens Sphagnum pylaesii Telaranea nematodes Vandenboschia speciosa Woodwardia radicans Narcissus cyclamineus
  • 95. Lavancos (Anas platyrhynchos) FAUNA A fauna das fragas do Eume combina as especies típicas do bosque atlántico caducifolio, do mato e especies acuáticas, entre as que destaca a presenza de varias especies únicas de invertebrados. Hai catalogadas 40 especies de mamíferos, 103 de aves e unha gran variedade de anfibios e invertebrados, entre os que destaca a presenza de 514 especies de coleópteros.
  • 96. ESPECIES DE INTERESE MAMÍFEROS Barbastella barbastellus Canis lupus Eptesicus serotinus Felis silvestris Galemys pyrenaicus Genetta genetta Lutra lutra Mustela erminea Mustela putorius Myotis alcathoe Myotis bechsteinii Myotis daubentonii Myotis emarginata Myotis alcathoe Myotis bechsteinii Myotis daubentonii Myotis emarginata Myotis myotis Myotis mystacina Myotis nattereri Pipistrellus pipistrellus Plecotus auritus Plecotus austriacus Rhinolphus euryale Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposideros Gato bravo (Felis silvestris)
  • 98. AVES Accipiter gentilis Accipiter nisus Aegithalos caudatus Alauda arvensis Alcedo atthis Alectoris rufa Anas platyrhynchos Anthus trivialis Apus apus Ardea cinerea Asio otus Athene noctua Bubo bubo Buteo buteo Caprimulgus europaeus Certhia brachydactyla Cettia cetti Cinclus cinclus Circaetus gallicus Circus cyaneus Circus pygargus Cisticola juncidis Columba livia Columba palumbus Corvus corone Corvus monedula Coturnix coturnix Cuculus canorus ... Picapeixes (Alcedo Athis). Pousa en ponlas enriba da auga desde as que mergulla para pillar peixes e insectos acuáticos.
  • 99. Delichon urbica Dendrocopos major Emberiza cia Emberiza cirlus Emberiza citrinella Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica Erithacus rubecula Falco peregrinus Falco subbuteo Falco tinnunculus Garrulus glandarius Hippolais polyglotta Hirundo daurica Hirundo rustica Jynx torquilla Lanius collurio Lanius meridionalis Lullula arborea Milvus migrans Motacilla alba Motacilla cinerea Motacilla flava Oenanthe oenanthe Oriolus oriolus Otus scops Parus ater Parus caeruleus Parus cristatus ... Anduriña (Hirundo rustica) Lavandeira verdeal (Motacilla flava)
  • 100. Parus major Pernis apivorus Phoenicurus ochruros Phylloscopus ibericus Pica pica Picus viridis Prunella modularis Ptyonoprogne rupestris Pyrrhula pyrrhula Regulus ignicapilla Saxicola torquata Sitta europaea Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Strix aluco Sylvia atricapilla Sylvia borin Sylvia communis Sylvia melanocephala Sylvia undata Tachybaptus ruficollis Troglodytes troglodytes Turdus merula Turdus philomelos Turdus viscivorus Tyto alba Upupa epops Ferreiro abelleiro (Parus major). Aniña nos ocos das árbores e aliméntase da ampla variedade de arañas e insectos que viven nos bosques.
  • 101. RÉPTILES Anguis fragilis Chalcides striatus Coronella austriaca Iberolacerta monticola Lacerta schreiberi Lacerta lepida Natrix maura Natrix natrix Escáncer (Anguis fragilis )
  • 102. ANFIBIOS Alytes obstetricans Bufo calamita Chioglossa lusitanica Discoglossus galganoi Lissotriton boscai Pelophyllax perezi Rana iberica Rana temporaria Triturus marmoratus Triturus helveticus Ra vermella (Rana iberica)
  • 103. Saramaganta (Chioglossa lusitanica), endemismo do noroeste da Península Ibérica. Nas Fragas do Eume atópase a poboación máis importante desta especie en Galiza.
  • 104. PEIXES Chondrostoma duriense Anguilla anguilla Salmo trutta Anguía (Anguilla anguilla)
  • 105. INVERTEBRADOS Carabus galicianus Coenagrion mercuriale Elona quimperiana Endromis versicolora Euphydryas aurinia Geomalacus maculosus Gomphus graslinii Hirudo medicinalis Lucanus cervus Margaritifera margaritifera Oxygastra curtisii Platycerus spinifer Pyrochroa coccinea Albariña galega (Carabus galicianus) Lesma manchada (Geomalacus maculosus) Bacalouras, macho e femia (Lucanus cervus). As larvas viven durante varios anos no interior das árbores.
  • 106. CATÁLOGO GALEGO DE ESPECIES AMEAZADAS MAMÍFEROS Galemys pyrenaicus Myotis bechsteinii Myotis emarginata Myotis myotis Myotis mystacina Rhinolophus euryale Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposideros RÉPTILES Iberolacerta monticola AVES Bubo bubo Circus cyaneus Circus pygargus Emberiza schoeniclus subsp. lusitanica ANFIBIOS Chioglossa lusitanica Rana iberica Rana temporaria subsp. parvipalmata INVERTEBRADOS Elona quimperiana Geomalacus maculosus Margaritifera margaritifera Caracola plana (Elona quimperiana)
  • 107. Limenitis camilla, unha bolboreta que vive en zonas de arboredo e ribeiras dos ríos. A eiruga aliméntase de Loniceras (herbas salgueiras ou chuchameles).
  • 109. Égoas na serra da Loba ACTIVIDADES -Pesca deportiva -Lecer -Produción de enerxía eléctrica -Agrogandaría -Actividades forestais
  • 110. Gando no monte dos Cerqueiros
  • 111. Paneis informativos do Parque Natural. Por todo espazo hai numerosas rutas de sendeirismo indicadas.
  • 112. Muíño no río Sesín ou da Mazoca HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL As proximidades do canón do Eume estiveron habitadas desde tempos antigos e conservan interesantes exemplos de patrimonio histórico artístico (mosteiro de Caaveiro, pontes...) e etnográficos (muíños, pesqueiras, curripas...). A fraga foi explotada tradicionalmente para o aproveitamento da madeira e a tona dos carballos para empregar en curtidurías.
  • 113. Pegadas do úlrimo incendio forestal na Fragas do Eume PROBLEMAS -Encoro -Invasión e plantación de especies foráneas -Incendios forestais
  • 114. Bosque autóctono rodeado de plantacións de eucalipto
  • 115. A Faeira desde o miradoiro dos Cerqueiros PUNTOS DE INTERESE AS PONTES DE GARCÍA RODRÍGUEZ -Encoro e presa do Eume -Monte Fontardión -Rego de Morixoso
  • 116. A CAPELA -Canón do río Eume: miradoiros e rutas -Mosteiro de Caaveiro, fundado no século X, conserva unha igrexa románica do século XII. -Antiga central de Vantureiras -Fervenzas: Morixoso, Teixido (A Ventureira e Vilariño), Sesín (A Mazoca, Caaveiro). -Pontes: Caaveiro, -Muíños: Caaveiro, A Mazoca Mosteiro de Caaveiro no interior das Fragas do Eume. Foi fundado no século X por San Rosendo sobre un anterior e ampliado posteriormente. A igrexa románica é do século XII.
  • 118. Frgas no val do rego dos Casás, na serra da Loba MONFERO -Fragas do Frei Bermuz, do rego dos Casás e do rego dos Curros. -Parque Eólico Experimental de Sotavento -Pena Fesa e serra do Queixeiro -Rutas: Os Cerqueiros -Central do Parrote e do Eume -Río Frei Bermuz -Río de San Bartolomeo ou do Parrote -Rego da Vaca -Ponte do Dez
  • 119. PONTEDEUME -Fragas do Eume -Refuxio de Pescadores -Centro de Información
  • 120. MONTAXE E FOTOS: Adela Leiro, Mon Daporta DEBUXOS: Mon Daporta Abril 2017