Ke arah pengiktirafan huffaz di malaysia 1 (bm)

KE ARAH PENGIKTIRAFAN
HUFFAZ DI MALAYSIA
Sidang Editor
Prof Dato’ Dr Zulkifli Mohd Yusoff
Dr Nordin Ahmad
Sidang Editor Bersama
Prof Madya Datin Dr Noor Naemah Abdul Rahman
Dr Norhayati Haji Hamzah
Dr Nor ‘Azzah Kamri
Dr Nor Aini Ali
Jawantankuasa Pengeluaran
Dr Ahmad Yussuf
Dr Sedek Ariffin
Akmal Zakiah Ahmad
Asma Anuar
Naeimah Ramlan
Centre of Quranic Research (CQR) Universiti Malaya
Darul Quran JAKIM
2018

2
KE ARAH PENGIKTIRAFAN HUFFAZ DI MALAYSIA
© Hak Cipta Centre of Quranic Research (CQR) dengan kerjasama Darul Quran
JAKIM 2018.
Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula,
disimpan untuk pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang bentuk atau dengan
sebarang alat, sama ada dengan cara gambar atau rakaman dan sebagainya tanpa
kebenaran bertulis daripada pihak Centre of Quranic Research (CQR) dan Darul
Quran JAKIM terlebih dahulu.
Perpustakaan Negara Malaysia
ISBN 978-967-0882-12-3
Editor: Prof Dato’ Dr Zulkifli Mohd Yusoff, Dr Nordin Ahmad
Editor Bersama: Prof Madya Datin Dr Noor Naemah Abdul Rahman, Dr Norhayati
Haji Hamzah, Dr Nor ‘Azzah Kamri , Dr Nor Aini Ali
Diterbitkan oleh:
CENTRE OF QURANIC RESEARCH
(CQR)
Level 13, Wisma R&D University of
Malaya, Jalan Pantai Baharu,
59990 Kuala Lumpur.
Dengan kerjasama:
DARUL QURAN JAKIM
Jalan Hamzah, Ampang Pecah,
44000 Kuala Kubu Bharu,
Selangor
Dicetak oleh:
POLO ENTEPRISE
16, Jalan 17/1A, Block B
46400 Petaling Jaya, Selangor

3
ISI KANDUNGAN
KATA PENGANTAR.................................................................................................4
KATA ALUAN...........................................................................................................6
PRAKATA..................................................................................................................7
SENARAI PENYUMBANG ......................................................................................9
RECOGNITION OF HAFIZ QURAN: AN EXPERIENCE IN PANIPATI
METHODS, PAKISTAN
Sedek Ariffin, Ahmad Yussuf .....................................................................................11
PELAPORAN DAN PENSIJILAN TAHFIZ DI KEMENTERIAN PENDIDIKAN
MALAYSIA (KPM) MULAI TAHUN 2017
Habibah Mat Rejab ...................................................................................................23
TREND MASYARAKAT TERHADAP PENDIDIKAN TAHFIZ
Zulkifli Mohd Yusoff, Noor Naemah Abdul Rahman, Nor ‘Azzah Kamri, Nor Aini
Ali, Norhayati Haji Hamzah, Naeimah Ramlan........................................................38
PENILAIAN DAN PENGUJIAN HUFFAZ: SATU KEPERLUAN
Mohamad Marzuqi Abdul Rahim ..............................................................................81
ISBATH: KAEDAH PENGUJIAN HAFIZ DI MALAYSIA
Abd Rahman Abd Ghani............................................................................................95
MAJLIS SYUYUKH DALAM MEMPERAKUKAN TAHAP
PROFESIONALISME HAFIZ AL-QURAN
Khairul Anuar Mohamad ........................................................................................104
‫ﺑﺔ‬‫ﺮ‬‫اﻟﺘﺠ‬‫ﻳﺔ‬‫ﺮ‬‫اﳌﺼ‬‫ﰲ‬‫إدارة‬‫ﺷﺆون‬‫اﻟﻘﺮآن‬‫ﺑﺸﻜﻞ‬‫ﻣﺆﺳﺴﻲ‬
‫المجيد‬ ‫عبد‬ ‫علي‬ ‫سيد‬ ‫المهيمن‬ ‫عبد‬ ‫الشيخ‬ ................................................................................113

4
KATA PENGANTAR
Segala puji bagi Allah SWT, Tuhan sekalian alam. Selawat dan salam
ke atas junjungan besar Nabi Muhammad SAW, ahli keluarga Baginda dan
para sahabat keseluruhannya. Setinggi-tinggi rasa syukur dipanjatkan kepada
Ilahi, kerana dengan izin-Nya, buku “Ke Arah Pengiktirafan Huffaz di
Malaysia” berjaya diterbitkan bersempena dengan Konvensyen Pendidikan
Tahfiz Kebangsaan 2018 yang berlangsung pada 26-28 Mac 2018M/ 8-10
Rejab 1439H di Hotel Putra, Kuala Lumpur.
Sesungguhnya penerbitan buku ini adalah hasil usaha gigih pihak
Centre of Quranic Research (CQR) Universiti Malaya dan Darul Quran
JAKIM untuk memartabatkan lagi budaya ilmu sebagai wadah mengupas isu-
isu dalam bidang pendidikan Tahfiz al-Quran. Diharapkan dengan hasil
penulisan yang terkandung dalam buku ini akan menjadi rujukan dan
menambah pengetahuan bagi pencinta ilmu al-Quran.
Buku ini telah berjaya menampilkan hasil penulisan tokoh-tokoh
akademik yang mempunyai kepakaran dalam bidang pendidikan Tahfiz al-
Quran di Malaysia. Bidang kajian yang diketengahkan dalam buku ini
bertemakan kaedah penilaian dan kaedah pengujian huffaz dengan tujuan
untuk membuka perbincangan kaedah pengiktirafan para huffaz di Malaysia.

5
Di kesempatan ini, saya merakamkan ucapan jutaan terima kasih dan
setinggi-tinggi penghargaan kepada anggota jawatankuasa penerbitan dan
semua pihak yang terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam
menyumbangkan idea dan bahan penulisan yang berkaitan, sehingga
terhasilnya buku ini. Semoga segala usaha murni kita akan mendapat
keberkatan daripada Allah SWT.
PROF DATO’ DR ZULKIFLI MOHD YUSOFF

6
KATA ALUAN
Alhamdulillah, bersyukur kita ke hadrat Allah SWT kerna dengan
izinNya, buku “Ke Arah Pengiktirafan Huffaz di Malaysia” berjaya
diterbitkan bersempena dengan Konvensyen Pendidikan Tahfiz Kebangsaan
2018 yang berlangsung pada 26-28 Mac 2018M/ 8-10 Rejab 1439H di Hotel
Putra, Kuala Lumpur.
Saya merakakamkan ucapan terima kasih kepada ahli jawatankuasa
penerbitan, sidang editor, dan semua individu yang terlibat dalam penerbitan
buku ini. Tanpa sokongan dan komitmen yang tinggi dari semua pihak
berkemungkinan buku ini tidak dapat diterbitkan.
Penerbitan buku ini adalah merupakan satu perbincangan berkenaan
mekanisme ke arah pengiktirafan huffaz di Malaysia sekaligus bagi
penyebaran ilmu kepada masyarakat.
Adalah diharapkan buku ini dapat dimanfaatkan semua lapisan
masyarakat terutamanya untuk pihak yang terlibat dengan pendidikan tahfiz
di Malaysia.
DR NORDIN AHMAD

7
PRAKATA
Al-Quran merupakan kalam Allah yang diturunkan kepada Nabi
Muhammad SAW, melalui perantaraan Malaikat Jibril untuk disampaikan
kepada seluruh umat manusia sebagai panduan yang lengkap dengan variasi
aspek kehidupan. Pendidikan tahfiz al-Quran adalah ajaran Islam yang
terawal sepertimana Rasulullah SAW telah menyampaikan al-Quran kepada
para Sahabat berpaksikan kepada kaedah hafazan sebagai kaedah yang
utama.
Pengajian tahfiz ini semakin berkembang seiring dengan penyebaran
Islam di seluruh pelusuk dunia termasuk di Malaysia. Hal ini disebabkan
masyarakat sedar betapa pentingnya pendidikan al-Quran dan banyak
kelebihan yang diperolehi jika menjadi hafiz al-Quran. Ini menyebabkan
pertumbuhan institusi-institusi tahfiz swasta khususnya bagaikan cendawan
yang tumbuh selepas hujan sehingga melahirkan ramai huffaz.
Walau bagaimanapun, antara perkara penting yang harus
diketengahkan adalah kualiti penghafaz al-Quran, bukan semata-mata
jumlah kuantiti yang ramai. Hafazan memerlukan kepada proses yang khusus
dalam meningkatkan daya ingatan kepada al-Quran kerana ramai penghafaz
al-Quran yang mampu menghafaz al-Quran semasa sesi pengajian, namun
setelah tamat, mereka lupa akannya.
Buku ini merupakan rangkuman kertas kerja yang dibentangkan
dalam Konvensyen Pendidikan Tahfiz Kebangsaan 2018 yang berlangsung
pada 26-28 Mac 2018M/ 8-10 Rejab 1439H di Hotel Putra, Kuala Lumpur.
Penerbitan buku ini merangkumi dua tema utama. Pertama, pengalaman
pengiktirafan huffaz di negara-negara terpilih seperti di Mesir, Turki dan
Pakistan. Kedua, mekanisme ke arah pengiktirafan huffaz di Malaysia seperti

8
pelaporan dan pensijilan, Isbath, Majlis Syuyukh dan sebagainya. Turut
dimuatkan trend masyarakat Malaysia terhadap pendidikan tahfiz masa kini.
Penerbitan buku ini diharapkan dapat dimanfaatkan oleh semua pihak
yang terlibat dan berminat dengan pendidikan tahfiz di Malaysia. Ia bukan
sahaja untuk ahli akademik dan para pelajar dalam bidang tahfiz, malah
institusi tahfiz dan masyarakat awam boleh memanfaatkan buku ini.
SIDANG EDITOR

9
SENARAI PENYUMBANG
Abd Rahman Abd Ghani, Prof Madya Dr
Fakulti Sains Kemanusiaan, Universiti Pendidikan Sultan Idris
Ahmad Yussuf, Dr
Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya
Habibah Mat Rejab, Dr
Lembaga Peperiksaan, Kementerian Pendidikan Malaysia
Khairul Anuar Mohamad, Prof Madya Dr
Fakulti Pengajian Quran dan Sunnah, Universiti Sains Islam Malaysia
Mohamad Marzuqi Abdul Rahim, Dr
Fakulti Sains Kemanusiaan, Universiti Pendidikan Sultan Idris
Naeimah Ramlan
Noor Naemah Abdul Rahman, Prof Madya Datin Dr
Nor Aini Ali, Dr
Nor ‘Azzah Kamri, Dr
Norhayati Haji Hamzah, Dr

10
Sedek Ariffin, Dr
Syeikh Abdel Mohaimin Sayed Aly Abdel Majid
Darul Quran, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia
Zulkifli Mohd Yusoff , Prof Dato’ Dr
Centre of Quranic Research, Universiti Malaya

11
RECOGNITION OF HAFIZ QURAN: AN EXPERIENCE IN
PANIPATI METHODS, PAKISTAN
Sedek Ariffin
Ahmad Yussuf
ABSTRACT
Memorization is still one of the methods used in the process of
preservation of the Qur’an. This article aims to review and
analyze the methods and approaches used by a Centre of Tahfiz
Quran, at Lorong Alif, Jitra Kedah in the process to produce the
students that can remember the whole Qur’an. This study used the
methods of documentation, observation and interviews in order to
obtain the data. Through the analysis, this study found that there
are seven basic methods of memorizing the Qur’an; Sabak, Nam
Sabak, Sabki, Separah, Mutlaah, Tertib Wifak and Dastar Bandi.
By using these seven methods, the students could recite the whole
Qur’an by memorization, without seeing the mushaf. As
researchers, we would like to suggest these methods of
memorization, to be applied in all the centers, in order to produce
the huffaz who can fully memorizing the Qur’an.
1.0 INTRODUCTION
Pakistan is a country located in South Asia. The majority of the
population in Pakistan are Sunni Muslim. Pakistan is the sixth most densely
populated country in the world and having the second largest Muslim
population in the world after Indonesia. The impact of the spread of Islam in
Pakistan has resulted in the growth of Islamic institutions including the study
of al-Qur’an memorization. The methods of study of al-Qur’an memorization
gain greater prominence in Pakistan through a method known as tahfiz

12
Panipati. Panipati is the name of a place situated in the province of India.
The tahfiz Panapati methods was pioneered by a teacher who hails from
India and has been teaching the memorization of the al-Qur’an in Pakistan
(Hafiz Arefbudiman Ahmad, 2015).
The methods of al-Qur’an memorization from Pakistan began to
develop in Malaysia with the establishment of Ma'had Tahfiz al-Quran at
Lorong Alif Jitra, Kubang Pasu, Kedah Darul Aman. This tahfiz Ma'had start
its foothold in 1989 but was formally established on 5th
of March 1990. This
Ma'had has been registered with the Kedah State Islamic Religious Council
on 3rd
March 1991. At the early stage, there were 10 male students
participated in the tahfiz program at this Ma’had and was led by Maulana
Umar, a teacher from Pakistan (Hafiz Arefbudiman Ahmad, 2015).
This Ma’had tahfiz was built on the efforts of several local residents
who think for needs of Ma'had tahfiz al-Qur’an in Jitra, Kedah as obligatory
demands of fardu kifayah. They are namely Mudir Haji Ibrahim bin Ismail
Titi Gajah, Ibrahim bin Bakar Tok Jalai, who is a teacher, and Haji Ahmad
bin Assan. With their efforts and cooperation, Ma'had tahfiz was built at
Lorong Alif. At its inception this Ma'had just renting a house lot at Lot 847
Lorong Alif Jitra Kedah. From its inception until 2015, this Ma'had tahfiz
have been able to produce more than 200 huffaz al-Qur’an comprising of
students in the country and abroad (Sedek Ariffin, 2011). The students
graduated from Ma'had tahfiz will further their studies in Jami'ah Darul
Quran (Hafiz Arefbudiman Ahmad, 2015), a Muslim Town in Faisalabad,
Pakistan to deepen their knowledge in the field of al-Qur’an and al-Hadith. In
Jami'ah Darul Quran, they will take a special certificate of memorization of
al-Qur’an, the knowledge of al-Hadith and knowledge of other religions for
eight years (Hafiz Arefbudiman Ahmad, 2015).

13
Presently, the Ma'had Tahfiz at Lorong Alif was conducted by
teachers graduated from Jami’ah Darul Quran, Pakistan. They came from
various backgrounds of study and expertise. Most of the teachers are from
peninsular Malaysia and not only concentrated in Kedah. Among these
teachers is ustaz Hafiz Arefbudiman bin Ahmad (Sedek Ariffin, 2011).
The Pakistan’s methods of memorization is one of the memorization
methods of al-Qur'an which is being practiced in Malaysia. To follow this
method, students must be dedicated and truly interested in the memorization
of al-Qur’an because this method imposed heavy penalties for students who
are unable to follow it very well. Caning is fundamental in implementing this
method. Penalty by way of caning is normal and customary as to ensure the
students will successfully memorized the al-Qur’an very well and effectively
(Ikrimah, 2015).
2.0 THE TECHNIQUES AND UNIQUENESS OF PANIPATI
METHOD
The Pakistan’s method which is also known as Panipati method and
quite popular among the tahfiz students in Pakistan. It is referred to as
Panipati as the first teacher who pioneered this method in Pakistan is
originated from a province called Panipati. This method is quite effective for
producing competent huffaz. Overall, this method of memorization
encompasses several techniques that are practiced in the process of
memorizing the al-Qur’an. These techniques are as follows:
a) Sabak (New Memorization)
b) Six sabak
c) Sabki
d) Separah
e) Mutlaah
f) Tertib Wifak
g) Dastar Bandi

14
a) Sabak (New Memorization)
Sabak is a term used in this method, which means memorization the
new verses of al-Qur’an. Starting from 7.00 p.m until 9.00 p.m, the students
will memorize the new memorization (sabak) in the prayer’s hall. They will
take a short break to perform Maghrib prayers. Isha prayers will be done at
9:00 pm. This means that the students have about two hours to memorize
sabak every day.
After Isha prayers the students will be given a drink before a brief
Ta'lim held. The students are required to sleep at 10.30pm. The students are
not allowed to do other activities after 10.30 p.m, they will be caned if were
caught still doing other activities.
Starting one hour before dawn, the students were be waken up to
follow the Pakistan’s method of memorization. The students are required to
perform sunat prayers in the early morning. Half an hour before dawn, the
students were required to be in a group or halaqah memorization
respectively. This is the time they utilized to smoothen up sabak or new
memorization that are to be recited after the dawn prayers (Sedek Ariffin,
2011).
After dawn prayers, the students are required to represent sabak
recitation to their respective teachers. The determination limit of sabak is
based on their ability. However, each student is monitored by the respective
teachers during the recitation of this sabak.
b) Six Sabak
Six sabak is the second technique in this method, which means that
six times memorization verses of the latest al-Qur’an. After the students
finished reading sabak, they are required to read six sabak that is six times

15
memorization of the latest or six days memorization previously. For example,
if the students memorize the first juz of page ten, therefore six sabak is on
page nine, eight, seven, six, five and four.
These recitation should be infront of the group’s teacher. Students
need to smoothen the six sabak to ensure that they can continue to memorize
on the next day. If students failed to recite the six sabak well enough, then
they are not allowed to memorize the new verses, unless after obtaining
consent from the group’s teacher. The time to perform six sabak is after the
recitation of sabak until 8.30 morning.
c) Sabki
Sabki a third order after the sabak and six sabak. It was a repetition of
one juz behind the six sabak is known as Sabki. The time to recite sabki is
after the completion of six sabak until 9.30 in the morning. Sabki will be
recited in front of their respective teacher. Not all students will be called
upon to recite sabki infront of their teacher, however students must always be
ready to be called for. For each mistakes when reciting sabki, students will be
caned for a total of three strokes for just making one mistake only. This
method requires patience and fortitude to every student who follows.
For example, if a student memorized on page 62, therefore page 62 is
sabak, page 61, 60, 59, 58, 57 and 56 is the six sabak. Meanwhile Sabki is
from page 36 to page 55, that is one juz behind six sabak. This is an example
if a student memorized one page on each day (Ikrimah, 2015).
d) Separah
Separah is a technique applied according to Pakistan’s method
referring to repeated memorization of the verses which were long
remembered. The time of separah is from 10.00 morning to 12.00 noon, that

16
is for two hours the students are given the opportunity to repeat the
memorization of verses that have been memorized based on of less fluency
verses to be smoothen up (Sedek Ariffin, 2011).
From 12.00 noon to 2.00 afternoon for all students who follow this
method are required to sleep. This is one aspect which is compulsory for
every student. Moreover it is based the Sunnah of the Prophet's S.A.W.,
stating the energy can be restored to the students for attending classes in the
afternoon.
e) Mutlaah
Mutlaah is a technique in which the students are required to recite
verses of al-Qur’an which will later to be memorized by looking the Mashaf
al-Qur’an to ensure that the recitation is accurate and with good tajwid. At
2.30 pm the students are required to be in their respective groups. The
students are required to read accurately in terms of the laws of tajwid and
they will be reading infront of the teacher to ensure that recitation is correct
and stable. The rate of recitation is based on the ability of the students who
wish to memorize these verses. Normally the students will read from only
page one until page four infront of their respective teacher (Ikrimah, 2015).
This is the time utilized by students to smoothen new verses which
are to be memorized. These verses must be repeated several times to facilitate
memorization. After recitation of mutlaah infront of the teacher, students are
required to proceed with the preparation of separah recitation on the next
day. The recitation limit is not determined by the teacher and it is open up to
the students. Normally the students will choose the juz which they are not so
fluent for recitation (Sedek Ariffin, 2011).

17
The students are not allowed to add new memorization from one juz
to another juz unless they are able to recite one of the juz without any
mistake. If the recitation of the juz is less smooth, students must smoothen up
until fully remembered and could not go wrong when reading in front of the
teacher. As long as the recitation is not smooth the student will get stuck on
the mentioned juz. This is very important to ensure that students are able to
remember the al-Qur'an with strong memorization when entering the next
juz.
This method will continue until the students are able to complete
memorization of 30 juz of the al-Qur’an for the first time. Continously the
students will follow the second level to sit for an examination in ensuring that
their memorization is really stable.
f) Tertib Wifak
Tertib Wifak is a time frame for each student who has memorized the
30 juz of the Qur'an to repeat memorizations of the entire al-Qur’an. Once the
student has memorized the 30 juz of al-Qur’an at the first level, they will
enter the second level called wifak order or tertib syahadah. It is one of the
method practiced to strengthen the memorization the students prior to taking
the final examination.
On its implementation, the entry level student should register earlier
in order to follow this tertib wifak. Students who have registered will be
placed in a specific group consisting students of tertib wifak only. These
students are still bound by the ordinary memorization system time. The time
taken to sit for this class is within three months (Ikrimah, 2015).
In the morning the students must recite a total of five juz of the
Qur’an in Halaqah made in each group tertib wifak. This means that within

18
six days the students were able to complete 30 juz of al-Qur'an as a whole.
Later on they will be tested by their respective teachers to ensure there is a
smooth memorization. For each mistake, they will be caned. Normally in
each juz, two questions will be asked to each student (Sedek Ariffin, 2011).
In the afternoon the tertib wifak students are required to recite
separah for the subsequent days. The students utilisze this time to smoothen
their recitations for reciting a total of 5 juz on the following day.
Upon completion of three months the tertib wifak, students will sitting
an examination specifically for 30 juz of the al-Qur’an. They will be tested
with a variety of questions from the entire al-Qur’an. Normally they were be
asked randomly for 10 questions and each question should be recited in about
three pages. When the students have been successful at this level, they will be
considered have passed the memorization of the al-Qur'an, but for those
students who failed, they have to repeat this tertib wifak class by sitting an
examination for the next session.
g) Dastar Bandi
Dastar Bandi is a technique graduation certificates given to students
who completed their recitation and be able to pass an examination in this
Panipati methods. Having successfully passed in tertib wifak, the student will
received a special Certificate of Memorization of the al-Qur’an from Jami'ah
Darul Quran Pakistan. This special event is known as the Dastar Bandi or
Convocation. The successful student will be awarded with a special turban by
the Dean of the Darul Quran Jami'ah Pakistan as a symbol of having
successfully memorized the 30 juz of al-Qur’an (Ikrimah, 2015).

19
Table 1: Daily Activities Schedule of Panipati Methods
Based on the schedule and daily activities of Panipati methods, the
students have utilized the time to memorize the verses of the al-Qur’an for 10
hours and to repeat the verses of the al-Qur’an in one day. In the verses of the
new al-Qu’ran memorisation (Sabak), students take about 2 hours, whilst 8
hours is the time utilized by the students to repeat the old verses of the al-
Qur’an. This method of memorization has produced students who can recite
30 juz of the al-Qur’an 30 from Chapter al-Fatihah to Chapter An-Nas
without seeing the mushaf.
3.0 THE ANALYSIS ON UNIQUENESS OF PANIPATI METHOD
As a results from this Panipati method, they are some interesting
peculiarities that helps in the process of memorizing and to remember the
memorization of the verses of al-Qur’an which have been duly memorized.
The uniqueness are as follows:
a) On the whole, within the Panipati method, students have been
utilizing the time to memorize the verses of the al-Qur’an for 10 hours
and to repeat the verses of the al-Qur’an in a day. In memorization of
the new verses of al-Qur’an (Sabak), the students take about 2 hours,
Activities Time
Sabak 7.00 Evening - 9.00 Evening
Sixth Sabak 6.30 Morning - 8.30 Morning
Sabki 8.30 Morning - 9.30 Morning
Separah 10.00 Morning - 12.00 Noon
Mutlaah 2.30 Afternoon - 4.30 Afternoon
Overall Total 10 Hours

20
hence the students only utilized 8 hours to repeat the old verses of the
al-Qur’an.
b) There are three elements to be implemented simultaneously in the
process of memorizing the al-Qur’an through Panapati method, that
is when a student added new memorization (Sabak), it is also
necessary to repeat recitation memorization of new verse and to
repeat recitation memorization of the old verse namely the six sabak
and sabki.
c) The Panipati method of memorization is a repetition system for
recitation of old verses which is known as saparah. The students were
given the opportunity to repeat memorization of the old verses based
on their less fluency verses just to smoothen it up.
d) The Panipati method does not have a prescribed syllabus for the
students in memorizing verses from the al-Qur’an. The students are
free to memorize verses from the al-Qur’an according to their ability
and inner strength in memorizing those verses. They are not bound to
any number of verses or pages to be memorized.
e) The Panipati method is also a unique system from other methods of
memorization, such as Tertib Wifak and Dastar Bandi. Tertib Wifak is
method practised to strengthen the students memorization before
taking the final examination. Students will be in Tertib Wifak for three
months to sit for a specific examination of 30 juz of al-Qur’an.
Generally there are about 10 questions that will be asked randomly
and each question should be read in about three pages. Dastar Bandi
is a technique where the students were given graduation certificates
upon completion of their recitation and their ability to pass the
Pakistan’s method of examination. The successful student will

21
therefore be awarded with special turban and dressed by the Dean of
the Darul Quran Jami'ah Pakistan, as a symbol for having successfully
memorized the 30 juz of al-Qur’an.
4.0 CONCLUSION
Based on the research that was carried out, it can be concluded that
there were much privileges existed through the Panipati methods of
memorization. Although this method has not been rapidly develop throughout
Malaysia, the Panipati method is somewhat different and is more efficient
compared with the usual method adopted in Malaysia. It is proven that some
students who follow this method could complete their memorization of the
Qur’an faster, and as well as the memorized al-Qur’an verses cannot be
easily erased by the effective rules implemented through the Panipati method.
The Panipati method is also seen as able to brighten up the atmosphere of al-
Qur’an memorization which is lately booming in this country.
5.0 BIBLIOGRAPHY
Abu al-Fida Muhammad 'Izzat Muhammad' Arif. (2006). Kaifa Nahfaz
Qur'an. Cairo: Dar al-Salam.
Abu al-Hafiz. (2005). Fast and Easy Method of Memorization. New York:
Al-Hidayah.
Farah Ihyani Zakaria & Mohd Aderi Che Noh. (2011). Classes for
Implementation Skills of al-Qur’an in Malaysia: An Analysis. Journal
of Islamic and Arabic Education, 3 (4). 47-58.
Hafiz Arefbudiman Ahmad. (2015, November 12). Personal interview.

22
Hanani Abu Bakar et al. (2004). Methods of Memorising the al-Qur'an.
Kuala Lumpur: Klang Book Centre.
Ibrahim Abd al-Mun'im al-Syaribaini. (1995). Kaifa Yahfaz Qur'an. Zaqaziq:
Dar Ibn Kathir.
Ikrimah. (2015, November 20). Personal interview.
Sedek Ariffin et al., (2015) The Uniqueness Methodology of al-Qur'an
Memorization from Deobandy, India. al-Bayan, 9, 39-48.
Sedek Ariffin. (2011). The Methods of al- Qur'an Memorization in Tahfiz
Institutions in Malaysia: A Comparative Study between Kedah Darul
Quran, JAKIM With al-Huffaz Methods. Kuala Lumpur: Department
of Quran and al-Hadith, Academy of Islamic Studies, University of
Malaya.

23
PELAPORAN DAN PENSIJILAN TAHFIZ
DI KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA (KPM)
MULAI TAHUN 2017
Habibah Mat Rejab
ABSTRAK
Artikel ini bertujuan menghuraikan pelaksanaan Kurikulum
Bersepadu Tahfiz dan Kurikulum Bersepadu Dini di institusi-
institusi pendidikan agama di bawah kawalan Kementerian
Pendidikan Malaysia (KPM). Kurikulum Bersepadu Tahfiz dan
Kurikulum Bersepadu Dini mula diperkenalkan mulai tahun 2014
di beberapa buah sekolah agama terpilih sebagai rintis. Tumpuan
perbincangan akan diberikan kepada huraian pelaksanaan sistem
pentaksiran, pelaporan dan pensijilan tahfiz KPM mulai tahun
2017. Pensijilan Tahfiz merupakan sijil yang julung-julung kali
diperkenalkan dalam sistem pendidikan arus perdana di
Malaysia. Sijil Tahfiz KPM akan dianugerahkan kepada murid
yang memenuhi kriteria kelayakan sebagai pengiktirafan dan
nilai tambah kepada mereka yang mengikuti Kurikulum
Bersepadu Tahfiz pada peringkat menengah atas. Manakala
Pernyataan Standard Prestasi Hafazan akan diberikan kepada
murid peringkat menengah rendah. Pelaporan pula adalah dalam
bentuk pernyataan prestasi berdasarkan band 1 hingga 6 bagi 5
aspek yang dinilai, iaitu Hafazan, Fasohah, Tajwid, Makhraj dan
Fiqh al-Ayat serta bilangan juzuk yang telah dihafaz oleh murid
dari Tingkatan 1 hingga Tingkatan 5.

24
1.0 PENGENALAN
Mata pelajaran Pendidikan Islam ditetapkan sebagai mata pelajaran
teras yang wajib dipelajari oleh murid yang menganut agama Islam di
Malaysia selaras dengan Akta Pendidikan 1996 (Akta 550) dan Peraturan-
Peraturan Pendidikan 1997. Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM)
melalui fungsi Bahagian-bahagian telah merangka dan membina kurikulum
Pendidikan Islam yang bersesuaian, menyediakan buku teks dan juga kertas
peperiksaan yang berkenaan. Kurikulum Pendidikan Islam juga pada asasnya
telah menetapkan komponen ayat-ayat hafazan sebagai pelengkap kepada
Tilawah al-Quran sama ada di peringkat rendah atau menengah.
Ayat-ayat hafazan di peringkat sekolah rendah lebih tertumpu kepada
surah-surah yang pendek sesuai dengan peringkat umur mereka selaras
dengan pendapat yang dikemukakan oleh Abdul ‘Aleem Ibrahim (2002).
Disusuli pula dengan surah-surah pilihan yang lebih panjang dan yang
lazimnya dijadikan ayat-ayat hafazan di peringkat menengah seperti Surah
Yasin.
Namun mutakhir ini, minat dan kecenderungan ibu bapa serta
masyarakat kepada pendidikan agama dan tahfiz khususnya semakin
menunjukkan peningkatan. Fenomena ini dapat dilihat melalui pertumbuhan
pelbagai pusat tahfiz dengan pelbagai pendekatan di Malaysia. Contohnya
Program Diploma Tahfiz Darul Quran, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia
(JAKIM) telah diiktiraf lebih 30 tahun di Malaysia. Bagi
mengarusperdanakan pendidikan tahfiz, KPM sendiri telah mengiktiraf dan
melaksanakan Kurikulum Bersepadu Tahfiz (KBT) serentak dengan
Kurikulum Bersepadu Dini (KBD). Sehubungan dengan itu juga,
kemerosotan pencapaian pelajar perlu dijadikan sempadan bagi institusi
pendidikan tahfiz di Malaysia agar pelajar lepasan pendidikan tahfiz al-Quran

25
dipandang tinggi oleh masyarakat. Penghasilan huffaz yang cemerlang serta
bersahsiah mulia, mampu mengangkat nama dan martabat sesebuah institusi
pendidikan tahfiz (Mohd Jamalil, Sabri, Tengku Intan Zarina & Nor Hafizi,
2017).
2.0 PELAKSANAAN KURIKULUM BERSEPADU TAHFIZ DI KPM
Kurikulum Bersepadu Dini (KBD) dan Kurikulum Bersepadu Tahfiz
(KBT) merupakan antara usaha KPM untuk menyedia dan memartabatkan
pendidikan agama berkualiti tinggi bagi melengkapkan murid dengan ilmu
pengetahuan dan kemahiran yang relevan untuk berjaya dalam pasaran kerja
berasaskan nilai Islam yang kukuh. Usaha ini adalah selaras dengan
Gelombang 1 yang disasarkan dalam Pelan Pembangunan Pendidikan
Malaysia (PPPM) tahun 2013–2025.
Mesyuarat Jawatankuasa Kurikulum Kebangsaan (JKK) Bil. 3/2012
bertarikh 26 Jun 2012 dan seterusnya Mesyuarat Jawatankuasa Perancangan
Pendidikan (JPP) Ke-200 Bilangan 3/2012 pada 27 Julai 2012 telah
meluluskan pelaksanaan Kurikulum Bersepadu Dini (KBD) dan Kurikulum
Bersepadu Tahfiz (KBT) sebagai Kurikulum Kebangsaan. Kurikulum ini
juga telah mendapat perkenan dan persetujuan oleh Mesyuarat Majlis Raja-
Raja Ke-231 yang bersidang pada 27 Februari 2013.
Seterusnya, Mesyuarat Profesional KPM (MPKPM) Bil. 32/2013
pada 19 Disember 2013 dan Mesyuarat Jawatankuasa Perancangan
Pendidikan (MJPP) KPM Ke-204 Bil. 1/2014 pada 24 Februari 2014
bersetuju menggunakan KBT bagi pelaksanaan Tahfiz Model Ulul Albab
(TMUA) di 3 buah sekolah menengah KPM sebagai rintis kepada murid
Tingkatan 1 mulai 2014. 3 sekolah tersebut ialah Sekolah Menengah Agama

26
Kuala Lumpur (SMAKL), Sekolah Menengah Agama Bentong dan Sekolah
Menengah Agama Kedah (SMKAK).
Walau bagaimanapun, data menunjukkan peningkatan sambutan
terhadap pelaksanaan KBT/KBD dengan pertambahan jumlah sekolah yang
melaksanakan KBT dan KBT sama ada di Sekolah Menengah Kebangsaan
Agama (SMKA) dan Sekolah Agama Bantuan Kerajaan (SABK) malah ke
Sekolah Menengah Agama Rakyat. Sehingga tahun 2017, KBT telah
dilaksanakan di 16 buah Sekolah Agama Bantuan Kerajaan (SABK), 11 buah
Sekolah Menengah Kebangsaan Agama (SMKA) dan 4 buah Sekolah
Berasrama Penuh (Lampiran 1).
KBT menawarkan 2 pakej mata pelajaran, iaitu Tahfiz Sains atau
Tahfiz Ikhtisas Agama (Jadual 1). Pakej Tahfiz Sains menggabungkan
pembelajaran 6 mata pelajaran teras dan mata-mata pelajaran Sains Tulen di
samping 2 mata pelajaran dalam KBT, iaitu Hifz al-Quran dan Maharat al-
Quran. Peruntukan waktu minimum adalah sejumlah 320 jam setahun bagi
mata pelajaran Hifz al-Quran dan 80 jam setahun bagi mata pelajaran
Maharat al-Quran.
Jadual 1: Pakej Mata Pelajaran KBT
Tahfiz Sains Tahfiz Ikhtisas Agama
1. Bahasa Melayu
2. Bahasa Inggeris
3. Matematik
4. Sejarah
5. Pendidikan Islam
6. Bahasa Arab
1. Bahasa Melayu
2. Bahasa Inggeris
3. Matematik
4. Sejarah
5. Sains
6. Pendidikan Islam

27
7. Hifz al-Quran
8. Maharat al-Quran
9. Fizik
10. Kimia
11. Matematik Tambahan
*tambahan MP elektif
7. Bahasa Arab
8. Hifz al-Quran
9. Maharat al-Quran
*tambahan MP elektif
Objektif mata pelajaran Hifz al-Quran ialah murid dapat menghafaz
30 juzuk al-Quran dengan meraikan hukum tajwid dan adab penghafaz al-
Quran serta pada masa yang sama dapat mengetahui maksud 30 juzuk al-
Quran dalam Bahasa Melayu. Manakala objektif mata pelajaran Maharat al-
Quran ialah murid dapat membaca 30 juzuk al-Quran, memahami hukum
tajwid dengan meraikan hukum tajwid dan adab penghafaz al-Quran,
memahami kaedah Qiraat Sab’ah, mengaplikasi kaedah Qiraat Sab’ah dalam
ayat al-Quran pilihan dan memahami kaedah Rasm Uthmani.
Kaedah pembelajaran dalam bilik darjah agak unik. Pelaksanaan mata
pelajaran Hifz al-Quran disyorkan seperti berikut bagi tujuan penyelarasan,
iaitu:
a) Sesi Tahdhir dari jam 6:30 pagi sehingga jam 7:00 pagi;
b) Sesi Tasmik/ Muraja‘ah/ Fiqh al-Ayat dari jam 7:30 pagi sehingga
jam 9:30 pagi;
c) Sesi Tahriri Hafazan/ Hafazan Baharu dari jam 7:00 malam
sehingga jam 9:00 malam.

28
3.0 KAEDAH PENTAKSIRAN
Peraturan-Peraturan Pendidikan (Penilaian dan Peperiksaan) 1997
memperuntukkan di bawah fungsi Pengarah Peperiksaan adalah seperti
berikut:
a) menentukan standard dan peringkat pencapaian calon-calon;
b) mengeluarkan keputusan peperiksaan dan pernyataan keputusan;
c) menganugerahkan sijil peperiksaan.
Selaras dengan hasrat memperkasakan Pendidikan Islam, pelaporan
dan pensijilan tahfiz KPM memberi nilai tambah kepada murid yang
mengikuti Kurikulum Bersepadu Tahfiz (KBT) di peringkat menengah
rendah dan menengah atas, Mesyuarat Jawatankuasa Memperkasa Sekolah
Agama Bil.1/2017 pada 15 Mac 2017 telah meluluskan kertas cadangan
pelaporan dan pensijilan tahfiz KPM mulai tahun 2017 yang dikemukakan
oleh Lembaga Peperiksaan (LP).
Penganugerahan Sijil Tahfiz KPM secara langsung memberi
pengiktirafan terhadap usaha murid mendalami bidang ilmu naqli dan aqli
secara seimbang serta memberi kelebihan kepada murid KBT untuk
meneruskan pembelajaran di peringkat tinggi dan peluang luas dalam laluan
kerjaya. Pada masa yang sama, KPM juga memberi pengiktirafan kepada
para huffaz dan menyokong Dasar Pendidikan Tahfiz Negara.
Pelaporan dan pensijilan tahfiz KPM adalah berdasarkan pentaksiran
yang dilaksanakan seperti berikut: (Jadual 2 dan 3)
a) Pentaksiran Bilik Darjah (PBD) dilaksanakan sepanjang tempoh
pembelajaran oleh pihak sekolah sepenuhnya mencakupi keseluruhan

29
kurikulum, iaitu 19 juzuk di peringkat menengah rendah dan 11 juzuk
di peringkat menengah atas.
b) Pentaksiran Tingkatan 3 (PT3):
 Maharat al-Quran:
Ujian Bertulis dan Ujian Lisan (Tilawah)
 Hifz al-Quran:
Ujian Lisan (Hafazan dan Fiqh al-Ayat)
c) Sijil Pelajaran Malaysia (SPM):
 Maharat al-Quran (5302):
Ujian Bertulis – kaedah peperiksaan; dan
Ujian Lisan (Tilawah) – kaedah Pentaksiran Pusat.
 Hifz al-Quran (5301):
Ujian Lisan (Hafazan) – Pentaksiran Pusat; dan Ujian Bertulis
(Tahriri dan Fiqh al-Ayat) – Pentaksiran Pusat
Jadual 2: Format Pentaksiran Mata Pelajaran Hifz al-Quran SPM
BIL. PERKARA KERTAS 1 (5301/1) KERTAS 2 (5301/2) KERTAS 3 (5301/3)
1
Jenis
Instrumen
Ujian Hafazan
(Pentaksiran Pusat)
Ujian Tahriri
(Pentaksiran Pusat)
Ujian Prestasi
(Pentaksiran Pusat)
2 Jenis Item
 Respons Terhad
 Respon Terbuka
 Respons Terhad
 Respons Terhad
 Respon Terbuka
3
Bilangan
Soalan
 Hifz al-Quran
 Fiqh al-Ayat
 6 Soalan
Jawab semua soalan
 Hifz al-Quran
 5 Soalan
Jawab semua soalan
Juzuk 1 hingga juzuk
30
 Talaqi
 Tasmik
 Murajaah
 Tahriri
4
Jumlah
Markah
100 markah 30 markah 100 markah
5 Wajaran 60% 10% 30%
6 Tempoh Ujian 30 minit 30 minit Tingkatan 5
7 Konstruk
 Hafazan
 Pengetahuan  Hafazan
 Hafazan
 Pengetahuan

30
BIL. PERKARA KERTAS 1 (5301/1) KERTAS 2 (5301/2) KERTAS 3 (5301/3)
 Pemahaman  Pengetahuan
 Pemahaman
 Pemahaman
8
Cakupan
Konteks
29
29
30
9
Kaedah
Penskoran
 Holistik
 Analitik
 Holistik
 Analitik
 Holistik
 Analitik
Jadual 3: Format Pentaksiran Mata Pelajaran Maharat al-Quran SPM
BIL. PERKARA KERTAS 1 (5302/1) KERTAS 2 (5302/2)
1
Jenis
Instrumen
Ujian Tilawah
(Pentaksiran Pusat)
Ujian Bertulis
(Peperiksaan Pusat)
2 Jenis Item Respon terhad  Objektif Pelbagai Bentuk
 Subjektif
3
Bilangan
Soalan
5 soalan
 Maratib Qira’ah (Hadar, Tadwir,
Tartil)
 Qiraat Saba`ah
Jawab semua soalan
Bahagian A: 20 soalan (OPB)
Bahagian B: 4 soalan (Subjektif)
Jawab semua soalan
4
Jumlah
Markah
100 Markah 100 Markah
5 Wajaran 60% 40%
6 Tempoh 30 Minit 1 jam 30 minit
7 Konstruk Kemahiran Tilawah
 Pengetahuan
 Pemahaman
 Kemahiran Aplikasi
8
Cakupan
Konteks
Tingkatan 4 danTingkatan 5 Tingkatan 4 danTingkatan 5
9
Kaedah
Penskoran
 Holistik
 Analitik
 Analitik
4.0 KAEDAH PELAPORAN
LP juga telah menyediakan satu bentuk pelaporan dan pensijilan yang
komprehensif dan lebih bermakna kepada murid dan pihak berkepentingan.

31
Contohnya, Pelaporan Pentaksiran Tingkatan 3 bagi mata pelajaran Hifz al-
Quran mulai tahun 2017 adalah berdasarkan standard prestasi yang merujuk
kepada 5 aspek yang ditetapkan iaitu: (Rajah 1 dan Lampiran 2)
a) Hafazan,
b) Fasohah (Kelancaran),
c) Hukum Tajwid,
d) Makhraj (Sebutan Huruf), dan
e) Fiqh al-Ayat (Pemahaman Ayat al-Quran).
Calon KBT di peringkat menengah rendah yang memenuhi syarat
akan mendapat Pelaporan PT3 dalam bentuk gred serta Pernyataan Standard
Prestasi Hafazan yang melaporkan penguasaan hafazan murid dalam bentuk
band dan bilangan juzuk yang dihafaz. Manakala calon KBT di peringkat
menengah atas yang memenuhi syarat akan dianugerahkan Sijil SPM
berdasarkan pakej mata pelajaran yang diambil dan skor dicatatkan mengikut
gred serta Sijil Tahfiz KPM mulai tahun 2018.
Sijil Tahfiz KPM melaporkan prestasi hafazan calon berdasarkan
standard prestasi yang dibangunkan dalam bentuk band 1 hingga 6 dan
bilangan juzuk yang dihafaz. Pengiktirafan kesetaraan Sijil Tahfiz ini dengan
Sijil Tahfiz Malaysia sedang diusahakan dengan kerjasama JAKIM dan
Darul Quran. Bentuk kerjasama antara dua pihak, iaitu KPM dan Darul
Quran termasuk dalam aspek pembinaan instrumen, penjaminan kualiti,
pelaporan dan pensijilan. Persefahaman antara dua pihak dijangka memberi
impak positif kepada pendidikan tahfiz negara secara keseluruhannya.

32
Rajah 1: Contoh Pernyataan Standard Prestasi Hafazan PT3
5.0 PENJAMINAN KUALITI
Penjaminan Kualiti dilaksanakan melalui Pementoran, Penyelarasan,
Pemantauan dan Pengesanan yang merupakan piawaian untuk meningkatkan
kualiti, produktiviti dan keberkesanan pentaksiran berdasarkan garis panduan
yang ditetapkan oleh LP. Selain itu, penjaminan kualiti boleh dilaksanakan
oleh LP atau pihak lain yang dikenal pasti oleh LP atau permintaan pihak
yang berkepentingan berdasarkan garis panduan yang ditetapkan oleh LP.

33
Sebagai peneraju pentaksiran di Malaysia, LP sentiasa memastikan
bahawa sistem pentaksiran yang terjamin kualitinya dari aspek kesahan dan
kebolehpercayaan ke arah pembelajaran yang lebih berkesan. Selain itu,
penjaminan kualiti dilaksanakan bagi memastikan peperiksaan/pentaksiran
yang dikendalikan mengikut peraturan-peraturan, garis panduan dan arahan
tentang peperiksaan. Dalam hal ini, kualiti hafalan ayat-ayat al-Quran di
samping kuantiti atau bilangan juzuk yang dihafal sangat perlu diberi
perhatian serius oleh semua pihak.
6.0 PENUTUP
Di peringkat lepasan menengah, mata pelajaran Hifz al-Quran akan
diperkenalkan di peringkat Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia dalam masa
yang terdekat. Malah di peringkat Universiti Awam juga telah menyediakan
laluan pengajian khusus atau secara double degree (Sains dan Tahfiz) atau
dalam bentuk program bagi menjamin kesinambungan kurikulum tahfiz yang
telah dilaksanakan di peringkat menengah.
Secara keseluruhannya, KPM telah melaksanakan pelbagai usaha
sama ada dari aspek kurikulum, pentaksiran, pensijilan tahfiz, perjawatan dan
latihan guru tahfiz yang memaparkan secara jelas komitmen bagi mengiktiraf
pendidikan tahfiz dan para huffaz dalam arena pendidikan negara di tanah air
Malaysia.
7.0 BIBLIOGRAFI
Lembaga Penyelidikan Undang-undang. (2003). Akta Pendidikan 1996 (Akta
550) & Peraturan-Peraturan Terpilih. Petaling Jaya: International
Law Book Services.

34
Abdul ‘Aleem Ibrahim. (2002). Al-Muwajjih al-Fanni Lil Mudarrisi al-
Lughah al-Arabiyah. Kaherah: Dar al-Ma‘arif.
Bahagian Pendidikan Islam. (2018). Dokumen Mesyuarat Laluan Pengajian
Murid Lepasan Kurikulum Bersepadu Dini dan Kurikulum Bersepadu
Tahfiz di Universiti Malaya. Putrajaya: Kementerian Pendidikan
Malaysia.
D.M. Makhyaruddin. (2013). Rahasia Nikmatnya Menghafal al-Quran.
Jakarta Selatan: Noura Books.
Lembaga Peperiksaan. (2016). Dasar Pentaksiran Pendidikan Kebangsaan.
Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia.
Lembaga Peperiksaan. (2018). Panduan Pentaksiran Hifz al-Quran Sijil
Pelajaran Malaysia. Putrajaya: Kementerian Pendidikan Malaysia.
Mohd Jamalil Ismail, Sabri Mohamad, Tengku Intan Zarina Tengku Puji dan
Nor Hafizi Yusof. (2017). Strategi Kecemerlangan Institusi
Pendidikan Tahfiz al-Quran di Malaysia: Satu Tinjauan Literatur.
Jurnal Islam dan Masyarakat Kontemporari, 15(Julai), 55-65.

35
Lampiran 1
SENARAI SEKOLAH-SEKOLAH MENENGAH KPM YANG
TERLIBAT DENGAN PELAKSANAAN KURIKULUM BERSEPADU
TAHFIZ (KBT) SEHINGGA 2017
A. JUMLAH SEKOLAH
BIL. SEKOLAH 2014 2015 2016 2017 JUMLAH
1. SMKA 2 3 3 3 11
2. SBP 1 1 1 1 4
3. SABK - 12 4 - 16
JUMLAH 3 16 8 4 31
B. SENARAI SEKOLAH
BIL KOHOT KOD SEK NAMA SEKOLAH
JENIS
SEKOLAH
NEGERI
2014
1 2014 CRA0001 SMAP Bentong SBP Pahang
2 2014 WRA0004 SMKA Kuala Lumpur SMKA
W.P Kuala
Lumpur
3 2014 KRA2001 SMKA Kedah SMKA Kedah
2015
4 2015 BRA7001 SBPI Rawang SBP Selangor
5 2015 DRA0001 SMKA Tok Bachok SMKA Kelantan
6 2015 ARA3001 SMKA Kerian SMKA Perak
7 2015 JRA5036 SMKA Maahad Muar SMKA Johor
8 2015 AFA2001
Maahad Tahfiz Al-Quran
Dan Akademik BAKIP
(MATAQAB)
SABK Perak
9 2015 CFT2002
Sekolah Agama Maahad
Tahfiz Wa Ta'limil Al-
Quran
SABK Pahang

36
BIL KOHOT KOD SEK NAMA SEKOLAH
JENIS
SEKOLAH
NEGERI
10 2015 CFT3001 SMA Al-Ittihadiah SABK Pahang
11 2015 CFT4002
Maahad Tahfiz Darul
Ulum Al-Basriyah
SABK Pahang
12 2015 MFT1003
SM Tahfiz Al Quran
(JAIM)
SABK Melaka
13 2015 TFT0001
SM Imtiaz Yayasan
Terengganu-Besut
SABK Terengganu
14 2015 CFT2001 SMA Kota Gelanggi 3 SABK Pahang
15 2015 TFT1002
SM Imtiaz Yayasan
Terengganu-Dungun
SABK Terengganu
16 2015 TFT1003
Sekolah Menengah
Agama Imtiaz Kemaman
SABK Terengganu
17 2015 TFT3004
SM Imtiaz Yayasan
Terengganu-Kuala
Terengganu
SABK Terengganu
18 2015 TFT5001
SM Imtiaz Yayasan
Terengganu-Kuala
Berang
SABK Terengganu
19 2015 WFT0002
SM Integrasi Sains
Tahfiz-MAIWP
SABK
W.P Kuala
Lumpur
2016
20 2016 TRA3003 SBPI Batu Rakit SBP Terengganu
21 2016 XRA4003 SMKA Kota Kinabalu SMKA Sabah
22 2016 NRA3001
SMKA Hj Abu Hassan
Sail
SMKA
Negeri
Sembilan
23 2016 PRA4001
SMKA Sheikh Abdullah
Fahim
SMKA Pulau Pinang
24 2016 NFT4002 SM Agama Nilai SABK
Negeri
Sembilan
25 2016 NFT3001
SM Agama Haji
Mohd.Yatim
SABK
Negeri
Sembilan
26 2016 NFT1003
Sek. Men Agama Sains
K.Pilah
SABK
Negeri
Sembilan
27 2016 DFT1003 SMU(A) Al-Kauthar SABK Kelantan
2017
28 2017 MRA1001 SBPI Selandar SBP Melaka
29 2017 RRA0001 SMKA Arau SMKA Perlis
30 2017 WRA2001 SMKA Putrajaya SMKA W.P Putrajaya
31 2017 YRA1301
SMKA Sheikh Hj
Othman Abd Wahab
SMKA Sarawak

37
Lampiran 2
Contoh Standard Prestasi Hafazan

38
TREND MASYARAKAT
TERHADAP PENDIDIKAN TAHFIZ
Zulkifli Mohd Yusoff
Noor Naemah Abdul Rahman
Nor ‘Azzah Kamri
Nor Aini Ali
Norhayati Haji Hamzah
Naeimah Ramlan
ABSTRAK
Pendidikan tahfiz di Malaysia telah melalui sejarah
perkembangan yang panjang bermula secara rasmi pada tahun
1966. Pendidikan tahfiz berkembang seiring dengan pendidikan
lain dan semakin mendapat tempat dalam kalangan masyarakat.
Pelbagai faktor menyumbang kepada perkembangan ini. Justeru,
artikel ini menyingkap trend masyarakat terhadap pendidikan
tahfiz dengan terlebih dahulu meneliti sejarah perkembangan dan
kategori institusi tahfiz di Malaysia, dan disusuli dengan faktor-
faktor yang menyumbang kepada kecenderungan masyarakat
terhadap pendidikan tahfiz. Dengan menggunakan pendekatan
kualitatif, data literatur dikumpul dan dianalisis. Hasil penelitian
mendapati pendidikan tahfiz di Malaysia semakin berkembang
dengan wujudnya pelbagai jenis aliran, peringkat pendidikan dan
metode hafazan, sama ada dibiayai oleh pihak kerajaan mahupun
persendirian. Dapatan kajian juga menemukan sejumlah 9 faktor
dalaman di pihak masyarakat dan 7 faktor luaran di pihak
institusi tahfiz yang menyumbang kepada kecenderungan
masyarakat terhadap pendidikan tahfiz di Malaysia. Kedua-dua
faktor ini saling berkait dan perlu diberi perhatian sewajarnya
dalam memperkasakan pendidikan tahfiz di Malaysia ke arah
melahirkan khayr ummah.

39
1.0 PENGENALAN
Sejarah pendidikan tahfiz di Malaysia bermula sejak kedatangan
Islam di Tanah Melayu. Namun, pengajian tersebut yang dikenali sebagai
pengajian “alif ba ta” atau sekolah al-Quran masih belum dijalankan secara
formal dan hanya dilakukan di rumah guru sahaja (Solahuddin Ismail, 2016).
Selain pengajian al-Quran, kemahiran membaca dan menulis jawi serta ilmu
asas Islam seperti fardhu ain, rukun Islam dan rukun iman turut diberi
perhatian. Dari masa ke semasa, pusat pengajian semakin bertambah dengan
menjadikan masjid, surau dan istana sebagai tempat pengajian, sehinggalah
tertubuhnya institusi pondok yang dibina di atas tanah milik tuan guru atau
tanah wakaf. Pengajian pondok adalah lebih mendalam dengan memberi
penekanan kepada ilmu Tafsir, Fikah dan Hadis yang disampaikan dalam
bentuk syarahan kepada kumpulan pelajar mahupun individu sehingga
menjadi asas kepada penubuhan Sekolah Agama Rakyat di seluruh Malaysia
(Masitah Ramli & Aizan Mat Zin, 2015). Proses menghafaz juga dijalankan
sekurang-kurangnya Surah al-Fatihah kerana ianya asas dalam mengerjakan
solat. Namun, hafazan bukanlah pendidikan teras dan hanya dijalankan
secara individu dan tidak formal dengan bersandarkan pengalaman guru al-
Quran semata-mata (Murihah Abdullah et al., 2015).
Pada tahun 1966, pengajian tahfiz mula dijalankan secara formal di
Malaysia dengan penubuhan Kelas Pengajian al-Quran dan Ilmu Qiraat di
Masjid Negara. Ia merupakan hasrat Perdana Menteri Malaysia yang pertama
dan disertai lapan orang pelajar perintis. Kelas pengajian ini dijalankan di
bawah kelolaan Jawatankuasa Tadbir Masjid Negara dan Urusetia Majlis
Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia dari tahun 1966 hingga
1978. Kelas pengajian ini kemudiannya telah dinaiktaraf menjadi Unit
Pengajian Menghafaz al-Quran Masjid Negara dan telah diperluas menjadi

40
salah satu jabatan di bawah pengendalian Jabatan Perdana Menteri pada
tahun 1984 yang dikenali sebagai Maahad Tahfiz al-Quran wal Qiraat
(MTQ). Nama MTQ ditukar kepada Institut Pengajian Tahfiz al-Quran wal
Qiraat (IPQT) dan kemudiannya kepada Darul Quran yang ditempatkan di
Kuala Kubu Baru, Selangor pada tahun 1997 (Ahmad Nordin, 2015).
Rentetan daripada penubuhan institusi tahfiz secara formal ini,
seluruh negeri di Malaysia turut mewujudkan institusi tahfiz negeri masing-
masing bermula di Terengganu pada tahun 1984 dengan nama Institut al-
Quran Terengganu, yang turut menggunapakai sukatan kurikulum Darul
Quran (Sedek Ariffin, 2012).
Seiring dengan itu, institusi tahfiz swasta juga mula menapak di
Malaysia dan tumbuh umpama cendawan selepas hujan. Raudhatul Tahfiz al-
Quran di Jeram merupakan institusi tahfiz persendirian yang pertama di
Malaysia. Kebanyakan institusi tahfiz swasta mengambil sukatan dari India
dan Pakistan serta pembelajarannya adalah secara tradisional yang
disesuaikan dengan keperluan tempatan. Matlamatnya adalah untuk
menyampaikan ilmu Pendidikan Islam dan Pendidikan al-Quran semata-mata
serta menyempurnakan hafazan sebelum tamat pengajian. Sistem
pembelajarannya juga adalah secara menadah kitab turath atau di Malaysia
dikenali sebagai kitab kuning dan para pelajar perlu duduk di sekeliling tuan
guru dalam bentuk bulatan yang disebut halaqah tanpa kerusi, meja dan
peralatan mengajar (Masitah Ramli & Aizan Mat Zin, 2015). Sebelum pelajar
tamat pengajian di institusi tahfiz berkenaan, mereka perlu menjalani
peperiksaan khas untuk melayakkan pelajar menerima Sijil Akuan Tahfiz.
Namun, kebanyakan sijil ini tidak mendapat pengiktirafan daripada universiti
tempatan atau luar negara. Antara lain ianya disebabkan oleh kurikulum yang
ditawarkan tidak melibatkan subjek Sijil Peperiksaan Malaysia (SPM) yang

41
menyukarkan pelajar untuk melanjutkan pelajaran dan juga mendapatkan
pekerjaan.
Melihat senario perkembangan tersebut, pihak Kerajaan Persekutuan
mula mengambil inisiatif seiring dengan sambutan masyarakat terhadap
pendidikan tahfiz iaitu dengan mewujudkan institusi tahfiz di peringkat
sekolah menengah yang lebih sistematik dan moden. Pelbagai aliran juga
diwujudkan yang merujuk kepada integrasi antara ilmu naqli dan aqli atau
paling tepat integrasi antara ilmu fardhu ain dan fardhu kifayah. Ilmu fardhu
ain berkaitan dengan ilmu agama seperti tafsir, takwil dan ḥadīth yang
disepadukan dengan ilmu fardhu kifayah seperti sains, perubatan dan
matematik (Mukhlas Nugraha, 2016). Maahad Tahfiz al-Quran wal Qiraat
(MTAQ) di Kelantan merupakan institusi tahfiz terawal yang menggunakan
aliran integrasi ini. Kerajaan Negeri juga mula mengikuti langkah ini, malah
pihak Majlis Amanah Rakyat (MARA) turut tidak ketinggalan mewujudkan
aliran tahfiz moden yang dikenali sebagai program Ulul Albab di Maktab
Rendah Sains MARA (MRSM) terpilih di bawah kelolaannya (Noor Hisham
et al., 2014).
Perkembangan institusi tahfiz di Malaysia ini pastinya berkait rapat
dengan permintaan dan trend masyarakat terhadap pendidikan tahfiz.
Permintaan dan kecenderungan masyarakat terutamanya ibu bapa itu sendiri
untuk menghantar anak-anak mereka ke institusi tahfiz menyumbang kepada
perkembangan ini. Persoalannya, apakah faktor-faktor yang mempengaruhi
kecenderungan masyarakat terhadap pendidikan tahfiz ini? Artikel ini akan
mengupas faktor-faktor tersebut berdasarkan sorotan literatur berkaitan.
Untuk tujuan tersebut, artikel ini dibahagikan kepada 2 bahagian utama.
Pertama, klasifikasi institusi tahfiz di Malaysia dan kedua, trend masyarakat
terhadap pendidikan tahfiz.

42
2.0 KLASIFIKASI INSTITUSI TAHFIZ DI MALAYSIA
Berdasarkan maklumat terkini Jabatan Bomba dan Penyelamat
Malaysia, terdapat sejumlah 1,238 buah institusi tahfiz di Malaysia. 910 buah
daripada jumlah tersebut adalah berdaftar di bawah Jabatan Kemajuan Islam
Malaysia (JAKIM) atau Majlis Agama Islam Negeri (MAIN), manakala 328
buah lagi tidak berdaftar dengan mana-mana pihak (Portal Rasmi Parlimen
Malaysia, 2018a). Secara keseluruhannya, institusi tahfiz di Malaysia boleh
dikategorikan kepada 4 kategori berdasarkan aspek pentadbiran dan sumber
kewangan, peringkat pendidikan, aliran dan orientasi serta metode hafazan
yang digunakan.
2.1 Pentadbiran dan Sumber Kewangan
Institusi tahfiz yang wujud di Malaysia ditadbir oleh 3 pihak, sama
ada Kerajaan Persekutuan, Kerajaan Negeri yang sememangnya
bertanggungjawab menguruskan hal ehwal agama Islam dan juga pihak
swasta atau kumpulan persendirian.
a) Institusi Tahfiz Kerajaan Persekutuan
Darul Quran merupakan institusi tahfiz pertama yang ditubuh dan
ditadbir oleh Kerajaan Persekutuan. JAKIM sebagai jabatan induk di
peringkat Kerajaan Persekutuan yang bertanggungjawab mengurus perkara
berkait hal ehwal Islam telah diberi tanggungjawab menguruskan Darul
Quran di samping beberapa lagi institusi tahfiz yang berdaftar di bawah
JAKIM (Portal Rasmi Jabatan Kemajuan Islam Malaysia, 2015).
Untuk institusi tahfiz seumpama ini, semua kakitangannya adalah
merupakan pegawai kerajaan daripada agensi agama malah pengurusan
kewangannya dibiayai sepenuhnya termasuklah gaji kakitangan tetap dan

43
sementara, biasiswa dan elaun pelajar serta segala yang berkait dengan
pengurusan dan pentadbirannya (Ahmad Dasuki Hashim, 2002).
Selain JAKIM, Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) juga adalah
antara agensi kerajaan yang terlibat dengan pendidikan tahfiz. KPM telah
membentuk Kurikulum Bersepadu Tahfiz (KBT) yang sedang dijalankan di
beberapa buah Sekolah Agama Bantuan Kerajaan (SABK) yang terpilih
seperti di Sekolah Menengah Integrasi Sains Tahfiz (SMISTA) (Portal Rasmi
Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan, 2017). KPM juga turut
menjalankan Kurikulum Tahfiz Model Ulul Albab (TMUA) yang
diaplikasikan oleh 15 buah sekolah terpilih iaitu 11 buah Sekolah Menengah
Kebangsaan Agama (SMKA) seperti SMKA Nibong Tebal dan 4 buah
Sekolah Berasrama Penuh seperti Sekolah Berasrama Penuh Integrasi
Rawang (Portal Rasmi Parlimen, 2018).
Majlis Amanah Rakyat (MARA) yang merupakan agensi di bawah
Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah (KKLW) turut telah
melaksanakan pendidikan tahfiz di 5 buah Maktab Rendah Sains Mara Ulul
Albab (MRSMUA) dan 4 lagi masih dalam proses binaan (Portal Rasmi
Majlis Amanah Rakyat, 2016).
b) Institusi Tahfiz Kerajaan Negeri
Selaras dengan ketetapan Butiran Satu Senarai Negeri Jadual
Kesembilan Perlembagaan Persekutuan, hal ehwal agama Islam adalah di
bawah bidang kuasa pihak berkuasa agama negeri berdasarkan undang-
undang negeri masing-masing. Oleh yang demikian, urusan pengendalian
institusi tahfiz juga menjadi sebahagian daripada urusan pihak berkuasa
agama negeri. Institut al-Quran Terengganu merupakan institusi tahfiz
kerajaan negeri yang terawal ditubuhkan iaitu pada tahun 1984 cetusan idea
Yang Amat Berhormat Menteri Besar Terengganu ketika itu, manakala

44
institusi tahfiz kerajaan negeri yang terakhir dibina adalah pada tahun 1996
iaitu di Pulau Pinang (Muhaidi Mustaffa, Muhammad Fathi & Siti Salwa,
2016). Setakat Oktober 2017, terdapat sejumlah 21 buah institusi tahfiz yang
secara khusus diurus dan berdaftar di bawah Majlis Agama Islam Negeri-
negeri (Portal Rasmi Parlimen Malaysia, 2018b).
Pembiayaan institusi tahfiz negeri ditanggung sepenuhnya oleh pihak
Kerajaan Negeri. Antara bentuk pembiayaannya adalah pemberian makanan
percuma di samping biasiswa untuk para pelajar khususnya yang berasal dari
negeri di mana terletaknya institusi tahfiz berkenaan sebagaimana Maahad
Tahfiz kelolaan Kerajaan Negeri Kedah, Terengganu, Perak dan Perlis.
Terdapat juga institusi tahfiz yang mengenakan yuran pengajian, namun
biasiswa juga diberikan kepada para pelajar seperti di Maahad Tahfiz Melaka
dan Negeri Sembilan (Sedek Ariffin & Zulkfli Mohd Yusoff, 2017).
c) Institusi Tahfiz Swasta
Di Malaysia, terdapat juga institusi tahfiz swasta yang ditubuhkan
secara persendirian atau kumpulan tertentu yang didaftarkan di bawah
Enakmen Pengawalan Sekolah Agama dan Akta Pendidikan. Setakat ini,
jumlah sebenar tidak dapat dikenalpasti memandangkan terdapat institusi
tahfiz swasta yang berdaftar dan juga tidak berdaftar. Kurikulum pengajian di
institusi tahfiz swasta kebanyakannya menggunakan kaedah tradisional serta
bebas mengikut aliran yang telah ditentukan oleh pentadbir institusi yang
diungguli oleh ahli-ahli perniagaan atau mana-mana individu yang mahu
terlibat dalam pengurusan institusi ini (Abdul Hafiz Abdullah et al., 2005).
Pelajar yang menyertai institusi tahfiz swasta perlu membayar yuran
pengajian, makanan, penginapan dan sesetengahnya perlu menanggung
urusan pentadbiran secara bulanan atau tahunan dengan jumlah yang besar.
Walau bagaimanapun, pihak sekolah juga sentiasa berusaha untuk

45
mendapatkan bantuan kewangan daripada syarikat swasta, pusat zakat malah
masyarakat setempat melalui derma dan sumbangan ikhlas.
Raudhatul Tahfiz al-Quran di Jeram merupakan institusi tahfiz swasta
pertama di Malaysia yang diasaskan pada Januari 1981 oleh Tuan Haji Abdul
Aziz bin Haji Abdullah dan Tuan Guru Haji Mohd Shahar Sulaiman. Guru-
guru terawal di institusi tahfiz ini adalah berasal dari India dan mengajar
mengikut silibus yang disesuaikan dengan keperluan tempatan kepada 12
orang pelajar pengambilan pertama (Sedek Ariffin, 2012).
2.2 Peringkat Pendidikan
Sistem pendidikan tahfiz di Malaysia turut selari dengan Sistem
Pendidikan Kebangsaan Malaysia yang terdiri daripada tiga peringkat iaitu
peringkat rendah, menengah dan juga tinggi.
a) Tahfiz Peringkat Rendah
Pendidikan di peringkat rendah bermula untuk golongan kanak-kanak
berumur 4 hingga 12 tahun. Di Malaysia, setakat ini hanya pihak swasta
sahaja yang menyediakan pendidikan tahfiz di peringkat rendah dan
jumlahnya amat terhad. Pembelajarannya lebih kepada pengenalan terhadap
al-Quran seperti belajar membaca dan proses menghafaz pula hanya tertumpu
kepada surah-surah tertentu terutama surah di juzuk 30.
Akademi Darul Huffaz merupakan antara institusi tahfiz yang
menyediakan modul tahfiz untuk kanak-kanak lelaki dan perempuan yang
berusia 7 hingga 12 tahun sama ada warganegara Malaysia ataupun tidak.
Kurikulum pengajian di institusi ini bukan sekadar dalam bentuk pengajian
tradisional dan belajar menghafaz semata-mata, malah subjek sains turut
ditawarkan bagi ibu bapa yang memilih pakej berkaitan (Portal Rasmi
Akademi Darul Huffaz, 2016).

46
b) Tahfiz Peringkat Menengah
Majoriti institusi tahfiz di Malaysia adalah untuk golongan remaja
yang berusia di antara 13 hingga 17 tahun. Pengajian peringkat menengah ini
bertujuan untuk memastikan pelajar dapat menghafaz seluruh al-Quran
sebelum tamat pengajian di samping pembelajaran pelbagai subjek lain
mengikut silibus pengajian institusi tahfiz tersebut, sama ada tahfiz berbentuk
turath, dini, sains ataupun kemahiran.
Bagi institusi tahfiz Kerajaan Persekutuan, pengajian tahfiz adalah
berasaskan Kurikulum Bersepadu Tahfiz yang sudah dijalankan sejak tahun
2015 dan akan dilaksanakan sepenuhnya di semua Sekolah Agama Bantuan
Kerajaan pada tahun 2025 (T.P., 2017a). Pihak MARA pula menyediakan
pembelajaran hafazan al-Quran berintegrasi antara program pendidikan sains
tulen dengan program aliran agama di 9 buah MRSM seperti di MRSM Kota
Putera dan MRSM Gemencheh.
Institusi tahfiz swasta juga turut tidak ketinggalan dalam membina
modul pengajian hafazan al-Quran di peringkat menengah. Namun sehingga
kini jumlahnya tidak dapat dikenalpasti dengan tepat kerana terdapat institusi
tahfiz swasta yang tidak berdaftar dengan pihak yang berwajib.
c) Tahfiz Peringkat Tinggi
Selain merupakan institusi tahfiz pertama di Malaysia, Darul Quran
juga merupakan institusi pertama menawarkan pendidikan tahfiz untuk
golongan pra-dewasa terutamanya yang baru tamat persekolahan, iaitu
seawal umur 18 tahun dan ke atas. Pelbagai program ditawarkan untuk
mendapat pengiktirafan sebagai huffaz seperti Diploma Tahfiz al-Quran.
Untuk program ini, para pelajar diwajibkan menghafaz 30 juzuk al-Quran
dalam tempoh 6 semester (3 tahun) di samping mempelajari subjek-subjek

47
lain mengikut syukbah seperti Syukbah Qiraat, Syukbah Dakwah dan
Syukbah Pengurusan Halal (Portal Rasmi Darul Quran, 2018a).
Selain itu, terdapat juga beberapa Institut Pengajian Tinggi Awam
(IPTA) yang turut menawarkan subjek hafazan al-Quran sebagaimana yang
dilakukan oleh Universiti Sains Islam Malaysia (USIM) yang menawarkan
subjek Hafazan al-Quran kepada pelajar Fakulti Pengajian Quran dan Sunnah
yang didedahkan dengan metodologi hafazan, tajwid al-Quran dan hafazan
surah selama 3 tahun (Hayati Hussin et al., 2016). Manakala Universiti Islam
Antarabangsa Malaysia (UIAM) pula menawarkan Program Pensijilan Tahfiz
al-Quran. Pelajar-pelajar yang menyertai program ini diwajibkan menghafaz
30 juzuk al-Quran dalam tempoh 3 semester (18 bulan) di samping
pembelajaran subjek-subjek yang lain seperti Tajwid Ilmi, Tajwid Amali,
Adab Hamalah al-Quran, Aqidah, Fiqh al-Ibadah dan Bahasa Inggeris (Portal
Rasmi Darul Quran, 2018b).
Sepertimana institusi tahfiz swasta, Institut Pengajian Tinggi Swasta
(IPTS) juga merangka pengajian tahfiz tersendiri. Contohnya, program
Pensijilan Tahfiz al-Quran yang diperkenalkan oleh Universiti Tenaga
Nasional (UNITEN) dengan kerjasama Darul Quran JAKIM. Buat masa
ini, Pensijilan Tahfiz al-Quran JAKIM-UNITEN telah memperkenalkan dua
program iaitu program pensijilan selama 4 semester dan juga 8 semester
(Portal Rasmi Universiti Tenaga Nasional, 2018). Kolej agama swasta di
negeri-negeri seperti Kolej Universiti Islam Antabangsa Selangor (KUIS) dan
Kolej Universiti Islam Melaka (KUIM) turut menawarkan program seperti
Diploma Tahfiz wal Qiraat (Siti Aisyah Sukaimi, 2018).
2.3 Aliran dan Orientasi
Terdapat 4 aliran kurikulum yang sedang dilaksanakan oleh institusi
tahfiz di Malaysia merangkumi Tahfiz Turath iaitu pengajian tahfiz al-Quran

48
bersama kitab turath, Tahfiz Sains iaitu pengajian tahfiz al-Quran bersama
mata pelajaran sains, Tahfiz Dini iaitu pengajian tahfiz al-Quran bersama
mata pelajaran agama Islam, Tahfiz Kemahiran iaitu pengajian tahfiz al-
Quran bersama modul kemahiran.
a) Tahfiz Turath
Perkataan turath adalah berasal daripada kata kerja “waratha” iaitu
istilah Arab yang membawa maksud warisan, iaitu apa yang ditinggalkan
oleh seseorang untuk para warisnya yang akan datang selepasnya (Abdullah
Jalil & Mohd Aizuddin, 2013). Pendidikan turath boleh dikaitkan dengan
pengajian ilmu-ilmu agama melalui kitab-kitab turath Islam yang masih dapat
dikekalkan dan sampai kepada umat hari ini berserta sanad. Pembelajaran ini
sering dilaksanakan dalam bentuk halaqah atau bulatan yang diamalkan oleh
Rasulullah SAW dan para ulama’.
Oleh itu, tahfiz turath merujuk kepada aliran yang menyediakan
kurikulum yang mewajibkan hafazan 30 juzuk al-Quran dan pengajian kitab
turath. Kurikulum seumpama ini dibentuk dengan hasrat supaya para pelajar
dapat mendalami ilmu warisan Islam dan boleh menyampaikannya kepada
masyarakat setelah tamat pengajian. Kaedah tradisional ini kebanyakannya
digunakan di institusi tahfiz swasta, sementara institusi tahfiz kerajaan lebih
memilih untuk mengaplikasikan aliran moden dengan menawarkan subjek
akademik berserta hafazan al-Quran.
Maahad Turath al-Islami yang terletak di Shah Alam, telah
ditubuhkan sejak 2014 merupakan institusi tahfiz yang menggunakan aliran
tahfiz turath dalam silibus pembelajaran selama 6 tahun pengajian. Antara
subjek yang ditawarkan adalah al-Quran, Tajwid, Tafsir, Aqidah, Sirah
Nabawiyyah, Fiqh Sirah, Akhlak dan hafalan kitab (Portal Rasmi Maahad
Turath al-Islami, 2017)

49
b) Tahfiz Dini
Tahfiz Dini mengaplikasikan kombinasi Kurikulum Bersepadu Dini
(KBD) dan Kurikulum Bersepadu Tahfiz (KBT). Tujuan kombinasi kedua-
dua kurikulum ini adalah untuk melahirkan generasi pelajar yang menghafaz
al-Quran, menguasai dan mengamalkan ilmu-ilmu al-Quran di samping ilmu-
ilmu lain.
KBD merupakan kurikulum baru yang dibina berdasarkan kurikulum
agama-Arab yang dikenali sebagai Kurikulum Azhari yang dilaksanakan di
sekolah-sekolah agama di Malaysia termasuk Sekolah Agama Bantuan
Kerajaan, Sekolah Agama Negeri dan Sekolah Agama Rakyat. Kurikulum ini
menjadikan bahasa Arab sebagai bahasa pengantar dan mata pelajaran dini
(agama) yang perlu dipelajari adalah Usul al-Din, al-Syariah, al-Lughah al-
Arabiyah al-Mu`asirah, Manahij al-Ulum al-Islamiyah dan al-Adab wa al-
Balaghah (Portal Rasmi Kementerian Pendidikan Malaysia, 2015).
Kurikulum KBT pula mengandungi 2 subjek iaitu subjek Hifz al-
Quran yang mengkehendaki pelajar menghafaz 30 juzuk al-Quran dalam
tempoh 5 tahun di bawah bimbingan guru tahfiz serta subjek Maharat al-
Quran yang berkaitan tilawah, tajwid, qiraat dan rasm Uthmani (Portal Rasmi
Kementerian Pendidikan Malaysia, 2015).
Contoh institusi yang menggunakan aliran tahfiz dini adalah Sekolah
Izzuddin Shah di Ipoh, Perak bermula tahun 2017 bagi kemasukan Tingkatan
Satu. Para pelajar perlu mempelajari mata pelajaran sedia ada dalam
Kurikulum Standard Sekolah Menengah (KSSM) iaitu Bahasa Melayu,
Bahasa Inggeris, Bahasa Arab, Geografi, Sains, Sejarah, dan Matematik di
samping subjek KBD iaitu Usuluddin dan Syariah serta menghafaz al-Quran
sebanyak 30 juzuk dalam masa 5 tahun (Portal Rasmi Sekolah Izzuddin Shah,
2017).

50
c) Tahfiz Kemahiran
Meskipun tahfiz kemahiran dilihat sebagai aliran terbaru dalam
institusi tahfiz di Malaysia, namun menurut Presiden Persatuan Madrasah
Tahfiz al-Quran Malaysia (Permata), kira-kira 300 buah institusi tahfiz di
seluruh negara telah memperkenalkan Pendidikan dan Latihan Teknikal dan
Vokasional (TVET). Antara bidang kemahiran yang dipelajari adalah
pengeluaran produk minuman, katering, pastri, jahitan dan membaiki
motosikal. Tujuan aliran tahfiz kemahiran ini diperkenalkan agar para pelajar
menjadi huffaz yang mempunyai tambahan dalam nilai kemahiran yang
mencerahkan peluang pekerjaan di masa hadapan (T.P., 2017b).
Malah kerajaan melalui Kementerian Kemajuan Luar Bandar dan
Wilayah berhasrat untuk mewujudkan kursus kemahiran yang dikendalikan
GIATMARA di semua institusi tahfiz. Inisiatif ini akan dimulakan pada
tahun 2018 dengan menawarkan sebanyak 236 kursus yang melibatkan
kursus jangka panjang dan pendek seperti kursus teknologi motosikal,
pendingin hawa, pendawaian dan pelbagai lagi (T.P., 2017c).
Maahad Tahfiz Vokasional Aman Bistari (MTVAB) di Puchong,
Selangor adalah institusi tahfiz pertama yang menjalankan program
kemahiran pada pelajar-pelajarnya. Hafazan al-Quran, ilmu fardu ain,
matematik dan bahasa Inggeris adalah kurikulum utama, manakala untuk
aspek kemahiran, setiap pelajar wajib memilih 2 daripada kemahiran yang
ditawarkan iaitu kulinari, jahitan, tulisan khat, animasi dan automotif (Nur
Farhana, 2015).
d) Tahfiz Sains
Program ulul albab merupakan hasil cetusan idea Dato’ Seri Idris
Jusoh pada 31 Mei 1996 yang berhasrat untuk melahirkan pelajar huffaz yang

51
cemerlang dan menguasai bidang sains, matematik, teknologi maklumat,
kemahiran bersosialisasi serta bahasa asing. Idea tersebut membawa kepada
tertubuhnya institusi tahfiz beraliran ulul albab. Untuk aliran ini, para pelajar
perlu menghafaz 30 juzuk al-Quran dan mempelajari subjek sains tulen.
Sekolah Menengah Imtiaz Yayasan Terengganu merupakan institusi pertama
yang mengaplikasikan program ini, diikuti MRSM Ulul Albab dan beberapa
buah sekolah berasrama penuh (Arniyuzie Mohd Arshad, 2015).
Program ulul albab menampilkan 3 ciri khusus. Pertama, pendekatan
Quranik yang bertujuan melahirkan pelajar yang menghafaz 30 juzuk al-
Quran serta menjadikan al-Quran sebagai satu budaya hidup seharian. Kedua,
pendekatan Ensiklopedik yang merujuk kepada kaedah bagi menyediakan
asas kepada pelajar untuk menguasai pelbagai ilmu dan bahasa sehingga
boleh menjadi pakar rujuk. Ketiga, pendekatan Ijtihadik iaitu berkeupayaan
memberikan pandangan dalam penyelesaian permasalahan ummah,
memaksimumkan keupayaan berfikir, berfikiran kreatif dan inovatif serta
berteknologi tinggi (Salmiah Othman & Siti Eshah, 2016).
2.4 Metode Hafazan
Pendekatan hafazan yang digunakan di institusi tahfiz di Malaysia
adalah sama ada dalam bentuk tradisional, moden atau kombinasi kedua-
duanya sekali.
a) Metode Hafazan Tradisional
Antara teknik hafazan al-Quran secara tradisional dan masih
digunakan sehingga sekarang adalah talaqqi, tadarus, tasmik dan takrar
(Nasio Dinsir, 2015). Kaedah talaqqi dalam pembelajaran tahfiz al-Quran
merupakan kaedah yang paling asas. Ia dilaksanakan melalui teknik
berhadapan dengan para guru. Teknik asas ini dikatakan antara cara yang

52
terbaik untuk pembelajaran dan hafazan al-Quran kerana pemahaman ayat al-
Quran sukar diperolehi tanpa guru. Selain itu, rakan-rakan juga boleh
membantu seseorang menghafaz al-Quran sebagaimana yang berlaku dalam
kaedah tadarus yang membawa maksud saling menyemak, mempelajari serta
mengkaji yang boleh menatijahkan penghayatan dan amalan yang sepatutnya.
Peranan rakan adalah untuk mengukuhkan hafazan dan memperbetulkan
hafazan di antara satu sama lain.
Kaedah tadarus ini juga dikenali sebagai kaedah tasmik atau
mendengar, namun bezanya bacaan hafazan dalam kaedah tasmik akan
dilakukan bersemuka dengan guru yang akan menilai hafazan pelajar. Di
samping itu, kaedah mengulang atau lebih dikenali sebagai takrar merupakan
antara kaedah yang utama dalam menghafaz al-Quran. Dalam kaedah ini,
jumlah takrar merupakan penentu kepada kekuatan hafazan pelajar kerana ia
dapat memeriksa kemampuan seorang pelajar untuk melaksanakan hafazan
yang baru bersama mengulangi hafazan yang sedia ada.
b) Metode Hafazan Moden
Arus globalisasi turut memberi kesan kepada perubahan proses
pembelajaran dan pengajaran dalam bidang hafazan al-Quran. Penggunaan
teknologi seperti telefon pintar dan pelbagai aplikasi mudah alih telah
memudahkan lagi proses hafazan terutama untuk generasi baharu. Terdapat
pelbagai sistem yang dibangunkan dalam membantu proses menghafaz al-
Quran yang dulunya dibuat berdasarkan kaedah tradisional, namun bezanya
ia melibatkan teknologi terkini (Rashidi Abbas, 2017).
Kandungan subjek boleh dilaksanakan secara berkesan melalui
aplikasi agen pedagogi animasi (APA) iaitu seperti kaedah secara talaqqi.
Aplikasi ini digunakan oleh guru dalam memberikan gambaran berkaitan
surah iaitu melalui tayangan animasi. Cara ini sangat menarik dan interaktif

53
sehingga berjaya meningkatkan penglibatan pelajar dalam proses
pembelajaran kerana aplikasi ini telah memupuk minat pelajar dan
memudahkan untuk pelajar faham tentang al-Quran serta menghilangkan rasa
bosan.
E-Halagat merupakan laman sesawang yang menyerupai situasi
tasmik secara elektronik. Ia terdiri daripada tutor, penyelia dan pelajar
berdaftar. Tutor akan membantu untuk memberikan kefahaman kepada
pelajar berkenaan al-Quran. Ianya juga berfungsi untuk menilai hafazan
pelajar sama ada melalui pengesahan sendiri yang dilaksanakan dengan
merekod dan mendengar semula suara sendiri bagi mengetahui kesilapan
dalam hafazan, mahupun pengesahan automatik iaitu dengan menggunakan
teknik pengecaman pertuturan automatik yang dapat menilai bacaan pembaca
dan untuk memperbetulkan hafazan ayat al-Quran yang dikendalikan oleh
penyelia sesawang. Aplikasi ini kebanyakannya digunakan oleh individu
yang mahu menghafaz secara peribadi tanpa bantuan guru (Rashidi Abbas,
2017).
c) Metode Hafazan Hybrid
Meskipun ilmu teknologi moden dijangka boleh membantu proses
hafazan al-Quran menjadi lebih mudah, cepat dan berkesan, tidak dinafikan
metode tradisional masih lagi membantu para pelajar untuk meningkatkan
pengekalan ingatan hafazan dan memotivasikan pelajar. Beberapa institusi
tahfiz telah memperkemaskan sistem hafazan al-Quran dengan menggunakan
metode hafazan hybrid iaitu integrasi antara metode tradisional dan juga
moden agar kepelbagaian gaya dan strategi pembelajaran yang dibangunkan
dapat melahirkan huffaz yang berkualiti dan professional (Nor Musliza &
Mokmin Basri, 2014).

54
3.0 TREND MASYARAKAT TERHADAP PENDIDIKAN TAHFIZ
Kepelbagaian kategori institusi tahfiz yang ada di Malaysia dilihat
telah memberi pilihan yang luas kepada masyarakat dan menjadi salah satu
faktor yang menyumbang kepada trend masyarakat terhadap pendidikan
tahfiz. Selain faktor di pihak institusi tahfiz, faktor di pihak masyarakat
terutama ibu bapa turut menyumbang kepada trend ini. Berdasarkan
penelitian literatur, kesemua faktor berkaitan boleh dikelompokkan kepada 2
kumpulan faktor iaitu faktor dalaman dan juga faktor luaran, sepertimana
paparan dalam Rajah 1.
Rajah 1: Faktor yang Mempengaruhi Masyarakat Terhadap
Pendidikan Tahfiz

55
3.1 Faktor Dalaman
Faktor dalaman merujuk kepada faktor-faktor di pihak pelajar tahfiz
dan keluarga mereka selaku penerima perkhidmatan. Terdapat 9 faktor
dalaman yang dikenalpasti merangkumi aspek positif dan juga negatif.
Berikut adalah huraian bagi kesemua faktor dalaman tersebut.
a) Minat Mendalami Ilmu Agama dan al-Quran
Al-Quran adalah kitab Allah yang merupakan satu petunjuk yang
benar dan panduan kepada manusia dalam melayari kehidupan kehidupan di
dunia dan akhirat. Oleh itu, pengetahuan tentang al-Quran dan kandungannya
adalah vital kepada umat Islam kerana ianya berperanan membentuk
kekuatan spiritual seseorang dalam menghindari segala perkara yang tidak
bermoral dan bertentangan dengan ajaran Islam berikutan wujudnya perasaan
takut kepada Allah. Selain itu, kekuatan spiritual ini adalah sangat penting
dalam menghadapi cabaran globalisasi masa kini. Berikutan pentingnya
pengetahuan al-Quran, maka individu yang berminat untuk mendalami ilmu
agama akan memilih pendidikan tahfiz yang bukan sahaja bertujuan untuk
menghafaz al-Quran malah untuk memupuk nilai murni dan membentuk
keperibadian akhlak yang baik sebagai bekalan masa hadapan (Maimun
Ismail, 1987).
Di pihak ibu bapa pula, memberi dan menyempurnakan pendidikan
al-Quran kepada anak-anak merupakan antara matlamat dan hasrat ibu bapa
Muslim memandangkan al-Quran merupakan asas kepada agama Islam.
Pendidikan dan kefahaman tentang al-Quran akan membawa kepada
pembangunan pendidikan yang berkualiti selaras dengan ajaran Islam.
Namun, kekangan masa dan kesibukan bekerja menyebabkan kebanyakan ibu
bapa tidak berkemampuan untuk memberikan didikan agama dengan baik
kepada anak-anak. Oleh itu, untuk memastikan anak-anak mempelajari

56
tentang al-Quran, maka institusi tahfiz adalah institusi yang paling tepat bagi
menyempurnakan hasrat mereka ini (Murihah Abdullah, Abdul Hafiz
Abdullah & Arief Salleh, 2015).
b) Hasrat Menjadi Huffaz
Hasrat menjadi huffaz merupakan antara faktor dalaman mengapa
para ibu bapa menghantar anak ke institusi tahfiz kerana banyak kelebihan
yang akan diperolehi oleh anak tersebut sekiranya menjadi hafiz dan hafizah
(Mohd Solleh, 2011). Antaranya termasuklah penghafaz al-Quran ialah
golongan yang terpilih seperti firman Allah;
ِ‫م‬ َ‫و‬ ٌ‫د‬ ِ‫َص‬‫ت‬ْ‫ق‬ُ‫م‬ ْ‫م‬ُ‫ه‬ْ‫ن‬ِ‫م‬ َ‫و‬ ِ‫ه‬ِ‫س‬ْ‫ف‬َ‫ن‬ِ‫ل‬ ٌ‫م‬ِ‫ل‬‫ا‬َ‫ظ‬ ْ‫م‬ُ‫ه‬ْ‫ن‬ِ‫م‬َ‫ف‬ ۖ ‫َا‬‫ن‬ِ‫د‬‫ا‬َ‫ب‬ِ‫ع‬ ْ‫ن‬ِ‫م‬ ‫َا‬‫ن‬ْ‫ي‬َ‫ف‬َ‫ط‬ْ‫ص‬‫ا‬ َ‫ِين‬‫ذ‬‫ﱠ‬‫ال‬ َ‫َاب‬‫ت‬ِ‫ك‬ْ‫ال‬ ‫َا‬‫ن‬ْ‫ث‬َ‫ر‬ ْ‫و‬َ‫أ‬ ‫ﱠ‬‫م‬ُ‫ث‬ٌ‫ق‬ِ‫ب‬‫ا‬َ‫س‬ ْ‫م‬ُ‫ه‬ْ‫ن‬
ُ‫ير‬ِ‫ب‬َ‫ك‬ْ‫ال‬ ُ‫ل‬ْ‫ض‬َ‫ف‬ْ‫ال‬ َ‫و‬ُ‫ه‬ َ‫ِك‬‫ل‬َٰ‫ذ‬ ۚ ِ ‫ﱠ‬ ِ‫ن‬ْ‫ذ‬ِ‫إ‬ِ‫ب‬ ِ‫ت‬‫ا‬ َ‫ْر‬‫ي‬َ‫خ‬ْ‫ال‬ِ‫ب‬
Maksudnya: “Kemudian Kami (Allah) jadikan al-Quran itu diwarisi oleh
orang-orang yang Kami pilih daripada kalangan hamba-hamba kami; maka
antara mereka ada yang berlaku zalim kepada dirinya sendiri (dengan tidak
mengendahkan ajaran al-Quran), ada antaranya yang bersikap sederhana,
dan antaranya pula ada yang mendahului (orang lain) dalam berbuat
kebaikan dengan izin Allah yang demikian itu adalah limpah kurnia yang
besar (daripada Allah semata-mata)”. (Surah Fatir 35:32)
Bahkan ibu bapa turut mendapat kelebihan jika anak menjadi huffaz
sepertimana yang disebutkan dalam satu Hadith yang menyatakan
keistimewaan untuk huffaz dan ahli keluarganya iaitu;
‫و‬ُ‫ق‬َ‫ي‬َ‫ف‬ ، ‫ا‬َ‫ي‬ْ‫ن‬‫ﱡ‬‫د‬‫ال‬ ُ‫ل‬ْ‫ه‬َ‫أ‬ ‫ا‬َ‫م‬ُ‫ه‬َ‫ل‬ ُ‫م‬ ‫ﱠ‬‫و‬َ‫ق‬ُ‫ي‬ َ‫ﻻ‬ ِ‫ْن‬‫ي‬َ‫ت‬‫ﱠ‬‫ل‬ُ‫ح‬ ُ‫ه‬‫ا‬َ‫د‬ِ‫ل‬‫ا‬ َ‫و‬ ‫ى‬َ‫س‬ْ‫ك‬ُ‫ي‬ َ‫و‬ ، ِ‫ار‬َ‫ق‬ َ‫و‬ْ‫ال‬ ُ‫ج‬‫َا‬‫ت‬ ِ‫ه‬ِ‫س‬ْ‫أ‬ َ‫ر‬ ‫ى‬َ‫ل‬َ‫ع‬ ُ‫ع‬َ‫ض‬‫ُو‬‫ي‬ َ‫و‬: ِ‫ن‬ َ‫ﻻ‬
َ‫ف‬ ‫؟‬ ِ‫ه‬ِ‫ذ‬َ‫ه‬ ‫َا‬‫ن‬‫ِي‬‫س‬ُ‫ك‬ َ‫م‬ِ‫ب‬ِ‫ة‬‫ﱠ‬‫ن‬َ‫ج‬ْ‫ال‬ ِ‫ة‬َ‫ج‬ َ‫ر‬َ‫د‬ ‫ي‬ِ‫ف‬ ْ‫د‬َ‫ع‬ْ‫ص‬‫ا‬ َ‫و‬ ْ‫أ‬ َ‫ر‬ْ‫ق‬‫ا‬ : ُ‫ه‬َ‫ل‬ ُ‫ل‬‫ا‬َ‫ق‬ُ‫ي‬ ‫ﱠ‬‫م‬ُ‫ث‬ ، َ‫آن‬ ْ‫ر‬ُ‫ق‬ْ‫ال‬ ‫ا‬َ‫م‬ُ‫ك‬ِ‫د‬َ‫ل‬ َ‫و‬ ِ‫ذ‬ْ‫خ‬َ‫أ‬ِ‫ب‬ : ُ‫ل‬‫ا‬َ‫ق‬ُ‫ي‬
ً‫يﻼ‬ِ‫ت‬ ْ‫َر‬‫ت‬ ْ‫و‬َ‫أ‬ َ‫ان‬َ‫ك‬ ‫ا‬‫َذ‬‫ه‬ ُ‫أ‬ َ‫ر‬ْ‫ق‬َ‫ي‬ َ‫ام‬َ‫د‬ ‫ا‬َ‫م‬ ، ٍ‫د‬‫و‬ُ‫ع‬ُ‫ص‬ ‫ي‬ِ‫ف‬ َ‫و‬ُ‫ه‬َ‫ف‬ ، ‫ا‬َ‫ه‬ِ‫ف‬ َ‫ر‬ُ‫غ‬ َ‫و‬

57
Maksudnya: “Akan dipakaikan di kepalanya mahkota dan kedua ibu
bapanya akan diberi perhiasan yang tidak boleh dinilai oleh penduduk
dunia. Lalu mereka bertanya: “Mengapa kami diberi perhiasan seperti
ini?”. Allah menjawab: “Kerana anak kamu mempelajari al-Quran”.
Kemudian dikatakan kepadanya: “Bacalah dan naiklah ke tingkat syurga
dan bilik-biliknya”. Dia akan terus naik selama dia membaca (ayat al-
Quran).” (Riwayat Ahmad, 38/42, no. Hadith 22950)
Selain kelebihan yang dijanjikan, hasrat ibu bapa untuk melihat anak
menjadi huffaz juga didorong oleh keupayaan anak untuk membaca al-Quran
dengan lancar dan menghafaz al-Quran dengan baik sukar (Norlizah Che
Hassan et al., 2015).
c) Kecemerlangan secara Holistik
Setiap ibu bapa meletakkan harapan agar anak-anak mereka berjaya
dan cemerlang dalam kehidupan di dunia dan akhirat. Keinginan untuk
mencapai kecemerlangan secara holistik ini menjadi antara faktor dalaman
yang mendorong ibu bapa memilih pendidikan tahfiz bagi membolehkan
anak-anak memperolehi ilmu dunia dan akhirat. Justeru, institusi tahfiz
beraliran kontemporari lebih menjadi pilihan ibu bapa. Ini kerana institusi
tahfiz sebegini bermatlamat untuk melahirkan huffaz profesional yang mahir
dalam jurusan agama dan juga akademik. Pengajian di institusi tahfiz bukan
sahaja terikat dengan penghafalan al-Quran semata-mata, malah ianya
berorientasikan kesepaduan ilmu ukhrawi dan duniawi yang dapat
membentuk dan melahirkan generasi Rabbani yang memiliki kekuatan jati
diri dan sahsiah yang cemerlang sekiranya mempraktikkan segala yang
dipelajari (Rahmatunnisah et al., 2014).
Pengajian tahfiz menumpukan kepada pendidikan al-Quran yang
merangkumi semua asas ilmu pengetahuan dalam konteksnya seperti akidah,

58
sains, fiqh, sejarah dan sebagainya. Pelajar-pelajar tahfiz yang menguasai al-
Quran dari segi hafalan, malah memahami setiap isi kandungannya serta
mengamal dan menyampaikannya kepada masyarakat, sudah tentu akan
menjadi huffaz yang hebat dalam pelbagai aspek. Selain itu, pengajian tahfiz
juga mengajar ilmu-ilmu keduniaan seperti yang terdapat di kebanyakan
institusi tahfiz yang mewajibkan para subjek lain yang melayakkan para
pelajar tahfiz ini menduduki peperiksaan awam seperti Pentaksiran Tingkatan
Tiga (PT3) dan Sijil Pelajaran Malaysia (SPM). Kedua-dua ilmu agama dan
keduniaan ini akan melahirkan kecemerlangan secara holistik dan kerana
inilah ibu bapa memilih pendidikan tahfiz untuk anak-anak mereka.
d) Latar Pendidikan Ibu bapa
Latar belakang pendidikan ibu bapa merupakan antara faktor dalaman
yang mempengaruhi pemilihan pendidikan tahfiz. Secara umumnya, ibu bapa
yang mempunyai latar belakang pendidikan yang tinggi mengambil berat
dalam soal pendidikan anak-anak. Golongan ibu bapa sebegini akan
memastikan sekolah yang dipilih adalah yang terbaik dan berpotensi
melahirkan anak-anak yang cemerlang dalam bidang yang dipelajari (J
Douglass Willms, 1997). Terdapat dua kategori ibu bapa yang memilih
pendidikan tahfiz untuk anak-anak. Pertama, ibu bapa yang memiliki latar
belakang pendidikan agama yang mahu anak-anak mereka turut mempelajari
dan mendalami bidang agama. Kedua, golongan ibu bapa yang tidak
mempunyai latar belakang pendidikan agama yang tinggi tetapi sedar akan
pentingnya pengajian agama. Oleh itu, mereka menghantar anak-anak di
institusi tahfiz kerana mahu anak-anak ini dididik dengan norma Islam
(Solahuddin Ismail, 2016) dan ilmu Islam dengan lebih sempurna.

59
e) Kemampuan Kewangan Keluarga
Kebanyakan pelajar tahfiz dibiayai oleh ibu bapa mereka, tetapi
terdapat juga pelajar tahfiz yang mengikuti pengajian ini atas pembiayaan
ahli keluarga selain ibu bapa seperti datuk dan nenek pelajar tersebut
(Fouziah Amir, 2017). Faktor kemampuan kewangan juga menentukan
pemilihan institusi tahfiz dalam kalangan ibu bapa dan penjaga.
Bagi golongan ibu bapa berpendapatan rendah atau tidak mampu dari
segi kewangan, maka institusi tahfiz yang dipilih mestilah berhampiran
dengan tempat tinggal agar dapat mengurangkan kos pengangkutan. Mereka
juga hanya mampu untuk menghantar anak mereka di institusi tahfiz yang
serba kekurangan. Namun dalam masa yang sama, mereka tetap cuba
memastikan bahawa institusi tersebut mempunyai guru-guru yang berkualiti
yang mampu mendidik pelajar dengan baik (Karen Wespieser, 2016).
Bagi golongan ibu bapa yang berpendapatan tinggi pula, mereka lebih
memberi penekanan tentang soal reputasi disiplin institusi agar dapat
mendisiplinkan anak mereka, pembelajaran yang efektif dan keputusan
peperiksaan yang cemerlang dalam pemilihan institusi tahfiz. Mereka juga
cenderung untuk memilih institusi tahfiz yang mempunyai kemudahan yang
lengkap dan selesa. Ini bagi memastikan anak-anak mereka mampu mencapai
kedudukan yang tertinggi dalam peperiksaan hasil daripada proses
pembelajaran yang kondusif, menarik dan berkesan (Karen Wespieser, 2016).
f) Peluang Melanjutkan Pengajian Tinggi
Secara umumnya, masyarakat memandang tinggi sesiapa yang dapat
melanjutkan pengajian ke institusi pengajian tinggi di dalam atau luar negara
kerana kelayakan akademik yang tinggi diperlukan bagi menyambung
pelajaran di peringkat tinggi. Dalam jurusan agama Islam, institusi pengajian

60
tinggi yang meniti di bibir ramai orang Islam sudah tentunya Universiti al-
Azhar di Mesir kerana reputasinya yang tinggi dalam bidang pengajian
agama Islam. Selain itu, universiti-universiti Islam di Timur Tengah
termasuk Universiti Islam Madinah turut menjadi pilihan bagi melanjutkan
pengajian ke peringkat tinggi dalam bidang agama.
Sehubungan itu, sebahagian ibu bapa berhasrat agar anak-anak
mereka dalam jurusan tahfiz dapat melayakkan diri untuk menyambung
pengajian ke peringkat lebih tinggi terutamanya di Timur Tengah setelah
tamat pembelajaran di institusi tahfiz (Hamdan Abdullah, 2008). Namun,
institusi pengajian tinggi di dalam negara turut menjadi pilihan ibu bapa,
contohnya Darul Quran JAKIM dan Universiti Islam Antarabangsa Malaysia
yang menyediakan bidang pengajian al-Quran untuk graduan tahfiz. Pelajar-
pelajar tahfiz juga boleh memilih bidang selain agama seperti kejuruteraan,
kesusasteraan dan lain-lain di universiti setelah mendapat kejayaan
cemerlang dalam peperiksaan awam seperti Sijil Pelajaran Malaysia (SPM)
dan Sijil Tinggi Peperiksaan Malaysia (STPM).
g) Prospek Kerjaya
Masyarakat pada masa lalu memandang rendah akan pengajian tahfiz
kerana bagi mereka para huffaz tidak mempunyai masa depan yang cerah
kerana bidang pekerjaan adalah terhad seperti menjadi imam dan guru agama
sahaja. Namun, dewasa kini perkara ini tidak lagi menimbulkan keraguan
kepada masyarakat kerana peluang pekerjaan untuk graduan tahfiz semakin
luas.
Antara kerjaya yang boleh diceburi mereka masa kini adalah menjadi
kadi, mufti dan pegawai agensi agama (Maimun Ismail, 1987) termasuk juga
bidang profesional seperti doktor, jurutera, mekanik dan lain-lain. Ini
memandangkan institusi tahfiz masa kini kebanyakannya tidak lagi mengajar

61
tentang al-Quran semata-mata tetapi turut menyepadukan ilmu fardhu ain
dengan fardhu kifayah (Shahrul Rizal, 2017) seperti sains dan kemahiran
vokasional di samping hafazan al-Quran. Atas faktor ini jugalah ibu bapa
memilih untuk menghantar anak-anak mereka ke institusi tahfiz.
h) Masalah Pelajaran
Kebanyakan ibu bapa mahu memastikan anak-anak mendapat
pendidikan yang baik agar mereka mempunyai ilmu dan kemahiran yang
pelbagai sebagai bekalan untuk menghadapi masa hadapan yang cerah. Ibu
bapa akan merasa bimbang sekiranya anak-anak mengalami masalah dalam
pelajaran, kerana ini akan menyebabkan peluang untuk melanjutkan pelajaran
tinggi dan mendapatkan pekerjaan yang baik menjadi sukar.
Bagi anak-anak yang mempunyai masalah dalam pelajaran seperti
kurang berminat, pencapaian yang lemah dan sukar mengikuti subjek
akademik, maka ibu bapa mereka memilih institusi tahfiz sebagai saluran
alternatif untuk memastikan anak-anak mereka dapat terus belajar. Ini kerana
syarat kemasukan ke institusi tahfiz swasta lazimnya tidak begitu ketat dan
menerima pelajar sebegini asalkan pelajar tersebut lancar membaca al-Quran.
Malah mereka yang mengalami masalah dalam membaca al-Quran juga tidak
menjadi isu kerana sesetengah institusi tahfiz akan membantu pelajar untuk
mahir dalam pembacaan al-Quran sebelum memasuki fasa menghafaz (Abdul
Hafiz Abdullah et al., 2003). Hal ini sedikit sebanyak membuatkan ibu bapa
berasa lega dan membuahkan harapan untuk melihat anak-anak berjaya
dalam bidang tahfiz yang bukan sahaja menjamin kehidupan di dunia malah
di akhirat jika mengamalkan apa yang dipelajari dalam al-Quran.

62
i) Masalah Sosial dan Disiplin
Dewasa ini, gejala sosial yang semakin berleluasa dalam kalangan
remaja seperti pergaulan bebas, penyalahgunaan dadah, mencuri, membuli
dan sebagainya semakin membimbangkan. Antara faktor penyumbang
kepada salah laku sosial ini adalah kerana tidak mempunyai asas agama
Islam yang mendalam sehingga menyebabkan mereka terpengaruh dengan
budaya hedonisme. Mereka hanya menghabiskan masa bersama-sama rakan
sebaya untuk melakukan perkara yang tidak bermoral atau tidak berfaedah
(Abd Rahim, Sufean Hussin & Jamaluddin Tubah, 2006). Selain itu, masalah
sosial dan disiplin dalam kalangan remaja juga berpunca daripada ibu bapa
yang tidak mampu atau tidak meluangkan masa untuk mengajar anak-anak
tentang agama Islam di samping tidak menunjukkan teladan yang baik
terhadap anak-anak. Kesibukan bekerja menyebabkan ramai ibu bapa hanya
menyerahkan tugas mendisiplinkan anak mereka kepada pihak sekolah
sedangkan tanggungjawab ini perlu dilakukan secara bersama.
Permasalahan sosial dan disiplin ini dapat diatasi sekiranya anak-anak
mempunyai asas agama yang kukuh sejak kecil. Didikan agama mampu
menjadi benteng bagi mengelak remaja tersebut daripada gejala yang tidak
sihat dan tidak bermoral. Atas dasar itulah, ibu bapa yang sedar peri
pentingnya perkara ini memilih untuk menghantar anak mereka ke institusi
tahfiz agar dapat diajar dengan nilai-nilai Islam. Pendidikan tahfiz
memberikan pedoman kepada pelajar tentang perkara yang benar dan yang
salah serta mampu untuk menghalang diri dari permasalahan sosial jika
menghayati dan menjiwai al-Quran (Solahuddin Ismail, 2016).
Kebanyakan ibu bapa juga yakin bahawa masalah disiplin anak
mereka dapat diatasi melalui pendidikan tahfiz kerana dalam proses
menghafaz al-Quran memerlukan disiplin diri yang tinggi bagi membolehkan

63
proses penghafalan menjadi lebih mudah dan sistematik. Para pelajar perlu
patuh pada masa yang ditetapkan dan kebanyakan masa dihabiskan dengan
menghafaz al-Quran. Ini dapat membentuk disiplin yang tinggi dalam
kalangan pelajar tahfiz di samping dapat menghindari mereka daripada
terlibat dengan perkara yang membuang masa dan gejala yang tidak sihat
(Hamdan Abdullah, 2008).
3.2 Faktor Luaran
Faktor luaran merujuk kepada fakror-faktor yang disumbangkan oleh
pemberi perkhidmatan iaitu institusi tahfiz. Terdapat 7 faktor luaran
merangkumi faktor yang nyata dan boleh dilihat (tangible) dan juga faktor
yang tidak ketara (intangible).
a) Lokasi dan Persekitaran Institusi Tahfiz
Lokasi dan persekitaran institusi sering mempengaruhi pemilihan ibu
bapa untuk menghantar anak-anak mereka. Lokasi institusi bermaksud lokasi
di mana institusi itu berada dan ditempatkan, jaraknya dari rumah pelajar,
dan kemudahan pengangkutan yang disediakan (Nurul Khasanah, 2012). Ibu
bapa cenderung memilih institusi tahfiz yang berdekatan dengan kediaman
mereka bagi memudahkan lagi proses untuk melibatkan diri dalam
pendidikan anak seperti berjumpa dengan guru untuk mengetahui
perkembangan pelajaran anak-anak dan menghadiri mesyuarat Persatuan Ibu
Bapa dan Guru. Ia juga boleh mengurangkan perbelanjaan untuk
pengangkutan.
Lokasi yang jauh daripada hiruk-pikuk bandar serta persekitaran yang
nyaman dan mendamaikan juga menjadi pilihan kerana membolehkan pelajar
tahfiz menjalani hidup sebagai seorang muslim seperti menunaikan solat,
menghafaz al-Quran, mendalami ilmu agama, disiplin yang terkawal dan

64
menghindari mereka melakukan amalan yang tidak bermoral (Ghazala
Ahmed, 2013). Lokasi dan persekitaran sebegini mempengaruhi hafalan
pelajar. Inilah juga yang dialami oleh Rasulullah SAW sewaktu tempoh
disusukan oleh Halimah binti Abi Dzu’aib. Selama lima tahun Rasulullah
SAW tinggal di Lembah Bani Saad agar dapat menjalani kehidupan yang
aman dan segar di perkampungan serta jauh dari gejala masyarakat jahiliyah
(Haidir, 2005).
Di samping itu, persekitaran dalaman iaitu budaya institusi yang
menerapkan nilai-nilai murni seperti kerjasama, berdisiplin dan hormat-
menghormati turut menjadi pilihan ibu bapa. Apatah lagi institusi tahfiz yang
menyuburkan budaya Islamik melalui aktiviti keagamaan seperti solat
berjemaah dan aktiviti riadah seperti memanah juga menjadi pilihan ibu bapa
(Nurzatil Ismah Azizan et al., 2015).
b) Kemudahan Institusi Tahfiz
Institusi tahfiz yang dilengkapi dengan pelbagai kemudahan lazimnya
menjadi pilihan masyarakat. Kemudahan terbahagi kepada dua iaitu pertama,
kemudahan infrastruktur atau perkhidmatan asas untuk membangunkan
sesuatu masyarakat dan kedua, kemudahan utiliti iaitu perkakasan atau atur
cara sampingan yang membantu dan memudahkan penggunaan (Dewan
Bahasa dan Pustaka, 2018a). Dalam konteks pendidikan, kemudahan yang
disediakan merangkumi kemudahan pembelajaran dan kemudahan
penginapan.
Kemudahan untuk proses pembelajaran adalah seperti ruang dan saiz
kelas yang besar, perabot dan surau untuk solat berjemaah (Septi Adryana,
2009). Nisbah guru-pelajar juga perlu diambil kira dan dihadkan kepada
jumlah maksimum sebanyak 26 orang pelajar untuk satu guru kerana ianya
membantu guru menumpukan perhatian kepada semua pelajar dan

65
memudahkan lagi untuk guru tersebut mengajar dengan baik (Zainurin
Dahari & Mohd Sabri, 2011). Ibu bapa yang mengambil berat perkara ini
akan memilih institusi yang nisbah guru-pelajar yang kecil bagi memudahkan
pembelajaran serta komunikasi antara guru dan pelajar (Mikiko Nishimura &
Takasho Yamano, 2012). Bagi institusi yang menyediakan asrama,
kemudahan penginapan seperti katil, almari, bilik air yang bersih dan tempat
menyidai baju amat penting.
Kemudahan yang lengkap membantu melancarkan proses pengajaran
dan pembelajaran, menjamin pendidikan yang berkualiti, mempengaruhi
kepuasan dan prestasi pelajar serta memberikan keselesaan kepada pelajar
(Zanariah Dimon et al., 2017). Di samping itu, ianya juga akan
mendatangkan keseronokan kepada pelajar untuk mengikuti pembelajaran
(Yahya Buntat & Mahadhir Mohd, 2010).
c) Keselamatan Institusi Tahfiz
Keselamatan institusi tahfiz adalah faktor yang sangat penting dalam
memilih institusi tahfiz (Syed Kamaruzzaman, Muhammad Akbar Zahidi &
Rahmad Sukor, 2014). Ibu bapa yang sangat menitikberatkan soal
keselamatan anak-anak, pasti akan meneliti dan memeriksa sistem
keselamatan di institusi sebelum menghantar anak ke institusi tersebut.
Sistem keselamatan yang perlu dititikberatkan oleh institusi tahfiz adalah
seperti adanya sistem pendawaian yang selamat, alat pengesan kebakaran,
alat pemadam api, kamera keselamatan 24 jam dan pengawal keselamatan.
Institusi tahfiz seharusnya memastikan sistem keselamatan terjamin
dan memberikan kepuasan kepada ibu bapa dan pelajarnya. Namun, menurut
laporan terkini Jabatan Bomba dan Penyelamat Malaysia (JBPM), didapati
sebanyak 252 institusi tahfiz masih belum mematuhi piawaian keselamatan
kebakaran sehingga membawa risiko kebakaran yang boleh mengorbankan

66
nyawa (Rohaniza Idris, Nadia Hamid & Fahmy Azril Rosli, 2017). Hal ini
perlu diberi penekanan memandangkan ciri keselamatan itu termasuk dalam
salah satu maqasid syariah iaitu memelihara nyawa (Mohd Radzi Mohd Zin,
2017). Oleh itu, ibu bapa perlu meneliti terlebih dahulu ciri-ciri keselamatan
yang dilaksanakan di institusi tahfiz bagi mengelak kejadian yang tidak
diingini berlaku.
d) Yuran Pengajian Institusi Tahfiz
Perbelanjaan persekolahan anak-anak merupakan agenda tahunan
yang perlu difikirkan oleh ibu bapa akibat kenaikan harga barang yang akan
memberikan kesan dalam menguruskan kehidupan. Walau bagaimanapun,
tanggungjawab ini perlu digalas oleh ibu bapa bagi memastikan anak-anak
mendapat pendidikan terbaik sebagai bekalan masa hadapan anak-anak. Oleh
sebab itu, ibu bapa akan memilih sekolah berdasarkan kemampuan mereka
(Nek Kamal et al., 2007). Yuran pengajian yang berpatutan pasti menjadi
keutamaan ibu bapa. Yuran pengajian meliputi semua biaya yang dikenakan
untuk pelajar termasuk yuran pendaftaran, yuran buku, yuran asrama,
perbelanjaan untuk uniform sekolah, alat tulis dan biaya pendidikan lain yang
berkaitan (Nurzatil Ismah Azizan et al., 2015).
Faktor yuran pengajian yang berpatutan juga mempengaruhi
pemilihan institusi tahfiz. Namun, yuran pengajian institusi tahfiz adalah
tidak menentu. Ianya ditentukan berdasarkan kemampuan institusi tahfiz
tersebut dalam membiayai kos pengurusan seperti gaji guru dan bil utiliti
serta kos lain seperti makanan, infrastruktur dan insurans. Institusi boleh
memilih sama ada tidak mengenakan yuran, perlu membayar yuran tertentu
sahaja atau segala kos harus ditanggung oleh pelajar. Rentetan daripada
insiden kebakaran di Pusat Tahfiz Darul Quran Ittifaqiah, Kampung Datuk
Keramat, pihak Kerajaan telah memperuntukkan lebih RM80 juta bagi

67
menyelenggara institusi tahfiz di seluruh negara. Sebanyak 718 institusi
tahfiz terlibat dalam kerja penyelenggaraan ini meliputi institusi tahfiz yang
berdaftar mahupun tidak berdaftar (T.P., 2018). Bantuan daripada pihak
Kerajaan ini sudah pasti akan mengurangkan beban kewangan institusi tahfiz
yang turut memberi kesan kepada kadar yuran yang dikenakan.
e) Reputasi Institusi Tahfiz
Reputasi sesebuah institusi tahfiz turut menjadi faktor yang
mendorong pemilihannya (Nurzatil Ismah Azizan et al., 2015). Reputasi ini
boleh dilihat berdasarkan status pendaftaran, imej dan pencapaian akademik
sesebuah institusi tahfiz. Institusi tahfiz yang berdaftar, mempunyai imej
yang bagus serta kedudukan tertinggi dalam pencapaian akademik akan
mempengaruhi masyarakat untuk memilih institusi tersebut, terutama jika
alumninya merupakan tokoh-tokoh ternama yang berjaya.
Sebagai contoh, Darul Quran JAKIM yang jelas status
pendaftarannya telah berjaya menghasilkan 6,472 orang graduan huffaz sejak
tahun 1996 yang kebanyakannya telah menjadi tokoh-tokoh ilmuwan,
pemimpin organisasi dan pendidik. Malah, Darul Quran juga berjaya
melahirkan graduan autism yang pertama dianugerahkan Diploma al-Quran
(T.P., 2017d). Reputasi Darul Quran yang bagus ini akan menyebabkan ibu
bapa cenderung untuk menempatkan anak-anak mereka di situ agar anak
mereka juga boleh mendapat kejayaan sepertimana alumni terdahulu.
f) Kurikulum dan Kokurikulum Pengajian
Kurikulum merupakan unsur penting dalam proses pendidikan.
Kurikulum dibina berasaskan keperluan masyarakat atau negara dalam
mencapai matlamat dan objektif yang ditetapkan. Kurikulum juga merupakan
suatu proses pembelajaran yang dirancang bagi tujuan mencapai matlamat

Ke arah pengiktirafan huffaz di malaysia 1 (bm)

Ke arah pengiktirafan huffaz di malaysia 1 (bm)

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ke arah pengiktirafan huffaz di malaysia 1 (bm)

Similar to Ke arah pengiktirafan huffaz di malaysia 1 (bm) (20)

More from mohdjaafarhashim

More from mohdjaafarhashim (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (8)

Ke arah pengiktirafan huffaz di malaysia 1 (bm)