Download luận án tiến sĩ với đề tài: Vai trò của Nhà nước trong quá trình công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Malaysia, kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam

1. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u khoa h c ñ c l p c a tôi.
Các s li u trong lu n án là trung th c và có ngu n g c c th , rõ ràng. Các k t
qu c a lu n án chưa t ng ñư c công b trong b t c công trình khoa h c nào.
N u có sai sót, tôi xin ch u trách nhi m hoàn toàn trư c pháp lu t.
NGHIÊN C U SINH
Tr n Tu n Linh

2. ii
M C L C
L I CAM ðOAN ........................................................................................................ i
DANH M C CÁC CH VI T T T.......................................................................iii
DANH M C B NG BI U....................................................................................... iv
DANH M C HÌNH V ............................................................................................ v
L I M ð U............................................................................................................. 1
Chương 1 CƠ S LÝ LU N V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG
CÔNG NGHI P HOÁ HƯ NG V XU T KH U........................... 5
1.1. V CÔNG NGHI P HÓA HƯ NG V XU T KH U ............................................5
1.2. VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG CÔNG NGHI P HOÁ HƯ NG V
XU T KH U..........................................................................................................29
Chương 2 TH C TR NG V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG
CÔNG NGHI P HÓA HƯ NG V XU T KH U C A
MALAIXIA - BÀI H C KINH NGHI M......................................50
2.1. KHÁI QUÁT V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TH I KỲ MALAIXIA TH C
HI N CÔNG NGHI P HÓA THAY TH NH P KH U....................................50
2.2. VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG CÔNG NGHI P HOÁ HƯ NG V
XU T KH U C A MALAIXIA (1971 - NAY) ...................................................57
2.3. M T S BÀI H C KINH NGHI M V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C
TRONG CÔNG NGHI P HOÁ HƯ NG V XU T KH U MALAIXIA....117
Chương 3 KH NĂNG V N D NG M T S KINH NGHI M V VAI
TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG CÔNG NGHI P HOÁ
HƯ NG V XU T KH U C A MALAIXIA VÀO VI T NAM
HI N NAY ....................................................................................134
3.1. KHÁI QUÁT V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C ð I V I HO T ð NG
XU T KH U TRONG CÔNG NGHI P HOÁ, HI N ð I HOÁ NƯ C
TA T 1986 ð N NAY .......................................................................................134
3.2. M T S ðI M TƯƠNG ð NG VÀ KHÁC BI T C A VI T NAM VÀ
MALAIXIA KHI TH C HI N CÔNG NGHI P HOÁ.......................................154
3.3. KH NĂNG V N D NG M T S KINH NGHI M V VAI TRÒ C A NHÀ
NƯ C TRONG CÔNG NGHI P HOÁ HƯ NG V XU T KH U C A
MALAIXIA VÀO VI T NAM HI N NAY.........................................................161
K T LU N............................................................................................................. 193
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH ðà CÔNG B C A TÁC GI ................ 196
DANH M C TÀI LI U THAM KH O.............................................................. 197

3. iii
DANH M C CÁC KÝ HI U VÀ T VI T T T
Vi t t t Ti ng Vi t Ti ng Anh
AFTA Khu v c m u d ch t do ASEAN Asean Free Trade Area
APEC Di n ñàn h p tác kinh tê châu Á -
Thái Bình Dương
Asia-Pacific Economic
Cooperation
ASEAN Hi p h i các nư c ðông Nam Á Association of South East Asian
Nations
ASEM H i ngh thư ng ñ nh Á - Âu Asean European Meeting
CNH, HðH Công nghi p hoá, hi n ñ i hoá
EU Liên minh châu Âu Europe Union
FDI ð u tư tr c ti p nư c ngoài Foreign Direct Investment
FTA Hi p ñ nh thương m i t do Free Trade Agreement
GATT Hi p ñ nh chung v thương m i
và thu quan
General Agreement on Trade
and Tariff
GDP T ng s n ph m qu c n i Gross Domestic Product
ICOR T l gia tăng v n trên s n lư ng Incremental Capital-Output
Ratio
IMF Qu ti n t qu c t International Moneytary Fund
KCN Khu công nghi p
KCNC Khu công ngh cao
KCX Khu ch xu t
KTMTD Khu thương m i t do
NICs Các nư c công nghi p m i New Industrialization Contries
ODA Ngu n v n h tr phát tri n
chính th c
Official Development
Assisstance
R&D Nghiên c u và phát tri n Research and Development
RM Ringgit Malaixia Malaysian Ringgist
TFP Năng su t nhân t t ng h p Total Factor Productivities
TNCs Các công ty xuyên qu c gia Transnational Corporations
TW Trung ương
UNIDO T ch c phát tri n công nghi p
c a Liên h p qu c
United Nation for Industrial
Development Organization
USD ð ng ðô la M United States Dollar
WB Ngân hàng th gi i World Bank
WEF Di n ñàn kinh t th gi i World Economic Forum
WTO T ch c thương m i th gi i World Trade Organisation
XHCN Xã h i ch nghĩa

4. iv
DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 2.1: Phân b ngân sách cho phát tri n công nghi p (1986 – 1995)............63
B ng 2.2: FDI vào các ngành kinh t c a Malaixia 1988 - 1994.........................72
B ng 2.3: V n ñ u tư và t tr ng v n ñ u tư c a các công ty n i ñ a trong
t ng v n ñ u tư c a các công ty Malaixia (1986 -1991) ...............75
B ng 2.4: Kim ng ch xu t nh p kh u c a Malaixia giai ño n 1986 - 1996........84
B ng 2.5: Cơ c u s n ph m xu t kh u c a Malaixia giai ño n 1970 -1995........86
B ng 2.6: Xu t nh p kh u c a Malaixia (1996 - 2007).....................................113
B ng 3.1: Cơ c u hàng xu t kh u phân theo ngành hàng (2004 -2006)............145
B ng 3.2: T c ñ tăng trư ng kinh t qua các giai ño n ...................................147
B ng 3.3: Cơ c u ngành trong GDP (1986 – 2007)...........................................148
B ng 3.4: Cơ c u hàng nh p kh u phân theo ngành hàng giai ño n 2004 –
2006.................................................................................................152

5. v
DANH M C CÁC HÌNH V
Hình 2.1: Cơ c u FDI trong các ngành kinh t Malaixia giai ño n 1971 - 1987........71
Hình 2.2. Cơ c u ngành kinh t trong GDP........................................................84
Hình 2.3. Cơ c u th trư ng xu t kh u c a Malaixia (1970 – 1994)..................88
Hình 2.4.T c ñ tăng trư ng GDP c a Malaixia (2002 – 2007) ......................114
Hình 2.5: Cơ c u ngành kinh t c a Malaixia (2001 – 2006)...........................115
Hình 3.1: Kim ng ch xu t kh u giai ño n 1986 - 2007....................................142
Hình 3.2. T tr ng kim ng ch xu t kh u hàng công nghi p trong t ng kim
ng ch xu t kh u................................................................................144
Hình 3.3: T c ñ tăng trư ng kinh t qua các giai ño n...................................147

6. 1
L I M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài lu n án
Công nghi p hoá là con ñư ng t t y u ñưa các nư c ñang phát tri n thoát
kh i tình tr ng nghèo nàn, l c h u v kinh t và k thu t ñ tr thành xã h i hi n
ñ i, văn minh. Công nghi p hóa các nư c ñang phát tri n có s ña d ng v mô
hình do vi c th c hi n chi n lư c công nghi p hóa m i nư c còn b chi ph i
b i ý th c h chính tr . Th c t , quá trình công nghi p hóa các nư c ñang phát
tri n v i nh ng thành công và h n ch khác nhau, th m chí có nư c ph i tr giá
cho s phát tri n. ði u ñó ñã thu hút s quan tâm nghiên c u c a nhi u h c gi
trên th gi i v con ñư ng công nghi p hoá c a nh ng nư c này.
Malaixia là thành viên c a ASEAN và có m t s ñi m tương ñ ng v i
Vi t Nam khi bư c vào công nghi p hóa. Khi tri n khai công nghi p hoá,
Malaixia ñã nhanh chóng chuy n t chi n lư c thay th nh p kh u sang hư ng
v xu t kh u và ñ t ñư c nh ng thành công quan tr ng trong phát tri n kinh t .
Ho t ñ ng xu t kh u ngày càng ñóng vai trò tích c c v i tăng trư ng kinh t ,
chuy n d ch cơ c u kinh t v i s ña d ng hoá ngành ngh hư ng v xu t kh u
ñ chu n b gia nh p hàng ngũ các nư c công nghi p m i. Thành công y cho
th y, nhà nư c luôn là tác nhân quan tr ng trong ti n trình công nghi p hóa
Malaixia, ñ c bi t trong giai ño n công nghi p hóa hư ng v xu t kh u.
Vi t Nam t 1986 ñ n nay, CNH, HðH theo ñư ng l i ñ i m i c a
ð ng ñã thu ñư c nh ng k t qu kinh t quan tr ng. ð t nư c ñã ra kh i kh ng
ho ng kinh t – xã h i và t o ti n ñ ñ ñ y nhanh CNH, HðH và tăng nhanh
xu t kh u. Xu t kh u th c s tr thành ñ ng l c cho tăng trư ng và thúc ñ y
chuy n d ch cơ c u kinh t theo hư ng h i nh p kinh t qu c t v i vi c phát
huy l i th so sánh. Tuy nhiên, nhìn vào quá trình công nghi p hoá hư ng v
xu t kh u nư c ta v n n y sinh không ít nh ng v n ñ b t c p, trong ñó có v n
ñ thu c v cơ ch chính sách, v b trí cơ c u kinh t v.v... Vì v y, vi c nghiên
c u vai trò c a nhà nư c trong công nghi p hóa hư ng v xu t kh u Malaixia

7. 2
có ý nghĩa lý lu n, th c ti n sâu s c v i CNH, HðH nư c ta hi n nay khi Vi t
Nam ñã là thành viên c a WTO. Hơn n a, t 1986 ñ n nay, công nghi p hoá
hư ng v xu t kh u là m t trong nh ng v n ñ quan tr ng trong n i dung ñư ng
l i CNH, HðH c a ð ng và Nhà nư c ta.
2. T ng quan các công trình nghiên c u liên quan ñ n lu n án
Th c t cho th y, v n ñ vai trò c a nhà nư c trong quá trình công nghi p
hóa các nư c ñang phát tri n là ph m trù bao hàm nhi u n i dung. Nh ng
nghiên c u v ch ñ này ñã ch ra nh ng tác ñ ng c a nhà nư c trong quá trình
công nghi p hóa hư ng v xu t kh u c a Malaixia trong th i gian qua nh ng
khía c nh khác nhau.
V nghiên c u nư c ngoài, có m t s công trình nghiên c u và bài vi t
ñăng t i trên các t p chí chuyên nghành v công nghi p hoá hư ng v xu t kh u
c a Malaixia, như các công trình nghiên c u c a World Bank (1993), “The East
Asian Miracle: Economic Growth and Public Policy” [99]; Haggard, Stephen
(1999), “Governance and Growth: Lessons from the Asean Economic Crisis” [89];
Robert Wade (1990) v i công trình “Governing the Market: Economic Theory and
the Role of Government in East Asian Industrialization” [98]... Nhìn chung, t các
công trình này có th th y ñư c các chính sách, gi i pháp c a nhà nư c ñ i v i phát
tri n kinh t nói chung, trong ñó có v n ñ thúc ñ y ho t ñ ng xu t kh u.
Vi t Nam, th i gian qua ñã có m t s công trình nghiên c u v kinh t
Malaixia. Tác gi ðào Lê Minh và Tr n Lan Hương (2001) v i công trình “Kinh t
Malaixia” [47] ñã ñ c p m t s chính sách và gi i pháp trong phát tri n kinh t c a
Malaixia t t c các lĩnh v c c a n n kinh t ; PGS. TS Phùng Xuân Nh (2000) v i
công trình “ð u tư tr c ti p nư c ngoài ph c v công nghi p hoá Malaixia – Kinh
nghi m ñ i v i Vi t Nam” [53] nghiên c u v các chính sách, gi i pháp và nh ng k t
qu , h n ch trong thu hút FDI c a Malaixia. Công trình còn ñ c p ñ n nh ng kinh
nghi m thu hút FDI c a Malaixia có kh năng v n d ng vào Vi t Nam. TS. Hoàng
Th Thanh Nhàn (2003) v i công trình “ði u ch nh cơ c u kinh t Hàn Qu c,

8. 3
Malaixia và Thái Lan” [54] ñã làm rõ m t s chính sách và gi i pháp ñi u ch nh kinh
t c a Malaixia sau kh ng ho ng tài chính – ti n t châu Á năm 1997 v.v…
Nhìn chung, th i gian qua trong nư c và nư c ngoài ñã có m t s công
trình nghiên c u v kinh t Malaixia ho c nghiên c u m c ñ gián ti p trong
m i quan h kinh t c a Malaixia v i các nư c khu v c ðông Nam Á hay ðông
Á. Nh ng công trình y ñã giúp ngư i ñ c th y ñư c tình hình kinh t - xã h i
và nh ng quan h kinh t qu c t c a Malaixia t sau ngày giành ñ c l p dân t c
ñ n nay. Tuy nhiên, trong th c t hi n chưa có công trình nào nghiên c u v vai
trò c a nhà nư c trong quá trình công nghi p hoá hư ng v xu t kh u
Malaixia. ðó là lý do nghiên c u sinh ch n ñ tài nghiên c u: “Vai trò c a nhà
nư c trong quá trình công nghi p hoá hư ng v xu t kh u c a Malaixia -
kinh nghi m và kh năng v n d ng v o Vi t Nam”.
3. M c tiêu c a ñ tài lu n án
M c ñích nghiên c u c a lu n án là nghiên c u v vai trò c a nhà nư c
trong quá trình công nghi p hoá hư ng v xu t kh u Malaixia. T ñó rút ra
nh ng bài h c kinh nghi m có ý nghĩa lý lu n và th c ti n v vai trò nhà nư c
trong công nghi p hóa hư ng v xu t kh u có kh năng v n d ng v i nư c ta
hi n nay. Vi c nghiên c u v n d ng d a trên cơ s xem xét nh ng ñi m tương
ñ ng và khác bi t c a hai nư c Vi t Nam và Malaixia trong ti n hành công
nghi p hoá và ñ y m nh xu t kh u.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án
- ð i tư ng nghiên c u c a lu n án là vai trò c a nhà nư c Malaixia trong
quá trình công nghi p hóa hư ng v xu t kh u.
- Ph m vi nghiên c u:
N i dung vai trò nhà nư c trong công nghi p hóa là ñ tài r ng, ñây
lu n án ch t p trung vào vi c l a ch n chi n lư c và nh ng chính sách c a nhà
nư c nh m thúc ñ y công nghi p hóa hư ng v xu t kh u.

9. 4
Th i gian nghiên c u khi Malaxia b t ñ u chuy n sang th c hi n công
nghi p hóa hư ng v xu t kh u (1971 – nay).
5. Các phương pháp nghiên c u
Lu n án s d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng, ch
nghĩa duy v t l ch s . ð ng th i, lu n án còn s d ng các phương pháp l ch s ,
phương pháp lôgic, phương pháp nghiên c u so sánh và phương pháp phân tích
kinh t ñ làm rõ n i dung nghiên c u. Lu n án ñã k th a và s d ng có ch n
l c nh ng k t qu nghiên c u v công nghi p hóa c a Malaixia trư c ñó. H
th ng s li u ñã ñư c thu th p t nhi u ngu n ñ ph c v cho m c tiêu nghiên
c u. Trong th c hi n lu n án, nghiên c u sinh còn ti p thu ý ki n ñóng góp c a
các chuyên gia Vi n ðông Nam Á, Vi n ðông B c Á v nghiên c u trên.
6. Nh ng ñóng góp m i c a lu n án
- Làm rõ cơ s lý lu n và th c ti n v vai trò c a nhà nư c trong quá trình
công nghi p hoá hư ng v xu t kh u.
- Làm rõ th c tr ng vai trò c a nhà nư c trong quá trình công nghi p hoá
hư ng v xu t kh u Malaixia. T nh ng thành công và h n ch ñ rút ra nh ng
bài h c kinh nghi m v vai trò c a nhà nư c ñ i v i công nghi p hoá.
- Lu n gi i kh năng v n d ng m t s kinh nghi m c a Malaixia v vai trò c a
nhà nư c trong quá trình công nghi p hoá hư ng v xu t kh u v i nư c ta hi n nay.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài l i m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, lu n án ñư c k t
c u thành 3 chương.
Chương 1: Cơ s lý lu n v vai trò c a nhà nư c trong công nghi p hóa hư ng
v xu t kh u
Chương 2: Th c tr ng v vai trò c a nhà nư c trong công nghi p hóa hư ng v
xu t kh u c a Malaixia – Bài h c kinh nghi m
Chương 3: Kh năng v n d ng m t s kinh nghi m v vai trò c a nhà nư c
trong công nghi p hóa hư ng v xu t kh u c a Malaixia vào Vi t
Nam hi n nay

10. 5
Chương 1
CƠ S LÝ LU N V VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG
CÔNG NGHI P HOÁ HƯ NG V XU T KH U
1.1. V CÔNG NGHI P HÓA HƯ NG V XU T KH U
Trong m y th p k qua, làn sóng công nghi p hóa ñã di n ra nhi u nư c
ñang phát tri n. Công nghi p hóa có s ña d ng v mô hình, ñi u này tùy thu c
ñi u ki n kinh t - chính tr - xã h i c a m i nư c khi bư c vào công nghi p hóa.
Bên c nh ñó, b i c nh qu c t cũng nh hư ng r t l n ñ n vi c l a ch n con
ñư ng, phương th c ti n hành công nghi p hóa m i nư c.
Th c t cho th y, quan ni m v công nghi p hoá có nh ng cách ti p c n
khác nhau và có nhi u ñi m chưa ñ ng nh t. ði u ñó có nguyên nhân t th i
ñi m xu t phát và phương th c ti n hành công nghi p hoá c a các nư c có khác
nhau. Theo T ch c phát tri n công nghi p c a Liên H p qu c (UNIDO) thì có
ñ n 128 cách ñ nh nghĩa khác nhau v công nghi p hoá.
T cu i th k 18, khi cu c cách m ng công nghi p di n ra nư c Anh
và d n lan sang các nư c tư b n khác thì công nghi p hoá ñư c hi u là ñưa ñ c
tính công nghi p cho m t ho t ñ ng; trang b các nhà máy, các lo i công nghi p
cho m t vùng, m t nư c. Quan ni m này ñ ng nghĩa v i phát tri n công nghi p,
tách bi t ho c th m chí ñ i l p nó v i s phát tri n nông nghi p và các ngành
kinh t khác. Công nghi p hoá ñư c coi là quá trình làm cho công nghi p chi m
t tr ng áp ñ o trong n n kinh t . V sau, quan ni m công nghi p hoá ñư c m
r ng, không ch ñơn thu n là phát tri n n n công nghi p thành lĩnh v c ñóng vai
trò ch ñ o trong n n kinh t , mà còn là bi n t t c các ho t ñ ng s n xu t khác
thành lo i hình ho t ñ ng công nghi p.
Liên Xô, công nghi p hoá ñư c quan ni m là quá trình xây d ng n n
ñ i công nghi p cơ khí có kh năng c i t o c nông nghi p. ðó là s phát tri n
công nghi p n ng v i ngành trung tâm là ch t o máy… Quan ni m này ñư c

11. 6
ñưa ra trong b i c nh khi b t ñ u th c hi n công nghi p hoá, Liên Xô v n thi u
m t h th ng công nghi p n ng hoàn ch nh và kinh t ti u nông v n còn t n t i
khá ph bi n, ñ ng th i Liên Xô còn b phương Tây bao vây phong to v kinh
t . Như v y, m c tiêu c a công nghi p hoá là t p trung cao ñ cho phát tri n
công nghi p n ng. ði u ñó có ý nghĩa thi t th c v i Liên Xô khi ñó, nó không
ch là v n ñ kinh t mà là c v n ñ qu c phòng.
UNIDO cũng ñưa ra khái ni m công nghi p hoá. ðó là m t quá trình phát
tri n kinh t , trong quá trình này m t b ph n ngày càng tăng các ngu n c a c i
qu c dân ñư c ñ ng viên ñ phát tri n cơ c u kinh t nhi u ngành trong nư c
v i k thu t hi n ñ i. ð c ñi m c a cơ c u kinh t này là có m t b ph n ch
bi n luôn thay ñ i ñ s n xu t ra nh ng tư li u s n xu t và hàng tiêu dùng, có
kh năng ñ m b o cho toàn b n n kinh t phát tri n v i nh p ñ cao, ñ m b o
ñ t t i s ti n b v kinh t - xã h i.
Nhìn chung, nh ng quan ni m v công nghi p hoá trên ñây ñ u có nhân t
h p lý. Tuy nhiên, chúng m i ch ñ c p ñ n khía c nh v t ch t - k thu t mà
chưa ñ c p ñ n m t v n ñ cũng r t quan tr ng là khía c nh cơ ch , th ch kinh
t - xã h i. Th c t nhi u nư c cho th y, trong quá trình công nghi p hoá, n n
kinh t có s thay ñ i l n trên hai bình di n: kinh t - k thu t và kinh t - xã
h i. Th nh t, n n s n xu t xã h i d a trên k thu t th công là chính ñã chuy n
sang s n xu t ch y u d a trên k thu t n n t ng c a công nghi p hi n ñ i –
trình ñ cơ khí. ð ng th i, cơ c u n n kinh t cũng thay ñ i theo hư ng gi m
d n t tr ng c a nông nghi p, tăng t tr ng c a s n xu t công nghi p và d ch v .
Th hai, trong quá trình công nghi p hoá, phương th c s n xu t theo l i công
nghi p ñư c ph c p, kinh t hàng hoá phát tri n cùng v i quá trình ñô th hoá.
ðây là quá trình chuy n bi n v m t th ch và c u trúc c a n n kinh t v i vi c
chuy n h th ng th ch kinh t t n n kinh t mang tính hi n v t, t c p, t túc
sang n n kinh t th trư ng d a trên s phân công lao ñ ng xã h i phát tri n cao.

12. 7
T th c ti n công nghi p hóa các nư c ñang phát tri n, có th hi u:
Công nghi p hoá là quá trình c i bi n n n kinh t nông nghi p d a trên n n t ng
k thu t th công, s n xu t hàng hoá nh mang n ng tính ch t t cung, t c p
thành n n kinh t công nghi p d a trên n n t ng k thu t hi n ñ i, năng su t,
ch t lư ng và hi u qu cao, là quá trình phát tri n n n kinh t th trư ng và h i
nh p ngày càng sâu hơn vào ñ i s ng kinh t qu c t .
nư c ta, trong Văn ki n H i ngh Ban ch p hành Trung ương ð ng l n
th 7 (khoá VII – 1994), công nghi p hoá cũng ñư c xác ñ nh là “Quá trình
chuy n ñ i căn b n, toàn di n các ho t ñ ng s n xu t, kinh doanh, d ch v và
qu n lý kinh t , xã h i t s d ng lao ñ ng th công là chính sang s d ng m t
cách ph bi n s c lao ñ ng cùng v i công ngh , phương ti n và phương pháp
tiên ti n, hi n ñ i, d a trên s phát tri n c a công nghi p và ti n b khoa h c –
công ngh , t o ra năng su t lao ñ ng xã h i cao” [22, tr. 42].
Th c t cho th y, trong th i ñ i cách m ng khoa h c công ngh ñang di n
ra m nh m ñưa ñ n xu th toàn c u hóa ñ i s ng kinh t qu c t và vi c hình
thành tr t t phân công lao ñ ng qu c t thì m i nư c trong th c thi công nghi p
hóa c n ph i có s ñi u ch nh chi n lư c phát tri n ñ phát huy l i th c a mình.
ðó chính là cơ s ñ các nư c ti n hành công nghi p hóa hư ng v xu t kh u.
Công nghi p hoá hư ng v xu t kh u là phát tri n các ngành s n xu t s n
ph m ch y u ph c v cho xu t kh u. ði u ñó có nghĩa là phát tri n s n xu t
trong nư c nhưng l y th trư ng qu c t là tr ng tâm, chú tr ng phát huy ñư c
l i th so sánh trong quan h kinh t qu c t .
Cơ s c a chi n lư c công nghi p hóa hư ng v xu t kh u là các nư c
khác nhau ñ u có nh ng l i th so sánh khác nhau v ngu n l c s n xu t v n có
c a m i nư c (v n, lao ñ ng, tài nguyên, v trí ñ a lý...), vì th các nư c c n có
s trao ñ i cho nhau các l i th so sánh ñó thông qua các ho t ñ ng kinh t ñ i
ngo i như ngo i thương, liên doanh liên k t cùng nhau ñ u tư phát tri n s n xu t
kinh doanh v m t hay m t s lo i s n ph m nào ñó.

13. 8
M y th p k qua, m t s n n kinh t châu Á ñã ti n hành thành công
chi n lư c công nghi p hóa hư ng v xu t kh u v i ñ c trưng cơ b n là hình
thành m t cơ c u công nghi p hư ng v xu t kh u d a trên cơ s v n, công
ngh - k thu t nư c ngoài, khai thác t i ña các ngu n l c trong nư c, nh t là
ngu n lao ñ ng d i dào, giá r và ñã ñ t ñư c nh ng thành t u to l n. Tuy
nhiên, các chính sách thúc ñ y công nghi p hóa hư ng v xu t kh u luôn ch u s
chi ph i m nh m c a s bi n ñ ng c a th trư ng th gi i. Cùng v i s phát
tri n c a khoa h c - công ngh , môi trư ng kinh t qu c t ñang và s ti p t c có
nh ng bi n ñ i nhanh chóng. Các l i th c nh tranh cũng có nh ng thay ñ i
ñáng k . Th c t , cu c kh ng ho ng tài chính - ti n t châu Á nh ng năm 1997 -
1998 ñã ñ t ra nhi u v n ñ l n v m c ñ thích ng và tính b n v ng c a mô
hình công nghi p hóa hư ng v xu t kh u các nư c ñang phát tri n ñi sau
trong b i c nh m i c a ñ i s ng kinh t qu c t .
Ngày nay, quá trình toàn c u hóa kinh t ngày càng di n ra m nh m . Vai
trò ñ u tàu c a công ngh thông tin và truy n thông ñã làm thay ñ i căn b n m i
m t c a ñ i s ng kinh t - xã h i, ñánh d u s phát tri n toàn di n theo xu hư ng
m và t do hóa c a n n kinh t th gi i, xu hư ng chuy n t n n kinh t công
nghi p sang n n kinh t tri th c. Trong b i c nh ñó, các nư c ñang phát tri n ñi
sau v n có cơ h i ti p nh n dòng v n, công ngh , k năng và kinh nghi m qu n
lý t các nư c phát tri n ñ phát tri n các ngành s n xu t và m r ng th trư ng
qu c t . Nói cách khác, thông qua h i nh p kinh t qu c t , các nư c ñang phát
tri n có th ñi t t, ñón ñ u trên cơ s khai thác l i th c a ngư i ñi sau, t n d ng
có hi u qu các ngu n l c trong và ngoài nư c.
Tuy nhiên, nh ng thách th c v i các nư c ñang phát tri n cũng ngày càng
l n hơn. các nư c này, các ho t ñ ng s n xu t kinh doanh trong nư c s ch u
s c ép n ng n c a dòng hàng hóa, d ch v , công ngh nh p kh u và nh ng nh
hư ng c a tình hình kinh t , tài chính c a khu v c và th gi i. Do v y, ý nghĩa
c a chi n lư c công nghi p hóa hư ng v xu t kh u s không còn nguyên v n

14. 9
như m y th p k trư c. S thay ñ i l n v ñi u ki n c th m i nư c cũng như
ñi u ki n qu c t cho th y, các nư c ñi sau khó có th áp d ng d p khuân nh ng
chính sách và bi n pháp thúc ñ y công nghi p hóa hư ng v xu t kh u như NIEs
ðông Á ñã th c hi n thành công th i gian qua.
Như v y, trong b i c nh m i, công nghi p hóa hư ng v xu t kh u ngày
nay có ñi m khác bi t cơ b n so v i trư c là c nh tranh s ngày càng gay g t
hơn, không ch th trư ng qu c t mà ngay th trư ng n i ñ a, ñ m c a n n
kinh t c a các nư c s m nh hơn, s tùy thu c l n nhau gi a các n n kinh t s
ngày càng gia tăng. ð thành công trong công nghi p hóa hư ng v xu t kh u,
các nư c ñang phát tri n ñi sau ph i có chi n lư c công nghi p hóa hư ng vào
vi c khai thác l i th so sánh, l i th c nh tranh c a qu c gia, c a doanh nghi p
và s n ph m. Các chính sách c th nh m thúc ñ y công nghi p hóa c a t ng
qu c gia c n ñư c ñi u ch nh cho phù h p v i t ng giai ño n. ði u quan tr ng là
vi c nâng cao năng l c c nh tranh qu c t c a chi n lư c công nghi p hóa
hư ng v xu t kh u v n còn nguyên giá tr . Cách ti p c n c a chi n lư c công
nghi p hóa hư ng v xu t kh u v n là cơ s cho vi c xác ñ nh các quan ñi m,
gi i pháp ch y u cho vi c l a ch n và th c thi m t chi n lư c phát tri n trên cơ
s phát huy t i ña l i th so sánh và l i th c nh tranh c a t ng nư c.
1.1.1. Lý thuy t v l i th so sánh và l i th c nh tranh - cơ s c a các chính
sách công nghi p hóa hư ng v xu t kh u
* Lý thuy t v l i th so sánh
Cơ s khách quan c a thương m i qu c t là chuyên môn hoá và trao ñ i
gi a các qu c gia d a vào l i th so sánh. Th c t , lý thuy t l i th so sánh ñư c
coi là cơ s lý lu n cho ho t ñ ng thương m i qu c t . Ngay t khi xu t hi n nó
ñã có nh ng tác ñ ng r t l n ñ n ho t ñ ng thương m i qu c t . Ngày nay, khi
n n kinh t th gi i có nhi u thay ñ i, các n n kinh t các qu c gia ngày càng có
s liên h , tác ñ ng qua l i và ph thu c l n nhau thì nh ng quan ñi m m i v
l i th so sánh ñã ñư c nhi u tác gi ñ c p ñ n:

15. 10
- Lý thuy t chuyên môn hoá s n ph m d a vào ưu th c a t nhiên và lao
ñ ng: Adam Smith v i lý thuy t v l i th tuy t ñ i còn David Ricardo v i lý
thuy t v l i th so sánh. Theo D. Ricardo, ngo i thương x y ra là do s khác
nhau v năng su t lao ñ ng gi a các nư c, s khác nhau v công ngh s n xu t
các qu c gia là nguyên nhân d n ñ n s khác nhau v năng su t lao ñ ng gi a
các nư c.
- Lý thuy t v chuyên môn hoá và trao ñ i d a trên s d i dào c a các y u
t s n xu t: Heckscher - Ohlin d a trên hai khái ni m cơ b n là hàm lư ng (hay
m c ñ s d ng) các y u t s n xu t và m c ñ d i dào c a các y u t ñó t ng
qu c gia trong s n xu t hàng hoá và ñưa ra ñ nh lý ñ gi i thích mô hình thương
m i qu c t v l i th so sánh: M t qu c gia s chuyên môn hoá s n xu t và xu t
kh u hàng hoá thâm d ng y u t s n xu t mà qu c gia ñó d i dào m t cách
tương ñ i [90]. T vi c nghiên c u và v n d ng lý thuy t c a Heckscher - Ohlin
trong th c t , m t s nhà kinh t h c hi n ñ i b sung thêm m t s v n ñ như
ð nh lý Stolper – Samuelson; ð nh lý ngang b ng giá các y u t s n xu t; ð nh
lý Rybezynski.
- M t s lý thuy t khác v gi i thích v ngo i thương và l i ích có ñư c t
ngo i thương như lý thuy t v h cách cách công ngh cho r ng ngo i thương
x y ra là do s khác bi t v công ngh gi a các qu c gia; lý thuy t vòng ñ i s n
ph m cho r ng vào giai ño n ñ u s n ph m, các nư c có l i th so sánh do có
quy mô th trư ng l n và nh ng ti n b công ngh , khi s n ph m ñư c chu n
hoá thì các nư c ñang phát tri n s có l i th so sánh do giá nhân công r hơn...
V cơ b n, các lý thuy t trên ñ u kh ng ñ nh, trong thương m i qu c t ,
l i th so sánh là y u t có th ñem l i l i ích cho m t qu c gia. M t s nhà kinh
t còn phân ñ nh l i th so sánh thành l i th so sánh tĩnh và l i th so sánh
ñ ng. L i th so sánh tĩnh là l i th hi n t i còn l i th so sánh ñ ng là l i th
ti m năng s xu t hi n trong tương lai. Theo h , nh ng l i th so sánh các
nư c ñang phát tri n bi n ñ i theo t ng giai ño n. m t s nư c ñang phát tri n

16. 11
trong giai ño n ñ u công nghi p hoá, ngu n lao ñ ng d i dào, giá r và ngu n tài
nguyên, khoáng s n, nông s n là nh ng l i th l n. Vi c phát tri n nh ng ngành
s d ng nhi u lao ñ ng và tài nguyên thiên nhiên, nh t là nh ng ngành ph c v
xu t kh u là có l i xét v m t hi u qu kinh t - xã h i và là bư c chu n b cho
quá trình phát tri n nh ng ngành công nghi p ñòi h i v n l n và trình ñ k
thu t - công ngh cao hơn. Giai ño n ti p theo, khi các y u t lao ñ ng r , tài
nguyên gi m d n l i th tương ñ i như ng ch cho nh ng l i th m i v v n,
công ngh thì vi c phát tri n nh ng ngành khai thác nh ng l i th m i là h t s c
c n thi t nhưng v n c n ti p t c phát tri n nh ng ngành có kh năng phát huy
nh ng l i th v n có. ði u ñó s d n ñ n s bi n ñ i cơ c u kinh t theo hư ng
tăng t tr ng c a nh ng ngành, lĩnh v c phát huy ñư c nhi u l i th m i, ñ c
bi t là nh ng ngành t o ra giá tr gia tăng l n.
T nh ng phân tích trên có th rút ra m t s k t lu n v vai trò c a chính
sách và ñó cũng là yêu c u ñ nh hư ng ñ i v i các chính sách c a nhà nư c
trong th c hi n công nghi p hóa hư ng v xu t kh u:
- M c dù còn nh ng h n ch nh t ñ nh nhưng lý thuy t v l i th so sánh
c a D. Ricardo v n là m t trong lý thuy t quan tr ng nh t ñ i v i m t qu c gia,
nh t là các qu c gia ñi sau trong công nghi p hoá b i nó là cơ s n n t ng ñ xây
d ng chính sách thương m i qu c t c a các qu c gia. Các qu c gia không quan
tâm ñ n l i th so sánh ñ u ñã ph i tr giá b ng nh ng k t qu c th v tăng
trư ng và thu nh p c a chính mình.
- Th c t , b t kỳ qu c gia nào cũng có ít nh t m t l i th so sánh. Vì v y,
các nư c ñ u có th thu ñư c l i ích t thương m i. Các lý thuy t thương m i
qu c t ñã ñem ñ n cách nhìn l c quan cho các nư c có trình ñ phát tri n th p
nhưng có ñi u ki n t nhiên thu n l i. B qua m t l i th so sánh cũng ñ ng
nghĩa v i vi c lãng phí ngu n l c qu c gia.
- Chi phí v n chuy n, qu n lý, giao d ch, b o hi m có th nh hư ng tr c
ti p ñ n k t qu thu ñư c t xu t kh u th p hơn ho c chi phí nh p kh u cao hơn.

17. 12
ði u này thư ng x y ra v i các nư c ñang phát tri n. Do v y, chính sách c a
nhà nư c các nư c này c n hư ng t i vi c gi m b t các lo i chi phí v n
chuy n và qu n lý thông qua các chính sách phát tri n k t c u h t ng. Chính
sách c a nhà nư c cũng c n chú ý thâm nh p, m r ng th trư ng khu v c nh m
khai thác l i th v kho ng cách ñ a lý, gi m chi phí v n chuy n và tăng kh
năng xu t kh u hàng hóa. Nhà nư c cũng c n ñ i m i ho t ñ ng qu n lý nhà
nư c v xu t nh p kh u ñ gi m chi phí giao d ch.
- T lý thuy t v các y u t chuyên bi t có th rút ra g i ý v m t chính
sách, ñó là nhà nư c c n bù ñ p thi t h i cho nh ng ngành s n xu t trong nư c
trư c s c nh tranh do nh p kh u s t t hơn là c n tr thương m i. Trong th c
t , các nư c thư ng có chính sách ñ ñ i phó v i nh ng tr ng i v xu t kh u ñ
b o v l i ích c a h nên gi i pháp t i ưu s ph i là ch n bi n pháp ñánh thu
nh p kh u, ho c tr c p xu t kh u, ho c tham gia các hi p ñ nh, các kh i thương
m i t do khu v c. Chính sách này s cho phép b o v và t i ña hóa l i ích qu c
gia hơn là vi c ñ th trư ng t do hoàn toàn.
- Các ngành có l i th so sánh c n ñư c h tr t chính sách, m c dù h
tr ñó không mang tính bóp méo, nhưng nh ng ngành, nh ng ho t ñ ng có l i
th c nh tranh ch do ho c ch y u do sai l ch giá c , không nên ñư c h tr
b ng chính sách c a nhà nư c. Trên th c t , có c l i th so sánh tĩnh và l i th
so sánh ñ ng. Ngoài ra, s th t b i c a th trư ng cũng ph i ñư c tính ñ n trong
l a ch n chính sách. N u chi phí hi n t i có tính ch t t m th i c a các chính
sách ñã l a ch n cân b ng v i phúc l i xã h i trong hi n t i và tương lai thì các
chính sách h tr ñang ñư c s d ng r ng rãi và có th làm tăng phúc l i xã h i.
- Trong ñi u ki n ngày nay, khi khoa h c - công ngh có s phát tri n
ngày càng m nh m và quá trình toàn c u hóa, khu v c hóa ngày càng ñư c ñ y
m nh thì nh ng l i th so sánh tĩnh c a các nư c s b gi m thi u và m t d n ý
nghĩa. Do v y, v n ñ chính sách ñ t ra là c n tranh th khai thác có hi u qu
nh ng l i th so sánh tĩnh cho phát tri n trư c khi chúng b m t ñi do ñi u ki n

18. 13
qu c t thay ñ i. ð ng th i, c n có chính sách nh m thúc ñ y s hình thành l i
th so sánh m i, khai thác có hi u qu l i th so sánh ñ ng thông qua các chính
sách phát tri n khoa h c - công ngh , chính sách phát tri n ngu n nhân l c trình
ñ cao. ðây là hư ng ñi mà các nư c ñang phát tri n ñi sau trong công nghi p
hóa c n ñ c bi t quan tâm trong m r ng quan h thương m i qu c t .
* Lý thuy t l i th c nh tranh
Lý lu n c a M. Porter v l i th c nh tranh gi i thích hi n tư ng thương
m i qu c t góc ñ tham gia c nh tranh qu c t và do v y ñã kh c ph c ñư c
nh ng thi u sót c a lý lu n v l i th so sánh. Khác v i các quan ñi m v tăng
trư ng kinh t và các công trình nghiên c u chính sách ph n nhi u ñ t tr ng tâm
vào phân tích ñi u ki n kinh t vĩ mô, M. Porter thiên v phân tích cơ s kinh t
vi mô c a s tăng trư ng kinh t , nh n m nh vai trò c a doanh nghi p.
M c dù còn nhi u ñi m chưa th ng nh t trong vi c ñ nh nghĩa v l i th
c nh tranh nhưng các nhà kinh t ñ u cho r ng ñó là s c m nh vư t tr i v năng
su t lao ñ ng cao, chi phí s n xu t th p, s n ph m t t, công ngh cao ho c m t
t h p các y u t này. L i th c nh tranh ñư c ñ c p ch y u là l i th c nh
tranh c a m t ngành s n xu t m t s n ph m nhưng nó cũng có th m r ng cho
nhi u ngành s n xu t. Theo M. Porter, c a c i nhi u hay ít là do năng su t quy t
ñ nh, năng su t s n xu t ph thu c vào môi trư ng c nh tranh. Vi c nâng cao
năng su t m t cách b n v ng ñòi h i b n thân n n kinh t c a m i qu c gia ph i
nâng c p không ng ng. Nói cách khác, các doanh nghi p c a m i nư c ph i kiên
trì nâng cao năng su t ngành b ng cách nâng cao ch t lư ng s n ph m, c i ti n
công ngh và nâng cao hi u qu s n xu t. Ch có như v y doanh nghi p m i có
th tham gia vào c nh tranh qu c t . S m r ng các ho t ñ ng thương m i và
ñ u tư qu c t ñã t o ra cơ h i nâng cao năng su t c a t t c các nư c. M i nư c
có th chuyên s n xu t kinh doanh nh ng ngành mà doanh nghi p c a nư c ñó
có năng su t cao hơn và nh p kh u nh ng hàng hóa, d ch v mà trong nư c ch
có th s n xu t v i năng su t th p, t ñó có th nâng cao năng su t bình quân

19. 14
trong nư c. Khi m t nư c tr c ti p tham gia c nh tranh qu c t thì tiêu chu n v
năng su t ñ i v i m i ngành s n xu t trong nư c không còn là tiêu chu n trong
nư c n a mà là tiêu chu n qu c t . ði u ñó thúc ép các doanh nghi p trong nư c
v a ph i c nh tranh v i nhau, v a ph i c nh tranh v i các công ty nư c ngoài.
Th c t , khái ni m l i th c nh tranh hay tính c nh tranh qu c t ñư c s
d ng khá ph bi n trong xác l p chi n lư c thương m i và công nghi p t m
qu c gia. Tuy nhiên, h u h t các ch s ño l i th c nh tranh chưa tính ñ n
nh ng tác ñ ng chính sách c a nhà nư c. ðó chính là l i th so sánh. Khi có tác
ñ ng chính sách c a nhà nư c, khái ni m l i th c nh tranh ñư c chia thành hai
lo i: l i th c nh tranh “ o” và “th c”. L i th c nh tranh “th c” hay còn g i là
l i th so sánh th c (ICR) là l i th so sánh có ñư c mà chưa c n có s tác ñ ng
chính sách c a nhà nư c. L i th c nh tranh “ o” (ICV) là l i th c nh tranh có
ngu n g c t tác ñ ng chính sách c a nhà nư c. Như v y, l i th c nh tranh hay
tính c nh tranh qu c t bao g m hai lo i l i th c nh tranh “th c” và “ o” (IC =
ICR + ICV). Vi c phân bi t ngu n g c c a l i th c nh tranh có ý nghĩa quan
tr ng trong vi c ho ch ñ nh chính sách. B i chính sách c a nhà nư c có th làm
thay ñ i l i th c nh tranh c a m t ngành s n xu t, có th làm cho ch s c nh
tranh c a m t ngành tăng lên ho c gi m ñi. Như v y có th th y r ng, l i th
c nh tranh, năng l c c nh tranh là nh ng khái ni m t ng h p, bao g m nhi u y u
t khác nhau trong m t ch nh th . L i th c nh tranh c a m t qu c gia là nh ng
ñi u ki n, kh năng, ti m năng mà qu c gia ñó có s n, nó bao g m c nh ng l i
th so sánh (v trí ñ a lý, ngu n tài nguyên thiên nhiên, quy mô dân s , lao
ñ ng…) và nh ng nhân t ñư c t o ra trong quá trình phát tri n (cơ ch , chính
sách, th trư ng, ch t lư ng ngu n nhân l c, s h tr , ñ m c a… ).
M. Porter cho r ng Nhà nư c và doanh nghi p c n h p tác v i nhau
nh m th c hi n vai trò nâng cao s c c nh tranh qu c t . Nhà nư c c n tích
c c t o ra môi trư ng thu n l i và do v y, c n ph i gi m b t can thi p như
ñ nh giá, l p hàng rào b o h … và tích c c ñ u tư phát tri n ngu n nhân l c,

20. 15
nâng c p và phát tri n h t ng kinh t - xã h i… Nói cách khác, nhà nư c c n
t o ra môi trư ng thu n l i cho c nh tranh ch không ph i tr c ti p tham gia
vào c nh tranh. M. Porter cũng nh n m nh r ng, tư nhân có th ñ u tư vào các
công trình thu c khu v c kinh t công c ng. Các hi p h i ngành ngh và các
t ch c thương m i khác nên phát huy vai trò tích c c c a mình vào các ho t
ñ ng này. Nói chung, ñ nâng cao năng su t, nhà nư c và các doanh nghi p
cùng có trách nhi m, cùng n l c ph i h p, lo i b nh ng b t ñ ng và chi phí
thương m i không ñáng có, cung c p m t cách tương x ng các y u t ñ u
vào, thông tin, c i thi n h th ng h t ng cơ s nh m t o môi trư ng c nh
tranh thích h p [78, tr. 77].
* M t s nh n xét rút ra t các lý thuy t v l i th so sánh và l i th
c nh tranh:
- M t qu c gia khi phát tri n m t ngành nào ñó mà n y sinh quan h kinh
t ñ i ngo i thì l i th so sánh và l i th c nh tranh s cùng tác ñ ng vào ho t
ñ ng kinh t ñ i ngo i. Không m t qu c gia nào có l i th c nh tranh qu c t
t t c m i ngành, do v y c n ph i t n d ng l i th so sánh.
- M t qu c gia có nh ng ngành có l i th so sánh thư ng d hình thành
l i th c nh tranh. L i th so sánh có th tr thành nhân t n i sinh c a l i th
c nh tranh và thúc ñ y năng l c c nh tranh qu c t c a nh ng ngành ñó. L i th
so sánh và l i th c nh tranh có th chuy n hóa cho nhau.
- L i th so sánh c a m t ngành ph i ñư c th hi n thông qua l i th c nh
tranh c a ngành ñó. Cũng như v y, ngành không có l i th so sánh thư ng khó
hình thành l i th c nh tranh qu c t . L i th so sánh và l i th c nh tranh nương
t a vào nhau.
- L i th so sánh nh n m nh vi c so sánh năng su t gi a các ngành khác
nhau c a các qu c gia còn l i th c nh tranh nh n m nh năng su t gi a các
ngành gi ng nhau c a các qu c gia.

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52789
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562