Μια σύντομη και συνοπτική ματιά στους ζωγράφους της Αναγέννησης

1. Καλλιτέχνες της
Αναγέννησης
Δημήτρης Κάτσας Β2

2. Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι (Michelangelo di
Lodovico Buonarroti Simoni, 6 Μαρτίου 1475 - 18 Φεβρουαρίου 1564),
γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος,
ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννης,
που άσκησε απαράμιλλη επίδραση στην ανάπτυξη της δυτικής τέχνης.
Σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς
στην ιστορία της τέχνης. Υπήρξε ο μοναδικός καλλιτέχνης της εποχής, του
οποίου η βιογραφία εκδόθηκε πριν τον θάνατό του,
στους Βίους του Τζόρτζιο Βαζάρι, ο οποίος επέλεξε να τον τοποθετήσει
στην κορυφή των καλλιτεχνών, χρησιμοποιώντας για τον Μιχαήλ Άγγελο
το προσωνύμιο ο θεϊκός (Il Divino). Στα δημοφιλέστερα έργα του ανήκουν
οι νωπογραφίες που φιλοτέχνησε για το Παπικό παρεκκλήσιο
του Βατικανού (Καπέλα Σιξτίνα), το άγαλμα του Δαβίδ και
η Πιετά (αποκαθήλωση) στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, στη Ρώμη.

4. Ο Πάολο Ουτσέλλο (Paolo Uccello, 15 Ιουνίου 1397 - 10
Δεκεμβρίου 1475), πραγματικό όνομα Πάολο ντι Ντόνο (Paolo di
Dono), ήταν Ιταλός ζωγράφος και μαθηματικός που ήταν
αξιοσημείωτος για το πρωτοποριακό έργο του σχετικά με την
οπτική προοπτική στην τέχνη. Ήταν δημιουργός μωσαϊκών κατά την
περίοδο της πρώιμης Αναγέννησης στην Ιταλία και υπήρξε από τους
πρωταγωνιστές της φλωρεντινής καλλιτεχνικής δραστηριότητας κατά
το πρώτο ήμισυ του 15ου αιώνα. Θεωρείται πρωτοπόρος στη
δημιουργία πολύ προσεγμένης προοπτικής στους πίνακές του.
Ο Τζόρτζιο Βαζάρι στο βιβλίο του Le vite de' più eccellenti pittori,
scultori e architettori (1550) αναγράφει ότι ο Ουτσέλλο ήταν
παθιασμένος με την προοπτική και μπορούσε να ξενυχτήσει στο
εργαστήρι του αναζητώντας την βέλτιστη θέση του προοπτικού
κέντρου. Αντίθετα με τους συγχρόνους του, ο Ουτσέλλο μέσω της
προοπτικής προσπαθούσε να δώσει την αίσθηση του βάθους στα
έργα του, ενώ οι υπόλοιποι την χρησιμοποιούσαν για την αφήγηση
διαφορετικών ή διαδοχικών σκηνών.

6. Ο Χανς Χόλμπαϊν ο νεότερος (Hans Holbein der Jüngere, 1497- μεταξύ 7
Οκτωβρίου και 29 Νοεμβρίου 1543) ήταν Γερμανόςζωγράφος,
σχεδιαστής και χαράκτης της Αναγέννησης. Θεωρείται ένας από τους
μεγαλύτερους προσωπογράφους του 16ου αιώνα.[Επίσης φιλοτέχνησε
έργα θρησκευτικού περιεχομένου, σάτιρας
και μεταρρυθμιστικής προπαγάνδας, ενώ σπουδαία ήταν και η
συνεισφορά του στο σχεδιασμό βιβλίων. Αναφέρεται ως «ο νεότερος»
ώστε να διακρίνεται από τον πατέρα του, Χανς Χόλμπαϊν τον
πρεσβύτερο, διακεκριμένο ζωγράφο της Ύστερης Γοτθικής τεχνοτροπίας.
Γεννημένος στο Άουγκσμπουργκ, ο Χόλμπαϊν εργάστηκε κυρίως
στη Βασιλεία κατά τα πρώτα χρόνια της καριέρας του. Αρχικά
ζωγράφιζε τοιχογραφίες και θρησκευτικά έργα, ενώ παράλληλα
σχεδίαζε υαλογραφίες και έντυπα βιβλία. Αναλάμβανε, ακόμη,
πορτραίτα, κάνοντας αίσθηση διεθνώς με προσωπογραφίες
του Έρασμου, ουμανιστή φιλοσόφου από το Ρόττερνταμ

7. Όταν η Μεταρρύθμιση έφτασε στη Βασίλεια, ο Χόλμπαϊν εργάστηκε για πελάτες
και από τις δύο αντιμαχόμενες θρησκευτικές παρατάξεις. Η μέχρι τότε γοτθική
τεχνοτροπία του εμπλουτίστηκε από νέες καλλιτεχνικές τάσεις στην Ιταλία,
τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες, καθώς και από τον Αναγεννησιακό Ουμανισμό. Το
αποτέλεσμα ήταν μια μικτή αισθητική καθαρά προσωπικού χαρακτήρα.
Ο Χόλμπαϊν ταξίδεψε στην Αγγλία το 1526 αναζητώντας εργασία, με συστατική
επιστολή από τον Έρασμο. Έγινε δεκτός στον ουμανιστικό κύκλο του Τόμας Μορ,
όπου και γρήγορα έγινε διάσημος. Μετά από νέα τετραετή παραμονή στη
Βασιλεία, συνέχισε τη δραστηριότητά του στην Αγγλία το 1532. Αυτή τη φορά
εργάστηκε για δύο χρηματοδότες, την Άννα Μπολέυν και τον Τόμας Κρόμγουελ. Το
1535, είχε εξελιχθεί σε Βασιλικό Ζωγράφο στην αυλή του Ερρίκου Η' της Αγγλίας.
Από τη θέση αυτή, σχεδίασε όχι μόνο πορτραίτα και εορταστικές διακοσμήσεις,
αλλά και κοσμήματα, πιάτα και άλλα πολυτελή αντικείμενα. Τα πορτραίτα του της
βασιλικής οικογένειας και διάφορων ευγενών αποτελούν ζωντανή ανάμνηση μιας
λαμπρής αυλής στη βαρυσήμαντη εποχή που ο Ερρίκος εδραίωνε την κυριαρχία
του πάνω στην Εκκλησία της Αγγλίας.

8. Η τέχνη του Χόλμπαϊν εκτιμήθηκε από νωρίς στην καριέρα του.
Ο Γάλλος ποιητής και μεταρρυθμιστής Νικολά Μπουρμπόν (προσεγγ.
1503-1550) τον αποκάλεσε «Απελλή της εποχής μας», ένα
χαρακτηριστικό δείγμα αναγνώρισης από τους συγχρόνους του. Ο
Χόλμπαϊν επίσης έχει περιγραφεί ως φαινόμενο που συνέβη μοναχά μια
φορά στην ιστορία της τέχνης, καθώς δεν δημιούργησε σχολή.Μετά το
θάνατό του, ορισμένα από τα έργα του χάθηκαν, αλλά τα περισσότερα
μπήκαν σε συλλογές και μέχρι το 19ο αιώνα είχε αναγνωριστεί ως ένας
από τους μεγάλους δεξιοτέχνες της προσωπογραφίας. Πρόσφατες
εκθέσεις τόνισαν την ποικιλομορφία στο έργο του. Αφιέρωσε την
ενεργητικότητά του σε σχέδια που κυμαίνονται από περίτεχνα
κοσμήματα μέχρι μνημειώδεις τοιχογραφίες

9. Η τέχνη του Χόλμπαϊν έχει αποκαλεστεί ρεαλιστική, καθώς σχεδίαζε και ζωγράφιζε με
σπάνια ακρίβεια. Τα πορτραίτα του ήταν φημισμένα στην εποχή τους για την
ομοιότητα με τα πραγματικά πρόσωπα και είναι μέσα από τα μάτια του Χόλμπαϊν που
πολλές διάσημες μορφές των ημερών του, όπως ο Έρασμος και ο Μορ,
εξακολουθούν «να παίρνουν εικόνα». Ο Χόλμπαϊν, ωστόσο, δεν ήταν ποτέ
ικανοποιημένος απλώς με την εξωτερική εμφάνιση. Ενσωμάτωνε
στρώματα συμβολισμού, αλληγορίας και παράδοξου στην τέχνη του, που
εξακολουθούν να γοητεύουν τους μελετητές. Σύμφωνα με την άποψη του ιστορικού
τέχνης Έλλις Γουότερχαους (1905-1985), οι προσωπογραφίες του «παραμένουν
αξεπέραστες για τη σιγουριά και την οικονομία της δήλωσης, τη διείσδυση στο
χαρακτήρα και ένα συνδυασμένο πλούτο στην καθαρότητα της τεχνοτροπίας».

11. Ο Αλεσσάντρο ντι Μαριάνο Φιλιπέπι (Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, 1
Μαρτίου 1445 – 17 Μαΐου 1510), γνωστός περισσότερο ως Σάντρο Μποττιτσέλλ
(Sandro Botticelli) ήταν διακεκριμένος Ιταλός ζωγράφος της αναγέννησης. Αποτέλεσε
έναν από τους πιο γνωστούς και επιτυχημένους καλλιτέχνες της εποχής του, του οποίου
η φήμη άρχισε να εξανεμίζεται κατά τις αρχές του 16ου αιώνα, όταν οι φιλοσοφικές
ιδέες που διαπερνούσαν τους πίνακές του άρχισαν να εκτοπίζονται. Το ενδιαφέρον για
το έργο του αναθερμάνθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, αποκτώντας τη θέση και την
αναγνώριση που κατέχει μέχρι σήμερα.

13. O Ραφαήλ ή Ραφαέλο Σάντσιο (ιταλ. Raffaello Sanzio, 28 Μαρτίου ή 6
Απριλίου 1483 - 6 Απριλίου 1520) ήταν Ιταλόςζωγράφος και αρχιτέκτονας της
ύστερης Αναγέννησης. Υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους καλλιτέχνες της
εποχής του, του οποίου η φήμη και η αξία υπήρξαν ανάλογες με εκείνες του Μιχαήλ
Άγγελου και του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Γεννήθηκε στο Ουρμπίνο και μαθήτευσε
αρχικά στο πλευρό του πατέρα του, Τζιοβάνι Σάντι, και αργότερα εκπαιδεύτηκε στο
εργαστήριο του Περουτζίνο. Παράλληλα, ήρθε νωρίς σε επαφή με κύκλους
μορφωμένων ουμανιστών.
Τα πρώιμα έργα του χρονολογούνται στις αρχές του 16ου αιώνα και φιλοτεχνήθηκαν
κατά κύριο λόγο στην Περούτζια, πριν εγκατασταθεί στη Φλωρεντία και αργότερα
στη Ρώμη. Εκεί ολοκλήρωσε ορισμένα από τα σπουδαιότερα έργα του, μεταξύ των
οποίων οι τοιχογραφίες στο Βατικανό. Αυτά τα έργα ακολούθησαν τη λεγόμενη Σχολή
των Αθηνών, ως έκφραση κλασικής τέχνης. Ως αρχιτέκτων προσανατολίστηκε στις
επιλογές του Ντονάτο Μπραμάντε, μετά τον θάνατο του οποίου ανέλαβε τη
διεύθυνση των έργων στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου. Πέθανε απρόσμενα σε ηλικία
37 ετών στη Ρώμη. Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους
της Ευρώπης, του οποίο το έργο θαυμάζεται για την καθαρότητα της φόρμας του και
τη δεξιοτεχνία του.

15. Ο Αντρέα ντελ Σάρτο (Andrea del Sarto, 16 Ιουλίου 1486 - 29 Σεπτεμβρίου 1530) ήταν
Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης από την Φλωρεντία. Το «ντελ Σάρτο» του ονόματος
του προέρχεται από το επάγγελμα του πατέρα του («του ράφτη»). Το πραγματικό του
όνομα ήταν Andrea d’ Agnolo di Francesco.
Μαθήτευσε δίπλα στον Πιέρο ντι Κόζιμο και σύντομα αφομoίωσε την τεχνοτροπία της
ιταλικής ζωγραφικής των αρχών του 16ου αιώνα. Μετά την αποχώρηση
των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μικελάντζελο και Ραφαήλ από την Φλωρεντία, παρέμεινε
η ηγετική φυσιογνωμία της ζωγραφικής στην πόλη αυτή. Διακρίθηκε ιδίως για τις
νωπογραφίες του και τις εικόνες βωμών.
Στην μεγάλη του φήμη συνετέλεσε πολύ ο Βαζάρι ο οποίος τον χαρακτήρισε ζωγράφο
που δεν κάνει λάθη (senza errori). Ο ίδιος όμως ο Βαζάρι υπέσκαψε την φήμη του
Αντρέα γράφοντας ότι επρόκειτο για άβουλο άτομο, υποχείριο της διεφθαρμένης
γυναίκας του Λουκρέτσια. Οπωσδήποτε, η φήμη του επισκιάστηκε από αυτή των
συγχρόνων του Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μικελάντζελο και Ραφαήλ και ο Αντρέα
υπέφερε έχοντας επίγνωση του γεγονότος αυτού. Παραμένει όμως ένας από τους
σπουδαιότερους καλλιτέχνες της εποχής του, πλησιάζοντας τον Ραφαήλ σε
μεγαλοπρέπεια και χάρη.

16. Ο Γιαν βαν Άικ Jan van Eyck, ορθή προφορά Γιαν φαν Έικ, περ. 1390 - 9
Ιουλίου 1441) ήταν Φλαμανδός ζωγράφος της εποχής της Αναγέννησης.
Είναι γνωστός για τις προσωπογραφίες καθώς και για
τις μικρογραφίες του, πολλές από τις οποίες κοσμούν μια πλειάδα
ανακτόρων και εκκλησιών της Ευρώπης. Έδρασε κυρίως στην
πόλη Μπρυζ του σημερινού Βελγίου και θεωρείται ένας από τους
πρωτεργάτες της λεγόμενης Φλαμανδικής ζωγραφικής. Υπήρξε δε ένας
από τους πρώτους ζωγράφους που υπέγραφαν τα έργα τους, ενώ οι
τεχνικές που χρησιμοποίησε και επινόησε επηρέασαν μεγάλο αριθμό
μετέπειτα καλλιτεχνών.

18. Ο Αμπρόσιους Μπένσον (λατ. Ambrosius Benson, ιτ. Ambrogio
Benzone: περ. 1495/1500, Φερράρα ή Μιλάνο – 1550, Φλάνδρα) ήταν
Ιταλός ζωγράφος, ο οποίος εντάσσεται στο ευρύτερο καλλιτεχνικό
ρεύμα της Βορειοευρωπαϊκής Αναγέννησης.
Όπως και οι περισσότεροι σύγχρονοί του, σπανίως υπέγραφε τα έργα
του, εκ των οποίων τα περισσότερα που τού αποδίδονται είναι
θρησκευτικής θεματολογίας. Μεταξύ των έργων του υπάρχουν και
κάποιες προσωπογραφίες, πιθανότατα απόρροια ιδιωτικών
παραγγελιών. Έγινε γνωστός σε όλη τη Δυτική Ευρώπη και ιδιαιτέρως
στην Ισπανία, όπου τα έργα του υπήρξαν πολύ δημοφιλή.
Τον 19ο αιώνα το όνομά του συνδέθηκε με τους «μαθητές του
Μπένσον», ένα καλλιτεχνικό ρεύμα που επικεντρώθηκε στην
τεχνοτροπία παστίς, μια σύμμειξη θεμάτων και χαρακτήρων από τα
έργα του με σύγχρονα στοιχεία. Τα περισσότερα έργα αυτού του
ύφους αποτελούν παραλλαγές της "Μαγδαληνής" και της "Σιβύλλας"·
πολλά απ' αυτά εκτίθενται πλέον στην Εθνική Πινακοθήκη του
Λονδίνου.

20. O Τζοβάνι Μπελλίνι (Giovanni Bellini, περ. 1430 - 26 Νοεμβρίου 1516)
ήταν Ιταλός ζωγράφος της Αναγέννησης από την Βενετία, ο πιο
γνωστός της οικογένειας Μπελλίνι. Θεωρείται o ιδρυτής βενετσιάνικης
σχολής ζωγραφικής και οδήγησε στην ανάπτυξη ενδιαφέροντος για την
Αναγέννηση στην Βενετία, η οποία έγινε κέντρο της Αναγέννησης που
ανταγωνιζόταν την Φλωρεντία και την Ρώμη και το έργο του
αντανακλά αυτό το αυξανόμενο ενδιαφέρον. Ήταν δάσκαλος
των Τζορτζόνε και Τιτσιάνο. Χρησιμοποίησε ένα πιο αισθησιακό όσον
αφορά το χρώμα και τη μορφή τρόπο σχεδίασης και με νέο βαθμό
ρεαλισμού και είναι γνωστός για την πρωτοποριακή απεικόνιση του
φυσικού φωτός.

22. Ο Χανς Χόλμπαϊν ο νεότερος (Hans Holbein der Jüngere, 1497 -
μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 29 Νοεμβρίου 1543) ήταν Γερμανός ζωγράφος,
σχεδιαστής και χαράκτης της Αναγέννησης. Θεωρείται ένας από τους
μεγαλύτερους προσωπογράφους του 16ου αιώνα.Επίσης φιλοτέχνησε
έργα θρησκευτικού περιεχομένου, σάτιρας
και μεταρρυθμιστικής προπαγάνδας, ενώ σπουδαία ήταν και η
συνεισφορά του στο σχεδιασμό βιβλίων. Αναφέρεται ως «ο νεότερος»
ώστε να διακρίνεται από τον πατέρα του, Χανς Χόλμπαϊν τον
πρεσβύτερο, διακεκριμένο ζωγράφο της Ύστερης
Γοτθικής τεχνοτροπίας.

23. Γεννημένος στο Άουγκσμπουργκ, ο Χόλμπαϊν εργάστηκε κυρίως στη Βασιλεία κατά τα
πρώτα χρόνια της καριέρας του. Αρχικά ζωγράφιζε τοιχογραφίες και θρησκευτικά
έργα, ενώ παράλληλα σχεδίαζε υαλογραφίες και έντυπα βιβλία. Αναλάμβανε, ακόμη,
πορτραίτα, κάνοντας αίσθηση διεθνώς με προσωπογραφίες
του Έρασμου, ουμανιστή φιλοσόφου από το Ρόττερνταμ. Όταν η Μεταρρύθμιση
έφτασε στη Βασίλεια, ο Χόλμπαϊν εργάστηκε για πελάτες και από τις δύο
αντιμαχόμενες θρησκευτικές παρατάξεις. Η μέχρι τότε γοτθική τεχνοτροπία του
εμπλουτίστηκε από νέες καλλιτεχνικές τάσεις στην Ιταλία, τη Γαλλία και τις Κάτω
Χώρες, καθώς και από τον Αναγεννησιακό Ουμανισμό. Το αποτέλεσμα ήταν μια μικτή
αισθητική καθαρά προσωπικού χαρακτήρα.

24. Ο Χόλμπαϊν ταξίδεψε στην Αγγλία το 1526 αναζητώντας εργασία, με
συστατική επιστολή από τον Έρασμο. Έγινε δεκτός στον ουμανιστικό
κύκλο του Τόμας Μορ, όπου και γρήγορα έγινε διάσημος. Μετά από νέα
τετραετή παραμονή στη Βασιλεία, συνέχισε τη δραστηριότητά του στην
Αγγλία το 1532. Αυτή τη φορά εργάστηκε για δύο χρηματοδότες,
την Άννα Μπολέυν και τον Τόμας Κρόμγουελ. Το 1535, είχε εξελιχθεί σε
Βασιλικό Ζωγράφο στην αυλή του Ερρίκου Η' της Αγγλίας. Από τη θέση
αυτή, σχεδίασε όχι μόνο πορτραίτα και εορταστικές διακοσμήσεις, αλλά
και κοσμήματα, πιάτα και άλλα πολυτελή αντικείμενα. Τα πορτραίτα του
της βασιλικής οικογένειας και διάφορων ευγενών αποτελούν ζωντανή
ανάμνηση μιας λαμπρής αυλής στη βαρυσήμαντη εποχή που ο Ερρίκος
εδραίωνε την κυριαρχία του πάνω στην Εκκλησία της Αγγλίας.

25. Η τέχνη του Χόλμπαϊν εκτιμήθηκε από νωρίς στην καριέρα του. Ο Γάλλος ποιητής και
μεταρρυθμιστής Νικολά Μπουρμπόν (προσεγγ. 1503-1550) τον
αποκάλεσε «Απελλή της εποχής μας», ένα χαρακτηριστικό δείγμα αναγνώρισης από
τους συγχρόνους του. Ο Χόλμπαϊν επίσης έχει περιγραφεί ως φαινόμενο που συνέβη
μοναχά μια φορά στην ιστορία της τέχνης, καθώς δεν δημιούργησε σχολή. Μετά το
θάνατό του, ορισμένα από τα έργα του χάθηκαν, αλλά τα περισσότερα μπήκαν σε
συλλογές και μέχρι το 19ο αιώνα είχε αναγνωριστεί ως ένας από τους μεγάλους
δεξιοτέχνες της προσωπογραφίας. Πρόσφατες εκθέσεις τόνισαν την ποικιλομορφία
στο έργο του. Αφιέρωσε την ενεργητικότητά του σε σχέδια που κυμαίνονται από
περίτεχνα κοσμήματα μέχρι μνημειώδεις τοιχογραφίες. Η τέχνη του Χόλμπαϊν έχει
αποκαλεστεί ρεαλιστική, καθώς σχεδίαζε και ζωγράφιζε με σπάνια ακρίβεια. Τα
πορτραίτα του ήταν φημισμένα στην εποχή τους για την ομοιότητα με τα πραγματικά
πρόσωπα και είναι μέσα από τα μάτια του Χόλμπαϊν που πολλές διάσημες μορφές των
ημερών του, όπως ο Έρασμος και ο Μορ, εξακολουθούν «να παίρνουν εικόνα». Ο
Χόλμπαϊν, ωστόσο, δεν ήταν ποτέ ικανοποιημένος απλώς με την εξωτερική εμφάνιση.
Ενσωμάτωνε στρώματα συμβολισμού, αλληγορίας και παράδοξου στην τέχνη του, που
εξακολουθούν να γοητεύουν τους μελετητές. Σύμφωνα με την άποψη του ιστορικού
τέχνης Έλλις Γουότερχαους (1905-1985), οι προσωπογραφίες του «παραμένουν
αξεπέραστες για τη σιγουριά και την οικονομία της δήλωσης, τη διείσδυση στο
χαρακτήρα και ένα συνδυασμένο πλούτο στην καθαρότητα της τεχνοτροπίας».

26. ΤΕΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ