lingua galega

1. +
Historia da normativización: a construción da
variedade estándar. Interferencias e desviacións
da norma.

2. +
NORMATIVIZACIÓN
Necesidade dun estándar na lingua:
serve de modelo para o ensino.
crea sentimento de unidade lingüística.
elimina incertezas entre os falantes.
aumenta o prestixio da lingua.

3. +
CONSTRUCIÓN DA VARIEDADE
ESTÁNDAR
ETAPAS
 Galego popular (século XIX)
 Galego enxebrista (ata 1936)
 Galego protoestándar (ata 1980)
 Galego estándar (ata a actualidade)

4. +
Galego popular (século XIX)
 Descoñecían a escrita medieval.
 Empregaron dialectalismos, castelanismos e variacións
ortográficas e léxicas.

5. +
Galego enxebrista (ata 1936)
 Fixar normas ortográficas e diferenciar o
galego o máximo posible do castelán
(hiperenxebrismos, arcaísmos).
 1906: creouse a RAG para redactar unha
gramática (sen elaborar actualmente) e un
diccionario (1990).
 1933: o SEG deseñou unhas Normas para
unificazón do idioma galego aínda que a súa
difusión quedou paralizada polo estoupido
da Guerra Civil e a posterior ditadura.

6. +
Galego protoestándar (ata 1980)
 Pretendía unha maior simplicidade ortográfica e gramatical
 Elimínanse os apóstrofos, redúcese o uso do guión e
engádense cultismos e neoloxismos.

7. +
Galego estándar (ata a actualidade)
 Necesidade dun estándar debido á declaración da
cooficialidade do galego na Constitución Española (1978) e no
Estatuto de Autonomía (1981), xa que se introduciu esta lingua
na administración, no ensino e nos medios de comunicación.
 1982: a RAG e o ILG publicaron as Normas ortográficas e
morfolóxicas do idioma galego, aceptadas como oficiais pola
Xunta de Galicia.
 Reintegracionismo.
 2003: modificación das Normas, achegándoas algo máis á
proposta reintegracionista de mínimos.

8. +
DESVÍOS DA NORMA
 Dialectalismos: formas que aparecen en áreas xeográficas
delimitadas e que non se escolleron para o estándar. Ex. a
gheada, o seseo, o cheísmo…
 Vulgarismos ou popularismos: formas galegas que non se
vinculan a áreas xeográficas concretas, senón a grupos sociais
populares. Prodúcense por suprimir ou engadir vogais ou por
modificar vogais, consoantes ou grupos consonánticos. Ex.
*comere, *teléfano, *arradio, *aluno, *derde…
 Hiperenxebrismos ou hipergaleguismos: son deformacións das
palabras galegas que coinciden cos termos casteláns
(*hourizonte, *primaveira).
 Arcaísmos: son palabras antigas que se incorporaron por vía
culta á lingua escrita moderna para evitar palabras que son
parecidas ou idénticas ás castelás. Ex. *vegada (vez), *ren (nada).

9. +
INTERFERENCIAS LINGÜÍSTICAS
 Castelanismos: xorden do contacto do galego co castelán.
 Moitos, como *Dios, *abuelo, están moi arraigados.
 Segundo o plano da lingua ao que afecten, os castelanismos
poden ser:
 fonéticos: incapacidade de distinguir entre vogais abertas e
pechadas.
 Morfolóxicos: uso de tempos verbais compostos.
 Sintácticas: colocación incorrecta do pronome átono, emprego
de verbos reflexivos que en galego non o son *lavouse as mans.
 Léxicos: *escuela, *axuntamento.
 Ortográficos: *abogado, *hovo.

10. + CLASES DE VULGARISMOS
 Prótese: engádese unha vogal no comezo dunha palabra (*arradio. *amoto).
 Epéntese: engádese un fonema no medio da palabra (*soio, *ademirar).
 Paragoxe: engádese unha vogal no final da palabra (*corazonhe, *comere).
 Aférese: suprímese unha vogal no comezo da palabra (*maxinar).
 Síncope: suprímese unha vogal no medio da palabra (*vran, *esprito).
 Apócope: suprímese a vogal ou sílaba final da palabra (*necesidá).
 Metátese: cámbiase de posición un fonema (*probe).
 Rotacismo: o /s/ substitúese por /r/ (*derde, *mermo).
 Cambio de vogal: (*sasenta, *somana).
 Reducións e vocalización de grupos consonánticos: (*coluna, *repunante, *perfeuto).