φύλλο εργασίας για την ενότητα Παράδοση και μοντερνισμός στην Νεοελληνική Ποίηση

1. Ιθάκη – Κ.Π. Καβάφης
1
Φύλλο εργασίας
1. Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης του ποιητή;
2. Σε ποιο πρόσωπο είναι γραμμένο το ποίημα και γιατί;
3. Η Ιθάκη μας θυμίζει το ταξίδι του Οδυσσέα. Ποια διαφορές παρατηρείτε με
την «Ιθάκη» του Καβάφη;
4. Τι συμβολίζουν οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες; Να σχολιάσετε τους
στίχους 4 – 8.
5. Γιατί ο ποιητής εύχεται για μεγάλη μεγάλη διάρκεια του ταξιδιού;
6. Ποιες είναι η σημασία της γνωριμίας με νέους τόπους;
7. Να σχολιάσετε τους στ. 17 – 23.
8. Γιατί ο ταξιδιώτης πρέπει να έχει στο μου του συνέχεια την Ιθάκη;
9. Τι συμβολίζει η Ιθάκη; Να αναλύσετε την τελευταία στροφή.
10. Το ποίημα ανήκει στα διδακτικά του Καβάφη. Να αιτιολογήσετε την άποψη
αυτή.
11. Να εντοπίσετε στο ποίημα τα ακόλουθα στοιχεία της καβαφικής ποίησης :
λιτά εκφραστικά μέσα, γλώσσα δημοτική με στοιχεία καθαρεύουσας, χρήση
συμβόλων (ακολουθεί την τεχνοτροπία του συμβολισμού), ιαμβικός
ανισοσύλλαβος στίχος, διδακτικός τόνος.
12. Παράλληλα κείμενα : να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές.
α) Η "Ιθάκη" αντανακλά φυσικά το μακρινό απόηχο της ομηρικής, αλλά
σύμφωνα με τον Τ. Μαλάνο και Σ. Τσίρκα, δανείζεταιτη βασική ιδέααπό ένα
αμφισβητούμενο προτρεπτικό ποίημα του Λατίνου Ψευδο- Πετρώνιου (δεν
είναι εξακριβώμενο αν ανήκει σ' αυτον, το "Exhortatio ad Ulyssem":
Ψευδο-Πετρώνιος, «Exhortatio ad Ulyssem»
Άσε τη χώρα σου και γύρισε παράλια ξένα.
Ω νεανία! Πραγμάτων πιο επικίνδυνων σειρά σε περιμένει.
Στα βάσανα μην υποκύψεις.
Του Δούναβη του απόμακρου τις όχθες να γνωρίσεις.
τον παγερό Βοριά, τα ειρηνικά βασίλεια της Αιγύπτου.
Τις χώρες που τον Ήλιο βλέπουν ν’ ανατέλλει
και κείνες που τον βλέπουνε να γέρνει:
Πολύπειρος να φθάσεις, Οδυσσέα, σε τόπους άλλους.
β) Στάθης Καραβίας, Στον Οδυσσέα
Tι αν επολέμησες στην Tροία; Πολλοί ήταν οι πολεμιστάδες,
ανδρείοι όλοι, πιο ανδρείοι από σένα, πιο μεγάλοι. Όμως

2. Ιθάκη – Κ.Π. Καβάφης
2
συ έμεινες σύμβολο αιώνιο, μόνος συ εδάμασες την τύχη,
πάντα εχθρά σου.
Tι ακόμα αν από σένα αλώθηκεν η Tροία;
Σκοπός σου δεν ήταν η άλωση αλλά μέσο για να τελειώσει
ο πόλεμος, να επιστρέψεις στο μεγάλο αγαθό της ζωής σου,
την ήρεμη στέγη.
Mάταια τα κύματα σε πολεμούν και μάταια
ο Ποσειδώνας σ’ οργίζεται. Mάταια οι Kύκλωπες επιβουλεύονται
κι άπειροι κίνδυνοι σε κυκλώνουν. Συ κατορθώνεις
να τους δαμάζεις.
Mάταια πειρασμοί, Kαλυψώ, Kίρκη, ανοίγουν
θεαινών αγκαλιές. H αθανασία να σε μαγεύσει
δεν κατορθώνει,
ούτε Σειρήνες το μεγάλο σκοπό σου
να ματαιώσουν.
Kαι νικάς. Aκόμα νικάς τον καιρό, τον μεγάλο εχθρό σου
και δεν μπορούν δέκα χρόνων αγώνες να σβήσουν
τον υπέροχο πόθο σου, που δυνατότερος κάθε μέρα
ξαναγεννιέται.
Tι αν ενίκησες στην Tροία; Πολλοί ήταν οι νικητές. Όμως
συ έμεινες σύμβολο, συ έκαμες μέσο τη νίκη για να τελειώσει
ο πόλεμος, να επιστρέψεις στο μεγάλο αγαθό της ζωής σου,
την ήρεμη στέγη.
http://www.greek-
language.gr/Resources/ancient_greek/education/mythology/epic/record.htm
l?tbl=epic&rid=348
γ) Ο περιπέτειες του ομηρικού ήρωα ενέπνευσαν πολλούς ποιητές της
νεοελληνικής λογοτεχνίας όπως ο Κ. Καβάφης, Ι. Πολέμης, Κ. Παλαμάς, Ν.
Χριστιανόπουλος, Κ. Καρυωτάκης και άλλοι.

3. Ιθάκη – Κ.Π. Καβάφης
3
Η πιο γνωστή βέβαια είναι η Ιθάκη του Καβάφη, η οποία επηρέασε και
άλλους ποιητές να γράψουν ποιήματα με αντίστοιχους συμβολισμούς ή να
γράψουν αντί-Ιθάκες.
Η Καβαφική Ιθάκη είναι βέβαια η γνωστότερη στο ευρύ κοινό με τους
συμβολισμούς της εμπειρίας, της ηδονής, της χαράς, στην Ιθάκη αυτή
σημασία έχει το ταξίδι, και όχι τα φτάσιμο στην Ιθάκη, οι περιπέτειες, οι
γνώσεις που αποκτάς στην διαδρομή.
Ο Οδυσσέας του Τ. Δόξα δεν γύρισε ποτέ, θα τριγυρίζει πάντα σαν
περιπλανώμενος Ιουδαίος, ακολουθεί τη μοίρα του παντοτινός παρών σε
κάθε πόλεμο.
Δεν άραξε ποτέ ο Οδυσσέας
Δεν κουράστηκε
Δεν ξαπόστασε δεν πέθανε
………………
ίδιος περιπλανώμενος Ιουδαίος
Πριν Χριστού
Μετά Χριστόν
Πάντα.
Ο Οδυσσέας του Νίκου Κρανιδιώτη στο «ταξίδι του» δεν κατάφερε τίποτα,
έμεινε μετέωρος, πέρασαν τα χρόνια, τέλειωσετο ταξίδι, κανέναν στόχο δεν
εκπλήρωσε… είναι ο αντιήρωας, ο αποτυχημένος της ζωής . Ο ποιητής Νίκος
Κρανιδιώτης εκπροσωπεί μια γενιά Ελλήνων της Κύπρου που αγωνίστηκε,
θυσιάστηκε, πίστεψε σε αξίες, όπως η φιλοπατρία, αλλά δεν κατάφεραν
τελικά πολλά.
Το ταξίδι, π΄αρχίσαμε τέλειωσε!
Έμεινε όμως ακόμη ο σκοπός ανεκπλήρωτος,
Μετέωρος, στην ομίχλη
………………………
Πως πέρασαν αλήθεια τόσα χρόνια;
Πως τέλειωσε το μακρινό ταξίδι;,
Χωρίς να επισημάνουμε ένα τέρμα,
Χωρίς να ολοκληρώσουμε ένα στόχο…
Η Ιθάκη του Λ. Κουκούλα, πήρε στοιχεία από την Καβαφική Ιθάκη, αλλά η
δική του διακρίνεται για μια ηττοπάθεια, αισθάνεται μετανιωμένος που
τέλειωσε το ταξίδι μα δεν πρόλαβε ναχαρείτο ταξίδι, ότανφτάνει εκεί μένει
ανικανοποίητος.
Μα τώρα στην Ιθάκη που γυρίσαμε
Συχνά τα περασμένα ανιστορώντας ,
Την αγωνία τους νιώθουμε γλυκύτερη

4. Ιθάκη – Κ.Π. Καβάφης
4
Απ της οκνής ζωής μας τη γαλήνη.
………………………
Κι αχ, γίνεται απροσμέτρητος ο πόνος μας
Πικρός μετανιωμός σα μας παιδεύει
Που δε φυσάνε πια οι καιροί στα ξάρτια μας
Και τέλειωσε για πάντα το ταξίδι.
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος στην δική του Ιθάκη έρχεται αντιμέτωπος με την
πραγματικότητα, τα έχασε όλα, έμεινε μόνος, κουβαλά μέσα του τους
Ποσειδώνες, τα εμπόδια..
Δεν ξέρω αν έφυγα από συνέπεια
ή από ανάγκη να ξεφύγω από τον εαυτό μου,
τη στενή και μικρόχαρη Ιθάκη
με τα χριστιανικά της σωματεία
και την ασφυκτική της ηθική.
…………….
Πάντως δεν ήταν λύση ˙ ήταν ημίμετρο.
…………….
Κι από τότε κυλιέμαι από δρόμο σε δρόμο
αποχτώντας πληγές κι εμπειρίες.
Οι φίλοι που αγάπησα έχουνε πια χαθεί
κι έμεινα μόνος, τρέμοντας μήπως με δει κανένας
που κάποτε του μίλησα για ιδανικά…
…………….
Τώρα επιστρέφω με μιαν ύστατη προσπάθεια
να φανώ άψογος, ακέραιος, επιστρέφω
κι είμαι, Θεέ μου, σαν τον άσωτο που αφήνει
την αλητεία, πικραμένος, και γυρνάει
στον πατέρα τον καλόκαρδο, να ζήσει
στους κόλπους του μιαν ασωτία ιδιωτική.
……………
τον Ποσειδώνα μέσα μου τον φέρνω,
που με κρατάει πάντα μακριά˙
μα κι αν ακόμα δυνηθώ να προσεγγίσω,
τάχα η Ιθάκη θα μου βρει τη λύση;
http://www.schooltime.gr/2014/02/11/oi-ithakes-stin-elliniki-
poiisi/#.VPSVPfl_vNo