Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from islamicjerusalem
More from islamicjerusalem (20)
RESÛLULLAH’IN BEYTÜLMAKDİS FETHİNE DAİR STRATEJİK PLANI
- 1. RESÛLULLAH’IN BEYTÜLMAKDİS FETHİNE DAİR STRATEJİK PLANI اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 2. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı Müellif: Prof. Dr. Abd al-Fattah El-Awaisi (Al-Maqdisi) İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü, Öğretim Üyesi Özgün Adı: “Nemûzecu’t-Tahtîti’l-İstrâtîcî”, Sınâ‘atü’t-Târîhi’l-Mustakbelî: Nemâzicu Beytilmakdis li-Tefsîri’l-Ahdâsi’l-Mu‘âsıra ve Tevcîhihâ, Dârü’l-Haldûniyye, Cezayir 2013 (ss. 132-149). Özgün Adı: Arapça Çevir: Fatma Beyza Öğretici - Beytülmakdis Elçisi (Beytülmakdis Çalışmaları Diploma Programı Mezunu) Editör: Abdullah Dilek Son Okuma: Reyhan Önal ISBN: 1-899532-10-2 1. Baskı: İstanbul 2017 Kapak ve Sayfa Tasarım: NuhunGemisi Yapım: İNSAMER İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Baskı Pelikan Basım Maltepe Mah. Gümüşsuyu Cad. Odin İş Merkezi No. 28/1 Topkapı/İstanbul Tel: +90 212 613 79 55 KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI Library of Congress A CIP Catalog Record Abd al-Fattah El-Awaisi (Al-Maqdisi) Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı 1. Resûlullah, 2. Beytülmakdis, 3. Beytülmakdis Fethi, 4. Stratejik Plan, 5. Mescid-i Aksa, 6. Abd al-Fattah El-Awaisi Copyright © Beytülmakdis Çalışmaları Vakfı. Her hakkı mahfuzdur. Bütün yayın hakları Beytülmakdis Çalışmaları Vakfı’na aittir. Vakfın izni olmaksızın tümüyle veya kısmen, hiçbir yolla ve hiçbir ortamda yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Şirinevler Mah. Mehmet Akif Sok. No: 9/1 34188 Bahçelievler/İstanbul Tel: +90 (212) 603 53 73 Faks: +90 (212) 603 53 73 www.isra.org.uk • www.isravakfi.org info@isra.org.uk • isravakfi@gmail.com Karagümrük Mh. Kaleboyu Cd. Muhtar Muhittin Sk. No. 6 PK. 34091 Fatih-İstanbul web: www.insamer.com e-mail: info@insamer.com اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 3. RESÛLULLAH’IN BEYTÜLMAKDİS FETHİNE DAİR STRATEJİK PLANI METİN - ÇEVİRİ Abd al-Fattah El-Awaisi (Al-Maqdisi) Çeviri Fatma Beyza Öğretici Editör Abdullah Dilek اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 4. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 5. Aziz Beytülmakdis ve Filistin halkı ile Aksa şühedasının ebedî hatırasına… اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 6. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 7. İÇİNDEKİLER MÜTERCİMİN MUKADDİMESİ 1 TAKDİM 5 STRATEJİK PLAN ÖRNEĞİ 7 Değişimin Başlangıcı 8 Beytülmakdis’in Fethedileceği Müjdesi 9 Temim b. Evs ed-Dâri’nin Vakfiyesi 9 Mescid-i Aksa İşgal Altındayken Sahâbenin Burayı Ziyaretten Men Edilmesi 11 Resûlullah Aleyhisselamın Herakleios’a Mektubu 18 Askerî Faaliyetler: Gazveler ve Seriyyeler 20 Resûlullah Aleyhiselamın Vefatından Sonra 23 Özet 27 KAYNAKÇA اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 8. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 9. MÜTERCİMİN MUKADDİMESİ Bu kitabı hazırlamaya bizleri teşvik eden husus Fahri Kâinat Muhammed Mustafa aleyhisselamın, tüm hayatı boyunca terim ye- rindeyse ilmek ilmek ashabının ruhuna işlediği, “Beytülmakdis’in Stratejik Fetih Planı”nı umumun zihinlerinde aşikâr etmektir. Kıymetli Filistinli hocamız Prof. Dr. Abd al-Fattah El-Awaisi Al- Maqdisi’nin takdimiyle aldığımız, Beytülmakdis bölgesi ve tari- hinin önemli evrelerini içeren seminerler esnasında hissettiğim en derin duygu; Beytülmakdis hakkında öğrenilecek ne kadar fazla bilgi eksiğimiz olduğuydu. Bizler Allah Resûlü aleyhisse- lamın ümmetiydik, fakat onun müthiş stratejik dehasına dair en ufak bir bilgimiz yoktu. Ve maalesef ki; Mescid-i Aksa’ya canımız feda diyen bizler, ilk kıblemiz olan bu mübarek mescidi içinde barındıran Beytülmakdis toprakları hakkında hakikatte hiçbir şey bilmediğimizin farkında bile değildik. Evet, Mescid-i Aksa bizim ilk kıblemizdi peki ya Beytülmakdis? Neresiydi? Nasıl fet- hedilmişti? Kim fethetmişti? Sahâbîler bu fethe nasıl hazırlan- mıştı? Fethe hazırlık aşamaları nasıl planlanmıştı? Hayatını Beytülmakdis hakkında yaptığı ilmi araştırmalara adayan saygıdeğer Abd al-Fattah El-Awaisi, içinde bulunduğumuz اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 10. büyük çaplı bilgi eksikliğini gidermek amacıyla 2013 yılında; “Geleceğin Tarihini Yapmak: Çağdaş Hadiselerin Açıklanması ve Yönetilmesinde Beytülmakdis Modelleri” (Sınâ‘atü’t-Târîhi’l- Mustakbelî: Nemâzic Beytülmakdis li-Tefsîri’l-Ahdâsi’l-Mu‘âsıra ve Tevcîhihâ) adlı kitabını kaleme aldı. Elinizde bulunan kitapçık, bu eserin; “Stratejik Plan Örneği” (Nemûzecu’t-Tahtîti’l-İstrâtîcî) başlıklı beşinci bölümünün tercümesini ihtiva etmektedir. Daha önce de Beytülmakdis’i tanımak ve bilgi edinmek amacıyla aynı kitabın, “Stratejik ve Jeopolitik Modeller” (en-Nemâzicü’l-İs- tiraticiyye ve’l-Ciyopolitikiyye) başlıklı ikinci kısmında yer alan; “Jeopolitik Biliminde Yeni Bir Teori” (Nazariye Cedide li’l-Ciyopo- litiks) adlı bölümündeki “Beytülmakdis Bereket Daireleri Teorisi” tercüme edilmişti [Abd al-Fattah El-Awaisi (Al-Maqdisi), Yeni Bir Jeopolitik Teori: Beytülmakdis Bereket Daireleri Teorisi, çev. Emine Nur Kafalı - Kübra Arslan - Kübra Türk, İstanbul 2015]. Resûlullah aleyhisselamın nübüvvetinin şahane yöntemleriyle kurup yönettiği üç aşamalı bu planı incelediğimizde; ilk kademe- nin “marifet” olduğu müşahede edilmektedir. Evvelen ashabını bilgi ile manen kuşatan Allah Resûlü aleyhisselam, terim yerin- deyse ilk zırhı marifet ile giydirmişti. Daha sonra siyâsî anlam- da bağlantılar kurarak fethin yolunu kolaylaştırmış ve son aşa- mada askerî kademeye geçerek fetih ordusunu hazırlamıştı. Ne var ki; hayattayken Beytülmakdis topraklarına “fâtih” olarak gir- mek kendisine nasip olmadı. Allah Resûlü aleyhisselamdan bu müthiş stratejiyi devralan Ebubekir radıyallahu anh, fetih pla- nını, askeri aşamadan devralmış ve geliştirmişti. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 11. Resûlullah aleyhisselamın hayatı boyunca adım adım, sabır ve metanetle inşa ettiği bu strateji yalnızca tekbir hayal ve hedefe sahipti: “Beytülmakdis’i Roma/Bizans işgalinden kurtararak öz- gürlüğüne kavuşturmak.” Ve bu hayal Resûlullah’ın vefatından beş yıl sonra, İslam’ın ikinci halifesi Ömer b. Hattâb radıyalla- hu anhın ordusunun 637 yılında gerçekleştirdiği “Beytülmakdis fethi” ile hakikate dönüştü. Müslümanların asr-ı saadette yaşadığı bu fetih sevinci, son ola- rak Beytülmakdis coğrafyasına 400 yıl (1516-1917) boyunca hiz- met eden Osmanlılar’dan sonra yerini uzun yıllar sürecek büyük bir kahır ve mezalime bıraktı. Biz ahir zaman ümmeti olarak as- hâb-ı kirâm kadar nasipli değiliz. Yanımızda bize rehberlik ede- cek Allah Resûlü aleyhisselam yok, fakat eğer doğru okumasını bilirsek; Resûlullah aleyhisselam tarafından bizzat hazırlanmış “Beytülmakdis fethinin stratejik planı” gibi bir hazineye sahip olduğumuzu idrak edebiliriz. Öyleyse siyonist işgal altındaki Beytülmakdis topraklarının fet- hine atılacak olan ilk adım “marifettir”; yani tarihî tüm doküman- ları ile bu mübarek arzı tanımak ve fethin stratejisini anlamaktır. Dikkat çekilmesi gereken diğer bir hakikat ise, insanoğlunun bildiğini sahiplendiği gerçeğidir. Cahiliye asrında inen İslam dini- nin ilk emri “Oku!” idi. Öyleyse bu emri daha da derinleştirdiği- mizde; okuyun, anlayın ki gerçeği öğrenin anlamlarını taşıdığını idrak etmeliyiz. “Haydi fethe!” dendiği vakit, en ön safı tutacak olan biz müslümanlar; evvela Beytülmakdis ile ilgili yeterli bil- giye sahip olmalıyız. Nitekim ashâbın kalbinde gün be gün bü- yüyen bu fetih aşkının ilk tohumu “bilgi” (marifet) ile atılmıştı. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 12. Müslümanların ilk kıblesine ev sahipliği yapan Beytülmakdis toprakları hakkındaki bilgi eksikliğimizi gidererek fetih hazır- lıklarına dair ilk sağlam adımı atmamız gerekmektedir. Bu bil- gi yolculuğunda şiarımız, El-Awaisi Hocamızın deyimiyle: “de- ğişimi ve özgürlüğü yöneten bilgidir” (el-ma‘rife takûdu’t-tağyîr ve’t-tahrîr) anlayışı ve düsturudur. Resûlullah aleyhisselamın hayali olan ve hayatı boyunca ge- rek ilmî gerekse siyâsî ve askerî olarak bizzat hazırlığını yürüt- tüğü; Beytülmakdis fethi ilk olarak, Ömer radıyallahu anha daha sonra Selâhaddîn-i Eyyübi’ye nasip olmuştur. Bunun devamın- da ise bölgedeki hakimiyeti Memlükler ve son olarak ecdadımız Osmanlılar temsil etmiştir. Bizler bilgi eksikliğimizi tamamlayarak, Beytülmakdis’in fet- hi yolundaki birinci aşamayı Allah’ın izniyle kat etmiş olaca- ğız. Umudumuz odur ki; bu hedefe ulaşmaktaki gayretimiz, aynı sahâbe efendilerimiz gibi bizleri de Beytülmakdis’in fethi- ne ulaştırsın… Özgür Beytülmakdis’in fetih ordusuna nefer olup, Mescid-i Aksa’da buluşmak ümidi ve duasıyla… Fatma Beyza Öğretici 24 Ağustos 2016 İstanbul اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 13. TAKDİM Hiç şüphesiz zamanın derinliklerine kadar uzanan eski ve köklü bir tarihe sahip olan Beytülmakdis toprakları, gerek tarih önce- sinde gerekse sonrasındaki asırlarda insanlığın en eski yerleşim yerlerinden biri olmuştur. Ayrıca Allah Teâlâ’nın diğer bölgele- rin üzerine mukaddes kıldığı bu topraklar, sayısız millet, kültür ve medeniyete de şahitlik etmiştir. Kesinlikle ifade edebiliriz ki; Beytülmakdis toprakları son derece seçkin ve özeldir. Bu kitap- çıkta yalnızca Beytülmakdis’in tarihine dair bir araştırma sun- mak yerine; Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemin ve onun ilk halifesi olan Ebubekir radıyallahu anhın uyguladığı ve bu top- rakların fethine kadar uzanan tedrici adımlardan bahsedeceğiz. Ayrıca bu esnada Resûlullah aleyhisselamın Beytülmakdis’in fet- hi için bizatihi planladığı stratejiye ve ortaya koyduğu siyâsî ve jeopolitik haritaya da ulaşmış olacağız. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 14. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 15. STRATEJİK PLAN ÖRNEĞİ1 1 Bu kitapçık, Abd al-Fattah El-Awaisi’nin Sınâ‘atü’t-Târîhi’l-Mustakbelî: Nemâzic Beytilmakdis li-Tefsîri’l-Ahdâsi’l-Mu‘âsıra ve Tevcîhihâ (Dârü’l-Haldûniyye, Cezayir 2013), adlı eserinin 132- 149. sayfalarındaki “el-Faslü’s-Hâmis: Nemûzecu’t-Tahtîti’l-İstrâtîcî” bölümünün yazar tarafın- dan gözden geçirilmiş halinin tercümesidir. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 16. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı8 Değişimin Başlangıcı Beytülmakdis’in fethi için hazırlanan stratejik plan ile siyâsî ve je- opolitik haritayı, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemin kendi ha- yatındaki dönemi açısından incelediğimizde ortaya şöyle bir sonuç çıkmaktadır: Kökten Değişim Örneği: İsra ve Mirac Yolculuğu’nda2 tartışıldığı gibi, Resûlullah aleyhisselam ve Mekke’deki güçsüz (müstaz‘af) Müslümanlar, isra ve miraç olayı ile Beytülmakdis ve Mescid-i Aksa hakkında kapsamlı bir bakış açısına sahip ol- muşlardır. İşte bu bakış açısı, onlar için kökten değişimi sağla- yacak yeni bir yön meydana getirmiştir. Bu önemli dönüşümün ardından, Beytülmakdis’in fetih stratejisinin kuruluşunu sağla- yacak yeni bir tasavvur ortaya çıkmıştır. Bir başka ifade ile isra ve miraç olayı ile gelecek planlamasın- da rol oynayacak yeni merkezî etkenler gündeme gelmişti. Bu sayede, öncelikler yeniden belirlenmiş ve bölgenin yeni siyâsî jeopolitik haritası çizilmişti. Öte yandan, Resûlullah aleyhisse- lam bu irtibatı ve bu irtibatın sağlam zihnî suretini olgusal bir hakikate dönüştürmek istedi. Nitekim bu istek de, Resûlullah aleyhisselamın Beytülmakdis’in kurtuluşu ve fethi için başlat- tığı yoğun çabalarla açık bir şekilde ortaya çıktı. Gerçekten de Peygamber aleyhisselam, isra ve mirac sürecinden hemen sonra, bakışını Beytülmakdis’in fethine yöneltti. Bununla birlikte, yeni risâletin kökleştirilmesi ve bunun yayılmasının sağlanması için; Medine-i Münevvere’ye hicret ederek burada ilk İslam devleti- nin kurulması gibi daha önemli bazı vazifeler bir süre boyunca 2 El-Awaisi, Sınâ‘atü’t-Târîhi’l-Mustakbelî: Nemâzic Beytilmakdis li-Tefsîri’l-Ahdâsi’l-Mu‘âsıra ve Tevcîhihâ, s. 124-131. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 17. Stratejik Plan Örneği 9 Peygamber aleyhisselamı, Beytülmakdis’in fethine hazırlıktan alıkoydu. Fakat içinde bulunduğu durumların hiçbiri Peygamber aleyhisselamı; Beytülmakdis’in fethini sağlayacak stratejik plan- lar ile ashabını hazırlamak niyetiyle yaptığı çalışmalara başla- maktan geri bırakmadı. Beytülmakdis’in Fethedileceği Müjdesi Peygamber aleyhisselam, ilk olarak Müslümanların Beytülmakdis’i fethedecekleri müjdesini verdi. Örneğin, hicrî 58 (milâdî 678) yı- lında vefat ederek Beytülmakdis’teki Rahmet Mezarlığı’na defne- dilen, Şeddad bin Evs radıyallahu anha şunları söylemiştir: “Şam fethedilecektir, Beytülmakdis fethedilecektir. Allah’ın izniyle, sen ve çocukların bu fetihte oraya imam olacaksınız.” Tebük Gazvesi (hicrî 9/milâdî 630) sırasında da Resûlullah aleyhisselam asha- bına aynı mesajı ulaştırmaya devam etti; Avf b. Malik radıyal- lahu anha (ö. hicrî 73/milâdî 692): “Kıyametten önce şu altı şeyi say: İlki benim ölümümdür. İkincisi Beytülmakdis’in fethidir…” buyurdu.3 Bu hadis-i şerif, Beytülmakdis’in fethinin Resûlullah aleyhisselamın hayatındayken değil; vefatından sonra gerçekle- şeceğinin bir delilidir. Temim b. Evs ed-Dâri’nin Vakfiyesi el-Halîl kentinin toprakları, sadece Beytülmakdis tarihi için değil, İslam tarihi boyunca da ilk İslamî vakıf olma özelliğine sahiptir. Güvenilir deliller ve Resûlullah aleyhisselama nisbet 3 Abd al-Fattah El-Awaisi, Mekânetu ve Târîhu Beytilmakdis fî’l-İslâm: Merca‘ İslâmî, Mec- ma‘ü’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, Dunblane 1997, s. 60; Efendimiz aleyhisselamın Beytülmak- dis’in fethi hazırlıkları hakkında yaptıklarına dair daha başka deliller için aynı esere bkz. s. 54. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 18. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı10 edilen sahih rivayetlere göre,4 bizzat Resûlullah Beytülmakdis topraklarından bir kısmını oluşturan bugünkü el-Halîl şehri- nin bir bölümünü kıyamet gününe kadar, Temîm b. Evs ed-Dârî radıyallahu anha, onun kardeşlerine ve soyuna vakfetmiştir. Ayrıca Temim b. Evs radıyallahu anh Beytülmakdis halkından ilk müslüman olan sahâbîdir. Beytülmakdis’in el-Halîl şehri ya- kınlarında bulunan Beytülcibrîn köyünün kuzeyinde vefat ede- rek burada defnedilmiştir. Bu vakfedilen topraklar; Resûlullah aleyhisselamın tüm çabasını Beytülmakdis’in fethine önderlik edecek stratejik bir plan ile siyâsî ve jeopolitik bir haritanın te- mellerini oluşturmak için harcadığının göstergesidir. Fiilen de, Beytülmakdis’in ilk fethinden sonra hüküm sü- ren müslüman halifeler, bu toprakların vakfiyesini güçlendir- miş ve bunun gereğini yapmışlardır. Ayrıca birçok âlim de bu vakıf hakkında fetva vermiştir. Bunların başında Hüccetü’l- İslâm İmâm Ebû Hâmid el-Gazzâlî,5 “bu vakfa karşı çıkarak 4 Bkz. eş-Şeyh Muhammed Buhayt el-Mutî‘î, Sûre min Fetâvâ Hazreti Sâhibi’l-Fazîleti Mu- hammed Buhayt el-Mutî‘î - Müftî’d-Deyyâri’l-Mısriyye Sâbiken ‘an Vakfi Temîmi’d-Dâ- riyyi’s-Sahâbî ve A‘kâbihi, Darü’l-Eytâmi’l-İslâmiyyeti’s-Sınâiyye, Kudüs 1984, Hicrî 7 Recep 1350, no. 275, c. 7, s. 99; Muhammed İbşîrlî [Mehmet İpşirli] - Muhammed Dâvûd et-Temîmî, Evkâf ve Emlâkü’l-Müslimîn fî Filistîn, Merkezü’l-Ebhâs li’t-Târîh ve’l-Funûn ve’s-Sekâ- feti’l-İslâmiyye [IRCICA], İstanbul 1982. Bu kitap, Osmanlı Devleti dönemine ait tahrir defterlerinden (arazi sicilleri) biri hakkında, bir takdim ve tahkik çalışmasıdır. Bu tahrir defteri Kudüs, Gazze, Safed, Nablus ve Aclûn’dan oluşan Filistin’in beş sancağındaki müslümanlara ait tüm vakıf ve mülkleri kapsamaktadır. Bu belge hicrî 10/milâdî 16. yüz- yıldan, bir başka ifade ile Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı’nın Filistin’i fethetti- ği hicrî 922/milâdî 1516 yılından beri İstanbul’daki Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bu- lunmaktadır. Ayrıca bkz. Necmüddin Muhammed b. Ahmed el-Gaytî, el-Cevâbü’l-Kadîm ‘ani’s- Sü’âli’l-Müte‘allik bi-İktâ‘i’s-Seyyid Temîm, thk. Hasan Abdurrahman es-Selvâdî, Merkezü’l-Ebhâsi’l-İslâmiyye, Kudüs 1986, s. 44-45. 5 İmâm Gazzâlî’nin hicrî 489/milâdî 1095 yılında, Haçlı seferlerinden birkaç yıl önce Beytül- makdis’i ziyaret ettiği ifade edilmektedir. Ayrıca halk arasındaki yaygın rivayetlere göre, ora- da bir müddet kalarak İhyâ’ü ‘Ulûmi’d-Dîn adlı meşhur eserini yazmıştır. Şunu da zikret- mek gerekir ki; Dımaşk’taki (Şam) Emevi Mescidi’nde bulunan “Gazzâlî Köşesi”ndeki levha, İmâm Gazzâlî’nin itikâfa girerek İhyâ’yı burada yazdığını göstermektedir. Muhtemelen Gaz- zâlî, bu eserinin bazı bölümlerini Beytülmakdis’te, bazı bölümlerini ise Dımaşk’ta yazmıştır. İmâm Gazzâlî’nin Beytülmakdis’te bulunduğu esnada 630’dan fazla İslam âliminin de bulun- duğu zikredilmektedir. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 19. Stratejik Plan Örneği 11 onun gerçekleşmesini engelleyenin küfrü” hakkında fetva vermiştir.6 Britanyalı baş hâkim High Craft ve Şer‘î İstînaf Mahkemesi başkanı Şeyh Halil el-Hâmidî başkanlığında oluşturulan özel mahkeme; 29 Ocak 1927 tarihli, 2/26 sayılı hükmünde sahâbî Temîm b. Evs ed-Dârî radıyallahu anhın vakfı ile ilgili; bura- nın şer‘î mahkemelerin hükmü altında bulunduğunu kabul et- miştir. Ayrıca bu hükümde “tarafımızca gerçek bir vakıf olarak itibar edilen bu vakfa mütevelli atamak şer‘î mahkemelerin va- zifesidir” şeklinde karar alınmıştır.7 Filistin’deki İngiliz Manda Hükümeti genel sekreteri de, Yüksek İslam Şer‘î Meclisi baş- kanına gönderdiği raporda bu vakfı tanıdığını ifade etmiştir.8 Özetle Resûlullah aleyhisselamın bizzat kendisi, Beytülmakdis’in ilk fethinden önce bu vakfı hibe etmiştir. En önemlisi ise bu vakıf, başka bir delile ihtiyaç bırakmaksızın, Resûlullah aleyhisselamın bu bölgenin fethi için ortaya koy- duğu planı göstermektedir. Mescid-i Aksa İşgal Altındayken Sahâbenin Burayı Ziyaretten Men Edilmesi Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, gerek Mekke-i Mükerreme gerekse Medine-i Münevvere’de sahâbe-i kirâmı Beytülmakdis’in fethine hazırlama çalışmalarını sürdürdü. Bunların sonucunda, 6 el-Gaytî, el-Cevâbü’l-Kadîm ‘ani’s- Sü’âli’l-Müte‘allik bi-İktâ‘i’s-Seyyid Temîm, s. 44-45. 7 el-Mutî‘î, Sûre min Fetâvâ Hazreti Sâhibi’l-Fazîleti Muhammed Buhayt el-Mutî‘î - Müftî’d-Deyyâri’l-Mısriyye Sâbiken ‘an Vakfi Temîmi’d-Dâriyyi’s-Sahâbî ve A‘kâbihi, s. 9-10. 8 Bkz. Abd al-Fattah El-Awaisi, Darîhu ve Mescidü’s-Sahâbiyyi’l-Celîl Temîm b. Evs ed-Dârî Radıyallahu anh: 1917-1948, Kudüs 1989. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 20. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı12 bir kısım sahâbî Beytülmakdis’i ziyaret etmek istedi. Bu istek daha önce, Ömer radıyallahu anhın müslüman olmasından sonra Erkam b. Ebi’l-Erkam radıyallahu anh tarafından da ifa- de edilmişti. Bir kısım sahâbî ise hastalıklarından Allah’ın iz- niyle şifa buldukları vakit Beytülmakdis’te namaz kılmayı ada- mıştı. Nitekim bir hanım sahâbî, Resûlullah aleyhisselamın eşi Meymûne radıyallahu anha ile Beytülmakdis’i ziyaret adağı ko- nusunda istişare etmiş; başka bir sahâbî de Mekke fethedildiğin- de Beytülmakdis’te namaz kılmayı adamıştır. Öyle ki, Beytülmakdis sahâbe arasında sürekli konuşu- lur hale gelmişti. Hatta Ebû Zer radıyallahu anhın rivayeti- ne göre artık sahâbe; Resulullah aleyhisselamın huzurunda, Mescid-i Nebevî’nin mi yoksa Mescid-i Aksa’nın mı daha fa- ziletli olduğunu mukayese eder hale gelmişti. Bazen de sahâbe, Beytülmakdis ve Mescid-i Aksa hakkında izah isteyen soru- lar soruyordu. Peygamber Efendimiz aleyhisselamın azat ettiği bir hanım sahâbî Meymûne bint Sa‘d radıyallahu anha, bir gün Resûlullah aleyhisselama gelerek; “Beytülmakdis hakkında bize ne dersin?” diye sordu. Yine bu çerçevede Ebu Zer radıyallahu anh da Resûlullah’a gelerek; “Yeryüzünde yapılan birinci ve ikin- ci mescidin hangileri olduğu” hakkında soru sormuştu. Tam burada bu olaylar üzerinde biraz durmak istiyorum: 1) Birinci olay; nübüvvetin erken döneminde, yakla- şık olarak beşinci senenin sonlarında gerçekleşmiştir. Bu olayda sahâbeden Erkam b. Ebi’l-Erkam radıyal- lahu anhın, Beytülmakdis’i ziyaret edip orada namaz kılma isteği ifade edilmektedir. Hâkim en-Nîsâbûrî, اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 21. Stratejik Plan Örneği 13 el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn adlı eserinde naklettiği ve Zehebî’nin sahih olduğunu ifade ettiği rivayete göre; Erkam, nübüvvetin beşinci senesinin Zilhicce ayında Ömer radıyallahu anhın müslüman olmasın- dan sonra, veda etmek için Resûlullah aleyhisselamın yanına gelir. Erkam radıyallahu anh bu olayı ken- di ifadesiyle şöyle anlatmaktadır; “Beytülmakdis’e gitmek üzere Resûlullah aleyhisselama veda etmeye geldim. Resûlullah bana ‘Nereye gitmek istiyorsun?’ diye sordu, ben de ‘Beytülmakdis’e’ dedim. ‘Seni ora- ya götüren nedir, ticaret için mi gitmek istiyorsun?’ diye buyurdu. Ben de ‘Hayır, fakat orada namaz kıl- mak istiyorum’ dedim. Bunun üzerine Resûlullah, ‘Orada (Mescid-i Aksa), namaz kılmak onun dı- şında kılınan bin namazdan hayırlıdır’ buyurdu.”9 2) İkinci olay ise; Mekke-i Mükerreme’nin fethe- dildiği hicrî 20 Ramazan 8 (milâdî 11 Ocak 630) tarihinde, Cuma günü gerçekleşmiştir. Mekke-i Mükerreme fethedildiğinde Beytülmakdis’te na- maz kılacağını adayan sahâbî şu şekilde anlatılır; Cabir b. Abdullah radıyallahu anhümâdan rivayet edildiğine göre; “Bir adam fetih günü Resûlullah’a ‘Ya Resûlullah, Allah sana Mekke’nin fethini nasip ettiğinde Beytülmakdis’te namaz kılmayı adadım’ der. Resûlullah ‘Burada kıl’ buyurur. Adam ikinci 9 Hâkim en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, 3/504. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 22. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı14 kez sorar ve yine aynı cevabı alır. Üçüncü kez sordu- ğunda Resûlullah, ‘dilediğini yapabilirsin’ şeklinde cevap verir.10 Ebû Dâvûd bu hadisin rivayetlerinden birine şunu ekler: “Muhammed’i hak ile gönderene yemin olsun ki; eğer burada namaz kılmış olsaydın Beytülmakdis’te kılmış gibi olurdun.” 3) Üçüncü olay ise; Resûlullah aleyhisselamın Medine dönemindeki hayatı sırasında yaşanmış- tır. Burada, Allah kendisini hastalığından iyileş- tirdiğinde Beytülmakdis’te namaz kılmayı adayan bir hanım sahâbîden bahsedilir. İmâm Ahmed b. Hanbel’in rivayet ettiği üzere, bir kadın halinden şikâyette bulundu; “Eğer Allah bana şifa verirse Beytülmakdis’e giderek namaz kılacağım” dedi. Bir süre sonra bu kadın iyileşti. Yolculuğa çıkmak üze- re hazırlandı ve selamlamak üzere Resûlullah aley- hisselamın eşi Meymûne radıyallahu anhaya uğra- dı. Bu kadın kendi durumunu Meymûne’ye haber verdi. Meymûne radıyallahu anha ise ona “Burada otur, pişirdiğimden ye ve Resûlullah sallallahu aley- hi ve sellemin mescidinde (Mescid-i Nebevî) na- maz kıl! Ben Resûlullah’tan şunu işittim ki; ‘Orada (Mescid-i Nebevî) kılınan namaz -Kâbe Mescidi (Mescid-i Harâm) dışında- tüm mescitlerde kılınan bin namazdan daha faziletlidir’ dedi”.11 10 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 12/22, hadis no. 14856; Ebû Dâvûd, 3/196, hadis no. 3305, 3306; Dârimî, 2/184-185; Hâkim en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, 4/304-305. 11 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 44/408, hadis no. 26826. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 23. Stratejik Plan Örneği 15 Bu olayların yanı sıra, Beytülmakdis ziyareti hakkındaki bir diğer rivayet olan İmâm Ahmed b. Hanbel’in rivayet ettiği ha- dis metni üzerinde durmak isabetli olacaktır. “… Peygamber aleyhisselamın azatlısı Meymûne radıyallahu anha ‘Ey Allah’ın Peygamberi, Beytülmakdis hakkında bize ne dersin?’ diye sor- du. Resûlullah aleyhisselam; ‘mahşer (insanların ölümden diril- dikleri yer) ve menşer (dirildikten sonra insanların dağılacakla- rı yer) toprağıdır. Oraya gidiniz ve orada (Beytülmakdis) namaz kılınız, muhakkak ki orada kılınan bir namaz diğer mescitlerde kılınan bin namaz gibidir’ buyurdu. Meymûne; ‘peki oraya git- meye imkân bulamayan ne yapsın?’ diye sordu. Resûlullah; ‘kan- dillerinde yanmak üzere yağ göndersin. Şüphesiz, oraya hedi- ye gönderen orada namaz kılmış gibidir’ diyerek cevap verdi.”12 Hadisi okurken çoğunlukla -kasıtlı veya kasıtsız- gaflete düştü- ğümüz nokta olan metnin ikinci bölümü, ayrı bir öneme sahiptir; “Şüphesiz, oraya hediye gönderen orada namaz kılmış gibidir.” Tam burada -Beytülmakdis çalışmaları hakkında uzman olan- ların ve bu konuya ilgi duyanların bildiği üzere- coğrafî ve tarihî bir durumu açıklığa kavuşturmak gerekir. Hadiste bahsedilen bu olayın gerçekleştiği zamanda “Mescid-i Aksa alanı üzerinde hiç- bir yapı yokken, nasıl olur da yağ ile Mescid-i Aksa’nın kandille- rini yakmak mümkün olur?” İlmi araştırmalar ve özellikle de (Ürdün’ün Mâdâbâ şehrinde bulunan Aziz Georgios Kilisesi’ndeki) Mâdâbâ Haritası’nın keş- fedilmesi ile Beytülmakdis’in müslümanlar tarafından yapılan ilk fethinden (milâdî 634) önce, yani Bizanslılar döneminde bu 12 Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6/463. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 24. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı16 bölgede hiçbir yapının olmadığı ispat edilmiştir. Şüphesiz gerek soyut mânada anlaşılsın, gerekse mecazî mânada fert ve toplu- mun sahip olduğu delil, dayanak ve desteklerle anlaşılsın; bu du- rum gelecekte Mescid-i Aksa üzerinde yağ ile kandilleri tutuştu- rulacak yapılar olacağına dair nebevî bir mucizedir. Bu konuyu Mescid-i Aksa ile ilgili önemli bir durumu anlatarak bitireceğim. Birçok insan, Mescid-i Aksa’nın Ebû Zer el-Gıfârî ra- dıyallahu anhın rivayet ettiği hadiste ifade edildiği gibi,13 Kâbe-i Şerîf’in inşasından kırk yıl sonra İbrahim aleyhisselam tarafın- dan inşa edildiğini zannetmektedir. Fakat ilmi araştırmalara göre; Mescid-i Aksa’nın binasının ilk hali, Ken‘ânîler, İbrahim ve Süleyman aleyhimâsselam döneminden önce de mevcuttu. Ebû Zer el-Gıfârî radıyallahu anhın rivayet ettiği hadis-i şerife, önde gelen hadis âlimlerinin çalışmaları çerçevesinden bakıldığında; bu konuda Hâfız ibn Hacer’in İbnü’l-Cevzî’nin görüşünü tercih ettiği ve bunu diğer görüşlerden daha tutarlı bulduğu anlaşıl- maktadır. İbn Hacer bu konuyu şu sözleriyle açıklar: “Bu konu- da ‘Yeryüzündeki iki mescidi de inşa eden Âdem aleyhisselam- dır’ sözünü destekleyen ve onun doğruluğuna şahitlik eden pek çok delil gördüm. İbn Hişâm’ın Ticân [Kitâbü’t-Tîcân fî Mülûki’l- Himyer] isimli kitabında zikrettiğine göre Âdem aleyhisselam Kâbe’yi inşa ettikten sonra, Allah Teâlâ ona Beytülmakdis’e gide- rek orada Mescid-i Aksa’yı inşa etmesini emretmiştir. Bunun üze- rine Âdem aleyhisselam onu inşa etmiş ve orada ibadet etmiştir. 13 Ebu Zer radıyallahu anh diyor ki, “Resûlullah sallallahu aleyhi ve selleme, yeryüzünde inşa edi- len ilk mescidin hangisi olduğunu sordum, ‘Mescid-i Harâm’ diye cevap buyurdu. Sonra hangi- si diye sordum, ‘Mescid-i Aksa’ diye cevapladı. Ben, ikisi arasındaki süre ne kadardır diye sor- dum; ‘Kırk yıl’ dedi.” Buhâri, “Enbiyâ”, 12; Müslim, “Mesâcid”, 1; Nesâî, “Mesâcid”, 3; İbn Mâce, “Mesâcid”, 7 (editör notu). اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 25. Stratejik Plan Örneği 17 Âdem aleyhisselamın Mescid-i Aksa’yı inşa etmesi meşhur olan görüştür.”14 GeçenifadelerdendeanlaşılacağıüzeresahâbeninBeytülmakdis ve Mescid-i Aksa’yı ziyaret etme noktasındaki özlem, şevk ve rağbetine rağmen Resûlullah aleyhisselam bu konuda onlara izin vermemiş; nebevî yönlendirmeler ile onların taleplerine yumuşak bir şekilde alternatifler sunmuştur. Bu durumun ne- denlerini (doktora öğrencilerimden bazıları ile yaklaşık on yıl boyunca) etraflıca ele aldığımızda şu sonuca ulaştık: Resûlullah aleyhisselamın sahâbeyi ziyaretten men ederek başka alterna- tifler sunduğu dönemde, bu engele sadece “Beytülmakdis ve Mescid-i Aksa’nın Bizans işgali altında olmasının neden oldu- ğu” anlaşılmaktadır. Böylece ortaya çıkıyor ki; bu yasaklama, Resûlullah aleyhisse- lam tarafından Beytülmakdis’in Bizanslılar’ın elinden alınarak fethedilmesi gayesiyle ortaya konulan stratejik plan ile jeopolitik ve siyâsî bir harita çerçevesinde yapılmıştır. Bundan dolayıdır ki; Bizans işgali süresince, tâ ki müminlerin emîri Ömer radı- yallahu anhın eliyle fetih gerçekleşene kadar sahâbe radıyalla- hu anhümden hiçbirinin, Beytülmakdis ya da Mescid-i Aksa’yı ziyaret ettiği bize nakledilmemiştir. Bunun aksine, Resûlullah aleyhisselamın ve onun ardından gelen halifeleri Ebubekir ve Ömer b. Hattâb radıyallahu anhümânın tek amacı her yönüy- le (ma‘rifî, siyâsî ve askerî olarak) fetih hazırlıklarını tamam- lamak olmuştur. 14 İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, 6/408-409. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 26. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı18 Resûlullah Aleyhisselamın Herakleios’a Mektubu Medine İslam Devleti’nin kurulmasından, özellikle de müs- lümanların savaş durumunda olduğu Kureyşliler ile aralarında Hudeybiye Antlaşması’nın yapılmasından sonra; Peygamber aley- hisselam, hicrî 6 (milâdî 627) yılında o zamanın yöneticilerini İslam’a davet eden mektuplar gönderdi.15 Bunlardan bir tanesi de Resûlullah’ın, Rum Kayseri Hirakl’e [Bizans Kralı Herakleios’a (saltanat dönemi 610-641)] gönderdiği mektuptu. Bazı kay- naklara göre Herakleios; Farslılar’ı (Sâsânîler) yenerek, onlar- dan kutsal haçı geri aldığı için Allah’a şükrünü takdim etmek üzere Humus’tan İlyâ’ya (Beytülmakdis’e) doğru yola çıkmıştı. Burada şunu zikretmek uygun olacaktır: Daha önce Farslılar Bizanslıları hezimete uğratmıştı. Herakleios ise karşı saldırı dü- zenleyerek milâdî 625 yılında onları mağlup etti. Bu olay, Kur’ân-ı Kerim’de şöyle zikredilir; “Rumlar, yeryüzünün en yakın yerin- de yenilgiye uğradılar. Hâlbuki onlar, bu yenilgiden sonra bir- kaç yıl içinde galip geleceklerdir” (Rum 30/2-4). Çağımızın Hintli âlimlerinden Ebü’l-Hasan en-Nedvî, Rum suresindeki bu ayetle- rin milâdî 616 yılında nâzil olduğunu, Herakleios’un Farslılar’a karşı olan zaferinin ise milâdî 625 yılında vâki olduğunu ifade etmiştir.16 Herakleios İlyâ’ya ulaşıp orada dua ve adağını ifâ ettikten sonra, Peygamber aleyhisselamın elçisi Dihye b. Halîfe el-Kelbî el-Haz- recî onun huzuruna çıkar. Peygamber Efendimiz’in gönderdiği mektup tercüme edilerek Herakleios’a okunur: 15 Peygamber aleyhisselam benzer tebliğ mektuplarını Kisrâ ve Mukavkıs ile Uman, Yemâme ve Bahreyn emirleri ve daha başka bölge liderlerine göndermiştir. 16 Ebü’l-Hasan en-Nedvî, es-Sîretü’n-Nebeviyye, el-Mektebetü’l-‘Asriyye, Sayda 1981, s. 329. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 27. Stratejik Plan Örneği 19 “Bismillahirrahmanirrahim, Allah’ın elçisi Muhammed’den Rumlar’ın İmparatoru Herakleios’a! Hidayete tabi olanlara selam olsun. Bundan sonra, İslam’ı kabul et ki kurtuluşa eresin! Müslüman ol ki; Allah se- nin ecrini iki kat versin! Eğer (bu davetten) yüz çevirirsen, halkın günahını sen çekersin!”17 İslam’da uluslararası ilişkiler konusunda uzman olanlar tarafın- dan da bilindiği gibi bu mektup; hem İslam davetini tebliğ etme hem de savaştan önce bir gözdağı verme anlamı içermektedir. Bazı kaynaklara göre Herakleios, Resûlullah aleyhisselamın bu mektubu üzerine kızmamış ve güzel bir şekilde karşılık vermiştir. Daha sonra Herakleios Şam’dan Konstantiniyye’ye (İstanbul) doğru hareket ederken Rumlar’ı toplayarak onlara, (i) Resûlullah aleyhisselama tabi olmayı arz etti. Rumlar bunu reddedince on- lara, (ii) Resûlullah’a cizye vermeyi teklif etti. Rumlar bunu da reddedince bu sefer onlara, (iii) Suriye topraklarını Resûlullah’a verip Şam topraklarının da kendisinde kalmak üzere barış yap- malarını teklif etti.18 Rumlar’ın bütün bu tekliflerden yüz çe- virip hepsini reddetmesi üzerine Herakleios, “Şehrin sınırına ulaştı. Şam’a dönerek ‘Elveda sana ey Suriye toprakları’ dedi ve İstanbul’a kadar yoluna devam etti.”19 17 İbn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru İhyâ’i’t-Tûrâsi’l-‘Arabî, Beyrut ts., c. 2, s. 501. Ayrıca Taberî şu metni zikretmektedir: “Bismillahirrahmanirrahim, Allah’ın elçisi Muhammed’den Rumlar’ın İmparatoru Herakleios’a! Hidayete tabi olanlara selam olsun. Bundan sonra, İslam’ı kabul et ki kurtuluşa eresin! Müslüman ol ki; Allah senin ecrini iki kat versin! Eğer yüz çevirir- sen, halkın günahını sen çekersin!” Bkz. Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîhu’r-Ru- sül ve’l-Mülûk, 2. bs., Beyrut 1988, c. 2, s. 130. 18 Rumlara göre (milâdî 6. yüzyılda) “Suriye toprakları”; Filistin, Ürdün, Dımaşk, Humus ve sı- nır bölgesinin aşağısından oluşmaktaydı. “Şam” ise sınır bölgesinin ötesiydi. 19 et-Taberî, Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk, c. 2, s. 131. Ayrıca bkz. İbn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviy- ye, c. 2, s. 505-506. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 28. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı20 Askerî Faaliyetler: Gazveler ve Seriyyeler Bölgenin içinde bulunduğu bazı siyâsî şartlar ve askerî konum, Beytülmakdis fetih planının uygulanmasını ve Beytülmakdis’in siyâsî ve jeopolitik haritasının yeni bir aşamaya ulaşmasını zo- runlu kılmaktaydı. Bu da müslümanların, (bulunduğu coğrafya- nın) kuzeyini ve Şam’ın etrafını Bizans ve tebaasının tehlikesi- ne karşı güvenli kılmak, onların bu bölgedeki hâkimiyetine son vermek ve müslümanların heybetini gösterme yollarına başvur- maları şeklinde gerçekleştirildi. Müslümanların lehine olacak şe- kilde bu çalışmalar Hudeybiye Antlaşması ve Yemen bölgesinin İslam’a girmesi sonrası güney bölgelerinde güvenliğin sağlanma- sından sonra gerçekleşmişti. Bu durum Resûlullah hayattayken uygulanan birçok askerî teşebbüs ile harp taktik ve metotlarının hazırlığının yapılması- na da olanak sağlamıştı.20 Bu çerçevede kronolojik olarak şu as- kerî hazırlıklar yapıldı; birincisi hicrî 5, ikincisi de hicrî 6 (milâ- dî Temmuz 629) yılında “Dûmetülcendel Gazvesi”;21 hicrî 6 veya 7 yılında “Hismâ Seriyyesi”;22 hicrî 8 (milâdî Eylül 629) yılında “Zâtülatlâh Seriyyesi”; hicrî 8 (milâdî 629) yılında “Mûte Gazvesi”23 ve “Zâtüsselâsil Seriyyesi”; hicrî Recep 9 (milâdî Ekim 630) yılında 20 Bu hâdiseler ile ilgili daha fazla bilgi için bkz. Hânî Ebû’r-Rab, Târihu Filistîn fî Sadri’l-İslâm, Kudüs 2002, s. 93-94. Ayrıca bkz. Abdullah eş-Şerîf, “Mevâkıfu Yehûdi’ş-Şâm mine’l-Fethi’l-İs- lâmî”, Mecelletu Câmi’ati Ümmi’l-Kurâ’ li-Ulûm’ş-Şerî‘a ve’l-Lugati’l-Arabiyye ve Âdâbuhâ, c. 16, sayı 28, Hicrî Şevval 1424, s. 502. 21 Gazvenin yaşandığı bölge; Medine ve Şam arasında yer almaktadır. 22 Bu seriyye, Şam sınırında meydana gelmiştir. 23 Mûte bölgesi; Kerek’in güneyine 12 km uzaklıktaki Ölüdeniz’in güneydoğu kısmında bulun- maktadır. İlk kez 2004 yılında ailem ile birlikte Mûte’yi, savaşın olduğu bölgeyi ve el-Mezâr böl- gesini ziyaret ettim. Muharebenin sonuçlarını yerinde müşahede etmek amacıyla gerçekleştir- diğim bu gezinin şahsım adına iyi bir fırsat olduğunu ifade edebilirim. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 29. Stratejik Plan Örneği 21 “Tebük Gazvesi”24 -bu Peygamber aleyhisselam hayattayken ger- çekleşen son gazveydi- ve hicrî 26 Safer 11 (8 Haziran 631) yılın- da gerçekleşen “Üsâme b. Zeyd’in Ordusu” bu hazırlıklar ara- sında görülmektedir. Hicretin 6. yılından başlayarak meydana gelen gazveler ve seriyyeler özellikle kuzeybatı bölgesinde (yani Medine-i Münevvere’den Beytülmakdis’e giden yolun üzerinde bulun- duğu bölge) Peygamber elçilerinin tayin edilmesi hâdiselerin- den de anlaşılıyor ki; köklü değişim daha hicrî 6. yıldan iti- baren başlamıştı. Yapılan araştırmalarda elde ettiğimiz yeni bilgiler; Yeni Bir Jeopolitik Teori: Beytülmakdis Bereket Daireleri Teorisi’nde25 de ele aldığımız gibi- Beytülmakdis’in sınırlarının Mûte’ye kadar uzandığını gösteriyor. Bu da, Resûlullah aleyhisselamın; işlevsel ve pratik anlamda attığı ilk adımların; Beytülmakdis bölgesi sı- nırları içerisinde uygulamaya koyulduğu anlamına gelmektedir. Bunun yanı sıra Mûte Savaşı’na sadece sıradan bir hâdiseymiş gibi bakmak, gerçekte büyük bir haksızlık olur. Bütünüyle ele alındı- ğında bu savaşın, Resûlullah aleyhisselamın Beytülmakdis’i fet- hetme planının önemli bir parçası olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda verilecek en yerinde misal; İslam ordusu Mûte’den Medine’ye döndüğü vakit, Resûlullah aleyhisselamın sarf ettiği sözler olacaktır. Medine müslümanlarının, geri çekilen asker- lerin üzerine toprak atıp; “Ey Fürrâr!” (savaştan kaçanlar) diye- rek tepki göstermesi üzerine Resûlullah aleyhisselam; “Onlar sa- 24 Tebük; Medine-i Münevvere’den 180 km’den daha fazlaca bir uzaklıkta, Akabe’nin güneydo- ğusunda bulunmaktadır. Ayrıca Tebük, Resûlullah aleyhisselamın katıldığı son gazvedir. 25 El-Awaisi, Sınâ‘atü’t-Târîhi’l-Mustakbelî: Nemâzic Beytilmakdis li-Tefsîri’l-Ahdâsi’l-Mu‘â- sıra ve Tevcîhihâ, s. 89-123. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 30. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı22 vaş kaçanlar değil, bilakis hücum edenlerdir”26 diyerek askerleri onurlandırmıştır. Diğer bir önemli hadise ise; Mekke-i Mükerreme’nin fethin- den bir yıl sonra Resûlullah aleyhisselamın komutasında icra edilen Tebük Gazvesi’dir. Resûlullah günlerce Tebük’te gecele- miş ve Ramazan ayında; yaklaşık iki aydır uzak kaldığı Medine-i Münevvere’ye geri dönmüştür. Allah Resûlü aleyhisselam, Tebük’te uzun süre kalmasına rağmen; bu süre zarfında Bizans ordu- su ile herhangi bir savaşa girmemiştir. Bunun yerine zamanını Beytülmakdis yolu üzerinde yerleşik bulunan toplumlarla sulh antlaşmaları yaparak değerlendirmiştir. Bu antlaşmalardan bir tanesi Beytülmakdis yakınlarında bu- lunan ve Kızıldeniz’de stratejik değere sahip bir liman olan (eski Akabe şehrindeki) Eyle bölgesi lideri (Piskoposu) Yuhanna b. Ru’be ile yapılmıştır. Bir diğer antlaşma ise “Ezruh” ve “Cerbâ” köylerinin ahalisiyle yapılmıştır. Ezruh ve Cerbâ bölgeleri Şam ticaret yolu üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca Ezruh, Maan şehri yakınlarında bulunmaktadır. Ayrıca Kızıldeniz sahilinde bulu- nan Maknâ halkı ile antlaşma yapılmıştır. Resûlullah aleyhisse- lam bu bölgelerden birine Alkame b. Mücezziz b. el-Müdlicî’yi, diğer bir bölge olan Dûmetülcendel’e ise Hâlid b. Velid’i (komu- tan olarak) göndermiştir. Yapılan bu antlaşmalar,27 Ebubekir radıyallahu anhın, Beytülmakdis’in fethinden sonra yapacağı hamleye lojistik des- 26 Mûte savaşı hakkında daha fazla bilgi için bkz: İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru’l-Rey- yân li’t-Tûrâs, Kahire 1987, s. 11-28; Ayrıca bkz. et-Taberî, Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk, c. 2, s. 149-152. 27 Bu antlaşmalar hakkında bkz: Halîl Üsâmine, Filistîn fî Hamseti Kurûn mine-l-Fethi’l-İslâmî hatta’l-Gazvi’l-İfrîncî: 634-1099, Ma‘hedü’d-Dirâsâti’l-Filistînîyye, Beyrut 2000, s. 95-96. Bana göre, bu antlaşmalar hakkında kapsamlı ve dikkatli bir araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 31. Stratejik Plan Örneği 23 tek sağlanması açısından büyük önem arz ediyordu. Stratejik konumundan dolayı özellikle Eyle şehri28 üzerinden yapılan bu lojistik destek antlaşmaları sayesinde; müslüman askerlere Beytülmakdis’in fethine kadar lazım olan yiyecek dahil tüm ih- tiyaçlar temin edilmişti. Bir başka açıdan (muasır yazar) Halîl Üsâmine’ye göre, yapılan bu sulh antlaşmaları; Resûlullah aleyhisselamın “Bizans toprakla- rını muhasara etmekteki kararlığını” göstermekteydi. Üsâmine’ye göre, Bizans topraklarına doğru fetihler yapmak; geri dönüşü ol- mayan bir stratejik plandır.29 Öte yandan Üsâmine’nin bu sözü şu hakikati ortaya koymaktadır; “İslam fetih siyâseti, Resûlullah aleyhisselamın yüce risâlet stratejisinin pratikte uygulanmış so- mut bir sonucudur.”30 Ayrıca Resûlullah aleyhisselamın katıldığı gazvelerin sonun- cusu olan Tebük Gazvesi, Beytülmakdis’in fethedilmesinde çok büyük önem taşımaktadır. Bununla birlikte bu gazvenin sonuç- ları itibariyle de Mekke’nin fethine benzediğini ifade etmemiz mümkündür. Resûlullah Aleyhiselamın Vefatından Sonra Resûlullah aleyhisselamın vefatını takiben ortaya atılan fikirler ve yapılan münakaşalar, benim bu konuda ileri sürdüğüm de- lilleri açıklar ve destekler niteliktedir. Esas itibarıyla Resûlullah 28 Eyle Şehri; Medine-i Münevvere ve Beytülmakdis arasındaki yol üzerinde önemli bir istasyon sayılmaktadır. 29 Üsâmine, Filistîn fî Hamseti Kurûn mine-l-Fethi’l-İslâmî hatta’l-Gazvi’l-İfrîncî: 634-1099, s. 96-98. 30 Üsâmine, Filistîn fî Hamseti Kurûn mine-l-Fethi’l-İslâmî hatta’l-Gazvi’l-İfrîncî: 634-1099, s. 125. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 32. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı24 aleyhisselam, hayattayken Beytülmakdis’in fethi için stratejik bir plan ortaya koymuştu. Bununla birlikte bazı kaynaklar, Resûlullah hicrî 12 Rebîülevvel 11 (milâdî 6 Haziran 632) tarihinde vefat et- tiği vakit; sahâbîlerden bir kısmının onu Beytülmakdis’te pey- gamberlerin makamlarının olduğu yere defnetme fikrini beyan ettiğini zikretmektedir.31 Benim bu kaynağın sağlamlığından şüphe duymamın yanı sıra, sahâbeden gelen böylesi bir teklifin; özellikle de onların Resûlullah’ın Beytülmakdis fethine yönelik planlarına şahit olmalarından sonra, hiç de garipsenecek bir du- rum olmadığı anlaşılmaktadır. Allah Resûlü aleyhisselamın vefatından sonra, müslümanla- rın ilk halifesi Ebubekir radıyallahu anh, Resûlullah’ın strate- jik fetih planının tatbik edilmesi ve bu bağlamda bir yol haritası çizilmesi hususunda sahâbe ile istişarede bulunmuştu. Öte yan- dan Ebubekir radıyallahu anh, bu stratejik planı hayata geçire- meden vefat eden Resûlullah’ın fikir ve stratejisini sahâbeye an- latmıştı. Zira bu yol ile onları harekete geçirerek koordine etmeyi istiyordu. Ebubekir radıyallahu anhın ifadeleri Vâkidî’nin riva- yetinde şöyle zikredilmektedir: “Muhakkak ki Allah Teâlâ sizi İslam ile şereflendirdi ve sizi Muhammed aleyhisselama ümmet kıldı. Sizlerin imanını ve bu imana olan kesin inancınızı (yakîn) artırdı. Biliniz ki; Resûlullah tüm gayretini Şam’a çevirdiği sı- rada hak (vefat) vâki olmuştur. Bu Allah’ın takdiridir. Doğrusu ben bu plan doğrultusunda müslümanları, canları ve mallarıyla sevk etmekte kararlıyım. Çünkü Resûlullah aleyhisselam, vefa- tından önce bunu bana tembihlemişti.”32 31 İbnü’l-İbrî, Târîhu Muhtasari'd-Düvel, el-Matba‘atü’l-Kâsûlîkiyye, Beyrut 1890, s. 262 (nak- len; Ebû’r-Rab, Târihu Filistîn fî Sadri’l-İslâm). 32 Muhammed b. Ömer el-Vâkidî, Fütûhu’ş-Şâm, Mektebetü’l-Muhteseb, Ammân ts., c. 1, s. 5. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 33. Stratejik Plan Örneği 25 Sürecin önemini anlamak açısından, bu olaya bakıldığında, Resûlullah’ın ölüm döşeğindeyken şiddetli rahatsızlığına rağmen, sürekli olarak müslümanlara; Üsâme b. Zeyd’in33 komutanlığı- nı vasiyet ederek talimat vermesi şaşılacak bir durum değildir. Ne var ki, Resûlullah elem içinde olduğu bu zor anlarda bile mescidinde (Mescid-i Nebevî) minbere çıkarak müslümanlara şöyle seslenmiştir: “Ey ashabım! Üsâme’yi komutan tayin edin.”34 Bu net ve kesin talimatlar neticesinde komutan yapılan Üsâme ra- dıyallahu anh askerleri ve ordusuyla birlikte harekete geçti. Fakat tam bu sırada Resûlullah aleyhisselamın âhirete intikal etmesi, ordunun yürüyüşünü bir müddet tehir etmişti.35 Diğer yandan birtakım kaynaklarda zikredildiğine göre bazı sahâbîler, Ebubekir radıyallahu anh ile ciddi münakaşaya gire- rek ona; Üsâme b. Zeyd’i komutan olarak atamamasını tavsiye etmişlerdi. Ve bu tutumlarının kabul edilmesi için iki unsuru ortaya koydular: - Resûlullah aleyhisselamın vefatından sonra Arap yarımada- sında meydana gelen yeni durum, - Üsâme radıyallahu anhın yaşının küçük olması.36 Açıkça belirtmek gerekir ki; bu nedenlerin hiçbiri Ebubekir radıyallahu anhı (Resûlullah’ın ona vasiyet ettiği bu kararından 33 Üsâme b. Zeyd; Mûte savaşında şehid olan kumandan Zeyd b. Hârise radıyallahu anhın oğlu- dur. 34 İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye, s. 299. Ayrıca bkz. el-Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî bi-Hâşi- yeti’s-Senedî, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut ts., c. 3, s. 96. 35 Üsâme radıyallahu anhın atanması hakkında daha fazla bilgi için bkz. İbn Hişâm, es-Sîre- tü’n-Nebeviyye, s. 253, 288, 299-301. 36 Üsâme b. Zeyd b. Hârise, Resûlullah aleyhisselam vefat ettiğinde 18-20 yaşlarındaydı. Resû- lullah aleyhisselam ona ve Mûte Savaşında şehid olan babasına büyük bir muhabbet besliyor- du. Annesi Resûlullah’ın dadısı ve sütannesi Ümmü Eymen idi. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 34. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı26 dönmesi hususunda) ikna etmemişti. Bilakis Üsâme radıyalla- hu anhın komutan atanması konusunda ısrar etmişti. Bu husus- ta bazı kaynaklar, Ebubekir radıyallahu anhın onu kararından çevirmeye çalışan sahabeye, sert bir dille; aşağıda zikrettiğimiz şu cevabı verdiğini kaydetmektedir:37 “Nefsim elinde olan Allah’a yemin olsun ki; Üsâme’nin ordu- sunu Resûlullah’ın emrettiği şekilde sefere çıkarttım. Tüm köy- lerde bir başıma da kalsam, Resûlullah’ın hükmettiği bir konu- da başka bir şekilde hüküm veremem!” Bu bağlamda diğer bir husus olan Üsâme radıyallahu anhın yaşının küçüklüğü meselesinde ise; Ömer b. Hattâb radıyallahu anh, Ebubekir radıyallahu anh ile bu konuyu istişare ettiği esna- da; Ebubekir oturduğu yerden hiddetle kalkarak, Ömer’in saka- lını eline aldı ve şöyle söyledi: “Ey Hattâb’ın oğlu annen ardın- dan ağlasın! Sen Resûlullah’ın emrettiği bir durumda, bana onu komutanlıktan azletmemi mi tavsiye ediyorsun?” Gerçekte Ebubekir radıyallahu anhın bu güçlü sadâkati; onun, Resûlullah aleyhisselamın resmettiği “Beytülmakdis’in fethi” pla- nını bütünüyle bildiği anlamına gelmekteydi. Nitekim Ebubekir radıyallahu anh, Resûlullah aleyhisselamın vefatından 12 gün sonra hicrî 24 Rebîülevvel 11 tarihinde Üsâme radıyallahu anhı komutan olarak atamıştı. Ve ardından Hicrî 13. yılda Beytülmakdis ve Şam beldelerinin fethi için gerekli olan esas hamleleri gerçekleştirmeden hemen önce; Halid b. Velid’in komutasındaki orduyu harekete geçirmişti. 37 Burada kısmen naklettiğim tartışmaları, şu kitabımda zikretmiştim; Abd al-Fattah El-Awai- si, Mekânetu ve Târîhu Beytilmakdis fî’l-İslâm: Merca‘ İslâmî, Mecma‘ü’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, Dunblane 1997, s. 34-36. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 35. Stratejik Plan Örneği 27 Özet Buraya kadar izah ettiğimiz hususları özetleyecek olursak; yapılan hazırlıkların yanı sıra pratik anlamda atılan adım- ların, ayrıca birbirine bağlı olan ve birinin diğerini yönetti- ği bu olayların neticeleri ele alındığında (özellikle de Temîm b. Evs ed-Dârî radıyallahu anh vakfıyesi, Herakleios’a gönderilen mektup, Tebük Gazvesi esnasında yapılan sulh antlaşmaları, çe- şitli harp teknikleri ve öncelikli hazırlık çalışmaları vakıaların- da görüldüğü üzere) tüm bu hadiselerin; Beytülmakdis’in fetih planı çerçevesinde müslümanları kuvvetlendirip kalkındırdığını müşahede ediyoruz. Bu plan 3 temel hazırlıktan oluşuyordu; (i) marifet yani bilgi hazırlığı, (ii) siyâsî hazırlık ve (iii) askerî hazır- lık. Hiç şüphesiz müşahhas bir hakikat ve olağan bir sonuç ola- rak müslümanlarda görülen bu gelişim; uzun süredir yapılan bu hazırlıkların neticesi idi. Aslında bakıldığında Araplar, İslam’dan önce düzenledikle- ri seferler aracılığıyla da Beytülmakdis’i kesin olarak biliyor ve bu bölgenin insanı ve ticaret erbabı ile aralarında bir bağ bu- lunuyordu. Fakat tüm bunlara rağmen meydana gelen olaylar, Araplar’ın bu bölgeye dair harp ihtiyaçlarını daha iyi kavrama- larını ve Arap yarımadasının dışında gerçekleşecek fetihler esna- sında uyulması gerekli olan metotları öğrenmelerini sağlamıştı. Ayrıca Beytülmakdis’e doğru ilerlerken kendilerine lazım olan tüm ihtiyaç malzemelerini yol üzerindeki şehir ve köylerden te- min etmeyi de öğrenmişlerdi. Öte yandan bu olaylar; Bizanslılar’ın durumunu değerlendir- menin yanı sıra, onların harp noktasındaki güçlerini ölçerek, اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 36. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı28 bunu bölgeye uyarlama konularında da müslümanların ufkunu genişletmişti. Sonuç olarak bu hazırlıkların tümü, Bizanslılar’ın güç ve kuvvetini daha sonrasında zaafa uğratacak başka adım- ları oluşturmaktaydı. Burada Musa aleyhisselamın kavmi ile arasında geçen hadi- seyi zikredelim: Kırk yıl boyunca Sînâ’da dağınık vaziyette kal- mış İsrailoğulları; kendilerine Beytülmakdis ve kutsal toprakla- ra girmeleri emredilmesine rağmen bunu reddetmişlerdi. Kutsal topraklarda bulunan kavimle savaşmaktan korkarak Musa aley- hisselama; “Ey Musa! Onlar orada bulundukları sürece biz ora- ya asla girmeyiz; şu halde sen ve Rabbin gidin savaşın; biz bura- da oturacağız” (Mâide 5/21-26) dediler. Beytülmakdis tarihi açısından baktığımızda; hem Resûlullah aleyhisselam hem de Musa aleyhisselamın Beytülmakdis top- rakları üzerinde deyim yerindeyse ortak bir bağı olduğunu gör- mekteyiz. Nitekim Musa aleyhisselam da aynı Resûlullah gibi Beytülmakdis’e girmeye niyet etmiş fakat buna ömrü vefa etme- mişti. Öte yandan Musa aleyhisselamın vefatından sonra Yûşa‘ b. Nûn aleyhisselam da aynı Ebubekir radıyallahu anhın, Resûlullah aleyhisselamın vefatından sonra yaptığı gibi; idareyi devralmış ve önemli işleri yönetmişti. Binaenaleyh, o dönemin en yüksek dinî ve siyâsî otoritesi olan Ebubekir radıyallahu anhın, Resûlullah aleyhisselamın vefatın- dan sonra kurduğu münasebetlerde kesin ve net bir duruş ser- gilediğini ve bu tavrının; sonrasında onu Beytülmakdis’e ulaş- tırdığını söyleyebiliriz. Başka bir deyişle Ebubekir radıyallahu anhın bu tutumunu; onun, Resûlullah aleyhisselamın hayalinde اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 37. Stratejik Plan Örneği 29 yer alan Beytülmakdis’i tam anlamıyla idrak etmesi şeklinde özet- lememiz de mümkündür. Belki de Ebubekir radıyallahu anh, Resûlullah’ın Beytülmakdis hakkındaki niyetini bilen ve bu konudaki planının en ince ay- rıntılarına bile vâkıf olan tek kişi idi. Nitekim Beytülmakdis’in fethedilmesi, Resûlullah aleyhisselam için uluslararası eksenli, merkezî stratejik bir hedef olduğu gibi; Ebubekir radıyallahu anh için de aynı anlamı içermekteydi. Bu nedenle, Ebubekir radıyal- lahu anhın, Resûlullah aleyhisselamın ortaya koyduğu bu strate- jik planı onun ardından geliştirmesi ve tek başına dahi kalsa uy- gulayacak kadar kararlı olması, bu sürecin olağan bir sonucuydu. Öte yandan zikretmek gerekir ki; Ebubekir radıyallahu anh, (Irak’ta bulunduğu sırada) Halid b. Velid’e (ordusuyla birlikte sevk etmek için) gönderdiği -İbnü’l-Mercî’nin rivayet ettiği- mek- tupta: “Allah’a yemin olsun ki; Beytülmakdis’te fethedeceğin bir köy, benim için Irak’ın bütün çiftliklerinden daha sevimlidir” di- yerek ona; Şam’daki orduya katılmasını emretmişti. Sözün özüne gelecek olursak; müslümanlar Beytülmakdis’i ilk olarak, Resûlullah aleyhisselamın vefatından (hicrî 12 Rebîülevvel 11/milâdî 6 Haziran 632) 5 yıl sonra fethetmişti. Fetih öncesi ya- pılan hazırlıkların doğal gelişim süreci, gelecekte karşılaşılma- sı muhtemel dezavantajlı hadiselere karşı belirli kolaylıklar sağ- lamıştı. Bununla birlikte meydana gelen tüm hâdiseler, müslümanla- rın ilk halifesi olan Ebubekir radıyallahu anhın Şam’da tertip ederek yöneteceği büyük hamle öncesi atılacak ilk adımlardı. Beytülmakdis’in fethi için uzun zamandır yapılan bu hazırlıklar اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 38. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı30 ve sarf edilen gayret; İslam’ın ikinci halifesi Ömer b. Hattâb radı- yallahu anhın hicrî Cemaziyülevvel 16 (milâdî Haziran/Temmuz 637) yılında gerçekleştirdiği şanlı fetih ile taçlanmıştı. Bazı muasır kaynaklar, Medine-i Münevvere’den hareket eden, ayrıca sahâbe38 ve tâbiînden39 oluşan büyük bir kalabalığın da, bu kutlu fetihte Ömer b. Hattâb radıyallahu anh ile birlikte Beytülmakdis’e ulaştığını ifade etmektedir. Özellikle yapılan bu mülahaza, sahabenin büyük bir kısmının, (uzun süredir bekle- nen) bu önemli olayın bir parçası olmayı ve Resûlullah aleyhis- selamın resmettiği Beytülmakdis’in fethi planının son aşaması- na şahitlik etmek istediklerini açıkça göstermektedir. Son olarak şunu belirtmek gerekir ki; Resûlullah sallallahu aley- hi ve sellemin isra yolculuğu, müslümanlar ve Beytülmakdis için köklü bir değişim noktası sayılmıştır. Öte yandan; müslümanların Beytülmakdis’te gerçekleştirdiği ilk fetih; genel bağlamda tarihte, hususi bağlamda İslam tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. 38 Bu fethe katılan “4000 sahâbe” sayısının kesinliği konusunda şüphe duymama rağmen, bu ra- kamın tam bir sayı ifade etmekten ziyade, sahâbenin çoğunluğuna işaret ettiğini düşünmekte- yim. Bu sahâbîlerden bazılarının isimleri için bkz. Ârif el-Ârif, el-Mufassal fî Târîhi’l-Kuds, Mektebetü’l-Endelüs, Kudüs 1961, s. 95-100; Mücîrüddîn el-Hanbelî el-‘Uleymî, el-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhi’l-Kuds ve’l-Halîl, Mektebetü’l-Muhteseb, Ammân 1973, c. 1, s. 260-267. 39 Tâbiîn; sahabeden sonra gelen ilk nesildir. Resûlullah aleyhisselamı görmemiş, fakat sahabe- den herhangi birini görmüş olan kimselerdir. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 39. 31Kaynakça Kaynakça Birincil Kaynaklar el-Buhârî, Sahîhu’l-Buhârî bi-Hâşiyeti’s-Senedî, Dâru’l-Ma‘rife, c. 3, Beyrut ts. el-Gaytî, Necmüddin Muhammed b. Ahmed, el-Cevâbü’l-Kadîm ‘ani’s- Sü’âli’l-Müte‘allik bi-İktâ‘i’s-Seyyid Temîm, thk. Hasan Abdur- rahman es-Selvâdî, Merkezü’l-Ebhâsi’l-İslâmiyye, Kudüs 1986. İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru’l-Reyyân li’t-Tûrâs, Kahire 1987. İbn Kesîr, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru İhyâ’i’t-Tûrâsi’l-‘Arabî, c. 2, Beyrut ts. el-Mutî‘î, eş-Şeyh Muhammed Buhayt, Sûre min Fetâvâ Hazreti Sâhi- bi’l-Fazîleti Muhammed Buhayt el-Mutî‘î - Müftî’d-Deyyâri’l-Mıs- riyye Sâbiken ‘an Vakfi Temîmi’d-Dâriyyi’s-Sahâbî ve A‘kâbihi, Darü’l-Eytâmi’l-İslâmiyyeti’s-Sınâiyye, Kudüs 1984 (Hicrî 7 Recep 1350, no. 275, c. 7, s. 99). et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk, c. 2, 2. bs., Beyrut 1988. el-‘Uleymî, Mücîrüddîn el-Hanbelî, el-Ünsü’l-Celîl bi-Târîhi’l-Kuds ve’l- Halîl, Mektebetü’l-Muhteseb, c. 1, Ammân 1973. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 40. Resûlullah’ın Beytülmakdis Fethine Dair Stratejik Planı32 el-Vâkidî, Muhammed b. Ömer, Fütûhu’ş-Şâm, Mektebetü’l-Muhteseb, c. 1, Ammân ts. Akademik Süreli Yayınlarda Yer Alan Makaleler eş-Şerîf, Abdullah, “Mevâkıfu Yehûdi’ş-Şâm mine’l-Fethi’l-İslâmî”, Mecel- letu Câmi’ati Ümmi’l-Kurâ’ li-Ulûm’ş-Şerîa ve’l-Lugati’l-Arabiyye ve Âdâbuhâ, c.16, sayı 28, Hicrî Şevval 1424. İkincil Kaynaklar el-Ârif, Ârif, el-Mufassal fî Târîhi’l-Kuds, Mektebetü’l- Endelüs, Kudüs 1961. Ebû’r-Rab, Hânî, Târihu Filistîn fî Sadri’l-İslâm, Kudüs 2002. El-Awaisi, Abd al-Fattah, Mekânetu ve Târîhu Beytilmakdis fî’l-İslâm: Merca‘ İslâmî, Mecma‘ü’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, Dunblane 1997. El-Awaisi, Abd al-Fattah, Darîhu ve Mescidü’s-Sahâbiyyi’l-Celîl Temîm b. Evsed-Dârî Radıyallahu anh: 1917-1948, Kudüs 1989. El-Awaisi, Abd al-Fattah, Sınâ‘atü’t-Târîhi’l-Mustakbelî: Nemâzic Beytil- makdis li-Tefsîri’l-Ahdâsi’l-Mu‘âsıra ve Tevcîhihâ, Dârü’l-Hal- dûniyye, Cezayir 2013. İbşîrlî, Muhammed [İpşirli, Mehmet] - et-Temîmî, Muhammed Dâvûd, Evkâf ve Emlâkü’l-Müslimîn fî Filistîn, Merkezü’l-Ebhâs li’t-Târîh ve’l-Funûn ve’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye [IRCICA], İstanbul 1982. en-Nedvî, Ebü’l-Hasan, es-Sîretü’n-Nebeviyye, el-Mektebetü’l-‘Asriyye, Sayda 1981. Üsâmine, Halîl, Filistîn fî Hamseti Kurûn mine-l-Fethi’l-İslâmî hatta’l-Gaz- vi’l-İfrîncî: 634-1099, Ma‘hedü’d-Dirâsâti’l-Filistînîyye, Beyrut 2000. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 41. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 42. 34 Tunus Devrimi Anlamak34 Tunus Devrimi Anlamak اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 43. Tunus Tarihi 35Tunus Tarihi 35 اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 44. اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 45. 20اجعروامل املصادر قامئة أكاديمية دوريات في منشورة مقاالت أم جامعة مجلة »اإلسالمي الفتح من الشام يهود «مواقف )هجري 1424( الله عبد ،الشريف .)هجري 1424 شوال ،28 العدد ،16 (المجلد ،وآدابها العربية واللغة الشريعة لعلوم القرى اساترد مجلة ،»إسالمي مرجع :اإلسالم في المقدس بيت «أهمية )1998( الفتاح عبد ،العويسي )1998 صيف ،الثاني العدد ،األول (المجلد ،المقدس بيت اجعرم :(إسطنبول فلسطين في المسلمين وأمالك أوقاف )1982( داود محمد ،والتميمي محمد ،إبشيرلي .)اإلسالمية والثقافة والفنون للتاريخ األبحاث مركز .)2002 ،(القدس اإلسالم صدر في فلسطين تاريخ ،هاني ،الرب أبو .)(القاهرة اإلسالمية الحضارة في اساترد ،)1976( أحمد ،الشريف .)األندلس مكتبة :(القدس القدس تاريخ في المفصل )1961( عارف ،العارف 634:اإلفرنجي الغزو حتى اإلسالمي الفتح من قرون خمسة في فلسطين )2000( خليل ،عثامنة .)الفلسطينية اساترالد معهد :(بيروت 1099 - األحداث لتفسير المقدس بيت نماذج :المستقبلي تاريخنا صناعة )2013( الفتاح عبد ،العويسي .)الخلدونية دار :ائرز(الج وتوجيهها المعاصرة :(اسكتلندا إسالمي مرجع :اإلسالم في المقدس بيت وتاريخ مكانة )1997( الفتاح عبد ،العويسي .)اسكتلندا ،اإلسالمية البحوث مجمع .)العصرية المكتبة :(صيدا النبوية السيرة )1891( الحسن أبو ،الندوي اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 46. التغيري بداية19 اجعروالم المصادر قائمة المصادر .السابع الجزء ،)(بيروت والنهاية البداية )1978( كثير ابن اثرالت إحياء دار :(بيروت ،الثاني الجزء النبوية السيرة )النشر تاريخ (بدون كثير ابن .)العربي .)اثرللت الريان دار :(القاهرة النبوية السيرة )1987( ،هشام ابن ،)المعرفة دار :(بيروت السندي بحاشية البخاري صحيح )للنشر تاريخ (بدون البخاري .الثالث الجزء .2ج،الثانيةالطبعة،)(بيروتوالملوكالرسلتاريخ)1988(جريربنمحمدجعفرأبو،الطبري :(عمان والخليل القدس بتاريخ الجليل األنس ،)1973( الحنبلي الدين مجير ، العليمي .1ج ،)المحتسب مكتبة بإقطاعالمتعلقالسؤالعنالقديمالجواب)1986(،أحمدبنمحمدالديننجم،الغيطي .)اإلسالميةاألبحاثزمرك:(القدس)السلواديالرحمنعبدحسن(تحقيقتميمالسيد محمد الفضيلة صاحب حضرة فتاوى من صورة )1984( ،بخيت محمد الشيخ ،المطيعي ،وأعقابه الصحابي الداري تميم وقف عن ًاسابق المصرية الديار مفتي - المطيعي بخيت اإلسالميةاأليتامدار:(القدس99ص،7ج،275رقمهجري 1350سنةشهررجبمن7يوم .)الصناعية .1ج،)المحتسبمكتبة:(عمانالشامفتوح)للنشرتاريخ(بدونعمربنمحمد،الواقدي اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 47. المقدس بيت لفتح الله لرسول اتيجيةراإلست الخطة 18 الله رضى -بكر ألبي بالنسبة المقدس بيت فتح كان فلقد .المقدس بيت تجاه نحو ًامركزي ًااتيجيراست ًاهدف - وسلم وآله عليه الله صلى - للنبي كان كما - عنه في المضي - عنه الله –رضي بكر أبو يقرر أن ًامستغرب يكن لم ثم ومن .العالمية ،بنفسه - وسلم وآله عليه الله صلى - النبي وضعها التي اتيجيةراالست الخطة هذه خالد إلى الصديق بكر أبو رسالة – المثال سبيل على – نصت كما ،ونفذها فطورها في المسلمين بجيوش يلتحق بأن يأمره - المرجى إبن أوردها التي – الوليد بن ّإلي أحب ،عليك الله يفتحها المقدس بيت قرى من لقرية الله «فو :له ًالقائ ،الشام »اقرالع رساتيق من عظيم رستاق من خمس بعد جاء المقدس لبيت المسلمين للعرب األول الفتح فإن ،األمر وخالصة 6 /هجري 11 /األول ربيع 12( - وسلم وآله عليه الله صلى - النبي وفاة من سنوات الظروف هيأت التي واألحداث االستعدادات لتلكًاطبيعيًارتطو وكان ،)م 632 يونيو الخطوات األحداث تلك كانت فقد ،وبالفعل .المستقبلية األحداث لتوجيه المواتية المسلمين خلفاء أول وأدارها أطلقها التي الكبرى الحملة إلى الطريق في األولى ثاني يد على المقدس بيت بفتح وتوجت ،الشام في - عنه الله رضي – بكر أبو 16 عام الثانية – األولى جمادى في - عنه الله رضي – الخطاب بن عمر الخلفاء - والحديثة المتأخرة - المصادر تقدير على ًءوبنا .م 637 يوليو -يونيو / هجري 19 الصحابة من المنورة المدينة من عمر مع المقدس بيت إلى كبيرة أعداد وصلت في بالرغبة شعروا الصحابة منًاركبيًاعدد أن على التقدير هذا ويدل 20 .والتابعين -النبي خطة من األخير الفصل يشهدوا وأن ،المهم الحدث هذا منًاجزء يكونوا أن اءرإس رحلة كانت فإذا ،وباختصار .المقدس بيت لفتح - وسلم وآله عليه الله صلى للمسلمين الجذري التغيير نقطة تعد - وسلم وآله عليه الله صلى - محمد النبي تحول نقطة كان المقدس لبيت المسلمين للعرب األول الفتح فإن ،المقدس ولبيت .خاص بشكل المسلمين العرب تاريخ وفي ،عام بشكل التاريخ في فاصلة أسماء أنظر .ًادقيق ًارقم كونه من أكثر الصحابة عدد كثرة على يدل 4000 الرقم فإن ،التقدير هذا دقة عن ًاشكوك المؤلف لدى أن رغم 19 .267-260 :1973 ،العليمي الحنبلي الدين "مجير و ،)100 – 95 :1961 ،العارف (عارف في الصحابة هؤالء بعض .صحابته أحد رأوا ولكنهم - وسلم وآله عليه الله صلى - ًامحمد النبي يروا ولم ،الصحابة أعقب الذي األول الجيل هم " "التابعون 20 اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 48. التغيري بداية17 ثالثة على قامت والتي المقدس بيت لفتح الخطة تطوير من المسلمين تمكين في والشك .العسكري واإلعداد ،السياسي واإلعداد ،المعرفي اإلعداد :رئيسة أعمدة االستعدادات لتلك حتمية ونتيجة طبيعية وثمرة واقعية حقيقة كان التطور هذا أن المقدس بيت إقليم يعرفون اإلسالم قبل كانوا العرب أن من الرغم وعلى .واألحداث فإن ،فيه والناس بالتجار واتصالهم ،إليه المنتظمة أسفارهم خالل من تامة معرفة إذ .الحربية اضرلألغ اإلقليم هذا عن المزيد معرفة لهم هيأت قد األحداث هذه خارج فتوحاتهم حركات في اتباعها الواجب األساليب على التعرف في ساعدتهم في وهم والقرى المدن من المستقبلية احتياجاتهم وتأمين ،العربية الجزيرة شبه وضع تقييم في المسلمين األحداث هذه ساعدت كما .المقدس بيت إلى طريقهم .عام بشكل اإلقليم في والوضع ،خاص بشكل الحربية قوتهم وتحديد البيزنطيين على أخرى كخطوة ،وسطوتهم البيزنطيين هيبة على قضت األحداث هذه إن كما .بعدفيماهزيمتهمطريق مصر في مضطهدين كانوا الذين موسى قوم رفض ،الموقف هذا من النقيض وعلى تشتتهم إلى أدى مما ،المقدس وبيت المقدسة األرض لدخول تعليماته يتبعوا أن محاربة يخشون كانوا ،)26- 21:(المائدة في جاء وحسبما .ًاعام أربعين سيناء في هاهنا إنا فقاتال وربك أنت «فاذهب – السالم –عليه موسى النبي وأبلغوا ،عدوهم - محمد النبي مثل المنية - السالم عليه – موسى وافت فقد ذلك ومع .»قاعدون .المقدس بيت إلى الدخول من غايته يحقق أن قبل - وسلم وآله عليه الله صلى فعل كما ًاتمام ،المهمة وإنجاز القيادة تولى - السالم عليه – نون بن يوشع وتابع الله صلى - محمد النبي وفاة بعد – عنهما الله رضي -الخطاب بن وعمر بكر أبو .وسلم وآله عليه سلطة أعلى الوقت ذلك في كان الذي - بكر أبا إن القول يمكن ،الختام وفي عليه الله صلى - محمد النبي وفاة بعد مناسبات عدة في أظهر - ودينية سياسية المستقبلي اتجاهه ترسيخ على وحرصه ،والحاسم والواضح الجاد -موقفه وسلم وآله صلى - النبي لرؤية الكامل بفهمه ذلك تلخيص ويمكن .المقدس بيت نحو وإيصاله الذي الوحيد الشخص كان بكر أبا ولعل .المقدس لبيت - وسلم وآله عليه الله ونياته – وسلم وآله عليه الله صلى - النبي لخطة الدقيقة التفاصيل يعلم كان اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 49. المقدس بيت لفتح الله لرسول اتيجيةراإلست الخطة 16 وفاة بعد العربية الجزيرة في الجديد الوضع :هما مهمين عنصرين إلى أشاروا أبو يقتنع ولم .17 زيد بن أسامة سن وصغر - وسلم وآله عليه الله صلى - النبي تحدث بكر أبا أن الروايات وذكرت .بعثته إنفاذ على وأصر ،الموقف بذلك بكر .18 ًالقائ بحدة صحابته إلى الله صلى الله رسول أمر كما أسامة جيش ألنفذت ،بيده نفسي والذي ولو ،وسلم عليه الله صلى الله رسول به قضى قضاء أرد وال ،وسلم عليه .ألنفذته غيري القرى في يبق لم في الخطاب بن عمر بكر أبو أخبر فقد ،أسامة سن صغر لمسألة بالنسبة أما :وقال ،عمر بلحية وأخذ – ًاجالس وكان – بكر أبو وثب أن بعد عاصفة مواجهة وتأمرني ،وسلم عليه الله صلى الله رسول استعمله الخطاب؟ ابن يا أمك «ثكلتك أنه على يدل بكر أبي جانب من القوي امزااللت هذا فإن ،الواقع وفي .»أعزله أن .المقدس بيت لفتح – وسلم وآله عليه الله صلى - النبي بخطة تام علم على كان بكر أبو أنفذ ،ًايوم عشر باثني - وسلم وآله عليه الله صلى - وفاته فبعد ،وبالفعل آخر ببعث وتبعها ،هجري 11 العام من األول ربيع 24 في زيد بن أسامة بعث الرئيسة حمالته بكر أبو يجهز أن قبل ،سعيد بن خالد بقيادة هجري 13 العام في .المقدس بيت ذلك في بما الشام بالد لفتح الخالصة هذه ونتائج ،العملية والخطوات االستعدادات تلك مجمل فإن ،األمر وخالصة والسيما- األخرى إلى إحداهاوقادت،بعض علىبعضها بني التي المتالحقة األحداث حدثت التي الصلح وإتفاقيات ،هرقل إلى والرسالة ،الداري أوس بن تميم وقفية إلى أدت - المبكرة والمحاوالت الحربية والخطوات والتكتيكات ،تبوك غزوة أثناء - الرسول وكان .وسلم وآله عليه الله صلى -الرسول توفى عندما عمره من العشرين أو عشر الـثامنة في كان حارثة بن زيد بن أسامة 17 وآله عليه الله صلى -النبي مربية أيمن أم أمه وكانت ،كبيرة محبة مؤتة غزوة في قضى الذي ولوالده له يكن - وسلم وآله عليه الله صلى .وسلم .)36-34 :1997 ،العويسي الفتاح (عبد كتابه من المناقشات هذه بعض المؤلف اقتبس 18 اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 50. التغيري بداية15 من رأوه ما بعد والسيما ،األمر هذا مثل المسلمين بعض يقترح أن من يستغرب .المقدس بيت تجاه – وسلم وآله عليه الله صلى - النبي خطط في المضي كيفية حول الصحابة مع - للمسلمين خليفة أول - بكر أبو تشاور ولقد ولوضع ،الفتح لعملية اتيجيةراالست - وسلم وآله عليه الله صلى - النبي خطة تنفيذ صلى -النبي عن ًاهام ًابيان للصحابة قدم بكر أبا أن الواقدي روى وقد .لها مخطط - النبي خطة تنفيذ في سيمضي أنه فأخبرهم .إلقناعهم - وسلم وآله عليه الله :بنفسه ينجزها أن قبل توفي التي - وسلم وآله عليه الله صلى ،والسالم الصالة عليه محمد أمة وجعلكم ،باإلسالم فضلكم الله إن كان وسلم عليه الله صلى الله رسول أن واعلموا .ًاويقينًاإيمان ادكمزو أال .مالديه له واختار ،إليه الله فقبضه ،الشام إلى همته يصرف أن عول الله رسول فإن ،وأموالهم بأهلهم المسلمين أبطال أوجه أن عازم وإني ،الواقدي عمر بن (محمد موته قبل بذلك أنبأني وسلم عليه الله صلى .)5 :المحتسب مكتبة – تاريخ بدون اشرفعلىوهو-وسلموآلهعليهاللهصلى-النبيأننعلمأنكذلكًامستغربوليس بنأسامهبعثإنفاذبضرورةللمسلمينتعليماتهويعطياررباستميوصىكانالموت ،الحرجةاللحظاتتلكأثناءوفي.بوفاتهحتىأوالشديدبمرضهذلكيتأثر ّوأال،14 زيد على جلس حتى رأسه ًاعاصب وجعه في – وسلم وآله عليه الله صلى - النبي خرج »أسامهبعثاوأنفذ،الناس«أيها:مسجدهفيالمسلمينإلىحديثهًاموجهوقال،المنبر إنفاذ إلى والصارمة المشددة التعليمات هذه أدت وقد .15 )299 :1987 ،هشام (ابن انتقالولكن .بالجرف وعسكر بالجيش – عنه الله رضي – أسامه فخرج ،أسامه بعث .16 الجيشمسيرةإكمالأخراألعلىالرفيقإلى–وسلموآلهعليهاللهصلى-اللهرسول أبي مع جادة مناقشات في انخرطوا الصحابة بعض أن الروايات ذكرت وقد ،موقفهم وليدعموا .زيد بن أسامة بعث إكمال بعدم ونصحوه - عنه الله رضي -بكر .المعركة في نحبه قضي الذي مؤتة معركة قادة أحد ،حارثة بن زيد ابن كان زيد بن أسامة 14 .)96 :للنشر تاريخ بدون ،(البخاري ًاأيض وانظر 15 (.301-299 ،288 ،253 :1987 ،هشام (ابن انظر أسامة بعث عن المعلومات من لمزيد 16 اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org
- 51. المقدس بيت لفتح الله لرسول اتيجيةراإلست الخطة 14 من بالقرب هام اتيجيراست موقع ذات وهي ،(العقبة أيلة صاحب رؤبة بن يحنة الطريق في (كالهما وجربا آذرح أهل ومع ،)األحمر البحر على وميناء ،المقدس بيت البحر على (تقع ومقنة )معان مدينة من بالقرب آذرح وتقع ،الشام إلى التجاري الوليد بن وخالد ،المواقع أحد إلى المدلجي ززّجم بن علقمة أرسل كما .)األحمر الناحية من وحيوية للغاية مهمة 12االتفاقات هذه كانت وقد .الجندل دومة إلى فيما - عنه الله رضي – بكر أبي لحملة الطريق لتمهيد )المباشر (الدعم اللوجستية أيلة مدينة وبخاصة اتيجيةراالست مواقعها بسبب إنه وقيل .المقدس بيت لفتح بعد المقدس بيت إلى المنورة المدينة من القادم طريق في مهمة محطة تعد التي - واحتياجاتهم المسلمين لجيوش المحلية اإلمدادات االتفاقيات هذه أمنت فقد - عثامنه خليل ويقول .المقدس بيت فتح إلى بعد فيما طريقهم في الطعام من – وسلم وآله عليه الله صلى - النبي »«عزم على ًالدلي كانت االتفاقيات هذه إن (خليل »عنها اجعرت ال اتيجيةراست «خطة كانت كما ،»البيزنطية اضيراأل غزو «على “سياسة أن حقيقة إلى عثامنه يشير القول هذا يبرر وكي .)89-69 :0002 ،عثامنه صلى - محمد لرسالة العليا اتيجيةراالست أفرزته ًاواقعي ًارأم كانت اإلسالمي الفتح تبوك غزوة كانت وباختصار .)521 :0002 ،عثامنه (خليل »وسلم وآله عليه الله ويمكن .المقدس بيت لفتح الطريق على مهمة ومعركة ،النبوية الغزوات خاتمة .نتائجها في مكة لفتح ًارنظي كانت بأنها الجزم وسلم عليه الله صلى المصطفى وفاة بعد وآله عليه الله صلى - الرسول وفاة أعقبت التي والمناقشات األفكار إن كما وسلم وآله عليه الله صلى - النبي أن وهي ،وتدعمها المؤلف حجة توضح – وسلم إحدى ذكرت فلقد .المقدس بيت لفتح اتيجيةراست خطة حياته في رسم قد كان - األول ربيع 21 في - وسلم وآله عليه الله صلى - الرسول توفى عندما أنه الروايات ،المقدس بيت في دفنه في الصحابة بعض فكر م 236 يونيو 6 /هجري 11 عام ال فإنه ،الرواية هذه صحة من المؤلف تأكد عدم ورغم .13 األنبياء مدفن حيث . ًشامال ًادقيق ًاوبحث ًتحليال تحتاج االتفاقيات هذه بأن المؤلف ويعتقد .)69-59 :0002 ،عثامنه (خليل أنظر ،االتفاقيات هذه عن 12 ،بيروت ،الكاثوليكية (المطبعة الدول مختصر تاريخ عن كتابه في )هجري 656 عام (المتوفى العبري ابن عن ًنقال )2000 ،الرب أبو (هاني 13 .262ص ،)1890 اﻟﻤﻘﺪس ﻟﺒﻴﺖ اﻟﻤﻌﺮﻓﻲ ﻟﻠﻤﺸﺮوع اﻹﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﺔ اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ www.isravkfi..org