Dokumen tersebut membincangkan tentang perkembangan aqidah dalam kalangan sahabat, pada zaman Bani Ummaiyyah dan zaman akhir. Ia juga menyentuh tentang persoalan-persoalan aqidah yang muncul pada zaman tersebut serta golongan yang menimbulkan persoalan-persoalan tersebut seperti Jaham, Jabariah dan Muktazilah.

1. MARDHIAH BINTI MAHMAD
NURUL AIN SYAFIQAH BINTI SHAFIE

2. MAKSUD AQIDAH
• Aqidah ialah iman atau kepercayaaan
kepada Allah yang diikat oleh ucapan
dua kalimah syahadah
( (‫هللا‬ ‫رسول‬ ‫محمد‬ ‫ان‬ ‫واشهد‬ ‫هللا‬ ‫اال‬ ‫اله‬ ‫ال‬ ‫ان‬ ‫اشهد‬

5. • Para sahabat pada zaman Rasulullah SAW
menerima segala ajaran yang dibawa oleh
Rasulullah secara terus tanpa banyak
persoalan
• Sekiranya para sahabat menghadapi
sebarang masalah, mereka akan terus
merujuk kepada Rasulullah SAW
• Persoalan aqidah khasnya perkara yang
berkaitan dengan sifat 20 tidak timbul. Hal ini
kerana para sahabat dapat memahami
kandungan Al-quran dan Hadis secara
terperinci.

6. • Kepercayaan umat islam pada zaman
Rasulullah SAW amat kukuh dan teguh.
• Namun,ada diantara mereka memiliki tabiat
suka berfikir dan mendorong mereka
memikirkan zat-zat Allah
• Oleh itu, Rasulullah SAW telah menegah
mereka berbuat demikian
• Para sahabt tidak pernah berselisih faham
dalam perkara yang berkaitan dengan al-
Sifat,al-Asma’ al-Husna dan al-Af’al

7. AQIDAH PADA
AKHIR ZAMAN
SAHABAT

8. • Pada awal zaman khulafa’ al-Rasyidin masih
belum timbul persoalan-persoalan yang
berkaitan dengan tauhid. Oleh kerana islam
semakin berkembang, ulama telah
memecahkan dan membuat pengkajian
khusus terhadap ilmu Tauhid atau ilmu
Aqidah yang terpisah daripada ilmu lain
dengan sendirinya.

9. • Namun, pada masa zaman pemerintahan
khalifah yang ketiga, lantaran
berlaku pertelingkahan dan kekacauan politik
yang berakhir dengan terbunuhnya Uthman.
• Maka umat islam menjadi terpecah kepada
beberapa fahaman dan puak. Masing-masing
golongan dan fahaman itu
ingin mempertahankan fahaman mereka dan
pendirian mereka.
• Justeru itu, terbukalah ruang untuk
mentakwilkan nas al-Quran dan hadis, serta
timbullah periwayatan hadis palsu.

10. • Pada zaman akhir sahabat telah lahir
golongan yang telah cuba menta’wilkan
ayat-ayat al-quran.
• mereka cuba menimbulkan persoalan
syubahat dan telah mentasybihkan dan
mentajsimkan Allah. Golongan tersebut
adalah golongan sabi’iyyah.
• Golongan yang mentajsimkan Allah itu
bermula dengan Ja’d Ibn Darham dan
diikuti pula oleh Jaham Ibn Safwan dan
seterusnya aliran dan penentangan
tersebut diteruskan pula oleh
golongan Muktazilah.

11. AQIDAH PADA
ZAMAN BANI
UMAYYAH

12. • Setelah negara jajahan takluk islam mulai
meluas, telah terbuka luas untuk umat
islam memikirkan perkara yang berkaitan
aqidah.
• Jiwa orang yang baru memeluk islam masih
dipengaruhi oleh unsur agama mereka
sebelumnya,
• Untuk itu lahir segolongan umat islam yang
mulai memperkatakan masalah qadar,
antara mereka ialah :

13. a. Ma’bad al-Juhani,
beliau mengambil fahamannya itu daripada seorang
Iraq yang beragama nasrani yang murtad selepas
memeluk islam. Ma’bad telah dibunuh
kerana memberontak pada tahun 80 Hijrah.
b. Ghailan al-Dimasyqi.
Nama beliau ialah Abu Marwan Ghailan Ibn Muslim.
beliau mengikuti fahaman Ma’bad dalam masalah
qadar.
c. Ja’d Ibn Dirham
Beliau merupakan seorang guru kepada Marwan Ibn
Muhammad. Beliau berfahaman qadar dan
merupakan orang yang mula-mula mengatakan al-
Quran itu makhluk. Dia dibunuh oleh Khalid Ibn
Abdullah al-Qasri.

14. • Selepas daripada kemunculan 3 tokoh diatas lahir
pula golongan yang menafikan Qudrat dan Iradat
manusia. Golongan ini dipelopori oleh Jaham Ibn
Safwan.
• Beliau bertemu dengan Ja’d dan kemudiannya
menganut beberapa pendapat Ja’d. Selepas itu
beliau bersama-sama dengan Harith Ibn Syuraij
telah melancarkan pemberontakan terhadap Bani
Umaiyyah di Khurasan lalu beliau dapat ditawan
dan dibunuh.
• Golongan atau puak ini dikenali dengan
golongan Jabariah/puak jahmiyah, iaitu pengikut
Jaham Ibn Safwan. Antara lain juga, mereka dikenali
dengan puak Mu’aththilah kerana mereka
menafikan Sifat-Sifat Allah.

15. • Jaham juga berpendapat bahawa Allah itu tidak
bersifat kecuali dengan sifat Khaliq, Qadir dan
Fa’il sahaja.
• segala perbuatan manusia itu tidak ada kuasa
melakukan sesuatu, apa sahaja yang dilakukan
oleh manusia adalah dari Allah.
• Jaham berpendapat bahawa tidak harus sama
sekali disifatkan Allah dengan sifat yang boleh
disifatkan kepada manusia atau makhluk kerana
hal tersebut boleh menyebabkan Allah itu sama
atau menyerupai makhluk –Nya.
• Untuk itu Jaham menafikan Allah bersifat
dengan sifat ‘Alim, Murid dan Hayy.
• Apa yang boleh disifatkan kepada Allah ialah
Qadir, Maujud, Fa’il, Khaliq, Muhyi dan Mumit.

16. • Kerana semua sifat tersebut berkaitan
dengan sifat kemudiannya dikembangkan
oleh golongan Muktazilah.
• Mereka yang mengatakan al quran itu
qadim dan menafikan sifat allah
menggunakan kefahaman akal.
• Pada penghujung abad pertama hijrah
tersebar pula fahaman dan puak serta aliran
Khawarij.
• Mereka ini telah mengkafirkan orang yang
melakukan dosa besar.

17. • Pendapat tersebut telah disanggah oleh Hassan al-
Basri Iaitu orang yang melakukan dosa besar adalah
fasiq dan tidak kafir
• Wasil Ibn ‘Ata (anak murid Hassan) berpendapat
orang yang melakukan dosa besar berada diantara
dua martabat diikuti pula oleh ‘Amru Ibn ‘Ubaid.
• Lantaran mereka telah mengasingkan diri daripada
majlis gurunya, mereka dikenali sebagai Muktazilah.
• Sebagai rumusannya, pada zaman inilah dikatakan
zaman permulaan penyusunan kitab-kitab yang
berkaitan dengan ilmu Kalam atau Tauhid.

19. • Melahirkan individu yang bertakwa kepada
Allah
• Melahirkan seseorang individu yang
mempunyai akhlak yang cemerlang dan
terpuji
• Melahirkan individu yang bercita-cita tinggi
dan berjihad demi menyampaikan ajaran
Islam
• Menjadikan jiwa seseorang itu lebih tenang

20. MASYARAKAT ISLAM
• Membentuk perasaan ukhuwah yang
mendalam dalam kalangan umat Islam
• Mengarahkan masyarakat ke arah kehidupan
yang lebih positif
• Melahirkan masyarakat yang mempunyai
pendirian yang teguh dalam aqidah
• Masyarakat boleh membezakan sesuatu yang
hak dan batil