Samen werken aan preventie in het CJG Prof. dr. H. (Hein) Raat, hoogleraar jeugdgezondheidszorg, Erasmus universiteit, Rotterdam De transities hebben gevolgen voor gemeenten, professionals, ouders en kinderen. Hoe kan door effectieve samenwerking en het gebruik van E- Health preventieve zorg voor jeugd sterk worden neergezet door het CJG. CONGRES: Centra voor Jeugd en Gezin De verbindende kracht van het Centrum voor Jeugd en Gezin 26 september 2013 Galgenwaard, Utrecht Waarom dit congres? De Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s) zijn in alle gemeenten in Nederland sinds 2010 het zenuwcentrum van de preventieve zorg voor kinderen en jongeren. Ondersteuning en begeleiding van 0 tot 19 jarigenen hun ouders wordt in elke gemeente aangeboden vanuit het CJG. De meeste CJG’s staan nu als een huis. De kracht van het CJG is de samenwerking tussen de preventieve jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg, het onderwijs en voorschoolse voorzieningen, de huisarts, de jeugd GGZ en tweedelijnszorg in de wijk, het dorp en de stad. Deze samenwerking kan nog beter nu door het transitieplan preventie én zorg onder regie van de gemeenten gaat vallen. Het transitie plan is klaar en gemeenten en rijksoverheid maken zich op voor een grote stelselherziening in 2015. De inrichting van de CJG’s met haar nieuwe taken en nieuwe financieringsvorm zal om een andere werkwijze vragen van de jeugdverpleegkundige, de maatschappelijk werker, de pedagoog, de psycholoog, de jeugdarts en de assistent. Daarom organiseren het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), het Nederlands Jeugd Instituut (NJI),en het Julius Centrum UMC Utrecht het vierde landelijk CJG congres in Utrecht op 26 september 2013. Dit jaar zijn er vier plenaire sprekers die allen vanuit de “één kind, één gezin en één regisseur gedachte” de grote veranderingen van de komende jaren zullen toelichten Daarnaast zullen er workshops zijn van innovatoren en onderzoekers uit het veld in twee series van zes. Het bruist overal in Nederland van het enthousiasme en vernieuwende initiatieven om preventie, toeleiding en zorgtoewijzing te versterken vanuit de centra voor jeugd en gezin in de wijk of het dorp. De congrescommissie bestaande uit Marga Beckers (NCJ), Inge Anthonijsz (NJi), Guus Schrijvers, Bert Prinsen onder voorzitterschap van Elly de Leeuw (Julius Centrum) komt ook dit jaar met een gevarieerd programma van plenaire sprekers en workshops. Onder leiding van dagvoorzitter Ferdinand Strijthagen, sinds de oprichting in 2010 directeur van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), het innovatie- en kenniscentrum voor de jeugdgezondheidszorg.

1. 4e Congres Centrum voor Jeugd en Gezin – De verbindende kracht
van het Centrum voor Jeugd en Gezin
Samen werken aan preventie in
het CJG
Prof. dr. Hein Raat, arts voor maatschappij en gezondheid
h.raat@erasmusmc.nl
Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg
Utrecht, 26 september 2013

2. b. E-health
c. Predictie

3. WAAROM PREVENTIE
IN HET
CENTRUM VOOR
JEUGD EN GEZIN?

4. Kruizinga Jansen Raat ea PLoSONE 2012:e38762
A. Psychosociale problemen op jonge leeftijd

5. WRR, Uitval overbelaste jongeren, 2009
Mieloo Raat Jansen ea, PLoSONE 2012:e36805
%
%
%
%
B. Psychosociale problemen op school leeftijd, en jong
volwassenheid

6. C. Sociale verschillen, leefstijlen, overgewicht
van Rossem, 2011
0
5
10
15
20
25
30
35
Low Middle High
Maternal educational level
PercentageofchildrenexceedingAAP
guidelines(<2hrs/day)
Dutch
Mediterranean
Caribbean
P<0.05;
n=3479
Wijtzes e.a., 2012
% 4-jarigen ‘Langer dan 2 uur per dag TV’, Opleiding en Etn. moeder
PLoS ONE 6(11): e27608

7. D. Vroege problemen blijven voortbestaan
N ENGL J MED 1997; 337:869-873
Kans (OR) op obesitas als jong volwassene
DSM-IV psychiatrische afwijkingen als volwassene
J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 2002, 41(2):182–189
Br. Med. J. 2001,322, 949–953
Barker hypothese:
‘Early origin’ van
hart- en vaatziekten

8. Preventie in het tijdperk van armoede, ondervoeding,
slechte hygiene, infectieziekten en (arbeids)ongevallen
1875 – 1950
Preventie na vaccinaties en invoeren van leerplicht,
sociale woningbouw, en uitgebreid sociaal stelsel
1950 – 1980
‘Nieuwe multidisciplinaire zorg’1980 – 2010
Epidemie van sedentair gedrag en overgewicht
Epidemie van ongevallen en onveiligheid
Epidemie van angst, depressie, gedragsproblemen
Epidemie van opvoedingsonzekerheid
Epidemie van sociale gezondheidsverschillen
… … … schotten in de zorg
21e eeuw
Waar staan we? ‘Epidemiologische transities’

9. Preventie, wat is dat? ‘ZonMw-definities’
 Universele preventie
 Vermindert de kans op risicofactoren of ziekte bij de algemene bevolking
 Selectieve preventie
 Bevordert de gezondheid bij (hoog) risicogroepen en leidt eventueel naar
zorg
 Geïndiceerde preventie
 Vermindert het ontstaan van ziekten bij mensen die risicofactoren
vertonen
 Zorggerelateerde preventie
 Ondersteunt mensen met gezondheidsproblemen bij zelfredzaamheid,
vermindert de ziektelast en probeert ‘erger’ te voorkomen
Bron: Preventie door de thuiszorg. Actiz/ZonMw

10. Preventie, wat is dat?
Basispakket jeugdgezondheidszorg: focus op universele preventie
Nieuwe jeugdwet: focus op selectieve preventie (maar ook geïndiceerde en zorg
gerelateerde preventie)
Figuur komt uit: Preventie door de thuiszorg. Actiz/ZonMw

11. Preventie, wie doet dat?
 Curatieve zorg: initieerde de publieke preventieve zorg (public health)
 Child public health is Jeugdgezondheidszorg
 Op de ‘to do list’ van het NCJ: nieuwe Basistakenpakket JGZ
 Toekomstvoorspelling: preventieve zorg verschuift (terug) naar (curatieve) zorg
 In de gezondheidszorg
 In het jeugdveld

12. Preventie, tussen disciplines en ‘lijnen’ door
 Anticiperende zorg en integrale zorgpaden
 Populatie gerichte zorg (i.p.v. kind/gezin met problemen)
 Zo vroeg en zo licht mogelijke hulp, dicht bij huis
 Een zorgpad is ‘anticiperende zorg’ in een passend tijdbestek, vastgesteld
en uitgevoerd door een multidisciplinair team, op basis van lokale
afspraken en bewezen effectieve interventies, in samenspraak met kind
en gezin

13. Preventie paradox
 Meerderheid van de ‘problematiek’ zit in de groep met een laag of middelhoog
risico
 Voorbeeld ‘Syndroom van Down’
 Betekenis voor preventiebeleid: Een kleine vermindering van het risico in de
gehele bevolking levert meer op dan een aanpak alleen gericht op de subgroep
met een hoog risico
 Voorbeeld ‘alcohol problematiek’
 Figuur:
 © Tufts University
"Sick individuals and sick populations",
G. Rose, Int J Epidem 1985;
vol. 14, no. 1: pp. 32-38.

14. Preventie, ‘gesetteld’ als onderdeel van de publieke gezondheidszorg
Jeugdgezondheidszorg
Gezondheidsbescherming
Gezondheidsbevordering
Primaire preventie
Secundaire preventie
Public health
(publieke gezondheidszorg)

15. Verbreding van preventie naar het CJG in het nieuwe stelsel
Jeugdgezondheidszorg
Gezondheidsbescherming
Gezondheidsbevordering
Primaire preventie
Secundaire preventie
Public health
(publieke gezondheidszorg)
Stelselwijziging jeugd
Jeugdhulp:
1. Meer preventie en vroege hulp
2. Eigen kracht van jeugdigen en ouders
3. Minder medicalisering
4. Integrale aanpak en hulp-op-maat

16. Hoe preventie organiseren in en vanuit het CJG
 Integratie van invalshoeken
 Zorg (gezondheid, sociale zorg), Onderwijs, Inkomen, Wonen
 Aansluiting van CJG op 0e, 1e, en 2e lijn; binnen en buiten het jeugdveld
 Ketensamenwerking en integrale zorgpaden
 Multidisciplinaire samenwerking
 Generalistische en specialistische professionals
 Driehoek van lokaal gezondheidsbeleid (Academische werkplaatsen)
 Praktijk
 Beleid
 Onderzoek en onderwijs

17. CJG: model voor preventie én zorg
Monitoren Actie
Kind &
ouders
(Basisdataset)
Preventie
Voorlichting
Begeleiding
Integrale zorgpaden
Populatie
School, buurt, stad, regio
Trends
Nieuwe gevaren
Sociale innovatie
Acieve buurt
Gezonde school
Inclusieve stad
Integraal beleid

18. Gebruik van ICT om preventieve aanpak te ondersteunen
Digitaal dossier JGZ & CJG-informatiesysteem
1. ICT: Monitoring en vroegsignalering via digitale vragenlijsten
(opvoeding, functioneren, gezondheid en welzijn)
2. ICT: E-health4Uth (digitale preventie en advies op maat)
3. ICT: Predictie van risico’s in de toekomst (i.p.v. problemen op dit
moment)

19. 1. Computer-adaptive testing: alleen relevante vragen
Stap 1. > 100 meetinstrumenten met 1860 vragen
Stap 2. Evaluatie en redactie  247 vragen voor één domein
Stap 3. Lange en korte vragenlijst, en … vragenlijst-op-maat (via internet)
0 50 100
Bank met alle vragen over lichamelijk functioneren
vraag
1
Vraag
2
Vraag
3
vraag
4
vraag
5
vraag
6
vraag
7
vraag
8
vraag
9
vraag
n
Ik kon zelf uit bed komen
Ik kon van de grond overeind komen
Ik kon fietsen
Ik kon 5 km hardlopen

20. ‘Op-maat’enpersoonlijk
Complexiteit van meten, beslissen en adviseren
Massa media campagne
Folder voor doelgroep
E-health4Uth
Consult bij arts/verpleegkundige
2. E-health4Uth
Digitale preventie en advies op maat
Voorlichting-op-maat
Kennis

21. 3.a Triage en risicotaxatie: spaart levens en is efficiënt
START:
Geen hulp mogelijk
Transport en hulp met spoed
Transport en hulp kan wachten
Geen hulp nodig
Bij
rampen
Militaire
geneeskunde
Elke triage
spaart levens
‘Manchester Triage Systeem’
Wachttijd met 5 kleuren
voor urgentie
Bij (telefonische)
aanmelding
Jeugdgezondheidszorg
Doktersassistent triage
bij PGO 5 jaar
Nieuw: Consultatiebureau
triage baby 6-11 maanden

22. 3.b Van triage naar ‘beslissing’
Predictiemodellen kunnen beslissingen ondersteunen
Benut longitudinale gegevens van
patiënten, ouders, kinderen
a. Ontwikkel predictiemodel
b. Valideer model
c. Implementeer model
Janssen, Vergouwe e.a. JCE 2008,76-86

23. 3.c Eerste voorbeeld op CJG
Predictiemodel voor toekomstige problemen i.p.v. vandaag
Gebruik onze data voor het ontwikkelen van predictiemodellen
Caudri, Wijga e.a. Allergy Clin Immunol. 2009;124:903
Consultatiebureau:
Kind met piepende ademhaling.
Kans op later astma?

24. Discussie en conclusie
 Preventie nu net zo nodig als vroeger
 Problemen op vroege leeftijd voorkomen, bespaart later
 Preventie heeft veel gezichten: van beleid en infrastructuur tot kind en gezin
 Let op de preventie paradox
 Preventie als ‘anticiperende zorg’
 Dus eigendom van de gehele zorg (niet alleen de public health/JGZ)
 Dus zorg wordt populatie gericht
 Multidisciplinaire (preventieve) zorg op basis van lokale afspraken
 Integrale zorgpaden, in samenspraak met kind en gezin
 Gebruik ICT mogelijkheden bij zorginnovatie
 Gericht op de toekomst (predictie)