πρωινό και αξία

1. Με την επιµέλεια του Πανελληνίου Συλλόγου ∆ιαιτολόγων – ∆ιατροφολόγων
Το καλό πρωινό δίνει ... µυαλό στον µαθητή
Ίσως η πιο σηµαντική συνήθεια διατροφής που πρέπει να αποκτήσει ένα παιδί για
όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι η λήψη πλήρους πρωινού γεύµατος. Στη χώρα
µας, ενώ µεγάλο ποσοστό των παιδιών παίρνει πρωινό πριν φύγει για το σχολείο,
παρατηρούµε ότι σηµαντικό ποσοστό των παιδιών αυτών πίνει πλέον µόνο ένα γάλα
ή προσλαµβάνει και κάποιο άλλο υδατανθρακούχο τρόφιµο, το οποίο όµως συνήθως
δεν είναι δηµητριακά πρωινού, γεγονός που κρίνεται αρνητικά από έρευνες που
έγιναν στο εξωτερικό. Ακόµη λιγότερα παιδιά παίρνουν φρούτα ή φρέσκο χυµό
φρούτων ή αυγό στο πρωινό τους. Σε µία σχετική έρευνα που έγινε στην Ισπανία τα
ελληνικά στοιχεία επιβεβαιώθηκαν σε µεγαλύτερο δείγµα, ενώ πρόσφατα
αποτελέσµατα µελέτης του Πανεπιστηµίου της Κρήτης επαναβεβαίωσαν τις
προηγούµενες αναφορές.
Επιπλέον, στο δείγµα των παιδιών της Κρήτης, εκείνα που δεν παίρνουν συνήθως
πρωινό έχουν 3 κιλά περίπου µεγαλύτερο βάρος από παιδιά ανάλογης ηλικίας που
παίρνουν πρωινό, παρόλο που αυτά έχουν µεγαλύτερη πρόσληψη χοληστερόλης και
κορεσµένου λίπους. Oι διαιτητικές συνήθειες των παιδιών αυτών είναι χειρότερες σε
σύγκριση µε εκείνα τα παιδιά που παίρνουν πρωινό πριν φύγουν για το σχολείο.
Συγκεκριµένα, παρατηρούµε ότι σε επίπεδο τροφίµων τα παιδιά της δεύτερης στήλης
(µη λήψη πρωινού) πίνουν λιγότερο γάλα και περισσότερα αναψυκτικά, τρώνε
περισσότερο κόκκινο κρέας και γλυκά, ενώ καταναλώνουν λιγότερα αυγά,
δηµητριακά και λαχανικά. Αυτό φαίνεται και σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών, όσο
αφορά τις διαιτητικές ίνες ενώ, περιέργως, δεν υπάρχουν τόσο σηµαντικές διαφορές
στα υπόλοιπα θρεπτικά συστατικά.
Συνεπώς, τα παιδιά θα πρέπει να ξυπνούν νωρίτερα και να παίρνουν ένα καλό
πρωινό χωρίς να βιάζονται, ή ακόµα και να µάθουν να το προετοιµάζουν µόνα τους.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά τα οποία δεν τρώνε πρωινό έχουν χειρότερη
επίδοση στις εργασίες που απαιτούν συγκέντρωση και εγρήγορση, µοιάζουν πολλές
φορές πιο κουρασµένα και νωχελικά. Ακόµα και στα παιδιά που τρώνε πρωινό,
φαίνεται ότι µειώνεται η επίδοσή τους προς το µεσηµέρι.
Ένας κύριος λόγος για τη µειωµένη απόδοση στο σχολείο όταν το παιδί δεν παίρνει
πρωινό είναι η µείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίµα. Ένα παιδί 10 ετών πρέπει

2. να προσλαµβάνει τροφή περίπου κάθε 4 ώρες για να διατηρεί τα επίπεδα γλυκόζης
τόσο υψηλά ώστε να τροφοδοτείται ικανοποιητικά ο εγκέφαλος και το νευρικό
σύστηµα. Ο εγκέφαλος του παιδιού έχει το µέγεθος του ενήλικα, αλλά το ήπαρ του
είναι ακόµα µικρό και το εναποθηκευµένο εκεί γλυκογόνο µπορεί να ικανοποιήσει τις
ανάγκες σε γλυκόζη µόνο για 4 ώρες. Πολλοί δάσκαλοι που είναι ενήµεροι αυτού του
προβλήµατος απαιτούν τη χορήγηση δεκατιανού. Είναι φανερό ότι εάν το παιδί δεν
πήρε ούτε πρωινό η συγκέντρωσή του κατά τη διάρκεια όλου του πρωινού µπορεί να
είναι µειωµένη. Βέβαια για να βελτιωθεί η απόδοση του παιδιού στο σχολείο δεν
φθάνουν µόνο οι προϋποθέσεις που δηµιουργούνται από ένα καλό πρωινό, όπως η
βελτίωση της µνήµης ή η ενεργή συµµετοχή του µαθητή στη διδασκαλία, αλλά
απαιτείται και η κατάλληλη οργάνωση του σχολείου και του προγράµµατος
διδασκαλίας.
Ένα ισορροπηµένο πρωινό πρέπει να περιλαµβάνει ποικιλία τροφίµων, τα οποία να
προσφέρουν πρωτεΐνες, λίπη, υδατάνθρακες και βέβαια φυτικές ίνες. Ορισµένες
καλές ιδέες για πρωινό θα µπορούσε να ήταν:
• 1 φλιτζάνι γάλα µε δηµητριακά πρωινού και 1 φρούτο,
• 1 αβγό, 1-2 φέτες ψωµί, λίγο τυρί και 1 φρούτο,
• 1 φλιτζάνι γάλα, 1 κοµµάτι κέικ και 1 φρούτο,
• 1 φλιτζάνι γάλα, 1-2 φέτες ψωµί µε λίγο βούτυρο και µέλι και 1 φρούτο ή χυµός,
• 1 γιαούρτι µε δηµητριακά πρωινού και 1-2 φρούτα,
• 1 τοστ (ψωµί, ζαµπόν, τυρί) και 1 φρούτο ή χυµός, κά.
Να σηµειωθεί ότι οι ποσότητες που αναφέρονται είναι ενδεικτικές και
προσαρµόζονται ανάλογα µε το ρυθµό ανάπτυξης και την όρεξη του παιδιού.
Το παιδί που δεν έχει συνηθίσει να προσλαµβάνει πρωινό, είναι ίσως δύσκολο να
µάθει κατευθείαν να καταναλώνει κάποιο από τα παραπάνω. Μεγάλη σηµασία έχει το
παράδειγµα των γονέων καθώς και η σταδιακή εισαγωγή τροφίµων στο πρωινό: στην
αρχή µόνο ένα ποτήρι γάλα, µετά και 1 φέτα ψωµί µε λίγο µαργαρίνη και µέλι, και στο
τέλος το φρούτο ή τον φυσικό χυµό φρούτου. Επίσης, θα µπορούσε, µέχρι το παιδί
να συνηθίσει το πρωινό να ενισχυθεί λίγο το δεκατιανό γεύµα (πρόγευµα).
Επειδή ο λαός µας λέει ότι «Η καλή µέρα από το πρωί φαίνεται» καλό θα ήταν οι
δάσκαλοι µε τους µαθητές τους να εφαρµόσουν ένα Πρόγραµµα Αγωγής Υγείας µε
θέµα τη σηµασία του σωστού πρωινού. Αυτό θα γίνει µέσα στην τάξη, κατά τη
διάρκεια των µαθηµάτων, διαθεµατικά, βιωµατικά και οι µαθητές µέσα από την

3. ενεργητική µάθηση, οµαδοσυνεργατικά θα ανακαλύψουν τη σηµασία ενός σωστού
πρωινού και θα το γευτούν παράλληλα στην τάξη.
Μια µικρή έρευνα µε ερωτηµατολόγιο για το πρωινό που τρώνε τα παιδιά στο σπίτι
θα µπορούσε να είναι η απαρχή ενός τέτοιου προγράµµατος. Η καταγραφή, η
συλλογή δεδοµένων, η παρουσίασή τους µε στατιστικούς πίνακες, η επεξεργασία
τους, η εξαγωγή συµπερασµάτων καθιστά τους ίδιους τους µαθητές ερευνητές µέσα
από τα δικά τους βιώµατα.
Ένα δεύτερο βήµα είναι η γνωριµία µε τις οµάδες των τροφίµων µέσα από
παιγνιώδεις δραστηριότητες που θα βοηθήσουν τους µαθητές και µαθήτριες να
εντρυφήσουν στη διατροφική αγωγή καθώς και να κατακτήσουν σηµαντικές για την
υγεία τους γνώσεις. Οι γνώσεις όµως από µόνες τους δεν φτάνουν.
Μια σειρά ειδικών δραστηριοτήτων θα αναπτύξουν συγκεκριµένες νοηµοσύνες τους
µαθητή και θα τον βοηθήσουν πέρα από τις γνώσεις να κατακτήσεις δεξιότητες και να
τροποποιήσει τη λανθασµένη συµπεριφορά ή να ενισχύσει τη σωστή. Η γλωσσική
νοηµοσύνη, η λογικοµαθηµατική, η χωρική, η κιναισθητική, η µουσική, η
ενδοπροσωπική, η διαπροσωπική, η νατουραλιστική µπορούν να επιτευχθούν µέσα
από:
• γλωσσικά παιχνίδια,
• ποίηση,
• λογοτεχνία,
• διαδικασίες επαγωγικών, αναγωγικών και αναλυτικών συλλογισµών,
• εννοιολογικούς χάρτες και τρισδιάστατα µοντέλα,
• χορευτικό-θεατρικές παραστάσεις και δραµατοποιήσεις,
• χορωδιακές εκδηλώσεις και εκµάθηση ρυθµικών τραγουδιών,
• καταστάσεις που ενισχύουν το αυτο-συναίσθηµα, την αυτο-ρυθµιζόµενη
µάθηση και τον αυτο-έλεγχο,
• οµαδοσυνεργατική διδασκαλία και τέλος
• ταξινοµικές δραστηριότητες.
Και για να κλείσουµε ευχάριστα ένα ποιηµατάκι φτιαγµένο από τα ίδια τα παιδιά θα
µας κάνει και εµάς τους γονείς να θυµόµαστε:
«Το πρωί , όταν ξυπνώ,
τρώω πάντα πρωινό
γάλα, γιαούρτι ή αυγό,

4. ψωµί και δηµητριακό,
για να πάω στο σχολείο
και να ‘µαι γεµάτος µπρίο».
Γρηγόρης Ρίσβας
∆ιαιτολόγος – ∆ιατροφολόγος
Μέλος ∆.Σ. Πανελληνίου Συλλόγου ∆ιαιτολόγων – ∆ιατροφολόγων
Νίκος Ευσταθίου
Υπεύθυνος Αγωγής Υγείας Α’ ∆ιεύθυνσης Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Αθηνών
Αντιπρόεδρος Πανελληνίου Συλλόγου Εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας
Νατάσσα Ορφανοπούλου
Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας ∆ιεύθυνσης Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Ανατολικής
Αττικής