10 oligopoly

Copyright©2004 South-Western
1111Олигополь

Copyright © 2004 South-Western
Монополь болон төгс өрсөлдөөнт
зах зээлийн хооронд
• Төгс бус өрсөлдөөнт зах зээл нь зах зээлийн
бүтцээс хамаарах ба төгс өрсөлдөөнт зах
зээл болон цэвэр монополь зах зээлийн
хооронд оршино.

• Төгс бус өрсөлдөөнт зах зээл нь
өрсөлдөөнт пүүсүүдээс бүрдэх боловч
үнийг тогтоогчид байдаг тул тийм ч их
өрсөлдөөд байдаггүй.

• ТБӨЗЗ-ийн хэлбэрүүд
• Олигополь
• Цөөн пүүсүүд байх ба ижил болон ялгаатай
бүтээгдэхүүн санал болгодог.
• Монопольт өрсөлдөөн
• Олон пүүс байх ба ижил төрлийн бүтээгдэхүүн
борлуулдаг.

Зураг 1 Зах зээлийн бүтцийн дөрвөн төрөл
• Худаг
• Кабль Тв
Монополь
• Роман
• Кино
Монопольт
өрсөлдөөн
•Теннисний
бөмбөг
• Түүхий нефть
Олигополь
Пүүсийн тоо?
Төгс
• Улаан буудай
• Сүү
өрсөлдөөн
Барааны төрөл?
Ижил
бараа
Ялгаатай
бараа
Ганц
пүүс
Цөөн
пүүс
Олон
пүүс

Цөөн борлуулагчтай зах зээл
• Цөөн борлуулагчтай тул олигополийн
үндсэн онцлог нь хамтын ажиллагаа болон
хувийн сонирхлын хооронд байгаа явдал
юм.

Цөөн борлуулагчтай зах зээл
• Олигополь зах зээлийн онцлог шинжүүд
• Цөөн борлуулагчид ижил болон ялгаатай
бүтээгдэхүүнүүд санал болгодог.
• Харилцан холбоотой пүүсүүд оршдог.
• Хамтарч ажиллах замаар монополь шинжтэй
болж цөөн тооны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж
ахиу зардлаасаа дээгүүр үнээр борлуулж
чаддаг

Дуаполийн жишээ
• Дуаполь нь зөвхөн 2 гишүүнтэй олигополь
юм. Энэ нь олигополийн хамгийн энгийн
төрөл юм.

Хүснэгт 1 Усны эрэлтийн хуваарь

• Үнэ ба нийлүүлэлт
• Төгс өрсөлдөөнт зах зээлд усны үнэ нь ахиу
зардал тэгтэй тэнцэх түвшинд тогтоогддог:
• P = MC = $0
• Q = 120 gallons
• Монополь зах зээлд үнэ болон тоо хэмжээ нь
нийт ашиг хамгийн их байх түвшинд
тодорхойлогддог:
• P = $60
• Q = 60 gallons

• Үнэ ба нийлүүлэлт
• Усны нийгмийн үр ашигт хэмжээ нь 12 галлон
боловч монополь пүүс ердөө 60 галлон ус
үйлдвэрлэнэ.
• Иймээс дуаполь пүүсээс ямар хэмжээний
бүтээгдэхүүн хүлээж болох вэ?

Өрсөлдөөн, Монополь, ба Картель
• Дуаполь пүүс монопольтой ижил
үйлдвэрлэж болох юм.
• Хуйвалдаан
• Зах зээл дээрх пүүсүүдийн хоорондох
бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ болон үнэ тогтоох
талаарх гэрээ юм.
• Картель
• Пүүсүүдийн нэгдэл үйлдэл.

Өрсөлдөөн, Монополь ба Картель
• Хэдийгээр олигополиуд картель хэлбэрээр
нэгдэж монополийн ашгийг олохыг хүсдэг
боловч энэ нь үргэлж боломжтой
байдаггүй. Монополийн эсрэг хуулиуд нь
олигополиуд гэрээ хийхэд саад болдог
улсын бодлогын үндэс юм.

Олигополийн тэнцвэр
• Нэшийн тэнцвэр нь эдийн засгийн
оролцогчид тус бүртээ хамгийн сайн
сонголт хийх замаар нэг нэгэндээ харилцан
үйлчлэлцэж буй нөхцөл байдал юм.

• Олигополь пүүсүүд тус тусдаа ашгийг
хамгийн их байлгах үйлдвэрлэлийн сонгох
үед тэд монополийн үйлдвэрлэлийн
түвшнээс илүү их, өрсөлдөөнт пүүсүүдээс
бага бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг.

• Олигополийн үнэ нь монополийн үнээс
бага байдаг боловч өрсөлдөөнт зах зээлийн
үнээс өндөр байдаг (Ахиуц зардалтай
тэнцэх үед).

• Хураангуй
• Олигополь пүүсүүдийн хувийн ашиг
сонирхлыг зорилтоо болгосон боломжит гарц:
• Нийт гарц нь монополийн бүтээгдэхүүнээс их
өрсөлдөөнт пүүсийн тоо хэмжээнээс бага байна.
• Зах зээлийн үнэ нь монополийн үнээс бага,
өрсөлдөөнт зах зээлийн үнээс их байна.
• Нийт ашиг нь монополийн ашгаас бага байна.

Олигополийн хэмжээ нь зах зээлийн
гарцад хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
• Борлуулагчдын тоо өсөх нь үнэ болон тоо
хэмжээнд хэрхэн нөлөөлдөг вэ:
• Гарцын нөлөө: Үнэ ахиуц зардлаас дээгүүр үед
илүү ихийг борлуулах нь ашгийг нэмэгдүүлнэ.
• Үнийн нөлөө: Үйлдвэрлэлийг өсгөх нь үнэ
болон ашгийн хэмжээг бууруулдаг.

Олигополийн хэмжээ нь зах зээлийн
гарцад хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
• Олигополь зах зээл дэх борлуулагчдын тоо
ихээр нэмэгдэхэд олигополь зах зээл нь
өрсөлдөөнт зах зээлийн адил болдог.
• Үнэ ахиуц зардалд дөхөхөд бүтээгдэхүүний
тоо хэмжээ нийгмийн үр ашигт түвшинд
дөхдөг.

Тоглоомын онол ба хамтын
ажиллагааны эдийн засаг
• Тоглоомын онол нь хүмүүс стратегийн
байрлалд хэрхэн ханддаг талаар судалдаг
ухаан юм.
• Стратегийн шийдвэрүүд нь хүмүүс ямар
нэг үйл явдлын талаар шийдвэр гаргахад
бусад хүмүүс тэр үйл явцад хэрхэн хариу
үйлдэл үзүүлэхийг хэлнэ.

Тоглоомын онол ба хамтын
ажиллагааны эдийн засаг
• Учир нь олигополь зах зээл дэх пүүсүүдийн
тоо цөөн тул пүүс бүр стратегийн үйл
ажиллагаа явуулдаг.
• Пүүс бүр тэдгээрийн ашиг зөвхөн хэр их
үйлдвэрлэж байгаагаас нь хамаарахгүй мөн
бусад пүүсүүд хэчнээнийг үйлдвэрлэж
байгаагаас хамаарахыг мэддэг.

Шоронгийн хоригдлын Диллема
• Шоронгийн хоригдлын диллета нь хамтын
ажиллагааны талаарх гүн ойлголтыг
харуулдаг.
• Хувь хүмүүс болон пүүсүүд хамтран
ажиллах нь илүү ашигтай байсан ч
үргэлж бусадтайгаа хамтарч ажиллаад
байдаггүй.

Шоронгийн хоригдлын Диллема
• Шоронгийн хоригдлын диллема нь 2
шоронгийн хоригдол харилцан ашигтай
хамтран ажиллах нь төвөгтэй болохыг
харуулдаг тоглоом юм.

Зураг 2 Шоронгийн хоригдлын Диллема
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Боннигийн шийдвэр
Хэргээ
хүлээх
Хэргээ хүлээх
Бонни 8 жил авна
Клайд 8 жил авна
Клайд чөлөөлөгдөнө
Бонни чөлөөлөгдөнө
Чимээгүй үлдэх
Чимээгүй
үлдэх
Клайдын
шийдвэр

Шоронгийн хоригдлын диллема
• Ноёлох стратеги гэдэг нь бусад тоглогчид
ямар стратеги сонгохоос үл шалтгаалан
ашиглах боломжтой хамгийн сайн стратеги
юм.

Шоронгийн хоригдлын диллема
• Хамтран ажиллах нь хувь тоглогчийн ашиг
сонирхлын хувьд хамгийн сайн сонголт
биш тул хамтрах нь хэцүү байдаг.

Зураг 3 Олигополь тоглооом
Иракийн
шийдвэр
High
Production
High Production
Ирак $40 тэрбум
хожно
Иран $40 тэрбум
хожно
хожно
Иран $60 тэрбум
хожно
хожно
хожно
хожно
хожно
Low Production
Low
Production
Ираний
шийдвэр

Олигополиуд шоронгийн диллема загварт
• Олигополь пүүсийн хувийн сонирхол нь
бусадтай хамтарч бага үйлдвэрлэл, өндөр
үнэ, монополийн ашиг олох явдлыг
төвөгтэй болгодог.

Зураг 4 Зэвсэгт тоглоом
АНУ-ын шийдвэр (U.S.)
Arm
Arm
АНУ-д эрсдэлтэй
ОХУ-д эрсдэлтэй
АНУ-д эрсдэлтэй ба
сул дорой байна
ОХУ аюулгүй ба
хүчирхэг байна
АНУ аюулгүй ба
хүчирхэг
ОХУ-д эрсдэлтэй ба
сул дорой байна
АНУ аюулгүй
ОХУ аюулгүй
Disarm
Disarm
ОХУ-ын
шийдвэр
(USSR)

Зураг 5 Сурталчилгаа хийх тоглоом
Marlboro’ s Decision
Advertise
Advertise
Marlboro gets $3
billion profit
Camel gets $3
billion profit
Camel gets $5
billion profit
Marlboro gets $2
billion profit
Camel gets $2
billion profit
Marlboro gets $5
billion profit
Camel gets $4
billion profit
Marlboro gets $4
billion profit
Don’t Advertise
Don’t
Advertise
Camel’s
Decision

Зураг 6 Нийгмийн баялгийн тоглоом
Exxon-ы шийдвэр
Хоёр худаг
өрөмдөх
Хоёр худаг өрөмдөх
Exxon $4 сая
ашиг олно
Texaco $4 сая
ашиг олно
Texaco $6 сая
ашиг олно
Exxon $3 сая
ашиг олно
Texaco $3 сая
ашиг олно
Exxon $6 сая
ашиг олно
Texaco $5 сая
ашиг олно
Exxon $5 сая
ашиг олно
Нэг худаг өрөмдөх
Нэг худаг
өрөмдөх
Texaco-ын
шийдвэр

Хүмүүс яагаад заримдаа хамтардаг вэ?
• Пүүсүүд ирээдүйн орлогодоо анхаарч нэг
удаагийн ашиг олох хуурах тоглоомноос
илүү дахин давтагдах тоглоомонд нэгддэг.

Зураг 7 Jack ба Jill-ийн олигополь тоглоом
Jack’s Decision
Sell 40
Gallons
Sell 40 Gallons
Jack gets
$1,600 profit
Jill gets
$1,600 profit
Jill gets
$2,000 profit
Jack gets
$1,500 profit
Jill gets
$1,500 profit
Jack gets
$2,000 profit
Jill gets
$1,800 profit
Jack gets
$1,800 profit
Sell 30 Gallons
Sell 30
Gallons
Jill’s
Decision

Олигопольд хандах улсын
бодлого
• Олигополистууд хамтран ажиллах нь
нийгмийн хувьд хүсүүштэй зүйл биш юм.
Учир нь энэ нь үйлдвэрлэлийг бууруулж
үнийг өсгөдөг.

Худалдааны хязгаарлалт ба монополийн
эсрэг хууль
• Монополийн эсрэг хууль нь зах зээлд
ноёрхох хандлага болон худалдааг
хязгаарлах явдлыг хориглодог.
• Sherman Antitrust Act of 1890
• Clayton Act of 1914

Монополийн эсрэг бодлогын маргаан
• Монополийн эсрэг бодлогууд нь заримдаа
бизнесийн практик дахь боломжит эерэг
нөлөөг зөвшөөрдөггүй:
• Дахин үнэ тогтоох
• Үнээ бууруулах
• Бүтээгдэхүүнийг холбох

Монополийн эсрэг бодлогын маргаан
• Дахин үнэ тогтоох (яармаг худалдаа)
• Бөөний худалдаачид жижиглэн худалдаачдад
тодорхой хариуцлага хүлээх шаардлага тавих
үед тохиолддог
• Үнээ бууруулах
• Том пүүс бүтээгдэхүүнийхээ үнийг бууруулж
өрсөлдөгчдөө зах зээлээс гаргах үед тохиолддог
• Бүтээгдэхүүнийг холбох
• Пүүс хоёр ба түүнээс дээш бүтээгдэхүүнийг тус
тусад нь зарахаас илүү хамтад нь нэг үнээр
зарах үед тохиолддог.

Дүгнэлт
• Олигополь пүүсүүд картель хэлбэртэй болж
монополийн адил нийт ашгаа
максимумчилдаг.
• Хэрэв олигополь пүүсүүд
үйлдвэрлэлийнхээ талаарх шийдвэрийг тус
бүртээ гаргаж байвал монополийн
үеийнхээс их бүтээгдэхүүнийг бага үнээр
борлуулдаг.

Дүгнэлт
• Шоронгийн диллема нь хувийн ашиг
сонирхлын үүднээс хамтран ажиллах нь
хамтын ашиг сонирхлын үүднээс хамтран
ажиллахтай ижил болохыг харуулдаг.
• Шоронгийн диллемагийн логик нь
олигополийг оруулаад олон нөхцөлд
ашиглагддаг.

Дүгнэлт
• Бодлого боловсруулагчид олигополиудын
өрсөлдөөнийг бууруулах сонирхлоос
сэргийлж трестийн эсрэг хуулийг
ашигладаг.

10 oligopoly

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (8)

Viewers also liked

Viewers also liked (14)

10 oligopoly